Tingnan ang wikitext ng Florante at Laura

{{Infobox Book 
| name           = Florante at Laura
| image          = Florante at Laura 1913 cover.png
| image_caption  = pabalat ng edisyong 1913
| author         = [[Francisco Balagtas]]
| country        = [[Pilipinas]]
| language       = [[wikang Tagalog|Tagalog]]
| genre          = [[Tula]], [[Kathang-isip]]
| media_type     = 
| publisher      = 
| release_date   = 
| pages          = 
| isbn           =  
}}

Ang '''Florante at Laura''' ni [[Francisco Balagtas|Francisco Baltasar]] (na kilala din bilang Balagtas) ay isang obra-maestra sa [[panitikang Pilipino]].  Daglat lamang ang katawagang ''Florante at Laura'' sapagkat binigyan ito ng aktuwal at buong pamagat na:

{{cquote|''Pinagdaanang búhay ni Florante at ni Laura sa kahariáng [[Albanya]]: Kinuhà sa madláng cuadro histórico o pinturang nagsasabi sa mg̃á nangyari nang unang panahón sa imperyo ng̃  [[Gresya]], at tinulâ ng̃  isáng matuwaín sa bersong [[wikang Tagalog|Tagálog]].''}}

Isa itong mahabang tulang itinuturing na pinakamahalaga sa lahat ng mga korido<ref>"Korido". Literal na salin ng ''corrido'' [isahan], ''corridos'' [maramihan].</ref> (''corridos''<ref>Nagmula ang salitang ''corridos'' sa ''occurridos'' ng wikang Kastila, ''happenings'' sa [[wikang Ingles|Ingles]], mga pangyayari o kaganapan; ayon kay Quirino, Carlos.  ''Preface for Apolinario Mabini’s Hand-Written Version of Francisco Baltasar’s “Florante at Laura”'' (Pambungad para sa Kopya ng “Florante at Laura” ni Francisco Baltasar na nasa sulat-kamay ni Apolinario Mabini), nasa wikang Ingles, ang kopya ni Mabini ay isinalin sa Ingles ni Tarrosa Subido (nasa kaliwa ang Tagalog samantalang nasa kanan ang katumbas sa Ingles), National Historical Commission, Bureau of Printing, Manila, 1964 (unang paglilimbag), at Vertex Press, Lungsod ng Quezon, 1972 (pangalawang paglilimbag), may 119 pahina, nasa bukod na mga pahinang v-xx ang pambungad (preface) at paunang-salita ng tagapagsalinwika (translator’s foreword).</ref>) sa [[Pilipinas]] noong ika-19 dantaon, ayon kay Fray Toribio Minguella, isang paring Rekolekto<ref>"Rekolekto". Literal na salin ng ''Recollect'' [Ingles], kongregasyon ng mga pari.</ref> at [[pilologo]]<ref name=SribnerBantam>{{cite-ScribnerBantam|Literal na salin ng ''philologist'' [Ingles], isang dalubhasa sa pag-aaral ng wika at mga dokumento, ''philology'' [Ingles] o pilolohiya [literal na salin din] ang tawag sa larangang ito}}</ref><ref name=AMFBFL>Quirino, Carlos.  ''Preface for Apolinario Mabini’s Hand-Written Version of Francisco Baltasar’s “Florante at Laura”'' (Pambungad para sa Kopya ng “Florante at Laura” ni Francisco Baltasar na nasa sulat-kamay ni Apolinario Mabini), nasa wikang Ingles, ang kopya ni Mabini ay isinalin sa Ingles ni Tarrosa Subido (nasa kaliwa ang Tagalog samantalang nasa kanan ang katumbas sa Ingles), National Historical Commission, Bureau of Printing, Manila, 1964 (unang paglilimbag), at Vertex Press, Lungsod ng Quezon, 1972 (pangalawang paglilimbag), may 119 pahina, nasa bukod na mga pahinang v-xx ang pambungad (preface) at paunang-salita ng tagapagsalinwika (translator’s foreword)</ref>

