Tingnan ang wikitext ng Baybayin

{{Kandid-NA}}
{{about|sistema ng pagsulat|lupain na nasa tabi ng dagat|Dalampasigan|pagsusulat ng salita o mga salita sa pamamagitan ng lahat ng kinakailangan na letra sa tama nitong pagkakasunod-sunod|Pagbaybay}}
{{Infobox writing system
 |name=''Baybayin''
 |altname = {{Script|Tglg|ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜔}}
 |type=[[Abugida]]
 |languages=[[Wikang Tagalog|Tagalog]], [[Wikang Sambali|Sambali]], [[Wikang Iloko|Iloko]], [[Wikang Kapampangan|Kapampangan]], [[Mga wikang Bikol|Bikol]], [[Wikang Pangasinan|Pangasinense]], [[Mga wikang Bisaya|Mga wika sa Kabisayaan]]<ref name=pmorrowchart>{{cite web |last1=Morrow |first1=Paul |title=Baybayin Styles & Their Sources |url=http://paulmorrow.ca/baychart.htm |accessdate=Abril 25, 2020|language=Ingles|trans-title=Mga Istilo ng Baybayin & Kani-kanilang Pinagmulan}}</ref>
|fam1=[[Sulat Proto-Sinaitiko]]
|fam2=[[Alpabetong Penisyo]]
|fam3=[[Alpabetong Arameo]]
|fam4=[[Sulat Brahmi]]
|fam5=[[Sulat Pallava]]
|fam6=[[Sulat Kawi]]
|sisters='''Sa ibayong dagat'''<br/>
[[Sulat Balines|• Balines (Aksara Bali, Hanacaraka)]]<br/>• Batak (Surat Batak, Surat na sampulu sia)<br/>• Habanes (Aksara Jawa, Dęntawyanjana)<br/>• Lontara (Mandar)<br/>• Sundanes (Aksara Sunda)<br/>• Rencong (Rentjong)<br/>• Rejang (Redjang, Surat Ulu)<br/>
|children=• [[Sulat Hanunuo]]<br/>[[Panitik na Buhid|• Sulat Buhid]]<br/>• [[Sulat Tagbanwa]]<br/>[[Wikang Palawano|• Sulat Palaw'an]]
|time=Ika-14 siglo (o mas luma pa)<ref>{{cite web |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot/ |title=In Focus: The Mystery of the Ancient Inscription (an article on the Calatagan Pot) |last=Borrinaga |first=Rolando |date=Setyembre 22, 2010 |access-date=Setyembre 12, 2020 |language=Ingles |trans-title=Nakapokus: Ang Misteryo ng Sinaunang Inskripsyon (isang artikulo tungkol sa Palayok ng Calatagan) |archive-date=2020-11-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201128074303/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot/ |url-status=dead }}</ref> -  Ika-18 siglo (muling ibinuhay sa modernong panahon)<ref name=artedelalengatagalog/>
 |unicode=[https://www.unicode.org/charts/PDF/U1700.pdf U+1700–U+171F]<br/>
 |iso15924=Tglg
 |sample=Baybayin sample (Tagalog Unicode block).png
 |imagesize=250px
}}
{{AlibataText}}
[[Talaksan:Baybayin sample.svg|thumb|right|Ang mga titik ng ''Baybayin'' sa kolasyon nito: ''A, Ba, Ka, Da/Ra, Ga, Ha, La, Ma, Na, Nga, Pa, Sa, Ta, Wa, Ya, E/I, at O/U.'']]

Ang '''Baybayin''' (walang [[kudlit|birama]]: {{Script|Tglg|ᜊᜊᜌᜒ}}, krus na pamatay-patinig: {{Script|Tglg|ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜔}}, pamudpod na pamatay-patinig: {{Script|Tglg|ᜊᜌ꠸ᜊᜌᜒᜈ꠸}}), kilala rin sa maling katawagan<ref name="baybayin" /> nitong '''Alibata''' (mula [[Wikang Arabe|Arabe]] ''alifbata'') ay isa sa mga ''[[suyat]]'' na ginamit sa [[Pilipinas]]. Isa itong [[alpasilabaryo]], at bahagi ng pamilya ng sulat Brahmi. Laganap ang paggamit nito sa [[Luzon]] at sa ilang parte ng Pilipinas noong ika-16 hanggang ika-siglo bago mapalitan ito ng [[sulat Latin]].

Sa kasalukuyan, ginagamit ang Baybayin bilang [[sining]]. May mga grupong nabuo para muli itong buhayin at gamitin. May mga batas rin ang nagawa para itaguyod ito pati na rin ang iba pang mga sistema ng panulat ng Pilipinas.<ref>{{cite web|title=House of Representatives Press Releases|url=http://www.congress.gov.ph/press/details.php?pressid=10642|website=www.congress.gov.ph|accessdate=Mayo 7, 2020|language=Ingles|trans-title=Mga Pahayag ng Kapulungan ng mga Kinatawan|archive-date=2020-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20200609090427/http://www.congress.gov.ph/press/details.php?pressid=10642|url-status=dead}}{{PD-notice}}</ref>

Isinakodigo sa [[Unicode]] ang mga titik nito noong 2002. Ipinanukala ito ni Micheal Everson noong 1998 kasama ng sulat [[Sulat Tagbanwa|Tagbanwa]], [[Sulat Hanunuo|Hanuno'o]], at [[Sulat Buhid|Buhid]].

Ang [[Sinupan ng Unibersidad ng Santo Tomas]] sa [[Maynila]] ang may hawak sa kasalukuyan sa pinakamalaking koleksyon ng mga sinaunang pagsulat sa Baybayin sa buong mundo.<ref name="QuoraBaybayin" /><ref name="ustwebsite">{{Citation|url=http://www.ust.edu.ph/index.php/landmarks/835-ust-archives.html|publisher=University of Santo Tomas|title=Archives|accessdate=Hunyo 17, 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524083452/http://www.ust.edu.ph/index.php/landmarks/835-ust-archives.html|archivedate=Mayo 24, 2013|trans-title=Sinupan|language=Ingles}}.</ref><ref name="baybay">{{Citation|url=http://lifestyle.inquirer.net/31257/ust-collection-of-ancient-scripts-in-%E2%80%98baybayin%E2%80%99-syllabary-shown-to-public|title=UST collection of ancient scripts in 'baybayin' syllabary shown to public|newspaper=Inquirer|date=Enero 15, 2012|accessdate=Hunyo 17, 2012|language=Ingles|trans-title=Koleksyon ng UST ng sinaunang sulat sa silabaryong 'baybayin' ipinakita sa publiko}}.</ref><ref name="ustbaybayin">{{Citation|url=http://www.baybayin.com/ust-baybayin-collection-shown-to-public/|title=UST Baybayin collection shown to public|publisher=Baybayin|accessdate=Hunyo 18, 2012|language=Ingles|trans-title=Koleksyon ng Baybayin ng UST ipinakita sa publiko}}{{dead link|date=July 2017|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}.</ref> Dahil rito, binigyan ito ng nominasyon para mapasama sa Talaan ng Pandaigdigang Pamana ng [[UNESCO]], kasama na ang buong unibersidad.

== Pangkalahatang-ideya ==
{{see also|Lumang Tagalog|Panitik na Buhid|Sulat Hanunuo|Sulat Tagbanwa}}

Ang alpasilabaryo ay isa sa mga indibidwal na sistema ng pagsulat na ginagamit sa [[Timog-silangang Asya]], halos lahat ay mga [[abugida]];<ref>{{Cite web |last=Madarang |first=Rhea Claire |date=2018-08-30 |title=Learning Baybayin: Reconnecting with our Filipino roots |url=https://www.rappler.com/life-and-style/210657-reconnecting-filipino-roots-baybayin/ |access-date=2022-09-02 |website=RAPPLER |language=en-US}}</ref> kung saan binibigkas ang anumang katinig nang may kasunod na patinig a—ginagamit ang mga [[tuldik]] upang ipahayag ang mga ibang patinig. Karamihan nitong mga sistema ng pagsulat ay nagmula sa mga sinaunang panitik na ginamit sa Indiya noong nakalipas na 2,000 taon, at ang panlahatang katawagan para sa mga abugida sa Pilipinas ay Baybayin. Mayroong dalawang paraan upang sulatin ang babayin; walang kudlit o may kudlit. Gayunpaman, hindi ito nalalapat sa makabagong sulat kulitan (pinasikat noong dekada 1990), ngunit nalalapat sa Lumang kulitan, nadokumentado noong mga dekada 1690.

==Terminolohiya==
Ang salitang baybayin ay nangangahulugang "magsulat," "ispel", o [[pagbaybay|magbaybay]] sa [[Tagalog language|Tagalog]]. Inilathala noong 1613, isinalinwika ang tala ng "abakada" (ang alpabeto) sa [[Vocabulario de la lengua tagala|diksyunaryong Kastila-Tagalog]] ni San Buenaventura bilang "baibayin"  ("{{Lang|es|...de baybay, que es deletrear...}}", isinalinwika: "mula sa "baybay", na nangangahulugang "ispel")<ref name="San Buenaventura">{{cite web|url=http://sb.tagalogstudies.org/|title=Vocabulario de Lengua Tagala|last=San Buenaventura|first=Pedro|date=1613|website=Bahay Saliksikan ng Tagalog|access-date=Mayo 3, 2020|trans-title=Bokabularyo ng Wikang Tagalog|archive-date=Hulyo 26, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200726154526/http://sb.tagalogstudies.org/|url-status=dead}}</ref>

Tumutukoy ang "baybayin" sa mga iba pang katutubong sulat sa Pilipinas na Abugida, kabilang ang [[Panitik na Buhid|sulat Buhid]], [[Sulat Hanunuo|sulat Hanunó'o]], [[sulat Tagbanwa]], [[Kulitan|sulat Kulitan]] , [[Lumang Tagalog|sulat Tagalog]] at iba pa. Inirerekomenda ng mga organisasyong pangkultura tulad ng Sanghabi at ''Heritage Conservation Society'' na tawaging '''suyat''' ang koleksyon ng mga natatanging sulat na ginagamit ng mga iba't ibang katutubong pangkat sa Pilipinas, kabilang ang baybayin, iniskaya, kirim jawi, at batang-arab, na isang terminong walang kinikilingan para sa anumang sulat.<ref name="INQPHsuyatproposal">{{cite web|url=http://newsinfo.inquirer.net/985669/protect-all-ph-writing-systems-heritage-advocates-urge-congress |title=Protect all PH writing systems, heritage advocates urge Congress |last=Orejas |first=Tonette |date=Abril 27, 2018|access-date=Setyembre 12, 2020|language=Ingles |trans-title=Protektahan ang lahat ng mga sistema ng pagsulat ng PH, hinihimok ng mga tagapagtaguyod ng pamana ang Kongreso}}</ref> Samantala, inirerekomenda ni Jay Enage at iba pang bagong tagapagtaguyod na tawaging baybayin ang mga Abugidang sistema ng pagsulat sa Pilipinas.

Paminsan-minsan, tinatawagang Alibata ang Baybayin,<ref>{{cite book|first=Mc|last=Halili|title=Philippine history|url=https://books.google.com/books?id=gUt5v8ET4QYC|year=2004|publisher=Rex|isbn=978-971-23-3934-9|page=[https://books.google.com/books?id=gUt5v8ET4QYC&pg=PA47 47]|trans-title=Kasaysayan ng Pilipinas|language=Ingles}}</ref><ref>{{cite book|first=C|last=Duka|title=Struggle for Freedom' 2008 Ed.|url=https://books.google.com/books?id=4wk8yqCEmJUC|year=2008|publisher=Rex|isbn=978-971-23-5045-0|pages=[https://books.google.com/books?id=4wk8yqCEmJUC&pg=PA32 32–33]|language=Ingles|trans-title=Pakikipagpunyagi Para sa Kalayaan' Ed. ng 2008}}</ref> isang neolohismo na inilikha ni Paul Rodríguez Verzosa mula sa unang ikatlong titik ng [[Arabic alphabet|sulat Arabe]] (''ʾalif'', ''bāʾ'', ''tāʾ'', tinanggal ang ''f'' para maganda pakinggan), marahil sa maling pag-aakala na nagmula ang Baybayin sa sulat Arabe.<ref name="baybayin">{{Cite web|last=Morrow|first=Paul|url=http://www.mts.net/~pmorrow/bayeng1.htm|publisher=MTS|title=Baybayin, the Ancient Philippine script|accessdate=Setyembre 4, 2008|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100821192259/http://www.mts.net/~pmorrow/bayeng1.htm|archivedate=Agosto 21, 2010|trans-title=Baybayin, ang Sinaunang Sulat ng Pilipinas|language=Ingles}}</ref>

Sa makabagong panahon, ang Baybayin ay tinawagang {{Lang|ceb|Badlit}}, {{Lang|ceb|Kudlit-kabadlit}} para sa [[mga Bisaya]], {{Lang|ilo|Kurditan}}, ''{{Lang|ilo|Kur-itan}}'' para sa [[mga Ilokano]]'', ''at ''{{Lang|bcl|Basahan}}'' para sa [[mga Bikolano]]''.<ref name="Normandelossantos">{{cite conference|url=http://ical13.ling.sinica.edu.tw/Full_papers_and_ppts/July_21/P4-1.pdf|title=Philippine Indigenous Writing Systems in the Modern World|last=de los Santos|first=Norman|conference=Thirteenth International Conference on Austronesian Linguistics|location=Academia Sinica, Taipei, Taiwan|date=Hulyo 18-23, 2015|access-date=Setyembre 12, 2020|language=Ingles|trans-title=Mga Katutubong Sistema ng Pagsulat ng Pilipinas sa Modernong Daigdig|format=PDF|archive-date=2020-11-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20201124031214/http://ical13.ling.sinica.edu.tw/Full_papers_and_ppts/July_21/P4-1.pdf|url-status=dead}}</ref>''

==Pinagmulan==
Pinagtatalunan ang pinagmulan ng Baybayin at mayroong ilang mga teoriya, dahil wala pang natuklasan na tiyak na katibayan.  
 
