Asidong asetiko

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Asidong asetiko
Skeletal formula of acetic acid
Skeletal formula of acetic acid
Spacefill model of acetic acid
Spacefill model of acetic acid
Skeletal formula of acetic acid with all explicit hydrogens added
Skeletal formula of acetic acid with all explicit hydrogens added
Ball and stick model of acetic acid
Ball and stick model of acetic acid
Sample of acetic acid in a reagent bottle
Mga pangalan
Pangalang IUPAC
Acetic acid[3][4]
Systematikong pangalang IUPAC
Ethanoic acid[5]
Mga ibang pangalan
Vinegar (when dilute); Hydrogen acetate; Methanecarboxylic acid[1][2]
Mga pangkilala
Modelong 3D (JSmol)
3DMet
Pagpapaikli AcOH
Reperensya sa Beilstein
506007
ChEBI
ChEMBL
ChemSpider
DrugBank
Infocard ng ECHA 100.000.528 Baguhin ito sa Wikidata
Bilang ng EC
  • 200-580-7
Bilang ng E E260 (mga pampreserba)
Reperensya sa Gmelin
1380
KEGG
MeSH Acetic+acid
Bilang ng RTECS
  • AF1225000
UNII
Bilang ng UN 2789
Mga pag-aaring katangian
C2H4O2
Bigat ng molar 60.05 g·mol−1
Hitsura Colourless liquid
Amoy Pungent/Vinegar-like
Densidad 1.049 g cm−3
Puntong natutunaw 16 °C; 61 °F; 289 K
Puntong kumukulo 118 °C; 244 °F; 391 K
Solubilidad sa tubig
Miscible
log P -0.322
Pagkaasido (pKa) 4.76[6]
Basisidad (pKb) 9.24 (basicity of acetate ion)
Repraktibong indeks (nD)
1.371
Biskosidad 1.22 mPa s
Momento ng dipolo
1.74 D
Termokimika
Kakayahan ng init (C)
123.1 J K−1 mol−1
Pamantayang entropiyang
molar (S298)
158.0 J K−1 mol−1
Pamantayang entalpya
ng pagbuo fH298)
-483.88—483.16 kJ mol−1
-875.50—874.82 kJ mol−1
Parmakolohiya
G01AD02 (WHO) S02AA10
Mga panganib
Pagtatatak sa GHS:
Mga piktograma
GHS02: Flammable GHS05: Corrosive
Salitang panenyas
Panganib
Mga pahayag pampeligro
H226, H314
Mga pahayag ng pag-iingat
P280, P305+P351+P338, P310
NFPA 704 (diyamanteng sunog)
NFPA 704 four-colored diamondHealth 3: Short exposure could cause serious temporary or residual injury. E.g. chlorine gasFlammability 2: Must be moderately heated or exposed to relatively high ambient temperature before ignition can occur. Flash point between 38 and 93 °C (100 and 200 °F). E.g. diesel fuelInstability 0: Normally stable, even under fire exposure conditions, and is not reactive with water. E.g. liquid nitrogenSpecial hazards (white): no code
3
2
0
Punto ng inplamabilidad 40 °C (104 °F; 313 K)
Temperaturang
awtoignisyon
427 °C (801 °F; 700 K)
Mga hangganan ng pagsabog 4–16%
Nakakamatay na dosis o konsentrasyon (LD, LC):
3.31 g kg−1, oral (rat)
5620 ppm (mouse, 1 hr)
16000 ppm (rat, 4 hr)[8]
NIOSH (Mga hangganan ng paghahayag sa kalusugan sa Estados Unidos):
PEL (Pinahihintulutan)
TWA 10 ppm (25 mg/m3)[7]
REL (Nirerekomenda)
TWA 10 ppm (25 mg/m3) ST 15 ppm (37 mg/m3)[7]
IDLH (Agarang panganib)
50 ppm[7]
Mga kompuwestong kaugnay
Kaugnay na carboxylic acids
Formic acid
Propionic acid
Mga kaugnay na kompuwesto
Acetaldehyde

Acetamide
Acetic anhydride
Acetonitrile
Acetyl chloride
Ethanol
Ethyl acetate
Potassium acetate
Sodium acetate
Thioacetic acid

Maliban kung saan nabanggit, binigay ang datos para sa mga materyales sa kanilang estadong pamantayan (sa 25 °C [77 °F], 100 kPa).
☒N patunayan (ano ang Y☒N ?)