==Kasaysayan==
Ayon kay Epifanio de los Santos, isang mananalaysay, nalimbag ang unang edisyon ng “Florante at Laura” noong 1838.  50 taong gulang na si Francisco Baltasar ng panahong iyon.  Noong 1906, nalimbag naman ang “Kung Sino ang Kumatha ng ‘Florante’” ni dalubhasang sa Tagalog na si Hermenegildo Cruz, sa tulong ni Victor Baltasar, anak ni Francisco Baltasar, at ng iba pang kasapi sa mag-anak ng huli.<ref name=AMFBFL/>     
  
===Unang Paglimbag===
Maraming lumabas na mga edisyon ng Florante at Laura na nasa wikang Tagalog at Ingles, subalit natupok ang mga ito noong 1945, nang magwakas ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig.  Sapagkat kabilang nga ito sa mga korido noong ika-19 dantaon, nalimbag lamang ang mga kopya ng akda ni Baltasar sa mga mumurahing klase ng papel (''papel de arroz'' ayon kay Epifanio de los Santos) na yari sa palay na ipinagbibili tuwing may misa at mga kapistahan sa halagang 10 centavo bawat isa.  Natatanging ang Aklatang Newberry ng Chicago, Estados Unidos lamang ang nakapagtabi ng mga kopya nalimbag noong 1870 at 1875, kabilang sa tinatawag na Koleksiyong Ayer.  Nabanggit ang mga kopyang ito sa Biblioteca Filipina ni T. H. Pardo de Tavera.  Magkatulad na magkatulad ang kopyang pang-1870 at ang gawa noong 1875.<ref name=AMFBFL/>

Nalilimbag ang pamagat ng bersiyong pang-1870 sa ganitong paraan ng pagbabaybay:<ref name=AMFBFL/>

<center>''PINAGDAANANG BUHAY NI FLORANTE AT LAURA, SA CAHARIANG ALBANIA.''</center>
<center>''QUINUHA SA MADLANG CUADRO HISTORICO O PINTURANG NAGSASABI SA MANGA NANGYAYARI NANG UNANG PANAHON SA IMPERIO NANG GRECIA.''</center>
<center>''at tinula nang isang matouain sa versong tagalog.''</center>

==Paglalarawan== 
Pangunahing tagpuan ng ''Florante at Laura'' ang madilim na gubat ng ''Quezonaria'', at ang nagsasalaysay ay mismong si ''Florante'', habang nakikinig naman ang muslim na si ''Aladdin''.  Batay ang pagsasalaysay ng tauhan ng kuwentong si ''Florante'' mula sa sariling karanasan at kasawian ni Francisco Baltasar, sapagkat nakulong ang huli dahil sa bintang ni Mariano Kapule (kaagaw ni Selya) at kawalan ng katarungan - si Maria Asuncion Rivera o ''MAR'' - ay napakasal kay Mariano Kapule o ''Nano'' Kapule, na isang karibal sa pag-ibig.  Isinulat ni Baltasar ang ''Florante'' habang nasa piitan.

==Buod==
{{cleanup-rewrite|date=Hunyo 2009}}
Nagsimula ang kuwentong patula sa isang madilim na kagubatan.  Nakatali si ''Florante'', isang taga-kaharian ng Albanya, sa isang puno ng [[Higera]], habang namimighati sa pagkawala ng kaniyang amang si ''Duke Briseo.''  Halos ikabaliw niya ang pagkakaisip na mapasakamay ng kaaway niyang si ''Konde Adolfo'' ang kaniyang minamahal na si ''Laura''.  Anak si ''Konde Adolfo'' ni ''Konde Sileno''.

Narinig ng isang moro, na naglalakbay noon sa kagubatan, ang mga pagtangis ni ''Florante''.  ''Aladin'' ang pangalan ng moro, na naantig ng mga pananalita ni ''Florante''.  Dalawang mga gutom na [[liyon]] ang biglang umatake kay ''Florante'' subalit naligtas ni ''Aladin'' ang binata.  Nawalan ng malay tao si ''Florante''.  Nagpasya si ''Aladin'' na pangalagaan si ''Florante'' hanggang sa manumbalik ang lakas nito.