==== Impluwensya ng Dakilang Indiya ====
{{See also|Talaan ng mga salitang hiniram ng Tagalog#Sanskrito| l1 = Mga salitang Tagalog na hiniram sa Indiyanong Sanskrito}}

[[Talaksan:Indian cultural zone.svg|thumb|left|Lawak ng impluwensiya ng India. Ang kulay-kahel ay ang subkontinente ng India.]]
Ayon sa kasaysayan, napasailalim ang [[Timog-silangang Asya]] sa impluwensya ng [[Greater India|Sinaunang Indiya]], kung saan yumabong ang mararaming [[Indianized kingdom|nagpaindiyanong prinsipalidad]] at imperyo nang iilang siglo sa Taylandiya, Indonesya, Malaysia, Singapore, Pilipinas, Kambodya at Biyetnam. Ibinigay ang terminong ''indianisasyon'' sa impluwensya ng kulturang Indiyano sa mga lugar na ito.<ref name="acharya">{{cite web|last1=Acharya|first1=Amitav|title=The "Indianization of Southeast Asia" Revisited: Initiative, Adaptation and Transformation in Classical Civilizations|url=http://www.amitavacharya.com/sites/default/files/Indianisation%20of%20Southeast%20Asia%20Revisited.pdf|website=amitavacharya.com|language=Ingles|trans-title=Pagbabalik-tanaw sa "Pagpapaindiyano ng Timog-silangang Asya": Inisiyatiba, Pag-aangkop at Pagbabagong-anyo sa mga Kabihasnang Klasikal|access-date=2020-03-22|archive-date=2020-01-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20200107152930/http://www.amitavacharya.com/sites/default/files/Indianisation%20of%20Southeast%20Asia%20Revisited.pdf|url-status=dead}}</ref> Binigyang-kahulugan ito ni [[George Coedes]], isang arkeologong Pranses, bilang paglaganap ng organisadong kultura na nakabatay sa mga Indiyanong pinagmulan ng kamaharlikaan, [[Hinduismo]] at [[Budismo]] at ang [[Sanskritization|dayalektong Sanskrito]].<ref name="coedes">{{cite book|last1=Coedes|first1=George|title=The Indianized States of Southeast Asia|date=1967|publisher=Australian National University Press|language=Ingles|trans-title=Ang mga Nagpaindiyanong Estado ng Timog-silang Asya}}</ref> Makikita ito sa [[Indianization of Southeast Asia|Pagpaindiyano ng Timog-silangang Asya]], [[Hinduism in Southeast Asia|paglago ng Hinduismo]] at [[Silk Road transmission of Buddhism|Budismo]]. Inimpluwensyahan rin ng mga [[Indian honorifics|pangkarangalang Indiyano]] ang mga pangkarangalang [[Malay styles and titles|Malay]], [[Thai royal and noble titles|Thai]], [[Filipino styles and honorifics|Pilipino]] at [[Indonesian names#Honorifics|Indones]].<ref name="tit1">{{cite web|title=An Era of Peace|last=Sagar|first=Krishna Chandra|date=2002|page=52|language=Ingles|trans-title=Isang Panahon ng Kapayapaan|url=https://books.google.com.ph/books?id=zq6KlY1MnE8C&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false}}</ref> Kabilang dito ang Raja, Rani, Maharlika, Datu, atbp. na ipinasa mula sa kulturang Indiyano sa Pilipinas sa pamamagitan ng mga Malay at [[Srivijaya empire|imperyong Srivijaya]].{{cn|date=Hunyo 2020}} Naging mahalaga ang papel ng mga Indiyanong kolonista ng Hindu bilang mga propesyonal, mangangalakal, pari at mandirigma.<ref name="diringer">{{cite book|last1=Diringer|first1=David|title=Alphabet a key to the history of mankind|date=1948|page=402|url=https://archive.org/details/in.gov.ignca.1287|language=Ingles|trans-title=Alpabeto: isang susi sa kasaysayan ng sangkatauhan}}</ref><ref name="lukas">{{cite conference|last1=Lukas|first1=Helmut|title=THEORIES OF INDIANIZATION Exemplified by Selected Case Studies from Indonesia (Insular Southeast Asia)|conference=International Sanskrit Conference|date=Mayo 21–23, 2001|url=https://www.academia.edu/4803585|language=Ingles|trans-title=MGA TEORYA NG PAGPAPAINDIYANO Inihalimbawa ng mga Napiling Pinag-aralang Sitwasyon mula sa Indonesia (Insular na Timog-silang Asya)|format=PDF}}</ref><ref>{{cite book|last1=Krom|first1=N.J.|title=Barabudur, Archeological Description|url=https://archive.org/details/dli.csl.8638|date=1927|publisher=The Hague|language=Ingles|trans-title=Barabudur, Paglalarawang Arkeolohikal}}</ref><ref name="smith">{{cite journal|last1=Smith|first1=Monica L.|title="Indianization" from the Indian Point of View: Trade and Cultural Contacts with Southeast Asia in the Early First Millennium C.E|authorlink1=Monica L. Smith|journal=Journal of the Economic and Social History of the Orient|date=1999|volume=42|issue=11–17|pages=1–26|doi=10.1163/1568520991445588|jstor=3632296|language=Ingles|trans-title="Pagpapaindiyano" mula sa Indiyanong Pananaw: Mga Pangkalakal at Pangkulturang Pakikipag-ugnay sa Timog-silangang Asya sa Maagang Unang Milenyo C.E | issn=0022-4995}}</ref> Pinatunay ng mga inskripsyon na ang mga pinakaunang kolonistang Indiyano na nagsipamayan sa [[Champa]] at [[kapuluang Malay]], ay nagmula sa [[Pallava dynasty|dinastiyang Pallava]], dahil idinala nila ang kanilang [[Pallava script|sulat Pallava]]. Katugmang-katugma ang mga pinakaunang inskripsyon sa [[Java (pulo)|Java]] sa sulat Pallava.<ref name="diringer" /> Sa unang yugto ng pagpapatibay ng sulat Indiyano, lokal na isinagawa ang mga inskripsyon sa mga wikang Indiyano. Sa ikalawang yugto, ginamit ang mga sulat sa pagsulat ng mga lokal na wika ng Timog-silangang Asya. Sa ikatlong yugto, nabuo ang mga lokal na uri ng mga sulat. Pagsapit ng ika-8 siglo, humiwalay na ang mga sulat tungo sa mga panrehiyong sulat.<ref name="Spread">{{cite book|title=The spread of Brahmi Script into Southeast Asia|url=https://books.google.com.ph/books?id=ospMAgAAQBAJ&pg=PA445&dq=The+spread+of+Brahmi+Script+into+Southeast+Asia&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiThLztuOPrAhUGa94KHdZVAbgQ6AEwAXoECAIQAg#v=onepage&q=The%20spread%20of%20Brahmi%20Script%20into%20Southeast%20Asia&f=false|last=Court|first=C.|year=1996|pages=445-449|series=The World's Writing Systems|publisher=Oxford University Press|editor-last1=Daniels|editor-first1=P. T.|editor-last2=Bright|editor-first2=W.|language=Ingles|trans-title=Ang pagkalat ng Sulat Brahmi sa Timog-silangang Asya}}</ref>

Hinangad ni [[Isaac Taylor (canon)|Isaac Taylor]] na ipakita na ipinakilala ang Baybayin sa Pilipinas mula sa [[Bengal|Baybayin ng Bengal]] ilang panahon bago ang ika-8 siglo. Sa pagtatangkang ipakita ang ganoong relasyon, ipinakita ni Taylor ang mga magrap na representasyon ng mga titik ng [[Kistna]] at [[Assam]] tulad ng g, k, ng, t, m, h, at u, na kahawig ng mga katumbas na titik sa Baybayin.Ikinatuwiran ni [[University of Michigan Library|Fletcher Gardner]] na "napakapareho" ang mga sulat Pilipino at [[Brahmi script|sulat Brahmi]],<ref>{{Cite book|url=https://quod.lib.umich.edu/p/philamer/AQQ3480.0001.001?view=toc|title=Philippine Indic studies: Fletcher Gardner|year=2005|language=Ingles|trans-title=Pilipinong Araling Indio: Fletcher Gardner}}</ref> na sinuportahan ni [[Trinidad Pardo de Tavera|T. H. Pardo de Tavera]]. Ayon kay Christopher Miller, tila matibay ang ebidensya na talagang nagmula ang Baybayin sa [[Gujarati script|Gujarati]].<ref name="millergujarati">{{cite journal|doi=10.3765/bls.v36i1.3917|title=A Gujarati Origin for Scripts of Sumatra, Sulawesi and the Philippines|language=Ingles|last=Miller|first=Christopher|journal=Berkeley Linguistics Society|date=2010|trans-title=Isang Pinagmulang Gujarati para sa mga Sulat ng Sumatra, Sulawesi at Pilipinas}}</ref>

=== Sulat ng Timog Sulawesi ===
Si [[David Diringer]], na tumanggap sa pananaw na nagmula ang mga alpabeto ng kapuluang Malay sa Indiya, ay nagpalagay na nagmula ang mga sulat ng Timog Sulawesi sa sulat Kawi, marahil sa pamamagitan ng [[Batak script|sulat Batak]] of [[Sumatra]]. Ayon kay Diringer, idinala ang mga sulat Pilipino sa mga pulo sa pamamagitan ng mga [[Buginese script|Bugines]] na titik sa [[Sulawesi]].<ref>{{cite book|last1=Diringer|first1=David|title=Alphabet a key to the history of mankind|date=1948|pages=421–443|url=https://archive.org/details/in.gov.ignca.1287|language=Ingles|trans-title=Alpabeto isang susi sa kasaysayan ng sangkatauhan}}</ref> Ayon kay Scott, malamang na ang pinakamalapit na ninuno ng Baybayin ay isang sulat ng Timog Sulawesi, baka ang Lumang Makassar o isang malapit na ninuno.<ref name="Scott">{{Cite book|last=Scott|first=William Henry|authorlink=William Henry Scott (historian)|title=Prehispanic Source Materials for the study of Philippine History|publisher=New Day Publishers|year=1984|isbn=971-10-0226-4|url=https://books.google.com/books?id=bR2XAQAACAAJ|language=Ingles|trans-title=Mga Reperensiyang Prehispaniko para sa pag-aaral ng Kasaysayan ng Pilipinas}}</ref> Ito ay dahil sa kakulangan ng mga huling katinig o [[kudlit]] sa Baybayin. Ang mga wika ng Timog Sulawesi ay may limitadong imbentaryo ng pantig-huli na katinig at hindi nila ipinakakatawan sa mga sulat Bugis at [[Lontara|Makassar]]. Ang pinakaposibleng pagpapaliwanag ng kawalan ng pananda ng huling katinig sa Baybayin samakatuwid ay isang sulat ng Timog Sulawesi ang kanyang tuwirang ninuno. Ang Sulawesi ay nasa ibaba mismo ng Pilipinas at mayroong ebidensya ng [[ruta ng kalakalan]] sa kanilang pagitan. Samakatuwid, nalinang ang Baybayin sa Pilipinas noong ikalabinlimang siglo PK dahil nalinang ang sulat Bugis-Makassar sa Timog Sulawesi hindi mas nauna sa 1400 PK.<ref>{{cite thesis|title=Ten Bugis Texts; South Sulawesi 1300-1600|last=Caldwell|first=Ian|date=1988|type=PhD|doi=10.25911/5d78d7d9abe3f|page=17|publisher=Australian National University|language=Ingles|trans-title=Sampung Tekstong Bugis: Timog Sulawesi 1300-1600}}</ref>

