Tingnan ang wikitext ng Tonkatsu

{{italics title}}
{{Infobox prepared food|name=Tonkatsu|image=Tonkatsu_of_Kimukatsu.jpg|image_size=250px|caption=''Tonkatsu''|alternate_name=|country=[[Hapon]]|region=[[Silangang Asya]]|creator=|course=|type=|served=|main_ingredient=Tsuleta (lomo o tagiliran ng [[baboy]]), [[panko]], [[mantika]]|variations=|calories=|other=}}
[[Talaksan:Tonkatsu_Japan_-_2014_12_12.webm|thumb|Mainit na bagong-lutong tonkatsu]]

Ang {{nihongo|2=豚カツ{{lang|en|,}} とんかつ {{lang|en|or}} トンカツ|3='''tonkatsu'''|4={{IPA-ja|toŋkatsɯ|pron}}; "tsuleta ng baboy"}} ay isang pagkaing Hapones na binubuo ng [[Breaded|binread]], [[Prito|pinritong]] tsuletang [[baboy]]. Kalakip dito ang pagbabalot ng mga hiwa ng baboy sa [[panko]] (migaha), at pagpiprito ng mga ito sa mantika. Lomo at tagiliran ang dalawang pangunahing hiwa na ginagamit nito. Saligan din ang tonkatsu ng mga ibang ulam katulad ng ''[[katsukarē]]'' at ''[[katsudon]]''.

== Etimolohiya ==
Kombinasyon ang salitang ''tonkatsu'' ng salitang Sino-Hapones na ''ton'' ({{lang|ja|豚}}) na nangangahulugang "baboy", at ''katsu'' ({{lang|ja|カツ}}), isang pinaikling anyo ng ''katsuretsu'' ({{lang|ja|カツレツ}}), isang lumang transliterasyon ng salitang ''[[cutlet]]'' (tsuleta) sa wikang Ingles''.''<ref name="NKD_Katsuretsu">{{Cite encyclopedia |title=Katsuretsu |encyclopedia=[[Nihon Kokugo Daijiten]] Concise edition, web version (精選版 日本国語大辞典) |publisher=Shogakukan |url=https://kotobank.jp/word/%E3%82%AB%E3%83%84%E3%83%AC%E3%83%84-45433 |access-date=16 Agosto 2021 |language=ja |trans-title=tsuleta |quote="katsu" {{interp|... ang pinaikling anyo ng}} tsuleta. (isinalin mula sa Ingles) |script-title=ja:カツレツ |via=kotobank.jp}}</ref>

== Kasaysayan ==
Nagmula ang Tonkatsu sa Hapon noong [[Panahong Meiji]] noong dakong huli ng ika-19 na siglo, isang ulam na hango sa mga tsuletang karne ng mga Europeo. Karaniwang gawa sa baka ang Europeong ''katsuretsu'' ([[loanword|salitang hiram]]/[[gairaigo]] para sa tsuleta); nilikha ang bersiyong baboy noong 1899 sa isang restawran na naghahain ng mga istilong Europeo na pagkain, na pinangalanang Rengatei sa Tokyo, Hapon.<ref>{{cite book|title=とんかつの誕生―明治洋食事始め|last=岡田|first=哲|page=166|lang=ja}}</ref><ref>{{cite book|title=にっぽん洋食物語大全|last=小菅|first=桂子|page=122|lang=ja}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=cozw2PdLopgC&pg=PA101|title=Let's Cook Japanese Food!: Everyday Recipes for Home Cooking|last=Kaneko|first=Amy|publisher=Chronicle Books|year=2007|isbn=978-0-8118-4832-9|page=101|lang=en|trans-title=Magluto Tayo ng Pagkaing Hapones!: Pang-araw-araw na Resipi Panlutong Bahay}}</ref> Isa itong uri ng [[yōshoku]] — mga bersiyong Hapones ng [[lutuing Europeo]] na nilikha noong dakong huli ng ika-19 na siglo at maagang bahagi ng ika-20 siglo — at tinawag itong katsuretsu o katsu lamang.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=ig9wPZjygnMC&q=katsuretsu&pg=PA421|title=A companion to the anthropology of Japan|publisher=Wiley-Blackwell|year=2005|isbn=0-631-22955-8|page=421|editor=Jennifer Ellen Robertson|lang=en|trans-title=Isang kasama sa antropolohiya ng Hapon}}</ref>

