Dekada '70 (nobela)

Dekada '70

May-akda	Lualhati Bautista
Bansa	Pilipinas
Wika	Pilipino; Tagalog
Dyanra	Nobela
Tagapaglathala	Palimbagang Carmelo & Bauermann
Petsa ng paglathala	1988
Uri ng midya	Nakalimbag (May matigas na pabalat)
ISBN	971-17-9023-8 / 9711790238

Para sa pelikula, tingnan ang Dekada '70 (pelikula).

Ang Dekada '70 (Dekada '70: Ang Orihinal at Kumpletong Edisyon), ay isang nobelang Pilipino na isinatitik ni Lualhati Bautista. Ito ay isang pagsasalaysay ng mga pangyayari sa buhay ng isang pamilyang nahagip sa kalagitnaan ng mga magulong dekada ng 1970. Tinatalakay nito kung paano nakibaka ang isang mag-anak na nasa gitnang antas ng lipunan, at kung paano nila hinarap ang mga pagbabago na nagbigay ng kapangyarihan upang bumangon laban sa pamahalaang Marcos. Naganap ang sunud-sunod na mga pangyayari matapos ang pagbomba ng Plasa Miranda noong 1971, ang pagkitil sa Batas ng Habeas Corpus, ang pagpapatupad ng Batas Militar at ang walang anu-anong pagdakip sa mga bilanggong pampolitika. Nawalan ng katiwasayan ang mga mamamayan dahil sa paniniil ng rehimeng Marcos. Napagmasdan ng babaeng katauhan na si Amanda Bartolome ang mg pagbabagong ito na humubog sa dekada. Ina ng limang anak na lalaki si Amanda Bartolome. Habang nagsisilaki at nagkaroon ng sari-sariling mga paniniwala, pananaw at buhay ang mga anak na lalaki ni Amanda, itinaguyod naman ni Amanda ang kaniyang pagkakakilanlan bilang isang mamamayang Pilipino, ina at babae. Ibinungad ng Dekada '70 sa bagong salinlahi ng mga mambabasang Pilipino ang salaysaying ng isang mag-anak na nasa isang partikular na panahon sa kasaysayan ng Pilipinas. Ang nakahihikayat na katangian ng nobela ay nakasalalay sa pagunlad ng mga tauhan nito na kumakatawan sa bagong henerasyon ng mga Pilipino. Ito ay isang kuwento hinggil sa isang ina at sa kaniyang mag-anak, at sa lipunang nakapaligid sa kanila. Isa itong salaysayin kung paano ang damdamin ng isang ina ay napupunit sa pagitan ng panitik ng batas ang kaniyang mga katungkulan bilang ina.

Isang makahulugan ngunit hindi mapanghimagsik na nobelang Pilipino, ang Dekada '70 ay isa sa dalawang nagwagi ng mga pangunahing Gantimpalang Palanca noong 1983. Ginawa itong isang ganap na pelikula ng Star Cinema noong 2003, na kinabidahan nina Christopher de Leon at Vilma Santos.

Panahon

Pangunahing artikulo Kasaysayan ng Pilipinas - Batas Militar

Ang tagpuan ng Dekada '70 ay noong kapanahunan ng Batas Militar sa kasaysayan ng Pilipinas. Noong 1970, ang Republika ng Pilipinas ay nasa ilalim ng pamamahala ng dating Pangulong Ferdinand Marcos. Noong 21 Setyembre 1972, idineklara ni Marcos ang Batas Militar na naglagay sa Pilipinas sa pamamalakad ng mga Hukbong Sandatahan ng Pilipinas, ngunit pinanatili ang sariling kapangyarihan. Sa ilalim ng panahon ng Batas Militar, pinagisa ni Marcos ang lakas ng hukbong sandatahan, nilimitahan ang kalayaan sa pagpapahayag, at ikinulong ang mga kalaban sa politika.

Dekada Sitenta

Ang mga salitang ito'y tila mga lagusan na naghahatid sa mga aktibista, mamamahayag, politiko at iba pang naging bahagi ng mga rali't demonstrasyon sa mga alaala ng isang di-malilimutang panahon sa ating kasaysayan—ang dekadang 1970.