=== Kawi ===
[[Image:Laguna Copperplate Inscription.gif|thumb|left|Ang Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna (LCI).]]
Nagmula ang [[sulat Kawi]] sa [[Java (island)|Java]], na nagmula sa sulat Pallava,<ref>{{cite book|last1=Diringer|first1=David|title=Alphabet a key to the history of mankind|date=1948|page=423|url=https://archive.org/details/in.gov.ignca.1287|language=Ingles|trans-title=Alpabeto isang susi sa kasaysayan ng sangkatauhan}}</ref> at ginamit halos sa buong [[Maritime Southeast Asia|Tabing-dagat na Timog-silangang Asya]]. Ang [[inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] ang pinakaunang kilalang nasusulat na dokumento na natuklasan sa Pilipinas. Isa itong legal na dokumento na may nakaukit na petsa ng panahong Saka 822, na tumutugma sa Abril 21, 900 PK. Nakasulat ito sa sulat Kawi sa isang uri ng [[Lumang Malay]] na nilalaman ng maraming salitang hiram mula sa Sanskrit at mga iilang di-Malay na elemento ng bokabularyo na hindi malinaw kung nanggaling sa [[Lumang Habanes]] o [[Lumang Tagalog]]. Ang ikalawang halimbawa ng sulat Kawi ay makikita sa [[Garing Pantatak ng Butuan]], na natagpuan noong dekada 1970 at pinetsahan sa pagitan ng ika-9 at ika-12 siglo. Ito ay sinaunang selyo na gawa sa garing na nagtagpuan sa isang pinaghuhukayan ng mga arkeologo sa [[Butuan]]. Idineklara ang selyo bilang Pambansang Kayamanang Pangkultura. Nakaukit sa selyo ang salitang "Butwan" sa nakaistilong Kawi. Matatagpuan ngayon ang selyong garing sa [[Pambansang Museo ng Pilipinas]].<ref name="NMPHseal">[http://www.nationalmuseum.gov.ph/nationalmuseumbeta/Collections/Archaeo/Seal.html National Museum Collections Seals] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170324035749/http://nationalmuseum.gov.ph/nationalmuseumbeta/Collections/Archaeo/Seal.html |date=2017-03-24 }} [Koleksyon ng Selyo ng Pambansang Museo] (sa Ingles).</ref> Kaya nangangatuwiran ang isang hipotesis na, dahil Kawi ang pinakaunang patotoo ng pagsusulat sa Pilipinas, maaaring nagmula ang Baybayin sa Kawi.

===Cham===
[[Image:Chamscript.png|thumb|right|Ang Silangang Sulat Cham.]]
Maaaring ipinakilala ang Baybayin sa Pilipinas ng mga koneksyong tabing-dagat sa [[Champa|Kahariang Champa]]. Ikinatutuwiran ni Geoff Wade na ang mga titik ng Baybayin na "ga", "nga", "pa", "ma", "ya" at "sa" ay nagpapakita ng mga katangian na pinakamainam na ipaliwanag sa pagkokonekta sa kanila sa [[Cham script|sulat Cham]], sa halip ng mga ibang Indikong abugida. Waring mas malapit ang Baybayin sa mga sulat ng timog-silangang Asya kaysa sa sulat Kawi. Nangangatuwiran si Wade na hindi tiyak na patunay ang Inskripsyon sa Binatbat na Tanso para sa pagmumula ng Baybayin sa Kawi, dahil nagpapakita ang inskripsyon ng mga huling katinig, habang hindi nagpapakita ang Baybayin ng mga ganito.<ref name=geoffwadecham/>

==Kasaysayan==
Sa mga mahuhugot na materyales, malinaw na ginamit ang Baybayin sa Luzon, Palawan, Mindoro, Pangasinan, Ilocos, Panay, Leyte at Iloilo, ngunit walang nagpapatunay na umabot ang Baybayin sa Mindanao. Tila malinaw na nagsimulang maghiwalay ang paglilinang ng mga uri sa Luzon at Palawan noong ika-16 siglo, bago sinakop ng mga Kastila ang nakikila natin ngayon bilang Pilipinas. Dahil diyan, Luzon at Palawan ang mga pinakalumang rehiyon kung saan nagamit at ginagamit ang Baybayin. Kapansin-pansin din kung paano nilinang ang sulat sa Pampanga ng mga katangi-tanging hugis para sa apat na titik noong unang bahagi ng siglong 1600, na kakaiba sa mga ginagamit sa ibang lugar. Nagkaroon ng tatlong medyo naiibang uri ng Baybayin sa huling bahagi ng siglong 1500 at siglong 1600, ngunit hindi sila mailalarawan bilang tatlong magkaibang sulat kung paanong may iba't ibang istilo ng sulat Latin sa buong edad medyang o modernong Europa na may medyo naiibang grupo ng mga titik at sistema ng pagbaybay.<ref name="QuoraBaybayin">{{Cite web|url=https://www.quora.com/Is-Baybayin-really-a-writing-system-in-the-entire-pre-hispanic-Philippines-Whats-the-basis-for-making-it-a-national-writing-system-if-pre-hispanic-kingdoms-weren-t-homogenous/answer/Christopher-Ray-Miller?share=71e5e264&srid=hyV8"|title=Christopher Ray Miller's answer to is Baybayin really a writing system in the entire pre-hispanic Philippines? What's the basis for making it a national writing system if pre-hispanic kingdoms weren't homogenous? - Quora|trans-title=Ang sagot ni Christopher Ray Miller sa ang Baybayin ba ay talagang sistema ng pagsulat sa buong Pilipinas bago ang panahon ng Kastila? Ano ang batayan para gawin itong isang pambansang sistema ng pagsulat kung magkakaiba ang mga pre-Hispanikong kaharian?|language=Ingles}}</ref><ref name="pmorrowchart"/>

Sa modernong panahon, ang Baybayin ay tinatawagang {{Lang|ceb|Badlit}}, {{Lang|ceb|Kudlit-kabadlit}} ng [[mga Bisaya]], ''{{Lang|ilo|Kurditan}}, {{Lang|ilo|Kur-itan}} ''ng [[mga Ilokano]]'', ''at ''{{Lang|bcl|Basahan}}'' ng mga [[mga Bikolano]]''.<ref name="Normandelossantos" />''

{| class="wikitable" style="width:50%; margin:auto; line-height:1.25em;"
|+Mga iba't ibang uri ng Baybayin
!Sulat
!Rehiyon
!Halimbawa
|-
|[[Old Tagalog|Baybayin]]
|[[Lahing Tagalog|Katagalugan]]
|[[File:Sulat_tagalog.jpg|150px]]
|-
|[[Wikang Sambal|Uring Sambal]]
|[[Zambales]]
|[[File:scriptsambal.jpg|150px]]
|-
|[[Wikang Iloko|Uring Ilokano]], Ilokano: "''{{Lang|ilo|Kur-itan}}''"
|[[Ilocos]]
|[[File:kurdita.jpg|150px]]
|-
|[[Mga wikang Bikol|Uring Bikolano]], Bikolano: "''{{Lang|bcl|Iskriturang Basahan}}''"
|[[Bicol|Kabikulan]]
|[[File:Surat bikol.jpg|150px|Surat Basahan]]
|-
|[[Wikang Pangasinan|Uring Pangasinense]]
|[[Pangasinan]]
|[[File:pangasinensescript.jpg|150px]]
|-
|[[Mga wikang Bisaya|Uring Bisaya]], Bisaya: "''{{Lang|ceb|Badlit}}''"
|[[Kabisayaan]]
|[[File:ayasib2.jpg|150px]]
|-
|[[Wikang Kapampangan|Uring Kapampangan]], Kapampangan: "''{{Lang|pam|Kulitan}}''"
|[[Gitnang Luzon]]
|[[File:old_kulitan.jpg|150px]]
|}
<br/>

===Lumang kasaysayan===

Nakaukit sa isang tapayang panlibing, na tinatawagang "Palayok ng Calatagan," na natagpuan sa [[Calatagan, Batangas|Batangas]] ang mga titik na kapansin-pansing kahawig ng Baybayin, at sinasabing inukit s. 1300 PK. Gayunpaman, hindi pa pinapatunayan ang kanyang awtentisidad.<ref>{{Cite web |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot |title=Archive copy |access-date=2020-06-09 |archive-date=2020-11-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201128074303/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite journal|url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-southeast-asian-studies/article/barang-king-banga-a-visayan-language-reading-of-the-calatagan-pot-inscription-cpi/66C1271BB06ED3321FEC3CB4D255D4E7|doi=10.1017/S0022463410000561|title=Barang king banga: A Visayan language reading of the Calatagan pot inscription (CPI)|year=2011|last1=Guillermo|first1=Ramon G.|last2=Paluga|first2=Myfel Joseph D.|journal=Journal of Southeast Asian Studies|volume=42|pages=121–159|language=Ingles|trans-title=Barang king banga: Isang pagbabasa sa Bisaya ng inskripsyon sa palayok ng Calatagan (CPI)}}</ref>

Kahit na isinulat ni [[Antonio Pigafetta]], isa sa mga kasama ni [[Fernando de Magallanes|Fernando de Magellanes]] sa barko, na hindi nulat noong 1521, dumating na ang Baybayin doon noong 1567 nang iniulat ni [[Miguel López de Legazpi]] mula sa [[Cebu]] na, "Mayroon silang [ang mga Bisaya] kanilang sariling mga titik at karakter kagaya ng mga [[Malays (ethnic group)|Malay]], kung kanino sila natuto; pinagsusulatan nila ang balat ng kawayan at dahon ng palma gamit ang isang matulis na instrumento, ngunit walang matatagpuan na sinaunang pagsusulat sa kanila, at wala ring salita ng kanilang pinagmulan at pagdating sa kapuluan, pinepreserba ang kanilang kaugalian at mga ritwal sa pamamagitan ng mga tradisyong ipinapasa-pasa buhat sa ama hanggang sa anak nang walang ibang tala."<ref>{{cite book|last1=de San Agustin|first1=Caspar|title=Conquista de las Islas Filipinas 1565-1615|date=1646|quote=Tienen sus letras y caracteres como los malayos, de quien los aprendieron; con ellos escriben con unos punzones en cortezas de caña y hojas de palmas, pero nunca se les halló escritura antinua alguna ni luz de su orgen y venida a estas islas, conservando sus costumbres y ritos por tradición de padres a hijos din otra noticia alguna.|language=Kastila|trans-title=Pananakop ng mga Isla ng Pilipinas 1565-1615}}</ref> Pagkatapos ng isang siglo, noong 1668, isinulat ni [[Francisco Ignacio Alcina|Francisco Alcina]]: "Ang mga karakter nitong mga katutubo [mga Bisaya], o, mas mainam sabihing, ang mga ginagamit nang iilang taon sa mga bahaging ito, isang sining na ipinarating sa kanila ng mga Tagalog, at natutunan naman nila mula sa mga Borneano na nagmula sa dakilang pulo ng Borneo patungo sa [[Maynila]], at kung kanino sila lubhang nakikipagpalitan... Mula sa mga Borneanong ito natutunan ng mga Tagalog ang kanilang mga karakter, at mula sa kanila natutunan ang mga Bisaya, kaya tinatawagan nilang mga Moro na karakter o titik dahil itinuro nito ng mga Moro... natutunan [ng mga Bisaya] ang mga titik [ng mga Moro], na ginagamit ng marami ngayon, at mas ginagamit ng mga kababaihan kaysa sa kalalakihan, at mas nadadalian sa pagsulat at pagbasa kaysa sa nahuli."<ref name="baybayin"/> Ipinaliwanag ni Francisco de Santa Inés noong 1676 kung bakit mas karaniwan ang Baybayin sa mga kababaihan, dahil "wala silang ibang paraan para magsayang ng oras, dahil hindi kaugalian na pumasok ang mga batang babae na pumasok tulad ng mga batang lalaki, higit na napapakinabangan nila ang kani-kanilang mga karakter kaysa sa mga kalalakihan, at ginagamit nila sa mga bagay ng debosyon, at sa mga ibang bagay, na hindi debosyon."<ref>{{cite book|last1=de Santa Inés|first1=Francisco|title=Crónica de la provincia de San Gregorio Magno de religiosos descalzos de N. S. P. San Francisco en las Islas Filipinas, China, Japón, etc.|date=1676|page=41-42|language=Kastila|trans-title=Salaysay ng lalawigan ng San Gregorio Magno ng relihiyosong deskalso ng N. S. P. San Francisco sa Kapuluan ng Pilipinas, Tsina, Hapon, atbp.}}</ref>

[[File:DoctrinaChristianaEspanolaYTagala8-9.jpg|thumb|Mga pahina ng ''Doctrina Christiana'' (1593), ang unang aklat na nalimbag sa Pilipinas.Nasa wikang [[Kastila]] at Tagalog ito, at nakasulat sa magkahalong sulat Latin at Baybayin.]]

