Tingnan ang wikitext ng Stele ni Mesa

{{Infobox artifact
|name          = Stele ni Mesa
|image         = P1120870 Louvre stèle de Mésha AO5066 rwk.JPG
|image2        =
|image_caption = Stele ni Mesa sa [[Louvre]]
|material      = [[Basalto]]
|size          =
|writing       = [[Wikang Moabita]]
|created       = {{c.|840 BCE}}
|discovered    = 1868–70
|location      = [[Louvre]]
|id            = AP 5066
}}
Ang '''Stele ni Mesa''' o '''Batong Moabita''' ay isang [[stele]] na itinayo noong mga 840 BCE ni [[Mesa]] na hari ng [[Moab]]. Ito ay nagsasalay kung paanong nagalit ang [[Diyos]] ng Moab na si [[Chemosh]] sa mga tao ng Moab at ipinahintulot nito ang pagsakop ng [[Kaharian ng Israel (Samaria)]] sa loob ng 40 taon. Sa huli, tinulungan ni Chemosh si Mesa na sakupin ang Israel at muling mabawi ang Moab.Ito ay isinulat sa anyo ng wikang [[Phoenicia]] na nauugnay sa [[alpabetong Paleo-Hebreo]]. Ito ay natuklasan ni [[Frederick Augustus Klein]] sa  [[Dibon]] (ngayong [[Dhiban, Jordan]]) noong Agosto 1868.  Ayon sa Stele ni Mesa na itinayo ni Mesa, ang Moab ay napailalim kay [[Omri]] sa panahon ng ama ni Mesa at ang Moab ay naging basalyo ng Israel nang 40 taon. Ang Stele ni Mesa ay itinayo ni Mesa bilang parangal sa [[Diyos]] na si [[Chemosh]] sa kanyang mga pagwawagi laban sa Israel na nagtapos noong 850 BCE. Si Mesa ay naghimagsik sa anak ni Omri at  muling sinakop ang teritoryo ng Moab at sinakop ang mga dating teritoryo ng Israel, Ayon sa Stele ni Mesa, siya ay naghimagsik sa anak ni Omri. Ang pananakop ng tatlong hari ng Israel ay hindi binanggit sa Stele na ito at sumasalungat sa salasay ng 2 Hari. Halimbawa, ang monarkiya  ay itinatag sa Edom pagkatapos ng paghihimagsik sa Juda sa panahon ni [[Jehoram]](2 Hari 8:20-22). Ang paglalarawan sa Edom bilang monarkiya na may sariling hari  sa 2 Hari 3 ay anakronistiko.  Sa huli lamang ng mga taon ni Mesa nang sakupin at kunin ang mga lugar sa timog ng ilog Arnon.Ang paglalarawan ng isang organisadong kahariang Moabita sa mga lugar ng timog ng Arnon sa maagang mga taon ni Mesa ay mali.Ayon sa 2 Hari 10:33, si Hazael na hari ng Aram ay sumakop sa lahat ng mga lupain ng transhordang Israel hanggang sa Arnon mula kay Jehu. Gayunpaman, ang kabisera ni Mesa na Dibon ay nasa hilaga ng ilog Arnon at ang mga hangganan ng Israel ay hindi maaaring umabot hanggang sa Arnon sa panahon ni Jehu. Sa karagdagan, si Mesa at hindi si Hazazel ang sumakop sa mga lugar ng Israel sa kapatagan ng Moab sa hilaga ng ilog Arnon.<ref>Ancient Israel and Historiography, Nadav Na'aman, 2006</ref> Sa karagdagan, ayon sa Bibliya, si Mesa ay basalyo ni Ahab ngunit sa Stele ni Mesa, si Mesa ay basalyo ni Omri at anak nito. Ayon din sa Bibliya, si Mesa ay naghimagsik pagkatapos ng kamatayan ni Ahab ngunit ayon sa Stele ni Mesa, si Mesa ay naghimagsik nang buhay pa si Ahab. <ref>Lester Grabbe</ref>