Sa akdang ito, ipinakita ni Amanda Bartolome ang mga sakit, ligaya, problema, at adhikain niya bilang babae.

Ang mahabang salaysay ay nakasentro sa panggitnang-uring pamilyang Bartolome, at sa kung papaano naapektuhan ng batas militar ang mga tunggalian at trahedyang naganap sa buhay nila. Katuwang ni Amanda ang inhinyerong asawa na si Julian Sr. sa pagpapalaki sa lima nilang anak na lalaki: ang panganay na si Jules na isang kabataang aktibista na sumapi sa rebeldeng New People's Army (NPA) at pagkatapos ay naging bilanggong pampolitika; si Isagani(Gani) na sa batang edad ay nakabuntis ng babae; si Emmanuel(Em) na isang manunulat na naghahanap ng pagkakakilanlan sa sarili; si Jason na naging biktima ng salvaging at si Benjamin(Bingo) na maaga pa'y nagmamasid na sa mga nangyayari.

Sa Dekada '70, mababakas ng mambabasa ang tala ng mga aktuwal na kuwento ng panunupil at karahasan ng mga militar sa mga inosenteng sibilyang nasasangkot sa digmaan, mga paglabag sa karapatang pantao, iba't ibang mukha ng karukhaan at pagsasamantala sa aping mamamayan, at ang walang humpay na paglaban ng mamamayan sa diktadurya sa panahon ng batas militar.

Sa paggamit ng awtor ng first person point of view sa kuwento, kapansin-pansin ang hilig ni Amanda na kausapin ang sarili o mind-chatter hinggil sa papel niya sa asawa't mga anak at sa mga usaping bumabagabag sa kanya. Sa pagkatuto niya kay Jules, nakakapaghayag siya ng tungkol sa mga nangyayari "dahil di na ako limitado sa mga bagay lang na may kinalaman sa pampabata't pampaganda, pagdiriwang at mga kaburgisan," wika nga ni Amanda.

Hindi tipikal na babae si Amanda, bagkus, isang tao na may likas na kamalayan sa mga pangyayaring kinasasangkutan ng mas malawak na bilang ng mamamayan (na unti-unti niyang natutuklasan) at di nagpapasupil sa limitasyon ng litanya ng asawa na, "Well honey, it's a man's world."

Isang mahalagang tauhan sa akda si Jules, isang kabataang namulat ng mga kampanya laban sa tuition fee increase sa paaralan hanggang sa lumao'y piliin niyang lumahok sa sandatahang pakikibakang inilulunsad ng NPA. Ang katangian niya bilang isang rebolusyonaryong nakikibaka para palitan ang sistemang umiiral ay lubhang nakapukaw sa damdamin ni Amanda na minsa'y iginiit ang kalayaang magpasya ng sariling buhay noong sumulat siya sa kapatid ng mga katagang sinipi mula sa tula ng makatang si Kahlil Gibran:

"Ang inyong anak ay hindi n'yo anak, Sila'y mga anak na lalaki't babae ng buhay! Nagdaan sila sa inyo ngunit hindi inyo, At bagama't pinalaki n'yo,sila'y walang pananagutan sa inyo…" Sa pagkakaalam ko, ito rin ang madalas sipiin ng mga aktibistang estudyante ngayon sa pakikipag-usap sa mga magulang na hindi nakakaunawa sa kanilang ginagawa!

At gaya ng maraming magulang, hindi naiintindihan ni Amanda ang anak sa mga ginagawa nito. Sagot ni Jules sa ina: panahon na para mamili ang tao. Alinman sa dito ka o do'n…Tutulong ka bang baguhin ang kalagayang ito o magseserbisyo ka rin sa uring mapang-api?

Sa di-inaasahang pagkakatao'y nalasap ng buong pamilya ang dagok ng batas militar nang walang awang pinahirapan at pinatay si Jason ng mga di kilalang tao ilang oras matapos itong palayain ng PC dahil sa hinalang gumagamit ito ng marijuana. Sa kawalan ng pagkakakilanlan sa salarin, walang silang nagawa kundi ang tumangis sa kawalan ng hustisya.

