Tingnan ang wikitext ng Enero

{{calendar|lk=on|show_year=on|float=right|month=january|prevnext=on}}
Ang '''Enero''' ay ang unang araw ng taon sa sa [[kalendaryong Gregoryano]] at [[kalendaryong Huliyano|Juliyano]] at ang una sa pitong buwan na may habang 31 araw. Kilala ang unang araw ng buwan bilang ang [[Araw ng Bagong Taon]]. Ito ang, sa katamtaman, ang pinakamalamig na buwan ng taon sa karamihan sa [[Hilagang Emisperyo]] (kung saan ito ang ikalawang buwan ng [[tagniyebe]]) at ang pinakamainit na buwan ng taon sa [[Timog Emisperyo]] (kung saan ito ang ikalawang buwan ng [[tag-araw]]). Sa Timog Emisperyo, ang Enero ay ang katumbas na panahon ng Hulyo sa Hilagang Emisperyo at ang kabaligtaran nito sa isa't isa.

== Kasaysayan ==
[[File:Lusenberg-wise-men.jpg|thumb|Adorasyon ng Mago, Epipanya, Enero 6]]
[[File:Les Très Riches Heures du duc de Berry Janvier.jpg|thumb|Enero, mula sa ''Très Riches Heures du Duc de Berry'']]

Hinango ng [[wikang Tagalog|Tagalog]] ang "Enero" mula sa [[wikang Kastila|Kastila]] na "Enero" na mula sa medyebal na Kastilang "janero" na mula bulgar na Latin na jānuāirō. Sa orihinal na Latin, ''Ianuarius'' ang Enero na ipinangalan kay Jano, ang diyos ng mga simula at mga transisyon sa [[mitolohiyang Romano]].<ref>{{cite web|url=https://www.britannica.com/story/why-does-the-new-year-start-on-january-1|title=Why does the year start on January 1|publisher=Britannica|access-date=6 Setyembre 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190906134927/https://www.britannica.com/story/why-does-the-new-year-start-on-january-1|archive-date=6 Setyembre 2019|url-status=live|language=en}}</ref>

Sa tradisyon, binubuo ang orihinal na kalendaryong Romano ng 10 buwan na may kabuuang 304 araw, na tinuturing ang tagniyebe bilang panahon na walang buwan. Noong mga 713 BC, ang semi-mitikong kahalili ni [[Romulus]], si Haring [[Numa Pompilius|Numa Pompilio]], ay diumanong dinagdag ang mga buwan ng Enero at [[Pebrero]], upang masasakop ng kalendaryo ang pamantayang taon na lunar (354 araw). Bagaman [[Marso]] ang orihinal na unang buwan sa lumang kalendaryong Romano, naging Enero ang unang buwan ng taon sa kalendaryo alinman dahil sa ilalim ni Numa o sa ilalim ng Desenbirato noong mga 450&nbsp;BC (magkakaiba ang mga manunulat na Romano). 

== Mga simbolo ==
[[Talaksan:Sneeuw1.jpg|thumb|Niyebe sa [[Northern Hemisphere|Hilagang Emisperyo]] sa buwan ng Enero]]
[[Talaksan:Garnet.JPG|alt=Garnet gemstone|thumb|batong-hiyas na granate]]
[[Talaksan:Galanthus_nivalis_close-up_aka.jpg|alt=Snowdrop (Galanthus) flower|thumb|Bulaklak na ''snowdrop'' (''Galanthus'')]]
Granate ang ''birthstone'' o batong-kapanganakan ng Enero, na kinakatawan ang katatagan.<ref>{{cite book|last1=Stevans|first1=C. M.|last2=Daniels|first2=Cora Linn|title=Encyclopædia of superstitions, folklore, and the occult sciences of the world : a comprehensive library of human belief and practice in the mysteries of life|date=2003|publisher=University Press of the Pacific|location=Honolulu|isbn=9781410209153|page=744|url=https://books.google.com/books?id=Aft4c9GauRsC&pg=PA744|access-date=30 Disyembre 2020|language=en}}</ref> Ang bulaklak-kapanganakan ay ang kulay rosas na ''[[Dianthus caryophyllus]]'', ''galanthus'' o tradisyunal na [[klabel]].<ref>{{cite web |title=January Birth Flower : Flower Meaning |url=http://www.birthflowersguide.com/january-birth-flower.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20081006090545/http://www.birthflowersguide.com/january-birth-flower.html |archive-date=2008-10-06 |work=birthflowersguide.com|language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=January Birth Flowers |url=https://www.almanac.com/content/january-birth-flowers|language=en}}</ref> Ang mga senyas ng [[sodyak]] ay [[Capricorn|Capricornio]] (hanggang Enero 19) at [[Aquarius|Acuario]] (Enero 20 pataas).

