Tingnan ang wikitext ng Alemanya

{{Infobox country
| conventional_long_name       = {{resize|95%|Republikang Pederal ng Alemanya}}
| common_name                  = Alemanya
| native_name                  = {{resize|95%|{{nowrap|{{native name|de|Bundesrepublik Deutschland}}}}}}
| image_flag                   = Flag of Germany.svg
| image_coat                   = Coat of arms of Germany.svg
| motto                        = {{lang|de|Einigkeit und Recht und Freiheit}}<br/>"Pagkakaisa at Katarungan at Kalayaan"
| anthem                       = {{lang|de|[[Das Lied der Deutschen]]}}<br/>"Ang Awitin ng mga Aleman"{{parabr}}{{center|[[File:German national anthem performed by the US Navy Band.ogg]]}}
| image_map                    = [[File:EU-Germany.svg|upright=1.15|frameless]]
| map_caption                  = 
| map_width                    = 250px
| capital                      = [[Berlin]]
| coordinates                  = {{Coord|52|31|N|13|23|E|type:city}}
| largest_city                 = [[Berlin]]
| official_languages           = [[Wikang Aleman|Aleman]]
| demonym = Aleman<br>Hermano
| government_type              = [[Parlamentaryong]] [[republikang]] [[pederal]]
| leader_title1                = [[Pangulo ng Alemanya|Pangulo]]
| leader_name1                 = [[Frank-Walter Steinmeier]]
| leader_title2                = [[Kansilyer ng Alemanya|Kansilyer]]
| leader_name2                 = [[Olaf Scholz]]
| legislature                  = [[Bundesrat|Konsehong Pederal]]<br/>[[Bundestag|Diyetang Pederal]]
| sovereignty_type             = [[Kasaysayan ng Alemanya|Makabagong Kasaysayan]]
| established_event1           = [[Imperyong Aleman]]
| established_date1            = 18 Enero 1871
| established_event2           = {{nowrap|[[Republikang Weimar]]}}
| established_date2            = 11 Agosto 1919
| established_event3           = [[Alemanyang Nazi]]
| established_date3            = 30 Enero 1933
| established_event4           = [[Kanlurang Alemanya]]
| established_date4            = 23 Mayo 1949
| established_event5           = [[Silangang Alemanya]]
| established_date5            = 7 Oktubre 1949
| established_event6           = [[Pag-iisa ng Alemanya|Muling Pag-iisa]]
| established_date6            = 3 Oktubre 1990 
| area_km2                     = 357,022
| area_rank                    = ika-63
| area_sq_mi                   = 137,847 
| percent_water                = 1.27
| population_estimate          = {{increase neutral}} 84,607,016
| population_estimate_year     = 2023
| population_estimate_rank     = ika-19
| population_density_km2       = 232
| population_density_rank      = ika-58
| GDP_PPP = {{increase}} $4.743 trilyon
| GDP_PPP_rank = ika-5
| GDP_PPP_year = 2021
| GDP_PPP_per_capita = {{increase}} $56,956
| GDP_PPP_per_capita_rank = ika-15
| GDP_nominal = {{increase}} $4.319 trilyon
| GDP_nominal_rank = ika-4
| GDP_nominal_year = 2021
| GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $51,860
| GDP_nominal_per_capita_rank = ika-15
| Gini = 29.7 
| Gini_year = 2019
| Gini_change = decrease
| Gini_rank =
| HDI = 0.947 
| HDI_year = 2019
| HDI_change = increase
| HDI_rank = ika-6
| currency = [[Euro]] ([[Euro sign|€]])
| currency_code = EUR
| time_zone = [[Central European Time|CET]]
| utc_offset = +1
| utc_offset_DST = +2
| time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]]
| calling_code = +49
| cctld = .de
}}

Ang '''Alemanya''' ({{lang-de|Deutschland}}), opisyal na '''Republikang Pederal ng Alemanya''', ay bansang matatagpuan sa [[Gitnang Europa]]. Pinapaligiran ito ng [[Dinamarka]], [[Dagat Hilaga]], at [[Dagat Baltiko]] sa hilaga; [[Pransiya]], [[Luksemburgo]], [[Belhika]], at [[Nederlandiya]] sa kanluran; [[Austria]] at [[Suwisa]] sa timog; at [[Polonya]] at [[Tsekya]] sa silangan. Nagbabahagi rin ito ng hangganang maritimo sa [[Suwesya]]. Sumasaklaw ang bansa ng 375,600 km<sup>2</sup> at tinatahanan ng higit 82 milyong mamamayan,  sa gayo'y ikalawang pinakamataong bansa sa kontinente. Ang kabisera at pinakamataong lungsod nito ay [[Berlin]].

