Pumunta sa nilalaman

Wikang Sardo

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya

Ang Sardo o Sard (endonimo: sardu, limba sarda ,Sardinian: [ˈsaɾdu], limba sarda,Sardinian: [ˈlimba ˈzaɾda], o lìngua sarda,Sardinian: [ˈliŋɡwa ˈzaɾda]) ay isang wikang Romanse na sinasalita ng mga Sardo sa isla ng Cerdeña sa Kanlurang Mediteraneo.

Ang orihinal na katangian ng wikang Sardo sa mga idyoma ng Romanse ay matagal nang kilala sa mga lingguwista.[1][2][3][4] Pagkatapos ng mahabang alitan para sa pagkilala sa kultural na patrimonya ng isla, noong 1997, ang Sardo, kasama ang iba pang mga wikang sinasalita doon, ay nagawang kilalanin ng batas ng rehiyon sa Cerdeña nang walang hamon ng sentral na pamahalaan. Noong 1999, ang Sardo at labing-isang iba pang "makasaysayang lingguwistikong minoridad", ibig sabihin, lokal na katutubo, at hindi dayuhang lumaki, mga wikang minorya ng Italya (minoranze linguistiche storiche, gaya ng tinukoy ng mambabatas) ay katulad na kinikilala ng pambansang batas (partikular, Batas Blg. 482/1999).[5] Kabilang sa mga ito, ang Sardo ay kapansin-pansin na mayroong, sa mga tuntunin ng ganap na bilang, ang pinakamalaking komunidad ng mga nagsasalita.[6][7][8][9][10][11]

Ang bahagyang marupok at walang katiyakan na estado kung saan ang wikang Sardo ngayon ay nahahanap ang sarili, kung saan ang paggamit nito ay nasiraan ng loob at dahil dito ay nabawasan kahit sa loob ng pamilya, ay inilalarawan ng ulat ng Euromosaic, kung saan ang Sardo "ay nasa ika-43 na lugar sa ranggo ng 50 wikang isinasaalang-alang at kung saan ay sinuri (a) paggamit sa pamilya, (b) kultural na pagpaparami, (c) paggamit sa komunidad, (d) prestihiyo, (e) paggamit sa mga institusyon, (f) paggamit sa edukasyon".[12]

Mga sanggunian

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. ↑ "Il più caratteristico degli idiomi neolatini, di gran lunga più caratteristico del ladino o del franco-provenzale." ("The most characteristic of the Neo-Latin languages, by far more characteristic than Ladin or Franco-Provençal.") Matteo Bartoli (1903). "Un po' di sardo" in Archeografo triestino, vol. I, serie III. Trieste.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: location missing publisher (link)
  2. ↑ "Da G. I. Ascoli in poi, tutti i linguisti sono concordi nell'assegnare al sardo un posto particolare fra gl'idiomi neolatini per i varî caratteri che lo distinguono non-solo dai dialetti italiani, ma anche dalle altre lingue della famiglia romanza, e che appaiono tanto nella fonetica, quanto nella morfologia e nel lessico." ("From G. I. Ascoli onwards, all linguists agree in giving Sardinian a special place among the neo-Latin languages because of the various characteristics that distinguish it not only from the Italian dialects, but also from the other languages of the Romance family, and that appear as much in its phonetics as in its morphology and lexicon.") Almagia, Roberto; Cortesi, Fabrizio; Salfi, Mario; Sera, Gioacchino; Taramelli, Antonio; Momigliano, Arnaldo; Ciasca, Raffaele; Bottiglioni, Gino; Garzia, Raffa; Gabriel, Gavino; Brunelli, Enrico; Vardabasso, Silvio (1936). Sardegna in Enciclopedia Italiana, Treccani, "Parlari".
  3. ↑ "Il Sardo ha una sua speciale fisionomia ed individualità che lo rende, in certo qual modo, il più caratteristico degli idiomi neolatini; e questa speciale individualità del Sardo, come lingua di tipo arcaico e con una fisionomia inconfondibile, traspare già fin dai più antichi testi." Carlo Tagliavini (1982). Le origini delle lingue neolatine. Bologna: Patron. p. 388.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  4. ↑ Lai, Rosangela. 2018. "Language Planning and Language Policy in Sardinia". Language Problems & Language Planning. 42(1): 70–88. ISSN: 0272-2690, E-ISSN: 1569-9889 DOI: https://doi.org/10.1075/lplp.00012.lai, pp. 70–71
  5. ↑ L'UNESCO e la diversità linguistica. Il caso dell'Italia
  6. ↑ "With some 1,6 million speakers, Sardinia is the largest minority language in Italy. Sardinians form an ethnic minority since they show a strong awareness of being an indigenous group with a language and a culture of their own. Although Sardinian appears to be recessive in use, it is still spoken and understood by a majority of the population on the island." Kurt Braunmüller, Gisella Ferraresi (2003). Aspects of multilingualism in European language history. Amsterdam/Philadelphia: University of Hamburg. John Benjamins Publishing Company. p. 238.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  7. ↑ "Nel 1948 la Sardegna diventa, anche per le sue peculiarità linguistiche, Regione Autonoma a statuto speciale. Tuttavia a livello politico, ufficiale, non cambia molto per la minoranza linguistica sarda, che, con circa 1,2 milioni di parlanti, è la più numerosa tra tutte le comunità alloglotte esistenti sul territorio italiano." Wolftraud De Concini (2003). Gli altri d'Italia: minoranze linguistiche allo specchio. Pergine Valsugana: Comune. p. 196.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  8. ↑ "Sebbene in continua diminuzione, i sardi costituiscono tuttora la più grossa minoranza linguistica dello stato italiano con ca. 1.000.000 di parlanti stimati (erano 1.269.000 secondo le stime basate sul censimento del 2001)". Sergio Lubello (2016). Manuale Di Linguistica Italiana, Manuals of Romance linguistics. De Gruyter. p. 499.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  9. ↑ "Lingue di Minoranza e Scuola, Sardo". Inarkibo mula sa orihinal noong 16 Oktubre 2018. Nakuha noong 16 Hulyo 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  10. ↑ "Inchiesta ISTAT 2000, pp. 105–107" (PDF).
  11. ↑ "What Languages are Spoken in Italy?". WorldAtlas. 29 Hulyo 2019.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  12. ↑ Roberto Bolognesi (2000). "Un programma sperimentale di educazione linguistica in Sardegna" (PDF). p. 120. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 26 Marso 2023. Nakuha noong 20 Hunyo 2022.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikang_Sardo&oldid=2111982"