Ang asidong asetiko o asidong etanoiko (Kastila: ácido acético, ácido etanoico, Aleman: Essigsäure, Ingles: acetic acid, ethanoic acid) ay isang mahalagang sangkap ng suka. Ang asidong asetiko na nasa suka ay isang malabnaw at tila hindi purong solusyon o timplada na may kahalong tubig. Ang asidong ito ay nabubuo mula sa alkohol sa pamamagitan ng gawain ng partikular na bakterya. Ang prosesong ito ay nakikilala bilang permentasyong asetiko.[9]

Mga paggamit[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang tinatawag na glacial (malamig at nagyelo) na asidong asetiko ay gumaganap bilang "pamaso" (caustic) at maaaring gamitin para sa pagtanggal ng mga kulugo. Inilalapat ito sa kulugo sa pamamagitan ng tubo ng salamin o habang nasa ibabaw ng isang maliit na sipilyo, o kaya sa pamamagitan ng maliit na piraso ng lanang bulak na nakarolyo sa dulo ng isang palito ng posporo. [10] Iniingatan na huwag masagi o tumulo sa nakapaligid na balat ang asidong asetiko sapagkat makapagdurulot ito ng iritasyon at hapdi. Upang maiwasan ito, karaniwang nilalagyan ng vaseline ang balat na nakapalibot sa kulugo. Inilalapat ang asidong asetiko araw-araw. Kapag nagkaroon ng pamumula at kirot, dapat na itigil ang paggamit nito hanggang sa mawala ang mga tanda ng iritasyon, bago muling ipagpatuloy ang paggagamot.[9]

Kapag hindi sinasadyang makainom ang isang tao ng asidong asetiko na glasyal (glacial), ang ginagamit na pangremedyo o antidote na panlaban sa hapding nakasusunog sa bibig, lalamunan, at tiyan ay ang kaagad na pagpapainom ng yeso na hinalo sa tubig. Pagdaka ay susundan ng puti ng itlog, langis ng oliba, o iba pang demulcent ("pampakalma"). Kung minsan, ang asidong asetiko o suka ay iniinom ng mga babaeng nasa kanilang kabataan dahil paniniwalang makakabawas ito ng katabaan. Tumatalab ito kung minsan, subalit kapalit ng pagsasakripisyo ng dihestiyon o panunaw at ng mabuting kalusugan, kung kaya't masasabing mali ang gawaing ito.[9]

Ang sukang pambanyo ay binubuo ng purong asidong asetiko na hinaluan ng mga pabango. Isa o dalawang mga kutsarita ang hinahalo sa tubig kapag naghuhugas, na nakakapagdulot ng epektong astringent o "nakahihilod" ng ibabaw ng balat. Ang malabnaw na asidong asetiko ay 5 bahagdang solusyon ng matapang na asido. Mainam itong panlunas para sa pagkalason dahil sa malalakas na mga alkali, katulad ng caustic potash o soda, sodang panghugas, o matapang na ammonia. Dalawa o tatlong kutsara na nasa kaunting tubig ang ibinibigay. Idinaragdag ito sa malamig o maligamgam na tubig kapag pinupunasan ng bimpo ang isang pasyente upang makapagdulot ng maginhawang pakiramdam, at makatanggal ng init o pangangati. Para sa ganitong layunin, karaniwang hinahalo ang dalawang kutsarita ng malabnaw na asidong asetiko sa isang pinta (pint) ng tubig. Maaaring ipalit sa malabnaw na asidong asetiko ang suka.[9]

Ang asidong asetiko ay ginagamit bilang isang solvent o "panunaw" upang mabuo ang aceta o mga suka, katulad ng suka ng mga halamang squill at ng mga cantharide.[9]

Mga sanggunian[baguhin | baguhin ang wikitext]

  1. Scientific literature reviews on generally recognised as safe (GRAS) food ingredients. National Technical Information Service. 1974. p. 1.
  2. "Chemistry", volume 5, Encyclopedia Britannica, 1961, page 374
  3. IUPAC, Commission on Nomenclature of Organic Chemistry (1993). "Table 28(a) Carboxylic acids and related groups. Unsubstituted parent structures". A Guide to IUPAC Nomenclature of Organic Compounds (Recommendations 1993). Blackwell Scientific publications. ISBN 0-632-03488-2. Inarkibo mula sa ang orihinal noong 2012-04-25. Nakuha noong 2016-06-29.
  4. "Acetic Acid – PubChem Public Chemical Database". The PubChem Project. USA: National Center for Biotechnology Information.
  5. IUPAC Provisional Recommendations 2004 Chapter P-12.1; page 4
  6. Ripin, D. H.; Evans, D. A. (4 November 2005). "pKa Table" (PDF). Inarkibo mula sa ang orihinal (PDF) noong 22 July 2015. Nakuha noong 19 July 2015.
  7. 7.0 7.1 7.2 NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards 0002
  8. Padron:IDLH
  9. 9.0 9.1 9.2 9.3 9.4 Robinson, Victor, Ph.C., M.D. (patnugot). (1939). "Acetic acid". The Modern Home Physician, A New Encyclopedia of Medical Knowledge. WM. H. Wise & Company (New York)., pahina 10.
  10. Ángel Rodríguez-Cardona (2022). Física y Química 1.º Bachillerato. McGraw-Hill Interamericana de España S.L. ISBN 8-448-63141-2.