Pagkatapos ng [[Unang Digmaang Pandaigdig]] at Himagsikang Nobyembre,  sa semi-presidensyal na [[Republikang Weimar]]. Dumulot ang pag-angat ng kapangyarihan ng [[Partido Nazi]] sa pagtatatag ng totalitaryong diktadura, na humantong sa [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]] at [[Holokausto]].

Pagkatapos ng [[Estados Unidos]], ang Alemanya ay ang pangalawang pinakasikat na destinasyon paglipat sa mundo.<ref>{{cite web|title=Germany Top Migration Land After U.S. in New OECD Ranking|url=http://www.bloomberg.com/news/2014-05-20/immigration-boom-propels-germany-past-u-k-in-new-oecd-ranking.html|publisher=Bloomberg|date=20 Mayo 2014|accessdate=29 August 2014}}</ref>

Sa kabuuan ng kaniyang kasaysayan, ang Alemanya ay naging bahagi ng iba't ibang estado. Isang maliit na lugar na kung tawagin ay [[Germania]] ([[wikang Latin]]) ang tinirahan ng mga taong Hermaniko noong mga 100 AD.

Ito ay nabuo lámang bílang estado mula 1871 hanggang 1945 (74 taon), at muli na namang nahati pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]] sa dalawa: [[Republikang Pederal ng Alemanya]] na nakilala bílang ''[[Kanlurang Alemanya]]'' at [[Demokratikong Republika ng Alemanya]] na nakilala naman bilang ''Silangang Alemanya''. Noong 3 Oktubre 1990, bumagsak ang Silangang Alemanya sa Kanlurang Alemanya at muling nabuo ang bansa. Ang [[Berlin]] ang kabisera at ang pinakaimportanteng lungsod.

==Etimolohiya==
[[File:Germany Name European Languages.png|thumb|left|200px|Mga pangalan ng Alemanya sa mga wikang Europeo. Mula sa:
<small>{{legend|#5599ff| [[Wikang Proto-Hermaniko|Proto-Hermaniko]]: ''*Þeudiskaz''}}
{{legend|#7ecb60| [[Wikang Latin|Latin]]: ''Germania''}}
{{legend|#ffd42a| Tribong Alamanni}}
{{legend|#ff5555| Tribong Saxon}}
{{legend|#de87cd| [[Wikang Proto-Eslabo|Proto-Eslabo]]: ''*němьcь''}}
{{legend|#7fff2a| Di-sigurado}}</small>]]
Dahil sa lokasyong heograpikal nito sa gitna ng [[Europa]] at bagong pagkakaisa nito, kilala ang Alemanya sa iba't ibang pangalan na nag-iiba batay sa wika ng, na inspirasyon ng mga taong bumuo nito. Halimbawa, sa [[wikang Aleman]] ay kilala ang bansa na ''Deutschland'' mula sa Old High German diutisc, sa Pranses bilang Allemagne mula sa pangalan ng tribong Alamanni, sa Italyano bilang Germania mula sa Latin Germania (bagaman ang mga Aleman ay tinatawag na tedeschi) , sa Polish bilang Niemcy mula sa Proto-Slavic nemets, at sa Finnish bilang Saksa mula sa pangalan ng tribong Saxon.

Nagmumula ang pangalang ''Deutschland'' sa salitang Matandang Alemang Mataas na ''diutisc'', o mga katulad na variant mula sa Proto-Germanic *Þeudiskaz (Old English þeod), na orihinal na nangangahulugang "ng bayan" at unang ginamit bilang pagtatalaga ng mga mamamayang Aleman. Ito naman ay nagmula sa salitang Germanic na nangangahulugang "folk" (na humahantong sa Old High German diot, Middle High German diet), at ginamit upang makilala ang mga nagsasalita ng mga Germanic na wika at ang mga nagsasalita ng Celtic o Romance na mga wika. Ang mga salitang ito ay nagmula sa *teuta, ang salitang Proto-Indo-European para sa "mga tao".
==Kasaysayan==
[[File:Nebra_Scheibe.jpg|thumb|225px|Ang [[diskong selestiyal ng Nebra]] na nadiskubre sa Burol ng Mittelberg ay mahigit 3,600 taong gulang na.]] 
Nadiskubre sa Alemanya ang mga buto ng pre-humanong ''[[Danuvius guggenmosi]]'' na nasa Alemanya 11 milyong taon sa nakaraan. at pinaniniwalaang ang isa sa mga pinakamaagang nakalakad gamit ang dalawa nitong paa. Natuklasan sa munting bayan ng Mauer ang posil ng  ''[[Homo heidelbergensis]]'', na nagpapakitang tinahanan ng mga sinaunang tao ang lupaing Aleman di-bababa sa 600,000 taon ang nakalipas. Natagpuan naman sa Lambak ng Neander ang mga labi ng arkaikong [[Neandertal]], espesye ng taong mahigit 400,000 nang lumisan.