Ngunit kahit pa sumuong sa matitinding trahedya ang pamilyang Bartolome, nananatili pa rin silang buo sa kabila ng pagkakaiba-iba nila ng prinsipyo. Kahit hindi nagkakaintindihan sa mga diskursong pang-intelektuwal, di nawawala ang mahigpit na ugnayang emosyonal. Ika nga ng isang awit, "sa pagkakalayo ay may paglalapit din."

Ang mga pangyayaring ibinunyag sa Dekada '70 ay tila nakapagsisilbing panggatong sa lumalakas at umiigting na tinig ng paghihimagsik sa mga unang taon ng sumunod na dekada.

Para sa mga estudyanteng may progresibong kaisipan, nakaambag ang akda sa pagpapataas ng kanilang pampolitikang kamulatan at pagkamakabayan.

Kahit noong mga taong nagsisimula pa lang na sumulong ang pakikibaka para sa isang malayang konseho at pahayagan ng mga mag-aaral sa UPHSL, itinuring ko na ang nobela bilang nirerekomendang reading material para sa pagmumulat at pag-oorganisa sa masang estudyante. May isa ngang kasamang nagmungkahi pa na gawin itong kurso sa pag-aaral ng organisasyon.

Sa mga panahong gaya ng dekada 70—na dekada ng pagkamulat at pakikibaka—natutunan natin ang aral na ang bawat isa'y bahagi ng mas malawak na lipunan kung saan ang mga kabataan ngayon, na "isang malinaw na mata at tainga at tinig ng kanyang panahon", ang siyang magpapasya ng kinabukasan tao ng bayan. Ang bagoy sadyang napapalitan ng tao.

Wika nga ng isang bilanggong pampolitika, "ang payapang pampang ay para lang sa mga pangahas na sasalungat sa alimpuyo ng mga alon sa panahon ng unos."