Nang lubusang gumaling si ''Florante'', nagulat siya noong una nang mapagmasdan ang morong si ''Aladin''.  Hindi siya makapaniwalang ang isang kalaban ng mga Kristiyano ang kaniyang naging tagapagligtas sa tiyak na kamatayan.  Matapos ang ilang mga pagpapaliwanag, naging lubos ang pasasalamat ni  ''Florante'' kay ''Aladin'', at dito siya nagsimulang magsalaysay hinggil sa kaniyang buhay.  Bilang anak ng isang prinsesa at ng isang tagapag-payong maharlika, lumaking masiyahin at puno ng pagmamahal at kalinga si ''Florante''.  Sapagkat mahilig ngang maglaro noong may anim na gulang pa lamang, muntik na siyang mapaslang ng isang [[buwitre]]ng nagtangkang dumagit sa batong hiyas na nasa dibdib ni Florante.  Sa kabutihang palad, nasagip siya ng pinsang si ''Menalipo'', isang mamamana mula sa [[Epiro]].

Sa edad na 11, ipinadala si ''Florante'' ng kaniyang mga magulang - na sina ''Duke Briseo'' at ''Prinsesa Floresca''&nbsp;– sa [[Atenas]], [[Gresya]] upang mag-aral sa ilalim ng kilalang guro na si ''Antenor''.  Sa Atenas niya natagpuan si ''Adolfo'', na nagmula rin sa bayan ni ''Florante''.  Si ''Adolfo'' ang pinakamatalinong mag-aaral sa paaralan nang mga panahong iyon, subalit makaraan lamang ang anim na taon, nalampasan na ni ''Florante'' ang mga kakayahan, kagalingan at katalinuhan ni ''Adolfo''.  Nagtamo ng katanyagan at pagkilala si ''Florante'', na lubhang hindi ikinatuwa ni ''Adolfo''.

Habang gumaganap sa isang dulang pampaaralan, pinagtangkaang patayin ni ''Adolfo'' si ''Florante''.  Sa kabutihang palad, madaliang nakapamagitan si ''Menandro'', ang kaibigan ni ''Florante''.  Dahil sa pagkaunsiyami ng balak, umuwi si ''Adolfo'' sa [[Albania|Albanya]].  Pagkalipas ng isang taon, nakatanggap si ''Florante'' ng isang liham mula sa ama na naglalahad ng balitang pumanaw na ang kaniyang inang si ''Prinsesa Floresca''.  Bagaman namimighati, naghintay ng dalawang buwan bago nakabalik si ''Florante'' sa Albanya.  Sumama si ''Menandro'' kay ''Florante''.  Sa pagsapit nila sa ''Albanya'', isang kinatawan ng kaharian ng [[Krotona]] ang humiling ng pagtulong mula kay ''Florante'' hinggil sa nalalapit na digmaan laban sa mga [[Persia|Persa ''(Persian)'']].  Wala kakayahang tumanggi si ''Florante'' sapagkat lolo niya ang hari ng [[Krotona]].

Sa kaniyang paglalagi sa Albanya, naimbitahan si ''Florante'' sa palasyo ng hari, kung saan nabighani siya sa pagkakakita kay ''Laura'', ang anak na babae ni ''Haring Linseo'', ang hari ng Albanya.

Sa pagpapaunlak sa hinihinging tulong ng [[Krotona]], nakipagdigma si ''Florante'' laban sa heneral ng [[Persiya]] na si ''Osmalik''.  Tumagal ang tunggali ng may limang oras.  Nagtagumpay si ''Florante'' sa pagpatay kay ''Heneral Osmalik''.  Namalagi sa Croton si ''Florante'' ng limang buwan bago nagbalik sa Albanya para makita si ''Laura''.  Nang magbalik na nga sa Albanya, nagulat si ''Florante'' nang mapagmasdan ang watawat ng Persiya na nagwawagayway sa kaharian, ngunit muli namang nagapi ni ''Florante'' ang mga kalabang Persa ''(Persian)''.  Nailigtas ni ''Florante'' sina ''Duke Briseo'', ''Adolfo'', ''Haring Linceo'' at ''Laura'' mula sa mga kamay ni ''Emir''.  Muntikan nang mapatay ni ''Emir'' si Laura.  Itinalagang “Tagapagtanggol ng Albanya” si ''Florante'' dahil sa kaniyang naipakitang kagitingan at katapangan, isang bagay na lubhang ikinamuhi at ikinaiinggit ni ''Adolfo''.