Ang pinakaunang nailathalang aklat sa isang wika ng Pilipinas, na nagtatampok ng Tagalog sa Baybayin at isinatitik sa sulat Latin, ay ang [[Doctrina Christiana|''Doctrina Christiana en Lengua Española y Tagala'']] ng 1593. Pangunahing nakasalig ang tekstong Tagalog sa isang manuskrito na isinulat ni [[Juan de Plasencia|P. Juan de Placencia]]. Pinangasiwaan nina Prayle Domingo de Nieva at Juan de San Pedro Martyr ang paghahanda at paglalathala ng aklat, na isinagawa ng isang di-pinanganlang Tsinong artisano. Ito ang pinakaunang halimbawa ng Baybayin na umiiral ngayon at ito ang tanging halimbawa sa siglong 1500. Mayroon ding serye ng mga legal na dokumento na nilalaman ng Baybayin, na nakapreserba sa mga Kastilang at Pilipinong arkibo na sumasaklaw ng higit sa isang siglo: ang tatlong pinakaluma, lahat nasa Archivo General de Índias sa Seville, ay mula noong 1591 at 1599.<ref>{{cite journal|last1=Miller|first1=Christopher|title=A survey of indigenous scripts of Indonesia and the Philippines|date=2014|url=https://www.academia.edu/15915312|language=Ingles|trans-title=Isang surbey ng mga katutubong sulat ng Indonesia at Pilipinas}}</ref><ref name=pmorrowchart/>

Binanggit ni [[Pedro Chirino]], isang Kastilang pari, noong 1604 at [[Antonio de Morga]] noong 1609 na alam ng karamihan ng mga Pilipino ang Baybayin, at karaniwang ginamit para sa mga personal na pagsusulat, panulaan, atbp. Gayunpaman, ayon kay [[William Henry Scott (historian)|William Henry Scott]], may mga [[datu]] mula sa dekada 1590 na hindi kayang maglagda ng mga apidabit o panunumpa, at saksi na hindi kayang maglagda ng mga titulo ng lupa noong dekada 1620.<ref name="Scott" />

[[File:Ilokano baybayin prayer.gif|thumb|	
'''Amami''', isang bahagi ng Ama Namin sa Ilokano, na nakasulat sa Ilokanong Baybayin (Kur-itan, Kurdita), ang unang paggamit ng krus-kudlit.<ref name=pmorrowchart/><ref>{{Cite web|url=http://paulmorrow.ca/amami.htm|title=Ilokano Lord's Prayer, 1620|language=Ilokano|trans-title=Ama Namin sa Ilokano, 1620}}</ref>]]

Noong 1620, isinulat ang ''[[First book of the Spanish Philippines|Libro a naisurátan amin ti bagás ti Doctrina Cristiana]]'' ni P. Francisco Lopez, isang ''Ilokano Doctrina'' ang unang [[Wikang Iloko|Ilokanong Baybayin]], nakasalig sa katekismong isinulat ni Kardinal Belarmine.<ref name="pmorrowchart" /> Mahalagang sandali ito sa kasaysayan ng Baybayin, dahil ipinakilala sa unang pagkakataon ang krus-kudlit, na nagpahintulot sa mga katinig na di-binibigkas. Nagkomento siya ng mga sumusunod sa kanyang desisyon<ref name="baybayin"/>: "Ang dahilan sa paglalagay ng teksto ng Doctrina sa sulat Tagalog... ay para magsimula ang pagwawasto ng nasabing sulat Tagalog, na, sa kasalukuyang kalagayan, ay napakadepektibo at nakalilito (dahil walang paraan hanggang ngayon para ipahiwatig ang mga huling katinig - ibig kong sabihin, ang mga walang patinig) na kinakailangan ng pinakamatalinong mambabasa na huminto at pagnilayan ang mararaming salita upang magpasiya kung anong bigkas ang nilayon ng manunulat."  Gayunpaman, hindi kumagat ang krus-kudlit, o virama kudlit, sa mga gumagamit ng Baybayin. Kinonsulta ang mga katutubong eksperto sa Baybayin tungkol sa bagong inimbento at hinihilingang gamitin ito sa lahat ng kanilang mga sulat. Matapos purihin ang inimbento at magpasalamat, pinasya nila na hindi ito matatanggap sa kanilang pagsusulat dahil "Kumontra ito sa katutubong katangian at uri na ipinagkaloob ni Bathala sa kanilang pagsusulat at ang paggamit nito ay katumbas ng pagsisira ng Palaugnayan, Prosodi at Ortograpiya ng kanilang wikang Tagalog sa isang dagok."<ref>{{cite book|last1=Espallargas|first1=Joseph G.|title=A study of the ancient Philippine syllabary with particular attention to its Tagalog version|date=1974|page=98|language=Ingles|trans-title=Isang pag-aaral ng sinaunang pantigan ng Pilipinas na may pantanging pansin sa bersyong Tagalog nito}}</ref>

Noong 1703, naiulat na ginagamit pa rin ang Baybayin sa ''Comintan'' ([[Batangas]] at [[Laguna (province)|Laguna]]) at mga ibang bahagi ng Pilipinas.<ref>{{cite book|last1=de San Agustín|first1=Gaspar|title=Compendio de la arte de la lengua tagala|date=1703|page=142|quote=Sa wakas ilalagay ang paraan ng pagsulat nila sa nakaraan, at kasalukuyan nilang ginagamit ito sa Comintan (Mga lalawigan ng Laguna at Batangas) at mga iba pang bahagi. (Isinalin ang sipi mula sa Kastila)|language=Kastila|trans-title=Kompendiyo sa sining ng wikang Tagalog}}</ref> 

Kabilang sa mga pinakaunang panitikan ukol sa ortograpiya ng mga [[mga wikang Bisaya]] ang mga akda ni Ezguerra, isang Hesuitang pari, sa kanyang {{lang|es|Arte de la lengua bisaya}} noong 1747<ref>{{cite book|title=Arte de la lengua bisaya de la provincia de Leyte|author=P. Domingo Ezguerra (1601–1670)|others=apendice por el P. Constantino Bayle|origyear=s. 1663|publisher=Imp. de la Compañía de Jesús|year=1747|isbn=9780080877754|url=https://books.google.com/books?id=F2SRqDzB50wC&pg=PA915&lpg=PA915&dq=Ezguerra+with+his+Arte+de+la+lengua+Bisaya#v=onepage|language=Kastila|trans-title=Sining ng wikang Bisaya sa lalawigan ng Leyte}}</ref> at Mentrida sa kanyang {{lang|es|Arte de la lengua bisaya: [[Hiligaynon language|Iliguaina]] de la isla de Panay}} noong 1818 na pangunahing nagtalakay ng [[Balarila|istraktura ng bararila]].<ref>{{cite book|author=Trinidad Hermenegildo Pardo de Tavera|title=Contribución para el estudio de los antiguos alfabetos filipinos|url=http://www.gutenberg.org/files/15421/15421-h/15421-h.htm|year=1884|publisher=Losana|language=Kastila|trans-title=Kontribusyon para sa pag-aaral ng mga sinaunang alpabetong Pilipino}}</ref> Batay sa mga iba't ibang sanggunian sa loob ng maraming siglo, naiba ang mga dokumentadong [[syllabary|silabaryo]] sa anyo.{{linawin|date=May 2020}}

[[File:Monreal stone.jpg|thumb|right|Ang batong Monreal, na pinakasentro sa seksyon ng Baybayin ng [[National Museum of Anthropology (Manila)|Pambansang Museo ng Antropolohiya]].]]
Ang inskripsyon sa batong Ticao, kilala rin bilang [[Monreal Stones|batong Monreal]] o batong Rizal, ay isang tabletang apog na naglalaman ng Baybayin. Natagpuan ng mga mag-aaral ng [[Rizal Elementary School|Paaralang Elementarya ng Rizal]] sa [[Pulong Ticao]] sa bayan ng Monreal, [[Masbate]], na nagsikayod ng putik sa kani-kanilang sapatos at tsinelas sa dalawang di-pantay na tabletang [[apog]] bago pumasok sa kanilang silid-aralan, nakalagay na ang mga ito sa isang seksyon ng [[Pambansang Museo ng Pilipinas]], na tumitimbang ng 30 kilo, may 11 sentimetrong kapal, 54 sentimetrong haba at 44&nbsp;sentimetrong lapad habang ang isa pa ay 6&nbsp;sentimetrong kapal, 20&nbsp;sentimetrong haba at 18 sentimetrong lapad.<ref name="INQPHmuddied">{{cite web|url=http://newsinfo.inquirer.net/616407/muddied-stones-reveal-ancient-scripts|title=Muddied stones reveal ancient scripts|last=Escandor|first=Juan, Jr.|date=Hulyo 13, 2014|work=Philippine Daily Inquirer|access-date=Setyembre 12, 2020|language=Ingles|trans-title=Ibinunyag ng mga batong naputikan ang mga sinaunang sulat}}</ref><ref name="ELIZAGAticao">{{cite conference|url=http://heritage.elizaga.net/explorations/borrinaga/ticao-stones.pdf|last=Borrinaga|first=Rolando|date=Agosto 5-6, 2011|format=PDF|conference=The 1st Philippine Conference on the “Baybayin” Stones of Ticao, Monreal, Lalawigan ng Masbate|language=Ingles|title=Romancing the Ticao Stones: Preliminary Transcription, Decipherment, Translation, and Some Notes|trans-title=Pagroromansa sa mga Batong Ticao: Paunang Transkripsyon, Pag-iintindi, Pagsasalin, at mga Ilang Tala|access-date=2020-06-12|archive-date=2021-02-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20210201215044/http://heritage.elizaga.net/explorations/borrinaga/ticao-stones.pdf|url-status=dead}}</ref>

===Pagkawala===
Maaaring naging sanhi ang pagkalito sa mga patinig (i/e at o/u) at huling katinig, mga nawawalang titik para sa mga tunog ng Kastila at prestihiyo ng kultura at pagsulat ng Kastila sa pagkawala ng Baybayin sa paglipas ng panahon sa karamihan ng mga bahagi ng Pilipinas. Nakatulong din sa mga Pilipino ang pag-aaral ng alpabetong Latin sa sosyoekonomikong pagsusulong sa ilalim ng mga Kastila, dahil maaaring silang umangat sa masasabing prestihiyosong puwesto tulad ng mga klerk, tagasulat at kalihim.<ref name="baybayin"/> Pagsapit ng 1745, isinulat ni {{ill|Sebastián de Totanés|es}} sa kanyang ''Arte de la lengua tagala'' na “Bihira lamang ngayon ang Indio [Pilipino] na marunong bumasa [ng Baybayin], at mas bihira pa ang marunong magsulat [ng Baybayin]. Silang lahat ngayon ay nagsusulat at nagbabasa sa aming mga Kastilang titik [alpabetong Latin].”<ref name=artedelalengatagalog>{{cite book |last1=de Totanés |first1=Sebastián |title=Arte de la lengua tagala |date=1745 |pages=3 |quote=Hindi ito tungkol sa mga Tagalog na titik, dahil bihira na ang Indio na nakababasa nito, at napakabihira ang nakakapagsulat ng mga ito. Silang lahat ngayon ay nagsusulat at nagbabasa sa aming mga Kastilang titik. (Isinalin ang sipi mula sa Kastila)|url=https://archive.org/details/apu1031.0001.001.umich.edu/page/n15/mode/2up|trans-title=Sining ng Wikang Tagalog }}</ref> Sa pagitan ng 1751 at 1754, isinulat ni Juan José Delgado na "inilaan ng mga [katutubong] tao ang kanilang sarili sa paggamit ng aming sulat [Latin]"<ref>{{cite book|last1=Delgado|first1=Juan José|title=Historia General sacro-profana, política y natural de las Islas del Poniente llamadas Filipinas|date=1892|page=331-333|language=Kastila|trans-title=Sagradong kabastusan, pampulitika at natural na kasaysayang Pangkalahatan ng mga Kanluraning Isla na tinatawag na Pilipinas}}</ref>. 