Mga talabanggitan

Mga sanggunian

• Dekada '70: Pagsusuri ng Isang Aklat
• Pagsusuri ng Pelikula: Dekada '70 Naka-arkibo 2008-02-12 sa Wayback Machine.
• Pagsusuri ng Pelikula: Dekada '70 Naka-arkibo 2008-02-23 sa Wayback Machine.
• Pagsusuri ng Pelikula: Dekada '70 cbcpworld.com
• New York Times
• Lahok ng Pilipinas para sa Pinakamagaling na Pelikula na nasa Ibang Wika (Academy Award) Naka-arkibo 2008-01-21 sa Wayback Machine.
• Dekada ‘70 sa Seksiyong Bagong Sinema ng Mundo ng Kapistahan ng Pelikula ng Cannes Naka-arkibo 2007-09-30 sa Wayback Machine.
• ‘Bagong Buwan,’ ’Dekada ’70’ inimbitahan sa Kapistahan ng Pelikula ng Brussels Naka-arkibo 2007-10-26 sa Wayback Machine.
• Mga Pandaigdigang Kapistahan ng mga Pelikula ng Star Cinema
• Dekada '70
• Dekada '70 sa Bookfinder.com
• = Why the Martial Law Plan of President Ferdinand E. Marcos is called the “Oplan Sagittarius”? = JULY 15, 2012THEWALKINGENCYCLOPEDIA Oplan Sagittarius is the Master Plan of a multi-faceted operation for the declaration of martial law: the apparatus, the scheme, the mechanism of martial law itself. Sagittarius also provided the legal basis for Proclamation 1081 by enumerating the conditions and situations that made martial law necessary. It contained the detailed account of the places targeted for a military take-over (such as airports, shipping ports, communication networks, transportation networks, the mass media, the guns and ammunition, the loose firearms of the citizenry…) [and it] also named special units that were to implement the initial takeover, with the backing of the entire armed forces in the Philippines, if ever the need arose.1 In the Senate, using information leaked to him by friends of friends in the military, Senator Benigno S. Aquino revealed the existence of “Oplan Sagittarius.” During a September 13, 1972 privilege speech in the Senate floor, thus exposed what was known as “Operation Sagittarius”. The Senator said he had received a top-secret military plan given by Marcos himself to place Metro Manila and outlying areas under the control of the Philippine Constabulary as a prelude to Martial Law. Marcos was going to use the bombings, which includes the Plaza Miranda Bombing, in Metro Manila as a justification for his takeover and subsequent authoritarian rule.2 It was alleged that a plan of action had existed as early as 1965. Even with Aquino’s revelation, no one opposed the plan because no one was certain that the plan would be carried out. As for identifying the person who leaked the plan, Primitivo Mijares gave a hint. He said that when the plan for imposing martial law was finalized, he distributed copies to various high-ranking officials in the military and the intelligence network. The names of the recipients of the distributed copies were zodiac signs corresponding to the first letter or initial of the surname of the person who received the plan. The copy code “Sagittarius” went to General Marcos Soliman; thus, when the plan did not know of the existence of “Oplan Sagittarius.” They knew of a plan with a different zodiac name.Marcos had carefully planned the project so that if someone turned on him, he would be able to take immediate action.3 Excerpts from the book “The Conjugal Dictatorship” by Primitivo Mijares4 “One of the best kept secrets of the martial law planning of Marcos was that, when he had finalized the plan and he had come to a decision to impose it, he distributed the copies of the plan in sealed envelopes to the military officials and leaders of the intelligence community. He took great care and caution to assign different Zodiac code-names to the copies he handed out to the would-be martial law enforcers. The first letter of each code-name corresponded to the first letter of the surname of the recipient. The copy that code-named “Sagittarius” went to Gen. Marcos Soliman, a Pampango who was the chief of the National Intelligence Coordinating Agency (NICA). It was so easy and convenient then to pinpoint Soliman as the source of Aquino. Thus, ranking officers of the armed forces did not have to commit mental dishonesty when they denied the existence of “Oplan Sagittarius.” They were not aware of any game plan by that code-name. However, they did acknowledge to newsmen that the contingency plan was the martial law plan itself. There was a tragic postscript to the leakage of Soliman’s copy to Aquino. A few days after the declaration of martial law, Soliman, a relative of Mayor Villegas, was reported in the press to have died of a heart attack.The truth is that he was shot dead by Metrocom troopers personally dispatched by President Marcos to arrest and detain him at Camp Crame for “tactical interrogation” for the leakage of “Oplan Sagittarius.” The general public noted, however, that the President did not issue a message of condolence to the general’s family. Last honors due a departed general denied Soliman by the armed forces; the Manila police department, which Soliman headed for some time during the incumbency of President Macapagal, was not allowed to render him honors.” This was how Oplan Sagittarius came known to be as the Master Plan for the implementation of Martial Law (Proclamation 1081) in the Republic of the Philippines under the Marcos Regime.  References: 1Ferdinand Marcos and the Philippines: The Political Economy of Authoritarianism by Albert F. Celoza page 31-32 –http://books.google.com.ph/books?id=Sp3U1oCNKlgC&pg=PA31&lpg=PA31&dq=oplan+sagittarius&source=bl&ots=wNV-IlHEL7&sig=OxC_owirQXDo4KAqMQeiV1Jecfk&hl=tl&sa=X&ei=CwquT4TKHuiHmQXiq-mKCQ&sqi=2&ved=0CHQQ6AEwBA#v=onepage&q=oplan%20sagittarius&f=false 2 Official Gazette of the Republic of the Philippines –http://www.gov.ph/featured/declaration-of-martial-law/ 3 Ferdinand Marcos and the Philippines: The Political Economy of Authoritarianism by Albert F. Celoza page 31-32 –http://books.google.com.ph/books?id=Sp3U1oCNKlgC&pg=PA31&lpg=PA31&dq=oplan+sagittarius&source=bl&ots=wNV-IlHEL7&sig=OxC_owirQXDo4KAqMQeiV1Jecfk&hl=tl&sa=X&ei=CwquT4TKHuiHmQXiq-mKCQ&sqi=2&ved=0CHQQ6AEwBA#v=onepage&q=oplan%20sagittarius&f=false 4 The Conjugal Dictatorship of Ferdinand and Imelda Marcos by Primitivo Mijares – page 143 5 Autobiography of Gen. Marcos Soliman – http://www-bcf.usc.edu/~camiling/bio/solimanm.htm

Mga talaugnayang panlabas

• Dekada '70' (2002) sa Internet Movie Database