Ang bansa ng Alemanya ay masagana sa kasaysayan na nagmula noong 100 BC. Maliit lámang ang kaalaman sa dáting Alemanya ngunit alam na ang mga tribong Hermaniko ay madalas naglaban sa [[Imperyo ng Roma]].

Nang ika-9 siglo ay kumalat ang [[Kristyanismo]] sa bansa. Dito din pinanganak si [[Martin Luther]], isang monghe na naghimagsik sa batas ng [[Simbahan]] at nagsimula ng bagong relihiyon na ang [[Protestanismo]]. Ito ang naging mitsa ng Panahon ng Repormasyon.

Nang ika-19 siglo naman ay dumating ang sikát na [[Kaharian ng Prusya]] at sa pamumuno ni [[Otto von Bismarck]] at nakita ang tagumpay sa mga digmaan laban sa [[Dinamarka]] at [[Austria]]. Sa mga hulíng taon ng siglo natatag ang impyero ng Alemanya pagkatapos sa pagpapanalo sa digmaan laban sa [[Pranses]].

Nang ika-20 siglo naman ang karanasan ng bayan ng [[Unang Digmaang Pandaigdig]] at ang [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]].

Pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], nahati ang bansa sa silangan at kanluran. Ang [[Dingding ng Berlin]] ang naghati sa gitna ng kabisera at naging simbolo ng [[Digmaang Malamig]].

Nang 1989, pinatumba ang Dingding ng Berlin at nagkasama ulit ang kanluran at silangan. Sa kasulukuyan, ang ekonomiya ng Alemanya ay isa sa mga pinakamahusay sa mundo.

== Pagkakahati ==
Labing-anim na [[estado]] (''Bundesländer'') ang bumubuo sa Alemanya at ang kani-kaniyang kabisera:<ref>[[:es:Organización territorial de Alemania]]</ref>
# [[Baden-Württemberg]] (Stuttgart)
# [[Baviera]] (Múnich)
# [[Berlin]] (Berlin)
# [[Brandeburgo]] (Potsdam)
# [[Bremen]] (Bremen)
# [[Hamburgo]] (Hamburgo)
# [[Hesse]] (Wiesbaden)
# [[Mecklemburgo-Kanlurang Pomerania]] (Schwerin)
# [[Mababang Sahonya]] (Hanóver)
# [[Hilagang Renania-Westfalia]] (Düsseldorf)
# [[Renania-Palatinado]] (Maguncia)
# [[Sarre]] (Sarrebruck)
# [[Sahonya]] (Dresde)
# [[Sahonya-Anhalt]] (Magdeburgo)
# [[Schleswig-Holstein]] (Kiel)
# [[Turingia]] (Erfurt)
==Kultura==
Ang Alemanya ay isang [[kulturang indibidwalistiko]] na isang uri ng ng [[kultura]] na ang pagpapahalaga ay nasa isang [[indibidwal]] o sarili kesa sa isang [[grupo]]. Ang mga kulturang indidbidwalistiko ay nagbibigay halaga sa  sariling pananaw, pribasiya, [[autonomiya]](pangangasiwa sa sariling buhay), pag-asa sa sarili at sariling sikap. Ang mga Aleman ay gumagamit ng diretsang pakipagtalastasan, naghahayag sa sariling naisin, at gumagamit ng mga iba't ibang paraan upang maayos ang mga alitan sa ibang kapwa tao. Ang Alemanya ay isang uri ng [[may mababang pagitan ng kapangyarihan]](low power distance culture) kung saan ito ay nagbibigay halaga sa bawat indibidwal na walang tinitingnang estado o katayuan sa buhay at nagtatakwil ng kawalang kapantayan sa lipunan. Tinatakwil ng mga Aleman ang mga autoridad sa ikabubuti ng bawat indibidwal na bahagi ng isang lipunan.

== Tignan din ==
* [[Mga Pangalan ng Alemanya]]

== Sanggunian ==
{{reflist}}

== Mga kawing panlabas ==
* [http://www.publikation-deutschland.de/ Deutschland Online] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050808010404/http://www.publikation-deutschland.de/ |date=2005-08-08 }}, ang internasyonal na magazin ng Republikang Federal ng Alemanya

{{Europa}}
{{EU countries and candidates}}
{{Pangkat8}}

[[Kategorya:Alemanya| ]]
[[Kategorya:Mga bansa sa Europa]]