Tingnan ang wikitext ng Asidong asetiko

{{Chembox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 477238786
| ImageFile3 = Acetic acid.jpg
| ImageFile3_Ref = {{chemboximage|correct|??}}
| ImageSize3 = 244
| ImageName3 = Sample of acetic acid in a reagent bottle
| ImageFileL1 = Acetic-acid-2D-skeletal.svg
| ImageFileL1_Ref = {{chemboximage|correct|??}}
| ImageNameL1 = Skeletal formula of acetic acid
| ImageFileR1 = Acetic-acid-CRC-GED-3D-vdW-B.png
| ImageFileR1_Ref = {{chemboximage|correct|??}}
| ImageNameR1 = Spacefill model of acetic acid
| ImageFileL2 =Acetic-acid-2D-flat.png
| ImageFileL2_Ref = {{chemboximage|correct|??}}
| ImageNameL2 = Skeletal formula of acetic acid with all explicit hydrogens added
| ImageFileR2 = Acetic-acid-CRC-GED-3D-balls-B.png
| ImageFileR2_Ref = {{chemboximage|correct|??}}
| ImageNameR2 = Ball and stick model of acetic acid
| IUPACName = Acetic acid<ref>{{cite book | title=A Guide to IUPAC Nomenclature of Organic Compounds (Recommendations 1993) | publisher=Blackwell Scientific publications | author=IUPAC, Commission on Nomenclature of Organic Chemistry | year=1993 | chapter=Table 28(a) Carboxylic acids and related groups. Unsubstituted parent structures | url=http://www.acdlabs.eu/iupac/nomenclature/93/r93_705.htm | isbn=0-632-03488-2 | access-date=2016-06-29 | archive-date=2012-04-25 | archive-url=https://web.archive.org/web/20120425121822/http://www.acdlabs.eu/iupac/nomenclature/93/r93_705.htm | url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web|url = http://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/summary/summary.cgi?cid=176|title = Acetic Acid – PubChem Public Chemical Database|work = The PubChem Project|location = USA|publisher = National Center for Biotechnology Information}}</ref>
| SystematicName = Ethanoic acid<ref name="BB-prs310305">IUPAC Provisional Recommendations 2004 [http://old.iupac.org/reports/provisional/abstract04/BB-prs310305/Chapter1.pdf Chapter P-12.1; page 4]</ref>
| OtherNames = Vinegar (when dilute); Hydrogen acetate; Methanecarboxylic acid<ref>{{cite book|title=Scientific literature reviews on generally recognised as safe (GRAS) food ingredients|publisher=National Technical Information Service|year=1974|page=1}}</ref><ref>"Chemistry", volume 5, Encyclopedia Britannica, 1961, page 374</ref>
|Section1={{Chembox Identifiers
| Abbreviations = AcOH
| CASNo = 64-19-7
| CASNo_Ref = {{cascite|correct|CAS}}
| PubChem = 176
| ChemSpiderID = 171
| ChemSpiderID_Ref = {{chemspidercite|correct|chemspider}}
| UNII = Q40Q9N063P
| UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}}
| EINECS = 200-580-7
| UNNumber = 2789
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank = DB03166
| KEGG = D00010
| KEGG_Ref = {{keggcite|changed|kegg}}
| MeSHName = Acetic+acid
| ChEBI_Ref = {{ebicite|correct|EBI}}
| ChEBI = 15366
| ChEMBL = 539
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|correct|EBI}}
| IUPHAR_ligand = 1058
| Beilstein = 506007
| Gmelin = 1380
| 3DMet = B00009
| RTECS = AF1225000
| SMILES = CC(O)=O
| StdInChI = 1S/C2H4O2/c1-2(3)4/h1H3,(H,3,4)
| StdInChI_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChIKey = QTBSBXVTEAMEQO-UHFFFAOYSA-N
| StdInChIKey_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
}}
|Section2={{Chembox Properties
| C=2 | H=4 | O=2
| Appearance = Colourless liquid
| Odor = Pungent/Vinegar-like