Ang kawalan ng mga pre-Hispanikong ispesimen ng paggamit ng Baybayin ay humantong sa karaniwang maling akala na sinunog o pinuksa ng mga Kastilang prayle ang pagkarami-raming katutubong dokumento. Isa sa mga iskolar na nagpanukala ng teoryang ito si [[H. Otley Beyer]], isang antropologo at mananalaysay na nagsulat sa ''"The Philippines before Magellan"'' (1921) na, "Ipinagmalaki ng isang Kastilang pari sa Timog Luzon na pinuksa niya ang higit sa tatlong daan na balumbon na pinagsulatan ng mga katutubong karakter". Naghanap nang naghanap ang mga mananalaysay ang pinagmulan ng pahayag ni Beyer, ngunit walang nakapagpatunay ang pangalan ng nasabing pari.<ref name="paulmorrow" /> Walang direktang dokumentadong ebidensya ng malaking pinsala ng mga pre-Hispanikong dokumento ng mga Kastilang misyonero at alinsunod dito, tinanggihan ng makabagong iskolar tulad ni Paul Morrow at Hector Santos<ref>{{cite web|last1=Santos|first1=Hector|title=Extinction of a Philippine Script|url=http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|website=www.bibingka.baybayin.com|quote=Gayupaman, noong nagsimula akong maghanap ng mga dokumento na makakakumpirma nito, wala akong mahanap. Tinitigan at pinag-aralan ko ang mga salaysay ng mga istoryador ukol sa mga pagkasunog (lalo ang kay Beyer) naghahanap ng mga talababa na maaaring magpahiwatig kung saan nanggaling ang impormasyon. Nakalulungkot, hindi dokumentado ang kani-kanilang mga sanggunian, kung may sanggunian man sila. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|language=Ingles|trans-title=Pagkalipol ng Isang Sulat Pilipino|access-date=2020-06-12|archive-date=2019-09-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20190915163425/http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|url-status=dead}}</ref> ang mga mungkahi ni Beyer. Partikular na iminungkahi ni Santos na posibleng sinunog lamang ng mga Kastilang prayle ang mga manaka-nakang maikling dokumento ng orasyon, sumpa at tawal na itinuring bilang masama, at ang mga unang misyoneryo ay nagsagawa lamang ng pagpuksa ng mga Kristiyanong manuskrito na hindi katanggap-tanggap ng Simbahan. Tinanggihan ni Santos ang ideya na sistematikong pinasunog ang mga sinaunang pre-Hispanikong manuskrito.<ref>{{cite web|last1=Santos|first1=Hector|title=Extinction of a Philippine Script|url=http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|website=www.bibingka.baybayin.com|accessdate=Setyembre 15, 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190915163425/http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|archivedate=Setyembre 15, 2019|quote=Ngunt kung may nangyaring sunog man dahil sa utos ni P. Chirino, magreresulta ito sa pagkasunog ng mga manuskritong Kristiyano na hindi katanggap-tanggap ng Simbahan at hindi mga sinaunang manuskrito na hindi talagang umiral. Sinunog ang mga maiikling dokumento? Oo. Mga sinaunang manuskrito? Hindi. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|language=Ingles|trans-title=Pagkalipol ng Isang Sulat Pilipino}}</ref> Naitala rin ni Morrow, isang iskolar, na walang kaganapang nakatala ng mga sinaunang Pilipinong nagsusulat sa mga balumbon, at ang pinakamalamang na dahilan kung bakit walang natirang mga pre-Hispanikong dokumento ay nagsulat sila sa mga nasisirang bagay tulad ng dahon at kawayan. Idinagdag pa niya na maaaring ikatuwiran na nakatulong ang mga Kastilang prayle sa pagpepreserba ng Baybayin sa pamamagitan ng pagdokumento at paggamit nito kahit na tinalikuran na ito ng karamihan ng mga Pilipino.<ref name="paulmorrow">{{cite web|last1=Morrow|first1=Paul|title=Baybayin, The Ancient Script of the Philippines|url=http://paulmorrow.ca/bayeng1.htm|website=paulmorrow.ca|language=Ingles|trans-title=Babayin, Ang Sinaunang Sulat ng Pilipinas}}</ref> 

Sinasabi ni Isaac Donoso, isang iskolar, na nagkaroon ng mahalagang papel ang mga dokumentong nakasulat sa katutubong wika at katutubong sulat (lalo na ang Baybayin) sa hudisyal at legal na buhay ng kolonya at itinala na marami pa ring matatagpuang dokumento sa panahong kolonyal na nakasulat sa Baybayin sa mga iilang repositoryo, kabilang dito ang silid-aklatan ng Unibersidad ng Santo Tomas.<ref name="letrademeca">{{cite journal|last1=Donoso|first1=Isaac|title=Letra de Meca: Jawi Script in the Tagalog Region During the 16th Century|journal=Journal of Al-Tamaddun|date=Hunyo 14, 2019|volume=14|issue=1|pages=89–103|doi=10.22452/JAT.vol14no1.8|url=https://ejournal.um.edu.my/index.php/JAT/article/view/16534|language=en|issn=2289-2672|quote=Ang mahalaga sa amin ay ang may-katuturang aktibidad sa mga siglong ito sa pag-aaral, pagsusulat, at kahit paglilimbag sa Baybayin. At hindi kakatwa itong gawin sa mga ibang rehiyon ng Imperyong Kastila. Sa katunayan, mahalaga ang naging papel ng mga katutubong dokumento sa hudisyal at ligal na buhay ng mga kolonya. Ligal na tinanggap ang mga dokumento sa mga ibang wika maliban sa Kastila, at sinabi ni Pedro de Castro na "Sa mga sinupan ng Lipa at Batangas, nakakita ako ng mararaming dokumento na may ganitong titik". Sa panahon ngayon, mahahanap natin ang mga dokumentong may Baybayin sa iilang repositoryo, kabilang dito ang pinakalumang aklatan sa bansa, ang Unibersidad ng Santo Tomás. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|doi-access=free|trans-title=Letra de Meca: Sulat Jawi sa Katagalugan Noong Ika-16 na Siglo}}</ref> Napansin din niya na hindi sinugpo ng mga unang Kastilang misyonero ang paggamit ng Baybayin ngunit sa halip niyo ay maaaring itinaguyod nila ang Baybayin bilang hakbang upang pigilan ang [[Islamization|Islamisasyon]], dahil lumilipat ang wikang Tagalog mula Baybayin patungo sa [[Jawi script|Jawi]], ang isina-Arabeng sulat ng lipunang napa-Islam sa Timog-silangang Asya.<ref>{{cite journal|last1=Donoso|first1=Isaac|title=Letra de Meca: Jawi Script in the Tagalog Region During the 16th Century|journal=Journal of Al-Tamaddun|date=Hunyo 14, 2019|volume=14|issue=1|page=92|doi=10.22452/JAT.vol14no1.8|url=https://ejournal.um.edu.my/index.php/JAT/article/view/16534|accessdate=Setyembre 15, 2019|language=en|issn=2289-2672|quote=Pangalawa, kung hindi inalis ang Baybayin ngunit itinaguyod at alam natin na ang Maynila ay nagiging mahalagang entrepôt ng Islam, maaaring isipin na ang Baybayin ay nasa maibabagong yugto sa Kamaynilaan sa pagdating ng mga Kastila. Ito ay upang sabihin, gaya ng mga ibang lugar ng mundong Malay, pinapalitan ang Baybayin at kulturang Hindu-Budismo ng Sulat Jawi at Islam. Kung ganoon, baka itinaguyod ng mga Kastila ang Baybayin bilang paraan upang patigilan ang Islamisyon dahil unti-unting naglipat ang wikang Tagalog mula sa Baybayin tungo sa sulat Jawi. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|doi-access=free|trans-title=Letra de Meca: Sulat Jawi sa Katagalugan Noong Ika-16 na Siglo}}</ref> 

Habang may naitalang di-kukulangin sa dalawang kaso ng pagsunog ng mga libritong Tagalog ng mga pormula sa salamangka noong unang bahagi ng panahon ng mga Kastila, nagkomento rin si Jean Paul-Potet (2017), isang iskolar, na nakasulat ang mga librito sa alpabetong Latin at hindi sa katutubong Baybayin.<ref>{{cite book|last1=POTET|first1=Jean-Paul G.|title=Ancient Beliefs and Customs of the Tagalogs|date=2019|publisher=Lulu.com|isbn=978-0-244-34873-1|page=66|url=https://books.google.com/?id=Ca5XDwAAQBAJ|language=en|trans-title=Mga Sinaunang Paniniwala at Kaugalian ng mga Tagalog}}</ref> Wala ring mga ulat ng mga banal na kasulatan ng mga Tagalog, dahil hindi nila isinulat ang kanilang kaalaman sa teolohiko at ipinasa nang bibigan habang inilaan ang paggamit ng Baybayin para sa mga sekular na layunin at mga anting-anting.<ref>{{cite book|last1=POTET|first1=Jean-Paul G.|title=Ancient Beliefs and Customs of the Tagalogs|date=2019|publisher=Lulu.com|isbn=978-0-244-34873-1|page=58–59|url=https://books.google.com/?id=Ca5XDwAAQBAJ|language=en|quote=Pinanatiling hindi nakasulat ng mga Tagalog ang kanilang kaalaman sa teolohiko, at ginamit lamang ang kanilang alpabetong papantig ("Baybayin") para sa mga sekular na hangarin at, marahil, mga anting-anting. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|trans-title=Mga Sinaunang Paniniwala at Kaugalian ng mga Tagalog}}</ref>

===Mga modernong inapo===
{{main|Panitik na Buhid|Sulat Hanunuo|Sulat Tagbanwa}}
Ang mga natitirang modernong sulat na tuwirang nagmula sa Baybayin sa pamamagitan ng likas na pangyayari ang [[sulat Tagbanwa]] na minana ng [[Palawan people|mga Palawano]] mula sa [[Tagbanua|mga Tagbanwa]] at pinangalanang [[Sulat Tagbanwa#Ibalnan|Ibalnan]], at [[Panitik na Buhid|sulat Buhid]] at [[Sulat Hanunuo|sulat Hanunóo]] sa [[Mindoro]]. Pinalitan ang sinaunang [[Kulitan|sulat Kapampangan]] na ginamit noong siglong 1600 ng artipisyal na sulat na tinatawagang "makabagong Kulitan". Walang ebidensya para sa mga iba pang panrehiyong sulat; tulad ng makabagong eksperimento sa Pampanga. Alinmang ibang sulat ay mga kamakailang likha batay sa isa o isa pa sa mga abesedaryo mula sa mga lumang Kastilang paglalarawan.<ref name="QuoraBaybayin"/>

{| class="wikitable" style="width:50%; margin:auto; line-height:1.25em;"
|+Makabagong Indikong sulat
!Sulat
!Rehiyon
!Halimbawa
|-
|[[Wikang Palawano|Sulat Ibalnan]]
|[[Palawan]]
|[[File:Ibalnan.jpg|150px]]
|-
|[[Sulat Hanunuo]]
|[[Mindoro]]
|[[File:Hanunoo script sample.svg|150px]]
|-
|[[Panitik na Buhid|Sulat Buhid]]
|[[Mindoro]]
|[[File:Buhid script sample.svg|150px]]
|-
|[[Sulat Tagbanwa]]
|Gitnang at Hilagang [[Palawan]]
|[[File:Tagbanwa script sample.svg|150px]]
|}

==Mga katangian==
[[File:Filipino sword filipino dha baybayin script.JPG|thumb|right|Isang espadang [[Dha (sword)|dha]] na pinag-ukitan ng Baybayin.]]
[[File:Abugida in PH (Baybayin).jpg|thumb|right|Mga uri ng Baybayin.]]
Ang Baybayin ay isang [[Abugida]] (alpasilabryo), na gumagamit ng mga kombinasyon ng katinig at patinig. Ang bawat karakter o titik<ref name=potet/>, habang nakasulat sa payak na anyo, ay isang katinig na nagtatapos sa patinig na "A". Upang isulat ang isang katinig na nagtatapos sa ibang patinig, inilalagay ang isang marka na tinatawagang kudlit<ref name=potet/> sa itaas ng titik (upang tumunog ng "E" o "I") o sa ibaba ng titik (upang tumunog ng "O" o "U"). Upang magsulat ng mga salita nagsisimula sa patinig, ginagamit ang tatlong titik, tig-isa para sa ''A'', ''E/I'' at ''O/U''. 