==Tekto ng Stele ni Mesa at Salin==
[[File:Mesha Stele drawing.png|thumb|left|150px|''Guhit ng Stele ni Mesa (o Batong Moabita)'' ni [[Mark Lidzbarski]], inilimbag noong 1898.]]
The inscription, known as [[Kanaanäische und Aramäische Inschriften|KAI]] 181 is pictured to the right, and presented here after Compston, 1919, to be read right to left. <ref> Compston, H.F.B. The Inscription on the Stele of Mesha, MacMillan, 1919 https://en.wikisource.org/wiki/The_Inscription_on_the_Stele_of_M%C3%A9%C5%A1a%CA%BF/The_Moabite_Text_in_Ph%C5%93nician_Script</ref>: 

<div style="text-align:right;">
{{line|1}}{{script|Phnx|𐤀𐤍𐤊 𐤟 𐤌𐤔𐤏 𐤟 𐤁𐤍 𐤟 𐤊𐤌𐤔 ? ? 𐤌𐤋𐤊 𐤟 𐤌𐤀𐤁 𐤟 𐤄𐤃}} 

{{line|2}}{{script|Phnx|𐤉𐤁𐤍𐤉 {{!}} 𐤀𐤁𐤉 𐤟 𐤌𐤋𐤊 𐤟 𐤏𐤋 𐤟 𐤌𐤀𐤁 𐤟 𐤔𐤋𐤔𐤍 𐤟 𐤔𐤕 𐤟 𐤅𐤀𐤍𐤊 𐤟 𐤌𐤋𐤊}}

{{line|3}}{{script|Phnx|[𐤕𐤉 𐤟 𐤀𐤇𐤓 𐤟 𐤀𐤁𐤉 {{!}} 𐤅𐤀𐤏𐤔 𐤟 𐤄𐤁𐤌𐤕 𐤟 𐤆𐤀𐤕 𐤟 𐤋𐤊𐤌𐤔 𐤟 𐤁𐤒𐤓𐤇𐤄 {{!}} 𐤁[𐤍𐤎 𐤟 𐤉}} 

{{line|4}}{{script|Phnx|𐤔𐤏 𐤟 𐤊𐤉 𐤟 𐤄𐤔𐤏𐤍𐤉 𐤟 𐤌𐤊𐤋 𐤟 𐤄{{overline|𐤔}}𐤋𐤊𐤍 𐤟 𐤅𐤊𐤉 𐤟 𐤄𐤓𐤀𐤍𐤉 𐤟 𐤁𐤊𐤋 𐤟 𐤔𐤍𐤀𐤉 {{!}} 𐤏𐤌𐤓}}

{{line|5}}{{script|Phnx|𐤉 𐤟 𐤌𐤋𐤊 𐤟 𐤉𐤔𐤓𐤀𐤋 𐤟 𐤅𐤉𐤏𐤍𐤅 𐤟 𐤀𐤕 𐤟 𐤌𐤀𐤁 𐤟 𐤉𐤌𐤍 𐤟 𐤓𐤁𐤍 𐤟 𐤊𐤉 𐤟 {{overline|𐤉}}𐤀𐤍𐤐 𐤟 𐤊𐤌𐤔 𐤟 𐤁𐤀𐤓}} 

{{line|6}}{{script|Phnx|𐤑𐤄 {{!}} 𐤅𐤉𐤇𐤋𐤐𐤄 𐤟 𐤁𐤍𐤄 𐤟 𐤅𐤉𐤀𐤌𐤓 𐤟 𐤂𐤌 𐤟 𐤄𐤀 𐤟 𐤀𐤏𐤍𐤅 𐤟 𐤀𐤕 𐤟 𐤌𐤀𐤁 𐤟 {{!}} 𐤁𐤉𐤌𐤉 𐤟 𐤀𐤌𐤓 𐤟 {{overline|𐤊}}}} 