| Density = 1.049 g cm<sup>−3</sup>
| Solubility = [[Miscible]]
| MeltingPtK = 289
| BoilingPtK = 391
| LogP = -0.322
| pKa = 4.76<ref>{{cite web|url=http://www2.lsdiv.harvard.edu/pdf/evans_pKa_table.pdf |date=4 November 2005 |title=pKa Table |last1=Ripin |first1=D. H. |last2=Evans |first2=D. A. |accessdate=19 July 2015 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150722005239/http://www2.lsdiv.harvard.edu/pdf/evans_pKa_table.pdf |archivedate=22 July 2015 }}</ref>
| pKb = 9.24 (basicity of acetate ion)
| Viscosity = 1.22 mPa s
| RefractIndex = 1.371
| Dipole = 1.74 D
}}
|Section5={{Chembox Thermochemistry
| DeltaHf = -483.88—483.16 kJ mol<sup>−1</sup>
| DeltaHc = -875.50—874.82 kJ mol<sup>−1</sup>
| Entropy = 158.0 J K<sup>−1</sup> mol<sup>−1</sup>
| HeatCapacity = 123.1 J K<sup>−1</sup> mol<sup>−1</sup>
}}
|Section6={{Chembox Pharmacology
| ATCCode_prefix = G01
| ATCCode_suffix = AD02
| ATC_Supplemental = {{ATC|S02|AA10}}
}}
|Section7={{Chembox Hazards
| GHSPictograms = {{GHS02}} {{GHS05}}
| GHSSignalWord = Danger
| HPhrases = {{H-phrases|226|314}}
| PPhrases = {{P-phrases|280|305+351+338|310}}
| EUClass = {{Hazchem C}}
| RPhrases = {{R10}}, {{R35}}
| SPhrases = {{S1/2}}, {{S23}}, {{S26}}, {{S45}}
| NFPA-F = 2
| NFPA-H = 3
| NFPA-R = 0
| FlashPtC = 40
| AutoignitionPtC = 427
| LD50 = 3.31 g kg<sup>−1</sup>, oral (rat)
| LC50 = 5620 ppm (mouse, 1 hr)<br/>16000 ppm (rat, 4 hr)<ref>{{IDLH|64197|Acetic acid}}</ref>
| ExploLimits = 4–16%
| PEL = TWA 10 ppm (25 mg/m<sup>3</sup>)<ref name=PGCH>{{PGCH|0002}}</ref>
| REL = TWA 10 ppm (25 mg/m<sup>3</sup>) ST 15 ppm (37 mg/m<sup>3</sup>)<ref name=PGCH/>
| IDLH = 50 ppm<ref name=PGCH/> 
}}
|Section8={{Chembox Related
| OtherFunction_label = [[carboxylic acid]]s
| OtherFunction = [[Formic acid]]<br />[[Propionic acid]]
| OtherCompounds = [[Acetaldehyde]]<br />
[[Acetamide]]<br />
[[Acetic anhydride]]<br />
[[Acetonitrile]]<br />
[[Acetyl chloride]]<br />
[[Ethanol]]<br />
[[Ethyl acetate]]<br />
[[Potassium acetate]]<br />
[[Sodium acetate]]<br />
[[Thioacetic acid]]
}}
}}
Ang '''asidong asetiko''' o '''asidong etanoiko''' (Kastila: ''ácido acético'', ''ácido etanoico'', Aleman: ''Essigsäure'', Ingles: ''acetic acid'', ''ethanoic acid'') ay isang mahalagang sangkap ng suka. Ang asidong asetiko na nasa suka ay isang malabnaw at tila hindi purong solusyon o timplada na may kahalong tubig. Ang asidong ito ay nabubuo mula sa alkohol sa pamamagitan ng gawain ng partikular na bakterya. Ang prosesong ito ay nakikilala bilang permentasyong asetiko.<ref name=TMHP>Robinson, Victor, Ph.C., M.D. (patnugot). (1939). "Acetic acid". The Modern Home Physician, A New Encyclopedia of Medical Knowledge. WM. H. Wise & Company (New York)., pahina 10.</ref> 