=== Palatitikan ===
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Halimbawa ng mga glipo (gawang-kamay o istilong panggayak) para sa mga saligang titik
! colspan="3" |Nagsasariling patinig
| rowspan="2" style="border-top:hidden;border-bottom:hidden;background:white;padding:1px" |
! colspan="17" |Batay na katinig (na may ipinahiwatig na patinig a)
|-
| style="width:36px" |[[Talaksan:BAYBAYIN_A.png|36x36px|a]]a
| style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_E-I.svg|36x36px|i/e]]i/''e''
| style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_O-U.svg|36x36px|u/o]]u/''o''
| style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ka.svg|36x36px|ka]]ka
| style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ga.svg|36x36px|ga]]ga
| style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Nga.svg|36x36px|nga]]nga
| style="background:white;padding:1px" |
| style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ta.svg|36x36px|ta]]ta
| style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Da.svg|36x36px|da]]da/''ra''
| style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Na.svg|36x36px|na]]na
| style="background:white;padding:1px" |
| style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Pa.svg|36x36px|pa]]pa
| style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ba.svg|36x36px|ba]]ba
| style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ma.svg|36x36px|ma]]ma
| style="background:white;padding:1px" |
| style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ya.svg|36x36px|ya]]ya
| style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_La.svg|36x36px|la]]la
| style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Wa.svg|36x36px|wa]]wa
| style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Sa.svg|36x36px|sa]]sa
| style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ha.svg|36x36px|ha]]ha
|}

{| border="0" cellspacing="0" cellpadding="1" style="text-align:center"
|+'''Ang mga saligang titik kasama ng lahat ng mga kombinasyon ng katinig-patinig at virama'''
|-valign="top"
|'''Mga Patinig'''
{| class="wikitable" style="margin:.5em auto"
|a
|{{Script|Tglg|ᜀ}}
|-
|i<br/>e
|{{Script|Tglg|ᜁ}}
|-
|u<br/>o
|{{Script|Tglg|ᜂ}}
|-
|''virama''
|{{Script|Tglg|᜴<br/> ᜔}}
|}
|'''Ba/Va'''
{| class="wikitable" style="margin:.5em auto"
|''ba''/''va''
|{{Script|Tglg|ᜊ}}
|-
|''bi/be<br/>vi/ve''
|{{Script|Tglg|ᜊᜒ}}
|-
|''bu/bo<br/>vu/vo''
|{{Script|Tglg|ᜊᜓ}}
|-
|/b/<br/>/v/
|{{Script|Tglg|ᜊ᜴<br>ᜊ᜔}}
|}
|'''Ka'''
{| class="wikitable" style="margin:.5em auto"
|''ka''
|{{Script|Tglg|ᜃ}}
|-
|ki<br/>ke
|{{Script|Tglg|ᜃᜒ}}
|-
|ku<br/>ko
|{{Script|Tglg|ᜃᜓᜓ}}
|-
|/k/
|{{Script|Tglg|ᜃ᜴<br/>ᜃ᜔}}
|}
|'''Da/Ra'''
{| class="wikitable" style="margin:.5em auto"
|''da/ra''
|{{Script|Tglg|ᜇ}}
|-
|''di/ri<br/>de/re''
|{{Script|Tglg|ᜇᜒ}}
|-
|''du/ru<br/>do/ro''
|{{Script|Tglg|ᜇᜓ}}
|-
|/d/<br/>/r/
|{{Script|Tglg|ᜇ᜴<br/>ᜇ᜔}}
|}
|'''Ta'''
{| class="wikitable" style="margin:.5em auto"
|''ta''
|{{Script|Tglg|ᜆ}}
|-
|''ti<br />te''
|{{Script|Tglg|ᜆᜒ}}
|-
|''tu<br />to''
|{{Script|Tglg|ᜆᜓ}}
|-
|/t/
|{{Script|Tglg|ᜆ᜴<br/>ᜆ᜔}}
|}
| rowspan="4" |
|-
|'''Ga'''
{| class="wikitable" style="margin:.5em auto"
|''ga''
|{{Script|Tglg|ᜄ}}
|-
|''gi<br />ge''
|{{Script|Tglg|ᜄᜒ}}
|-
|''gu<br />go''
|{{Script|Tglg|ᜄᜓ}}
|-
|/g/
|{{Script|Tglg|ᜄ᜴<br/>ᜄ᜔}}
|}
|'''Ha'''
{| class="wikitable" style="margin:.5em auto"
|''ha''
|{{Script|Tglg|ᜑ}}
|-
|''hi<br />he''
|{{Script|Tglg|ᜑᜒ}}
|-
|''hu<br />ho''
|{{Script|Tglg|ᜑᜓ}}
|-
|/h/
|{{Script|Tglg|ᜑ᜴<br/>ᜑ᜔}}
|}
|'''La'''
{| class="wikitable" style="margin:.5em auto"
|''la''
|{{Script|Tglg|ᜎ}}
|-
|''li<br />le''
|{{Script|Tglg|ᜎᜒ}}
|-
|''lu<br />lo''
|{{Script|Tglg|ᜎᜓ}}
|-
|/l/
|{{Script|Tglg|ᜎ᜴<br/>ᜎ᜔}}
|}
|'''Ma'''
{| class="wikitable" style="margin:.5em auto"
|''ma''
|{{Script|Tglg|ᜋ}}
|-
|''mi<br />me''
|{{Script|Tglg|ᜋᜒ}}
|-
|''mu<br />mo''
|{{Script|Tglg|ᜋᜓ}}
|-
|/m/
|{{Script|Tglg|ᜋ᜴<br/>ᜋ᜔}}
|}
|'''Wa'''
{| class="wikitable" style="margin:.5em auto"
|''wa''
|{{Script|Tglg|ᜏ}}
|-
|''wi<br />we''
|{{Script|Tglg|ᜏᜒ}}
|-
|''wu<br />wo''
|{{Script|Tglg|ᜏᜓ}}
|-
|/w/
|{{Script|Tglg|ᜏ᜴<br/>ᜏ᜔}}
|}
|-
|'''Na'''
{| class="wikitable" style="margin:.5em auto"
|''na''
|{{Script|Tglg|ᜈ}}
|-
|''ni<br />ne''
|{{Script|Tglg|ᜈᜒ}}
|-
|''nu<br />no''
|{{Script|Tglg|ᜈᜓ}}
|-
|/n/
|{{Script|Tglg|ᜈ᜴<br/>ᜈ᜔}}
|}
|'''Nga'''
{| class="wikitable" style="margin:.5em auto"
|''nga''
|{{Script|Tglg|ᜅ}}
|-
|''ngi<br />nge''
|{{Script|Tglg|ᜅᜒ}}
|-
|''ngu<br />ngo''
|{{Script|Tglg|ᜅᜓ}}
|-
|/ŋ/
|{{Script|Tglg|ᜅ᜴<br/>ᜅ᜔}}
|}
|'''Pa/Fa'''
{| class="wikitable" style="margin:.5em auto"
|''pa''/''fa''
|{{Script|Tglg|ᜉ}}
|-
|''pi/pe<br />fi/fe''
|{{Script|Tglg|ᜉᜒ}}
|-
|''pu/po<br />fu/fo''
|{{Script|Tglg|ᜉᜓ}}
|-
|/p/<br />/f/
|{{Script|Tglg|ᜉ᜴<br/>ᜉ᜔}}
|}
|'''Sa/Za'''
{| class="wikitable" style="margin:.5em auto"
|''sa''/''za''
|{{Script|Tglg|ᜐ}}
|-
|''si/se<br />zi/ze''
|{{Script|Tglg|ᜐᜒ}}
|-
|''su/so<br />zu/zo''
|{{Script|Tglg|ᜐᜓ}}
|-
|/s/<br />/z/
|{{Script|Tglg|ᜐ᜴<br/>ᜐ᜔}}
|}
|'''Ya'''
{| class="wikitable" style="margin:.5em auto"
|''ya''
|{{Script|Tglg|ᜌ}}
|-
|''yi<br />ye''
|{{Script|Tglg|ᜌᜒ}}
|-
|''yu<br />yo''
|{{Script|Tglg|ᜌᜓ}}
|-
|/j/
|{{Script|Tglg|ᜌ᜴<br/>ᜌ᜔}}
|}
|-
| colspan="5" |
|}

Tandaan na itinatampok sa ikalawa-sa-huling hanay ang pamudpod virama " ᜴", na ipinakilala ni Antoon Postma sa [[sulat Hanunuo]]. Ang huling hanay ng mga kumpol na may krus-kudlit virama "+", ay idinagdag sa orihinal na sulat, ipinakilala ni Francisco Lopez, isang Kastilang pari noong 1620. 

May isang simbolo lamang para sa '''Da''' o '''Ra''' dahil alopono ang mga ito sa karamihan ng [[Mga wikang Pilipino|mga wika ng Pilipinas]], kung saan nagiging '''Ra''' ito sa pagitan ng mga patinig at nagiging '''Da''' sa mga ibang posisyon. Napanatili ang ganitong alituntunin ng balarila sa makabagong Filipino, kaya kapag may '''d''' sa pagitan ng dalawang patinig, nagiging '''r''' ito, tulad sa mga salitang ''dangal'' at ''marangal'', o ''dunong'' at ''marunong'', at kahit sa ''raw'' at ''daw'' at sa ''rin'' at ''din'' pagkatapos ng mga patinig.<ref name="baybayin"/> Gayunpaman, mayroong hiwalay na simbolo para sa '''Da''' at '''Ra''' para sa ibang uri ng Baybayin tulad ng Sambal, Basahan, at Ibalnan; upang banggitin lamang ang ilan. 

Ginagamit din ang parehong simbolo upang kumatawan sa '''Pa''' at '''Fa''' (o '''Pha'''), '''Ba''' at '''Va''', at '''Sa''' at '''Za''' na katunog din. Kinatawan ng isang titik ang '''nga'''. Pinanatili ng kasalukuyang bersyon ng alpabetong Filipino ang "'''ng'''" bilang [[digraph (orthography)|digrapo]]. Bukod sa mga ponetikong pagsasaalang-alang na ito, monokameral ang sulat at hindi gumagamit ng maliit at malaking titik upang ipakitang iba ang mga pangalang pantangi o unang titik ng mga salitang nagsisimula ng mga pangungusap.<br> 

<gallery>
Talaksan:Surat guhit (basahan).jpg|Ang guhit ng Surat ([[basahan]]) ng Kabikulan.
Talaksan:Abakada tagalog.png|Ang [[abakada]] sa [[Lumang Tagalog|sulat Tagalog]].
Talaksan:Ayasib2.jpg|Mga iba't ibang [[Writing styles|Badlit styles]].
Talaksan:Kulitan.svg|Ang salitang '''kulitan''' sa [[Kulitan|Makabagong Kulitan]].
Talaksan:Buhid urukay.jpg|'''Buhid urukay''', mula sa aklat ni Violeta B. Lopez, ''The Mangyan of Mindoro''.<ref>{{Cite journal |jstor = 42632398|last1 = Casiño|first1 = Eric S.|title = Reviewed work: THE MANGYANS OF MINDORO: AN ETHNOHISTORY, Violeta B. Lopez; BORN PRIMITIVE IN THE PHILIPPINES, Severino N. Luna|journal = Philippine Studies|year = 1977|volume = 25|issue = 4|pages = 470–472}}</ref>
Talaksan:Mayadpagyabi.jpg|'''Mayad pagyabi''' (Magandang umaga), nakasulat sa [[sulat Hanunuo]] gamit ang paraang ''b17'' at  ''b17x'' ayon sa pagkakabanggit.
Talaksan:Ma symbol baybayin.jpg|Paalala: Ang bawat uri ng baybayin ay may kanya-kanyang [[Writing style|styles]] sa kanyang sulat.    
</gallery>

==== Virama Kudlit ====
Naging lalong mahirap ang orihinal na pamamaraan ng pagsulat para sa mga Kastilang pari na nagsasalinwika ng mga aklat tungo sa mga [[Mga wikang Pilipino|bernakular]], dahil noong una hindi isinasama ng Baybayin ang huling katinig na walang patinig. Maaaring ikalito ito ng mga mambabasa sa anong salita o bigkas ang nilayon ng manunulat. Halimbawa, 'bu-du' ang pagbaybay sa 'bundok', na hindi isinasama ang huling katinig ng bawat pantig. Dahil dito, ipinakilala ni Francisco Lopez ang kanyang kudlit noong 1620 na tinatawagang sabat o krus na nagkansela sa pahiwatig na tunog ng patinig ''a'' at nagpahintulot sa pagsusulat ng huling katinig. Isinulat ang kudlit sa anyo ng tandang "+",<ref name="bibingka">{{cite web|url=http://www.bibingka.com/dahon/tagalog/tagalog.htm|title=The Tagalog script|archive-url=https://web.archive.org/web/20080823214513/http://www.bibingka.com/dahon/tagalog/tagalog.htm|archive-date=Agosto 23, 2008|access-date=Setyembre 2, 2008|language=en|trans-title=Ang sulat Tagalog}}</ref> na may kaugnayan sa [[Kristiyanismo]]. Pareho ang silbi nitong malakrus na kudlit sa [[virama]] sa sulat [[Devanagari]] sa [[India|Indiya]]. Sa katunayan, tinatawagang ''Tagalog Sign Virama'' ang kudlit ng Unicode.

=== Bantas at pagitan ===
Noong una, ang Baybayin ay may iisang bantas lamang ({{Script|Tglg|᜶}}), na tinawagang Bantasan.<ref name="potet">{{cite book|last1=Potet|first1=Jean-Paul G.|title=Baybayin, the Syllabic Alphabet of the Tagalogs|page=95|accessdate=Mayo 20, 2020|url=https://books.google.com/?id=Ca5XDwAAQBAJ|language=Ingles|trans-title=Mga Sinaunang Paniniwala at Kaugalian ng mga Tagalog}}</ref><ref>{{cite book|last1=de Noceda|first1=Juan|title=Vocabulario de la lengua tagala|date=1754|page=39|url=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=miun.aqj5903.0001.001&view=image&seq=61|language=Kastila|trans-title=Bokabularyo ng wikang Tagalog}}</ref> Ngayon, gumagamit ang Baybayin ng dalawang bantas, ang solong bantas ({{Script|Tglg|᜵}}), na nagsisilbi bilang kuwit o tagahati ng talata, at ang dobleng bantas ({{Script|Tglg|᜶}}), na nagsisilbi bilang tuldok o pangwakas ng talata. Kahawig ang mga bantas na ito sa solong at dobleng [[danda]] sa mga ibang Indikong Abugida at maaaring ilahad nang patayo tulad ng mga Indikong danda, o nang pahilis tulad ng mga bantas na pahilis. 