{{line|7}}{{script|Phnx|[𐤅𐤀𐤓𐤀 𐤟 𐤁𐤄 𐤟 𐤅𐤁𐤁𐤕𐤄 {{!}} 𐤅𐤉𐤔𐤓𐤀𐤋 𐤟 𐤀𐤁𐤃 𐤟 𐤀𐤁𐤃 𐤟 𐤏𐤋𐤌 𐤟 𐤅𐤉𐤓𐤔 𐤟 𐤏𐤌𐤓𐤉 𐤟 𐤀𐤕 𐤟 [𐤀𐤓}} 

{{line|8}}{{script|Phnx|𐤑 𐤟 𐤌𐤄𐤃𐤁𐤀 {{!}} 𐤅𐤉𐤔𐤁 𐤟 𐤁𐤄 𐤟 𐤉𐤌𐤄 𐤟 𐤅𐤇𐤑𐤉 𐤟 𐤉𐤌𐤉 𐤟 𐤁𐤍{{overline|}}𐤄 𐤟 𐤀𐤓𐤁𐤏𐤍 𐤟 𐤔𐤕 𐤟 {{overline|𐤅}}𐤉{{overline|𐤔}}}} 

{{line|9}}{{script|Phnx|𐤁𐤄 𐤟 𐤊𐤌𐤔 𐤟 𐤁𐤉𐤌𐤉 {{!}} 𐤅𐤀𐤁𐤍 𐤟 𐤀𐤕 𐤟 𐤁𐤏𐤋𐤌𐤏𐤍 𐤟 𐤅𐤀𐤏𐤔 𐤟 𐤁𐤄 𐤟 𐤄𐤀𐤔𐤅𐤇 𐤟 𐤅𐤀𐤁{{overline|𐤍}}}} 

{{line|10}}{{script|Phnx| 𐤀𐤕 𐤟 𐤒𐤓𐤉𐤕𐤍 {{!}} 𐤅𐤀𐤔 𐤟 𐤂𐤃 𐤟 𐤉𐤔𐤁 𐤟 𐤁𐤀𐤓𐤑 𐤟 𐤏𐤈𐤓𐤕 𐤟 𐤌𐤏𐤋𐤌 𐤟 𐤅𐤉𐤁𐤍 𐤟 𐤋𐤄 𐤟 𐤌𐤋𐤊 𐤟𐤉}} 

{{line|11}}{{script|Phnx|[ 𐤔𐤓𐤀𐤋 𐤟 𐤀𐤕 𐤟 𐤏𐤈𐤓𐤕 {{!}} 𐤅𐤀𐤋𐤕𐤇𐤌 𐤟 𐤁𐤒𐤓 𐤟 𐤅𐤀𐤇𐤆𐤄 {{!}} 𐤅𐤀𐤄𐤓𐤂 𐤟 𐤀𐤕 𐤟 𐤊𐤋 𐤟𐤄𐤏𐤌 𐤟 [𐤌}} 

{{line|12}}{{script|Phnx|[𐤄𐤒𐤓 𐤟 𐤓𐤉𐤕 𐤟 𐤋𐤊𐤌𐤔 𐤟 𐤅𐤋𐤌𐤀𐤁 {{!}} 𐤅𐤀𐤔𐤁 𐤟 𐤌𐤔𐤌 𐤟 𐤀𐤕 𐤟 𐤀𐤓𐤀𐤋 𐤟 𐤃𐤅𐤃𐤄 𐤟 𐤅𐤀[𐤎}} 

{{line|13}}{{script|Phnx|𐤇𐤁𐤄 𐤟 𐤋𐤐𐤍𐤉 𐤟 𐤊𐤌𐤔 𐤟 𐤁𐤒𐤓𐤉𐤕 {{!}} 𐤅𐤀𐤔𐤁 𐤟 𐤁𐤄 𐤟 𐤀𐤕 𐤟 𐤀𐤔 𐤟 𐤔𐤓𐤍 𐤟 𐤅𐤀𐤕 𐤟 𐤀𐤔}} 