==Mga paggamit==
Ang tinatawag na ''glacial'' (malamig at nagyelo) na asidong asetiko ay gumaganap bilang "pamaso" (''caustic'') at maaaring gamitin para sa pagtanggal ng mga [[kulugo]]. Inilalapat ito sa kulugo sa pamamagitan ng tubo ng salamin o habang nasa ibabaw ng isang maliit na sipilyo, o kaya sa pamamagitan ng maliit na piraso ng [[lanang bulak]] na nakarolyo sa dulo ng isang palito ng posporo. <ref>{{cite book | title=Física y Química 1.º Bachillerato | publisher=McGraw-Hill Interamericana de España S.L. | author=Ángel Rodríguez-Cardona | year=2022 | isbn=8-448-63141-2 }}</ref> Iniingatan na huwag masagi o tumulo sa nakapaligid na balat ang asidong asetiko sapagkat makapagdurulot ito ng iritasyon at hapdi. Upang maiwasan ito, karaniwang nilalagyan ng ''vaseline'' ang balat na nakapalibot sa kulugo. Inilalapat ang asidong asetiko araw-araw. Kapag nagkaroon ng pamumula at kirot, dapat na itigil ang paggamit nito hanggang sa mawala ang mga tanda ng iritasyon, bago muling ipagpatuloy ang paggagamot.<ref name=TMHP/>

Kapag hindi sinasadyang makainom ang isang tao ng asidong asetiko na glasyal (''glacial''), ang ginagamit na pangremedyo o ''antidote'' na panlaban sa hapding nakasusunog sa bibig, lalamunan, at tiyan ay ang kaagad na pagpapainom ng yeso na hinalo sa tubig. Pagdaka ay susundan ng puti ng itlog, langis ng oliba, o iba pang ''demulcent'' ("pampakalma"). Kung minsan, ang asidong asetiko o suka ay iniinom ng mga babaeng nasa kanilang kabataan dahil paniniwalang makakabawas ito ng katabaan. Tumatalab ito kung minsan, subalit kapalit ng pagsasakripisyo ng dihestiyon o panunaw at ng mabuting kalusugan, kung kaya't masasabing mali ang gawaing ito.<ref name=TMHP/>

Ang sukang pambanyo ay binubuo ng purong asidong asetiko na hinaluan ng mga pabango. Isa o dalawang mga kutsarita ang hinahalo sa tubig kapag naghuhugas, na nakakapagdulot ng epektong ''astringent'' o "nakahihilod" ng ibabaw ng balat. Ang malabnaw na asidong asetiko ay 5 bahagdang solusyon ng matapang na asido. Mainam itong panlunas para sa pagkalason dahil sa malalakas na mga ''alkali'', katulad ng ''caustic potash'' o soda, sodang panghugas, o matapang na ammonia. Dalawa o tatlong kutsara na nasa kaunting tubig ang ibinibigay.  Idinaragdag ito sa malamig o maligamgam na tubig kapag pinupunasan ng bimpo ang isang pasyente upang makapagdulot ng maginhawang pakiramdam, at makatanggal ng init o pangangati. Para sa ganitong layunin, karaniwang hinahalo ang dalawang kutsarita ng malabnaw na asidong asetiko sa isang pinta (''pint'') ng tubig. Maaaring ipalit sa malabnaw na asidong asetiko ang suka.<ref name=TMHP/>

Ang asidong asetiko ay ginagamit bilang isang ''solvent'' o "panunaw" upang mabuo ang ''aceta'' o mga suka, katulad ng suka ng mga halamang ''[[squill]]'' at ng mga ''[[cantharide]]''.<ref name=TMHP/>

==Mga sanggunian==
{{Reflist}}

[[Kategorya:Mga sustansiyang kimikal]]
[[Kategorya:Mga Asido]]