== Mga pagdiriwang ==
''Hindi kinakailangan ang talang ito na magpahiwatig ng aliman sa katayuang opisyal o pangkalahatang pagdiriwang.''

=== Buong buwan ===
* Buwan ng Kamalayan ng [[Sakit na Alzheimer|Alzheimer]] ([[Canada]])
* Buwan ng Pambansang Kodependensiya<ref>{{cite web|url=http://dianejellen.com/national-codependency-awareness-month|title=January National Codependency Awareness Month|work=Diane Jellen|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150105030015/http://dianejellen.com/national-codependency-awareness-month/|archive-date=2015-01-05|language=en}}</ref> ([[Estados Unidos]])

=== Nakapirmi ===

* Disyembre 25 – Enero 5: Labing-dalawang Araw ng Pasko ([[Western Christianity|Kristiyanong Kanluranin]])
* [[January 1|Enero 1]]
** [[Araw ng Bagong Taon]]
** [[Circumcision of Jesus|Pista ng Pagtutuli kay Kristo]]
** [[Solemnity of Mary, Mother of God|Dakilang Kapistahan ni Maria, Ina ng Diyos]] ([[Catholic Church|Simbahang Katoliko]])
*** Pandaigdigang Araw ng Kapayapaan
** Araw ng Dominyong Publiko (maraming bansa)
* [[January 6|Enero 6]]
** [[Epipanya]] o Araw ng Tatlong Hari ([[Western Christianity|Kristiyanong Kanluranin]]) o [[Theophany|Teopanya]] ([[Eastern Christianity|Kristiyanong Silanganin]]), at mga kaugnay na pagdiriwang:
*** Araw ni Befana ([[Italy|Italya]])
*** [[Christmas#Using the Julian calendar|Pasko]] ([[Armenian Apostolic Church|Simbahang Apostolikong Armeniyo]])
*** [[Bisperas ng Pasko]] ([[Russia|Rusya]], [[Ukraine|Ukranya]], [[Bosnia and Herzegovina|Bosnia at Herzegovina,]] at [[North Macedonia|Hilagang Macedonia]])
*** Maliit na Pasko ([[Irlanda]])
*** Þrettándinn ([[Iceland]])
*** [[Biblical Magi#Traditions of the Epiphany|Araw ng Tatlong Mago]]
* [[January 7|Enero 7]]
** [[Christmas|Pasko]] ([[Simbahang Ortodokso ng Silangan]] at [[Ortodoksiyang Oriental|mga Simbahang Ortodoksiyang Orienta]] gamit ang kalendaryong Juliyano, Rastafari)
*** Pasko sa Rusya, Ukranya, at  [[Bosnia and Herzegovina|Bosnia at Herzegovina]]
* [[January 13|Enero 13]]
** Lumang Bisperas ng Bagong Taon ([[Russia|Rusya]], [[Belarus]], [[Ukraine|Ukranya]], [[Serbia]], [[Montenegro]], [[North Macedonia|Hilagang Macedonia]]), at kang kaugnay na pagdiriwang:
*** [[Malanka]] ([[Ukraine|Ukranya]], [[Russia|Rusya]], [[Belarus]])
* [[January 16|Enero 16]]
** [[Solemnity of Mary, Mother of God|Dakilang Kapistahan ni Maria, Ina ng Diyos]] ([[Koptikong Ortodoksong Simbahan ng Alehandriya|Simbahang Koptiko]])
** [[Thiruvalluvar#Memorials|Araw ng Thiruvalluvar]] ([[Tamil Nadu]], India)
* [[January 27|Enero 27]]
** [[Auschwitz concentration camp|Pagpapalaya ng natitirang bilanggo ng Auschwitz]]
* [[January 30|Enero 30]]
** Pagmamartir ni [[Mahatma Gandhi]]-na mga kaugnay na pagdiriwang:
*** Araw ng mga Martis ([[Indiya]])
*** Paaralang Araw ng Walang Karahasan at Kapayapaan ([[Spain|Espanya]])
*** Simula ng Panahon ng Walang Karahasan: Enero 30 – Abril 4
==Mga sanggunian==
{{reflist}}
{{Months}}

[[Kategorya:Buwan (panahon)]]
[[Kategorya:Enero| ]]