{{line|14}}{{script|Phnx|𐤌𐤇𐤓𐤕 {{!}} 𐤅𐤉𐤀𐤌𐤓 𐤟 𐤋𐤉 𐤟 𐤊𐤌𐤔 𐤟 𐤋𐤊 𐤟 𐤀𐤇𐤆 𐤟 𐤀𐤕 𐤟 𐤍𐤁𐤄 𐤟 𐤏𐤋 𐤟 𐤉𐤔𐤓𐤀𐤋 {{!}} 𐤅{{overline|𐤀}}}} 

{{line|15}}{{script|Phnx|𐤄𐤋𐤊 𐤟 𐤁𐤋𐤋𐤄 𐤟 𐤅𐤀𐤋𐤕𐤇𐤌 𐤟 𐤁𐤄 𐤟 𐤌𐤁𐤒𐤏 𐤟 𐤄𐤔𐤇𐤓𐤕 𐤟 𐤏𐤃 𐤟 𐤄𐤑𐤄𐤓𐤌 {{!}} 𐤅𐤀{{overline|𐤇}}}} 

{{line|16}}{{script|Phnx|[𐤆 𐤟 𐤅𐤀𐤄𐤓𐤂 𐤟 𐤊𐤋{{overline|𐤄}} 𐤟 𐤔𐤁𐤏𐤕 𐤟 𐤀𐤋𐤐𐤍 𐤟 𐤂[𐤁]𐤓𐤍 𐤟 𐤅𐤂𐤓𐤍 {{!}} 𐤅𐤂𐤁𐤓𐤕 𐤟 𐤅[𐤂𐤓}} 

{{line|17}}{{script|Phnx|[𐤕 𐤟 𐤅𐤓𐤇𐤌𐤕 {{!}} 𐤊𐤉 𐤟 𐤋𐤏𐤔𐤕𐤓 𐤟 𐤊𐤌𐤔 𐤟 𐤄𐤇𐤓𐤌𐤕𐤄 {{!}} 𐤅𐤀𐤒𐤇 𐤟 𐤌𐤔𐤌 𐤟 𐤀[𐤕 𐤟 𐤊}} 

{{line|18}}{{script|Phnx|𐤋𐤉 𐤟 𐤉𐤄𐤅𐤄 𐤟 𐤅𐤀𐤎𐤇𐤁 𐤟 𐤄𐤌 𐤟 𐤋𐤐𐤍𐤉 𐤟 𐤊𐤌𐤔 {{!}} 𐤅𐤌𐤋𐤊 𐤟 𐤉𐤔𐤓𐤀𐤋 𐤟 𐤁𐤍𐤄 𐤟 {{overline|𐤀}}{{overline|𐤕}}}} 

{{line|19}}{{script|Phnx|[𐤉𐤄𐤑 𐤟 𐤅𐤉𐤔𐤁 𐤟 𐤁𐤄 𐤟 𐤁𐤄𐤋𐤕𐤇𐤌𐤄 𐤟 𐤁𐤉 {{!}} 𐤅𐤉𐤂𐤓𐤔𐤄 𐤟 𐤊𐤌𐤔 𐤟 𐤌𐤐𐤍[𐤉 𐤅}} 

{{line|20}}{{script|Phnx| 𐤟 𐤀𐤒𐤇 𐤟 𐤌𐤌𐤀𐤁 𐤟 𐤌𐤀𐤕𐤍 𐤟 𐤀𐤔 𐤟 𐤊𐤋 𐤟 𐤓𐤔𐤄 {{!}} 𐤅𐤀𐤔𐤀𐤄 𐤟 𐤁𐤉𐤄𐤑 𐤟 𐤅𐤀𐤇𐤆𐤄}} 

{{line|21}}{{script|Phnx|𐤋𐤎𐤐𐤕 𐤟 𐤏𐤋 𐤟 𐤃𐤉𐤁𐤍 {{!}} 𐤀𐤍𐤊 𐤟 𐤁𐤍𐤕𐤉 𐤟 𐤒𐤓𐤇𐤄 𐤟 𐤇𐤌𐤕 𐤟 𐤄𐤉𐤏𐤓𐤍 𐤟 𐤅𐤇𐤌𐤕}} 