== Paghahanda at paghahain ==
[[File:KatsuSando6515.jpg|thumb|Katsu-sando ([[:ja:カツサンド]]), isang sinandwits na ''tonkatsu'', na inihain bilang ''[[ekiben]]'']]
Alinman sa {{Nihongo|[[lomo]]|ヒレ|hire}} or {{Nihongo|[[tagiliran]]|ロース|rōsu}} ang maaaring gamitin; kadalasan ang karne ay inaasnan, pinapaminta, binabalot sa kaunting [[harina]], sinasawsaw sa [[binating itlog]], at pinapahiran ng ''[[panko]]'' ([[bread crumbs|migaha]]) bago iprito.<ref name="Tsuji2007">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=fby2Er0seMMC&q=Tonkatsu&pg=PA240|page=240|title=Japanese Cooking: A Simple Art|first1=Shizuo|last1=Tsuji|first2=M. F. K.|last2=Fisher|publisher=Kodansha International|year=2007|isbn=978-4-7700-3049-8|lang=en|trans-title=Paglulutong Hapones: Isang Simpleng Sining}}</ref>

Pagkatapos, hinihiwa-hiwa ang tonkatsu at inihahain, karaniwan na may kasamang repolyo na ginutay-gutay.<ref name="Tsuji2007" /><ref>{{cite book|last=Hosking|first=Richard|author-link=Richard Hosking|title=A Dictionary of Japanese Food - Ingredients and Culture|publisher=Tuttle|year=1995|isbn=0-8048-2042-2|page={{{1}}}}}</ref> Kadalasan, nilalagyan din ito ng makapal na [[brown sauce|kayumangging sarsa]] na tinatawag na [[sarsang tonkatsu]]<ref name="Tsuji2007" /> o kaya ''sōsu'' (sarsa), ''[[karashi]]'' (mustasa), at marahil isang hiwa ng limon. Karaniwang sinasabayan ito ng kanin, [[miso soup|sinabawang miso]] at ''[[tsukemono]]'' at kinakain gamit ang tsapstiks. Maaari rin itong ihain kasama ng ''[[ponzu]]'' at ginadgad na ''[[daikon]]'' sa halip ng sarsang tonkatsu.<ref name="Japanese Soul Cooking">{{cite book|last1=Ono|first1=Tadashi|last2=Salat|first2=Harris|title=Japanese Soul Cooking: Ramen, Tonkatsu, Tempura, and More from the Streets and Kitchens of Tokyo and Beyond|date=2013|publisher=Potter/Ten Speed/Harmony/Rodale|isbn=9781607743538|url=https://books.google.com/books?id=mF4me5AKc-wC&q=tonkatsu&pg=PT306|access-date=21 Hulyo 2020|lang=en|trans-title=Soul Cooking ng Hapon: Ramen, Tonkatsu, Tempura, at Higit Pa mula sa Mga Kalsada at Kusina ng Tokyo at Lampas pa Roon}}</ref>

== Mga baryasyon ==
[[File:Katsu curry by luckypines.jpg|thumb|Katsukarē]]
[[File:Tonkatsu_001.jpg|thumb|Tonkatsu]]
Sa [[Nagoya]] at mga nakapaligid na lugar, isang espesyalidad ang [[miso]] katsu, tonkatsu na sinasabayan ng sarsang ''hatchō miso''.<ref>{{Cite web|url=http://www.nic-nagoya.or.jp/en/e/archives/629|title=名古屋国際センター &#124; Nagoya International Center|access-date=2022-12-11|archive-date=2019-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190610071028/http://www.nic-nagoya.or.jp/en/e/archives/629|url-status=dead}}</ref>