Nagkakaisa sa paggamit ng mga bantas ang lahat ng mga sulat Pilipino at isinakodigo ng Unicode sa bloke ng [[sulat Hanunóo]].<ref>{{cite web|url=https://www.unicode.org/versions/Unicode13.0.0/ch17.pdf#G26723|title=Chapter 17: Indonesia and Oceania, Philippine Scripts|publisher=Unicode Consortium|date=March 2020|language=Ingles|trans-title=Kabanata 17: Indonesia at Oceania, Mga Pilipinong Sulat}}</ref> Hindi ginamit sa kasaysayan ang paghihiwalay sa mga salita dahil isinulat nang patuloy ang mga salita, ngunit karaniwan ito ngayon.<ref name="baybayin" />

=== Pagtitipon ===
* Sa ''[[Katesismo para sa mga Pilipinong Katoliko|Doctrina Christiana]]'', ang mga titik ng Babayin ay pinagtipon (nang walang anumang koneksyon sa iba pang magkatulad na panitik, maliban sa pag-ayos ng mga patinig bago ang mga katinig) bilang:
*:'''A, U/O, I/E; Ha, Pa, Ka, Sa, La, Ta, Na, Ba, Ma, Ga, Da/Ra, Ya, NGa, Wa'''.<ref>{{cite web|url=http://www.gutenberg.org/files/16119/16119-h/16119-h.htm#d0e129|title=Doctrina Cristiana|website=Project Gutenberg|trans-title=Doktrinang Kristiyano|language=Kastila}}</ref>
* Sa Unicode, pinagtipon ang mga titik nang magkauugnay sa mga ibang painitik-Indiko, ayon sa ponetikong kalapitan para sa mga katinig:
*:'''A, I/E, U/O; Ka, Ga, Nga; Ta, Da/Ra, Na; Pa, Ba, Ma; Ya, La, Wa, Sa, Ha'''.<ref name="UnicodeTagalog">[https://www.unicode.org/charts/PDF/U1700.pdf Unicode Baybayin Tagalog variant]</ref>

== Paggamit ==

=== Pre-kolonyal at kolonyal na paggamit ===
Sa kasaysyan, ginamit ang Baybayin sa mga lugar kung saan sinasalita ang [[Wikang Tagalog|Tagalog]] at sa mas maliit na sakop, ang [[Wikang Kapampangan|Kapampangan]]. Kumalat sa mga [[Wikang Iloko|Ilokano]] ang paggamit nito noong itinaguyod ng mga Kastila ang kanyang paggamit sa paglathala ng mga Bibliya. 

Binigyang pansin ni [[Pedro Chirino]], isang Kastilang pari, noong 1604 at [[Antonio de Morga]] noong 1609 na marunong ang karamihan ng mga Pilipino sa Baybayin, at sinabi na halos walang lalaki at mas bihira pa ang babae na hindi bumabasa at nagsusulat sa mga titik na ginagamit sa [[Luzon|"pulo ng Maynila"]].<ref name="geoffwadecham">{{cite journal|last1=Wade|first1=Geoff|title=On the Possible Cham Origin of the Philippine Scripts|journal=Journal of Southeast Asian Studies|date=March 1993|volume=24|issue=1|pages=44–87|doi=10.1017/S0022463400001508|jstor=20071506|language=Ingles|trans-title=Patungkol sa Posibleng Pinagmulang Cham ng mga Sulat Pilipino}}</ref> Itinala na hindi sila nagsusulat ng mga aklat o nagrerekord, ngunit ginamit ang Baybayin para sa mga personal na pagsusulat tulad ng mga maliliit na nota at mensahe, tula at paglagda ng mga dokumento.<ref name="Scott" />

Ayon sa kaugalian, isinulat ang Baybayin sa mga [[palma|dahon ng palma]] gamit ang mga panulat o sa [[kawayan]] gamit ang mga kutsilyo.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=KFQOAQAAMAAJ&q=baybayin+palm+leaves&dq=baybayin+palm+leaves|title=Filipinas|last=|first=|date=1995-01-01|publisher=Filipinas Pub.|isbn=|location=|pages=60|language=en|quote=|via=|issue=36–44}}</ref> Ang kurbadong hugis ng mga titik ng Baybayin ay tuwirang resulta nitong pamana; nakapupunit sa dahon ang mga tuwid na linya.<ref>{{Cite web|url=http://princelystates.com/ArchivedFeatures/fa-03-05.shtml|title=Cochin Palm Leaf Fiscals|date=2001-04-01|website=Princely States Report > Archived Features|language=en|access-date=2017-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170113205231/http://princelystates.com/ArchivedFeatures/fa-03-05.shtml|archive-date=2017-01-13|url-status=dead|trans-title=Mga Dahon ng Palmera na Piskal ng Cochin}}</ref> Nang maukit ang mga titik sa kawayan, pinapahiran ito ng abo upang lumitaw ang mga titik. Binanggit ng isang di-kilalang sanggunian mula sa 1590 na:

{{quote
|text=Kapag nagsusulat sila, ito ay nasa mga tableta na gawa sa kawayan na mahahanap sa mga pulong iyon, sa banakal. Sa paggamit ng ganoong tableta, na kasinglaki ng apat na daliri, hindi ipinanunulat ang tinta, ngunit ang iilang mga panulat kung saan tinatabas ang ibabaw at banakal ng kawayan at isinasagawa ang mga titik.<ref name="baybayin"/>
}} 
[[File:UST Baybayin Document.png|200px|thumb|right|1613 (Dokumento A) at 1625 (Dokumento B)]]
Noong panahon ng mga Kastila, nagsimulang isulat ang karamihan ng Baybayin gamit ang tinta sa papel o inilalathala sa mga aklat (gamit ang mga [[Woodblock printing|bloke ng kahoy]]) upang padaliin ang pagkalat ng Kristiyanismo.<ref>{{cite journal|last1=Woods|first1=Damon L.|title=Tomas Pinpin and the Literate Indio: Tagalog Writing in the Early Spanish Philippines|date=1992|url=https://escholarship.org/content/qt7kz776js/qt7kz776js.pdf|language=Ingles|trans-title=Tomas Pinpin at ang Edukadong Indio: Pagsusulat ng Tagalog sa Maagang Kastilang Pilipinas}}</ref> Sa mga ilang bahagi ng bansa tulad nh [[Mindoro]] nanatili ang kinaugaliang paraan ng pagsusulat.<ref name="Scott" /> Ikinakatuwiran ni Isaac Donoso, isang iskolar, na mahalaga ang papel ng mga dokumentong nakasulat sa katutubong wika at sa Baybayin sa hudisyal at legal na buhay ng kolonya.<ref name="letrademeca"/> 

Tinatalakay ng [[University of Santo Tomas Baybayin Documents|Dokumentong Baybayin ng Unibersidad ng Santo Tomas]] ang dalawang legal na transaksyon ng lupa't bahay noong 1613, na nakasulat sa Baybayin, (binansagang Dokumento A na pinetsahang Pebrero 15, 1613)<ref>{{Cite web|url=http://www.mts.net/~pmorrow/doc_a.htm|title=Document A|date=Mayo 5, 2010|accessdate=Setyembre 3, 2014|website=|publisher=|last=Morrow|first=Paul|language=Ingles|trans-title=Dokumento A}}</ref> at 1625 (binansagang Dokumento B na pinetsahang Disyembre 4, 1625)<ref>{{Cite web|url=http://www.mts.net/~pmorrow/doc_b.htm|title=Document B|date=Mayo 4, 2010|accessdate=Setyembre 3, 2014|website=|publisher=|last=Morrow|first=Paul|trans-title=Dokumento B|archive-date=Hulyo 29, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150729081423/http://www.mts.net/~pmorrow/doc_b.htm|url-status=dead}}</ref>

===Makabagong paggamit===
[[File:Philippine passport (2016 edition) Baybayin.jpg|thumb|250px|Pasaporte ng Pilipinas (edisyong 2016) na nagpapakita ng sulat Baybayin]]

Pana-panahong naimungkahi ang iilang panukalang-batas na nilalayong itaguyod itong sistema ng pagsulat, kabilang dito ang ''"National Writing System Act"'' (Panukalang Batas ng Kapulungan 1022<ref>{{cite web|url=http://congress.gov.ph/legisdocs/basic_17/HB01022.pdf|title=House Bill 1022|publisher=[[Ika-17 na Kongreso ng Pilipinas#Kapulungan ng mga Kinatawan|Ika-17 Kongreso ng Pilipinas]]|accessdate=Setyembre 24, 2018|date=Hulyo 4, 2016|trans-title=Panukalang Batas 1022|language=Ingles|archive-date=2019-11-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20191126193202/http://www.congress.gov.ph/legisdocs/basic_17/HB01022.pdf|url-status=dead}}</ref>/Panukalang Batas ng Senado 433<ref>{{cite web|url=https://senate.gov.ph/lis/bill_res.aspx?congress=17&q=SBN-433|title=Senate Bill 433|publisher=[[Ika-17 na Kongreso ng Pilipinas#Senado|Ika-17 Senado ng Pilipinas]]|accessdate=Setyembre 24, 2018|date=Hulyo 19, 2016|trans-title=Panukalang Batas ng Senado 433|language=en}}</ref>). Ginagamit ito sa pinakakasalukuyang [[Piso ng Pilipinas#Serye ng Bagong Salinlahing Baryang Salapi (New Generation Currency Coin Series, 2018 - Kasalukuyan)|serye ng Bagong Salinlahing Baryang Salapi ng piso ng Pilipinas]] na inilabas noong huling sangkapat ng 2010. "Pilipino" ang salita na ginamit sa mga pera ({{Script|Tglg|ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜓ}}).

Ginagamit din ito sa mga [[pasaporte ng Pilipinas]], lalo na sa pinakabagong edisyon ng [[Biometric passport|e-pasaporte]] na inilabas noong 11 Agosto 2009 patuloy. Ang mga pahinang gansal ng mga pahinang 3–43 ay may "{{Script|Tglg|ᜀᜅ᜔ ᜃᜆᜓᜏᜒᜍᜈ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜈᜄ᜔ᜉᜉᜇᜃᜒᜎ ᜐ ᜁᜐᜅ᜔ ᜊᜌᜈ᜔}}" ("Ang katuwiran ay nagpapadakila sa isang bayan") bilang pagtukoy sa [[Aklat ng mga Kawikaan|Kawikaan]] 14:34.

<gallery>
Talaksan:National anthem in baybayin.jpg|Ang mga liriko ng [[Lupang Hinirang]] na isinalin sa Baybayin.
Talaksan:Philippine revolution flag magdiwang.svg|Watawat ng [[Katipunan]] sa [[Magdiwang (Katipunan faction)|pangkat Magdiwang]], na may titik ''ka'' ng Baybayin.
Talaksan:National Historical Commission of the Philippines (NHCP).svg|Selyo ng [[National Historical Commission of the Philippines|Pambansang Komisyong Pangkasaysayan ng Pilipinas]], na may titik ''ka'' at ''pa'' sa Baybayin sa gitna.
Talaksan:Seal of the Armed Forces of the Philippines.svg|Sagisag ng [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]], na may titik ''ka'' ng Baybayin sa gitna.
Talaksan:National Library of the Philippines (NLP).svg|Tatak ng [[Pambansang Aklatan ng Pilipinas]]. ''Karunungan'' ang pagbabasa ng tekstong Baybayin (''ka r(a)u n(a)u nga n(a)'').
Talaksan:National Museum of the Philippines.svg|Tatak ng [[Pambansang Museo ng Pilipinas]], na may titik ''pa'' ng Baybayin sa gitna, sa tradisyonal na kubadong istilo..
Talaksan:Gawad Lakandula.png|Naglalaman ang sagisag ng [[Order of Lakandula|Orden ni Lakandula]] ng inskripsyon na may mga Baybayin na kumakatawan sa pangalang ''[[Lakandula]]'', na binabasa pakaliwa mula sa itaas.
</gallery>