{{line|22|}}{{script|Phnx|𐤄𐤏𐤐𐤋 {{!}} 𐤅𐤀𐤍𐤊 𐤟 𐤁𐤍𐤕𐤉 𐤟 𐤔𐤏𐤓𐤉𐤄 𐤟 𐤅𐤀𐤍𐤊 𐤟 𐤁𐤍𐤕𐤉 𐤟 𐤌𐤂𐤃𐤋𐤕𐤄 {{!}} 𐤅𐤀}}

{{line|23}}{{script|Phnx|𐤍𐤊 𐤟 𐤁𐤍𐤕𐤉 𐤟 𐤁𐤕 𐤟 𐤌𐤋𐤊 𐤟 𐤅𐤀𐤍𐤊 𐤟 𐤏𐤔𐤕𐤉 𐤟 𐤊𐤋𐤀𐤉 𐤟 𐤄𐤀𐤔[𐤅𐤇 𐤟 𐤋𐤌]𐤉𐤍 𐤟 𐤁𐤒𐤓{{overline|𐤁}}}} 

{{line|24}}{{script|Phnx|𐤄𐤒𐤓 {{!}} 𐤅𐤁𐤓 𐤟 𐤀𐤍 𐤟 𐤁𐤒𐤓𐤁 𐤟 𐤄𐤒𐤓 𐤟 𐤁𐤒𐤓𐤇𐤄 𐤟 𐤅𐤀𐤌𐤓 𐤟 𐤋𐤊𐤋 𐤟 𐤄𐤏𐤌 𐤟 𐤏𐤔𐤅 𐤟 {{overline|𐤋}}}} 

{{script|Phnx|𐤊𐤌 𐤟 𐤀𐤔 𐤟 𐤁𐤓 𐤟 𐤁𐤁𐤉𐤕𐤄 {{!}} 𐤅𐤀𐤍𐤊 𐤟 𐤊𐤓𐤕𐤉 𐤟 𐤄𐤌𐤊𐤓𐤕𐤕 𐤟 𐤋𐤒𐤓𐤇𐤄 𐤟 𐤁𐤀𐤎𐤓}} {{line|25}}

{{line|26}}{{script|Phnx| 𐤟 𐤉] 𐤟 𐤉𐤔𐤓𐤀𐤋 {{!}} 𐤀𐤍𐤊 𐤟 𐤁𐤍𐤕𐤉 𐤟 𐤏𐤓𐤏𐤓 𐤟 𐤅𐤀𐤍𐤊 𐤟 𐤏𐤔𐤕𐤉 𐤟 𐤄𐤌𐤎𐤋𐤕 𐤟 𐤁𐤀𐤓𐤍𐤍]}} 

{{line|27}}{{script|Phnx| 𐤟 𐤀𐤍𐤊 𐤟 𐤁𐤍𐤕𐤉 𐤟 𐤁𐤕 𐤟 𐤁𐤌𐤕 𐤟 𐤊𐤉 𐤟 𐤄𐤓𐤎 𐤟 𐤄𐤀 {{!}} 𐤀𐤍𐤊 𐤟 𐤁𐤍𐤕𐤉 𐤟 𐤁𐤑𐤓 𐤟 𐤊𐤉 𐤟 𐤏𐤉𐤍}} 

{{line|28}}{{script|Phnx|𐤔 𐤟 𐤃𐤉𐤁𐤍 𐤟 𐤇𐤌𐤔𐤍 𐤟 𐤊𐤉 𐤟 𐤊𐤋 𐤟 𐤃𐤉𐤁𐤍 𐤟 𐤌𐤔𐤌𐤏𐤕 {{!}} 𐤅𐤀𐤍𐤊 𐤟 𐤌𐤋{{overline|𐤊}}}} 

{{line|29}}{{script|Phnx| 𐤕{{overline|𐤉}}.. 𐤌𐤀𐤕 𐤟 𐤁𐤒𐤓𐤍 𐤟 𐤀𐤔𐤓 𐤟 𐤉𐤎𐤐𐤕𐤉 𐤟 𐤏𐤋 𐤟 𐤄𐤀𐤓𐤑 {{!}} 𐤅𐤀𐤍𐤊 𐤟 𐤁𐤍𐤕}} 