Maaaring gumawa ng mga baryasyon ng tonkatsu sa pagpapalaman nito ng [[keso]], dahon ng [[perilla|shiso]], o iba pang sangkap, at pagkatapos ibalot sa migaha at iprito. Sa mga umiiwas sa [[kaloriya]], pinapalaman minsan ang karne ng [[konnyaku]].{{citation needed|date=Disyembre 2012}}

May mga ilang baryasyon ng tonkatsu na gumagamit ng panghalili sa baboy:

* [[Chicken katsu|''Chikin katsu'']] ({{lang|ja|チキンカツ}}, "kinatsung manok") o [[Chicken katsu|''Tori katsu'']] ({{lang|ja|鶏カツ}}): gumagamit ng manok sa halip ng baboy, madalas itong makita sa mga [[plate lunch|Hawaianong ''plate lunch'']].
* ''[[Menchi-katsu]]'' ({{lang|ja|メンチカツ}}) o ''minchi katsu'' ({{lang|ja|ミンチカツ}}): patty ng tinadtad na karne, na binread at pinrito. 
* ''Hamu katsu'' ({{lang|ja|ハムカツ}}, "kinatsung hamon"): isang kahawig na ulam na gawa sa [[Hamon (pagkain)|hamon]], itinuturing itong mas murang alternatibo sa tonkatsu. 
* ''Gyū katsu'' ({{lang|ja|牛カツ}}, "kinatsung baka") kilala rin bilang ''bīfu katsu'': sikat sa rehiyon ng [[Rehiyon ng Kansai|Kansai]] sa palibot ng [[Osaka]] at [[Kobe (paglilinaw)|Kobe]].

Sa pangkalahatan, ''furai'' ang tawag sa mga pagkaing binread at pinrito. ''Katsu'' (tsuleta) ang tawag sa mga ''furai'' na gawa sa karne ng mga mamal at ibon, kagaya ng baboy, baka, o manok. Kapag ibang sangkap ang ginamit, ''furai'' mismo ang tawag nito,<ref name="Nipponica_Furai">{{Cite encyclopedia |title=Furai (ryouri) |encyclopedia=[[Encyclopedia Nipponica]] (bersiyon sa web) |publisher=Shogakukan |url=https://kotobank.jp/word/%E3%83%95%E3%83%A9%E3%82%A4%28%E6%96%99%E7%90%86%29-1586721 |access-date=16 Agosto 2021 |edition= |language=ja |trans-title=Prito (pagluluto) |quote=(magaspang na salin): Sa lutuing Kanluranin, ang ibig sabihin ng "pagprito" ay iprito o igisa sa mantika o taba. {{interp|...}} Sa Hapon, tumutukoy ang "furai" sa mga pagkain na ibinabad sa harinang trigo, binating itlog, migaha at pinrito, {{interp|...}}. Kung karne ang sangkap nito, tinatawag itong "chikin katsuretsu", "pōku katsuretsu (tonkatsu)" atbp., ayon sa pagkabanggit.{{interp|...}} |script-title=ja:フライ (料理) |via=kotobank.jp}}</ref> katulad ng ''aji-furai'' (pinritong ''[[horse mackerel]]'') at ''ebi-furai'' (pinritong sugpo).

Ang ''tonkatsu'' at mga ibang ''furai'' ay hindi kailanman tinatawag na [[tempura]]. Hindi binebread ang tempura,<ref name="Daijisen_Tempura">No ''panko'' appears in definition of tempura: {{Cite encyclopedia|title=Tempura|script-title=ja:天麩羅 テンプラ|encyclopedia=Digital [[Daijisen]] (デジタル大辞泉)|publisher=Shogakukan|url=https://kotobank.jp/word/%E5%A4%A9%E9%BA%A9%E7%BE%85-578873|edition=constantly updated|access-date=2021-08-16|language=ja|quote=(rough translation): 1.{{interp|...ingredients}} dipped in batter made of wheat flour, egg and water, then fried in vegetable oil. Vegetable tempuras are sometimes distinguished and called "shōjin-age". {{interp|...}}|via=kotobank.jp}}</ref> at hindi iyon itinuturing na klase ng ''furai''.

== Mga sanggunian ==
{{reflist}}

[[Kategorya:Lutuing Hapones]]