== Mga halimbawa ==
===Ama Namin===
{| class="wikitable"
! scope="col" |Sulat Baybayin
! scope="col" |[[Alpabetong Latin|Sulat Latin]]
|-
|<poem>
{{Script|Tglg|ᜀᜋ ᜈᜋᜒᜈ᜔᜵ ᜐᜓᜋᜐᜎᜅᜒᜆ᜔ ᜃ᜵}}
{{Script|Tglg|ᜐᜋ᜔ᜊᜑᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜅᜎᜈ᜔ ᜋᜓ᜶}}
{{Script|Tglg|ᜋᜉᜐᜀᜋᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜃᜑᜇᜒᜀᜈ᜔ ᜋᜓ᜵}}
{{Script|Tglg|ᜐᜓᜈ᜔ᜇᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜎᜓᜂᜊ᜔ ᜋᜓ᜵}}
{{Script|Tglg|ᜇᜒᜆᜓ ᜐ ᜎᜓᜉ᜵ ᜉᜇ ᜈᜅ᜔ ᜐ ᜎᜅᜒᜆ᜔᜶}}

{{Script|Tglg|ᜊᜒᜄ᜔ᜌᜈ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜅᜌᜓᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜃᜃᜈᜒᜈ᜔ ᜐ ᜀᜇᜂ ᜀᜇᜂ᜵}}
{{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜉᜆᜏᜇᜒᜈ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜐ ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜋ᜔ᜅ ᜐᜎ᜵}}
{{Script|Tglg|ᜉᜇ ᜈᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜉᜉᜆᜏᜇ᜔ ᜈᜋᜒᜈ᜔ ᜐ ᜋ᜔ᜅ ᜈᜄ᜔ᜃᜃᜐᜎ ᜐ ᜀᜋᜒᜈ᜔᜶}}

{{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜑᜓᜏᜄ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒᜅ᜔ ᜁᜉᜑᜒᜈ᜔ᜆᜓᜎᜓᜆ᜔ ᜐ ᜆᜓᜃ᜔ᜐᜓ᜵}}
{{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜁᜀᜇ᜔ᜌ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜐ ᜋᜐᜋ᜶ [[Amen|ᜐᜒᜌ ᜈᜏ]]᜶}}
</poem>
|<poem>
''Ama namin, sumasalangit ka,''
''Sambahín ang ngalan mo.''
''Mapasaamin ang kaharián mo,''
''Sundin ang loób mo,''
''Dito sa lupà, para nang sa langit.''

''Bigyán mo kamí ngayón ng aming kakanin sa arau-arau;''
''At patawarin mo kamí sa aming mga sala,''
''Para nang pagpapatawad namin sa mga nagkakasala sa amin.''

''At huwág mo kamíng ipahintulot sa tuksó,''
''At iadyâ mo kamí sa masama. [[Amen|Siya nawâ]].''
</poem>
|}

===Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatang Pantao===
{| class="wikitable"
! scope="col" |Sulat Baybayin
! scope="col" |Sulat Latin
|-
|{{Script|Tglg|ᜀᜅ᜔ ᜎᜑᜆ᜔ ᜅ᜔ ᜆᜂ ᜀᜌ᜔  ᜁᜐᜒᜈᜒᜎᜅ᜔ ᜈ ᜋᜎᜌ<br />
ᜀᜆ᜔ ᜉᜈ᜔ᜆᜌ᜔ᜉᜈ᜔ᜆᜌ᜔ ᜐ ᜃᜇᜅᜎᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜋ᜔ᜄ ᜃᜇᜉᜆᜈ᜔᜶}}

{{Script|Tglg|ᜐᜒᜎ ᜀᜌ᜔ ᜉᜒᜈᜄ᜔ᜃᜎᜓᜂᜊᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜃᜆᜓᜏᜒᜇᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ [[Budhi|ᜊᜓᜇ᜔ᜑᜒ]]<br />
ᜀᜆ᜔ ᜇᜉᜆ᜔ ᜋᜄ᜔ᜉᜎᜄᜌᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜁᜐᜆ᜔ ᜁᜐ ᜐ ᜇᜒᜏ ᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜃᜃᜉᜆᜒᜇᜈ᜔᜶}}
| style="font-style:italic" |{{lang|tl|Ang lahat ng tao'y isinilang na malaya}}

{{lang|tl|at pantay-pantay sa karangalan at mga karapatan.}}

{{lang|tl|Sila'y pinagkalooban ng katuwiran at [[budhi]]}}

{{lang|tl|at dapat magpalagayan ang isa't isa sa diwa ng pagkakapatiran.}}
|}
[[Talaksan:Article_1_of_UDHR,_Handwritten_in_Filipino_Baybayin_Script.jpg|thumb|477x477px|Artikulo 1 ng Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatan ng Tao, nakasulat-kamay sa Pilipinong Baybayin.]]

=== Pambansang sawikain ng Pilipinas ===
{| class="wikitable"
! scope="col" |Panitik-Baybayin
! scope="col" |Panitik-Latin
|-
|{{Script|Tglg|ᜋᜃᜇᜒᜌᜓᜐ᜔᜵<br /> ᜋᜃᜆᜂ᜵<br /> ᜋᜃᜃᜎᜒᜃᜐᜈ᜔᜵ ᜀᜆ᜔<br /> ᜋᜃᜊᜈ᜔ᜐ᜶}}
|{{lang|tl|Maka-Diyos,<br /> Maka-Tao,<br /> Makakalikasan, at<br /> Makabansa.}}
|-
|{{Script|Tglg|ᜁᜐᜅ᜔ ᜊᜈ᜔ᜐ᜵<br /> ᜁᜐᜅ᜔ ᜇᜒᜏ᜶}}
|{{lang|tl|Isang Bansa,<br /> Isang Diwa}}
|}

=== Pambansang awit ===
Nasa ibaba ang unang dalawang taludtod ng [[pambansang awit]] ng Pilipinas, ang [[Lupang Hinirang]], sa Baybayin.
{| class="wikitable"
! Panitik-Baybayin
! Panitik-Latin
|-
| <poem>ᜊᜌᜅ᜔ ᜋᜄᜒᜎᜒᜏ᜔᜵
ᜉᜒᜇ᜔ᜎᜐ᜔ ᜈᜅ᜔ ᜐᜒᜎᜅᜈᜈ᜔᜵
ᜀᜎᜊ᜔ ᜈᜅ᜔ ᜉᜓᜐᜓ᜵
ᜐ ᜇᜒᜊ᜔ᜇᜒᜊ᜔ ᜋᜓᜌ᜔ ᜊᜓᜑᜌ᜔᜶

ᜎᜓᜉᜅ᜔ ᜑᜒᜈᜒᜇᜅ᜔᜵
ᜇᜓᜌᜈ᜔ ᜃ ᜈᜅ᜔ ᜋᜄᜒᜆᜒᜅ᜔᜵
ᜐ ᜋᜈ᜔ᜎᜓᜎᜓᜉᜒᜄ᜔᜵
ᜇᜒ ᜃ ᜉᜐᜒᜐᜒᜁᜎ᜔᜶</poem>
| <poem>Bayang magiliw,
Perlas ng silanganan,
Alab ng puso
Sa dibdib mo'y buhay.

Lupang hinirang,
Duyan ka ng magiting,
Sa manlulupig
Di ka pasisiil.</poem>
|}
=== Mga halimbawang pangungusap ===

* {{Script|Tglg|ᜌᜋᜅ᜔ ᜇᜒ ᜈᜄ᜔ᜃᜃᜂᜈᜏᜀᜈ᜔᜵ ᜀᜌ᜔ ᜋᜄ᜔ ᜉᜃᜑᜒᜈᜑᜓᜈ᜔᜶}}
*: Yamang ‘di nagkakaunawaan, ay mag-pakahinahon.
* {{Script|Tglg|ᜋᜄ᜔ᜆᜈᜒᜋ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜇᜒ ᜊᜒᜇᜓ᜶}}
*: Magtanim ay 'di biro.
* {{Script|Tglg|ᜀᜅ᜔ ᜃᜊᜆᜀᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜀᜐ ᜈᜅ᜔ ᜊᜌᜈ᜔}}᜶
*: Ang kabataan ang pag-asa ng bayan.
* {{Script|Tglg|ᜋᜋᜑᜎᜒᜈ᜔ ᜃᜒᜆ ᜑᜅ᜔ᜄᜅ᜔ ᜐ ᜉᜓᜋᜓᜆᜒ ᜀᜅ᜔ ᜊᜓᜑᜓᜃ᜔ ᜃᜓ᜶}}
*: Mamahalin kita hanggang sa pumuti ang buhok ko.

== Unicode ==
Idinagdag ang Baybayin sa Pamantayang [[Unicode]] noong Marso, 2002 sa paglabas ng bersyong 3.2.

===Bloke===
{{main|Tagalog (bloke ng Unicode)}}
Kabilang sa Unicode sa ilalim ng pangalang 'Tagalog'.

Sakop ng Baybayin-Tagalog sa Unicode: U+1700–U+171F

{{Unicode chart Tagalog}}

== Tipaan ==

=== Gboard ===
[[File:Baybayin Keyboad by Gboard Screenshot.png|thumb|Isang screenshot ng tipaang Baybayin sa Gboard.]]
Isinapanahon ang talaan ng suportadong wika ng [[Gboard]], isang ''[[virtual keyboard]] [[Mobile app|app]]'' na binuo ng [[Google]] para sa [[Android (operating system)|Android]] at [[iOS]] noong Agosto 1, 2019.<ref>{{cite web|author=techmagus|title=Baybayin in Gboard App Now Available|date=Agosto 2019|url=https://techmagus.icu/baybayin-gboard-now-available/|access-date=Agosto 1, 2018|language=Ingles|trans-title=Magagamit na Ngayon ang Baybayin sa Gboard App|archive-date=Agosto 1, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190801125919/https://techmagus.icu/baybayin-gboard-now-available/|url-status=dead}}</ref> Kabilang dito ang lahat ng bloke ng Unicode Baybayin: Baybayin-Buhid bilang "Buhid", Baybayin-Hanunoó bilang "Hanunuo", Baybayin-Tagalog bilang "Filipino (Baybayin), at Baybayin-Tagbanwa bilang "Aborlan".<ref>{{cite web|author=techmagus|title=Activate and Use Baybayin in Gboard|date=Agosto 2019|url=https://techmagus.icu/activate-baybayin-gboard/|access-date=Agosto 1, 2018|trans-title=Panaganahin at Gamitin ang Baybayin sa Gboard|language=en|archive-date=2020-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20200612143317/https://techmagus.icu/activate-baybayin-gboard/|url-status=dead}}</ref> Idinisenyo ang tipaan ng Baybayin-Tagalog ("Filipino (Baybayin)") para madaling gamitin habang pinipindot ang titik. Ipinapakita ang mga panandang patinig para sa e/i at o/u, pati na rin ang kudlit (pagkansela ng tunog-patinig) sa gitna ng pagkakaayos ng tipaan. 

===Philippines Unicode Keyboard Layout na may Baybayin ===
Posibleng magmakinilya ng Baybayin nang direkta mula sa tipaan nang hindi gumagamit ng mga ''online typepad''. Kabilang sa ''Philippines Unicode Keyboard Layout''<ref name="techmagus">{{cite web|url=https://techmagus.icu/paninap-unicode-keyboard-layout/the-philippines-national-keyboard-layout/|title=Philippines Unicode Keyboard Layout|website=techmagus™|language=Ingles|access-date=2020-06-12|archive-date=2020-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20200612110746/https://techmagus.icu/paninap-unicode-keyboard-layout/the-philippines-national-keyboard-layout/|url-status=dead}}</ref> ang mga iba't ibang uri ng pagkakayos ng Baybayin para sa mga iba't ibang tagagamit ng tipaan: [[QWERTY]], Capewell-Dvorak, Capewell-QWERF 2006, Colemak, at Dvorak. Magagamit ang lahat ng mga ito sa mga instalasyon ng Microsoft Windows at GNU/Linux 32-bit at 64-bit.

Maaaring i-''download'' ang pagkakaayos ng tipaan na may Baybayin sa [https://bitbucket.org/paninap/ph-ukl/ pahinang ito].

==Tingnan din==
*[[Panitik na Buhid|Sulat Buhid]]
*[[Palabaybayan ng Filipino]]
*[[Sulat Hanunuo]]
*[[Kulitan]]
*[[Laguna Copperplate Inscription|Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]]
*[[Lumang Tagalog]]
*[[Sulat Tagbanwa]]
*[[Abakada]]

== Mga sanggunian ==
{{reflist}}

==Mga kawing panlabas==
{{commons category}}
* [https://web.archive.org/web/20140201135616/http://www.congress.gov.ph/download/basic_16/HB00160.pdf Panukalang Batas 160, o ''National Script Act of 2011'']
* [https://symbl.cc/en/unicode/blocks/tagalog/ Tagalog – Unicode character table]
* [http://nordenx.blogspot.com/p/downloads.html Mga Makabagong Font ng Baybayin]
* [http://paulmorrow.ca/fonts.htm Mga Font ng Baybayin ni Paul Morrow]

{{Baybayin}}

[[Kaurian:Panitikan sa Pilipino]]
[[Kategorya:Baybayin]]
[[Kategorya:Kasaysayan ng Pilipinas (900–1565)]]