{{line|30}}{{script|Phnx|  𐤉 𐤟 [𐤀𐤕 𐤟] {{overline|𐤌}}{{overline|𐤄}}𐤃[𐤁]𐤀 𐤟 𐤅𐤁𐤕 𐤟 𐤃𐤁𐤋𐤕𐤍  {{!}} 𐤅𐤁𐤕 𐤟 𐤁𐤏𐤋𐤌𐤏𐤍 𐤟 𐤅𐤀𐤔𐤀 𐤟 𐤔𐤌 𐤟 𐤀𐤕 𐤟 𐤅{{overline|𐤒}}{{overline|𐤃}}}} 

{{line|31}}{{script|Phnx|𐤑𐤀𐤍 𐤟 𐤄𐤀𐤓𐤑 {{!}} 𐤅𐤇𐤅𐤓𐤍𐤍 𐤟 𐤉𐤔𐤁 𐤟 𐤁𐤄 𐤟 𐤁{{overline|𐤕}} 𐤟 𐤅{{overline|𐤒}} 𐤟 𐤀{{overline|𐤔}}....}} 

{{line|32}}{{script|Phnx|{{overline|𐤅}}𐤉𐤀𐤌𐤓 𐤟 𐤋𐤉 𐤟 𐤊𐤌𐤔 𐤟 𐤓𐤃 𐤟 𐤄𐤋𐤕𐤇𐤌 𐤟 𐤁𐤇𐤅𐤓𐤍𐤍 {{!}} 𐤅𐤀{{overline|𐤓}}{{overline|𐤃}}....}} 

{{line|33}}{{script|Phnx|𐤅𐤉𐤔]𐤁𐤄 𐤟 𐤊𐤌𐤔 𐤟 𐤁𐤉𐤌𐤉 𐤟 𐤅𐤏𐤋 𐤟 𐤓𐤄 𐤟 𐤌𐤔𐤌 𐤟 𐤏𐤔].....}} 

{{line|34}}{{script|Phnx|{{overline|𐤔}}𐤕 𐤟 𐤔𐤃𐤒 {{!}} 𐤅𐤀𐤍}} ............
{{div end}}

===Salin ng linyang 4-11===
:Ako si [[Mesa]] na anak ni Kmos? Hari ng Moab na Daiboneo.Ang aking ama ay naghari sa Moab ng 30 taon at ako ay naghari pagkatapos ng aking ama, Itinayo ko ang mataas na lugar na ito para  kay [[Chemosh]] sa Kerekbo sapagka't niligtas niya ako sa mga lahat ng mananakop at dahil ginawa niya kong isipin ang lahat ng aking mga kalaban. Si [[Omri]] ay naging hari ng Israel at kanyang pinahirapan ang Moab ng maraming araw sapagka't si Chemosh ay nagalit sa aking lupain. At siya ay sinundan ng kanyang anak na  lalake at siya ay nagsabi rin na pahihirapan ang Moab. Sa aking mga  araw, kanyang sinabi [nawawala] at inisip ko siya at kanyang samabahayan. At ang Israel  ay napahamak nang magpakailanman. At tinaglay ni Omri ang lupain ng Mehdeba. At tumira doon sa kanyang mga araw at kalahati ng mga araw ng kanyang anak nang 40 taon. At pinanumbalik ni Chemosh  ito sa aking mga araw...Ngayon ang mga lalake ng Gad ay tumahan sa lupain ng Tarot mula sa sinaungn panahon at ang hari ng Yi (nawawala) ay itinatag sa kanyang sarili ang Tarot. At ako ay lumabn sa siyudad at kinuha ito.

==Mga sanggunian==
{{reflist}}

[[Kategorya:Kasaysayan ng Moab]]
[[Kategorya:Bibliya]]
[[Kategorya:Kasaysayan ng Israel]]
[[Kategorya:Sinaunang Israel at Juda]]