Muling ipinagtanggol at ipinagsanggalang ni ''Florante'' ang kaharian ng Albanya mula sa puwersa ng mga taga- [[Turkiya]].  Pinamunuan ni ''Heneral Miramolin'', isang kilalang mananakop, ang mga taga-Turkiya.  Naganap ang labanan sa [[Etolya]], kung saan tumanggap si ''Florante'' ng isang liham mula sa kaniyang ama.  Pinabalik si ''Florante'' sa Albanya, kung kaya’t naiwan sa pangangalaga ni ''Menandro'', ang kaibigan ni Florante, ang hukbong pinamumunuan.  Nang makauwi sa bayan si ''Florante'', tinugis si ''Florante'' ng 30,000 mga kawal na sumusunod sa paguutos ni ''Adolfo''.  Nabilanggo si ''Florante'' ng may 28 araw.  Sa piitan na lamang nalaman ni ''Florante'' ang kinahinatnan ng kaniyang ama at hari, na kapwa pinapugutan ng ulo ni ''Adolfo''.  Ipinadala si ''Florante'' sa kagubatan at itinali sa isang puno ng akasya.

Isinalaysay ni ''Florante'' ang kaniyang kaugnayan at pag-ibig kay ''Laura'', nilahad rin niya ang pagkainggit sa kaniya ni ''Adolfo'', at maging ang kagustuhan ng huling angkinin ang trono ng Albanya.  Dahil sa mga ito, ibig siyang patayin ni ''Adolfo''.  Pagkalipas ng ilang panahon ng paglalakbay sa kagubatan, binanggit ni ''Aladin''&nbsp;– na isa palang Persa ''(Persian)''&nbsp;– ang katotohanan na katulad rin ng kay ''Florante'' ang kaniyang kapalaran.  Pinagbintangan si ''Aladin'' ng sariling ama, si ''[[Sultan]] Ali-Adab'', ni iniwan ni ''Aladin'' ang kaniyang mga alagad na naging sanhi ng pagkagapi mula sa kanilang kaaway.  Inibig ni ''Ali-Adab'' na papugutan ng ulo si ''Aladin''.  Ngunit dahil sa pag-ibig sa kaniya ni ''Flerida'', hiniling ng huli sa hari na huwag nang pugutan ng ulo si ''Aladin'', sa halip ay palayasin na lamang mula sa kaharian.  Bilang kapalit, pumayag si ''Flerida'' na magpakasal sa sultan.

Nagambala ang paglalahad ni ''Aladin'' nang makarinig sila ng mga tinig.  Isang babae ang nagkukuwento hinggil sa kaniyang pagtakas mula sa isang kaharian at sa kaniya sanang pagpapakasal.  Hinahanap ng babae ang kaniyang minamahal na kasintahan, isang paghahanap na tumagal ng may anim na taon.  Sinabi pa nito na habang nasa loob ng kagubatan, nakarinig siya ng mga iyak ng paghingi ng tulong.  Nang matagpuan niya ang isang babae na inaalipusta ng isang lalaking ibig gumasa dito, ginamit ng naglalahad na babae ang kaniyang pana para paslangin ang lumalabag sa puring lalaki.  Nagpakilala ang babae bilang si ''Flerida''.

Si ''Laura'' ang babaeng sinagip ni ''Flerida''.  Nagumpisa siyang maglahad ng kaniyang kuwento.  Nang malayo sa piling niya ang kaniyang kasintahan, naging kaayaaya at bantog si ''Konde Adolfo'' sa mga mamamayan ng Albanya, kahit na pulos kasinungalingan naman ang ginagawa nito.  Nagtagumpay si ''Adolfo'' na sirain ang hari sa mga mata ng mamamayan.  Naangkin at naupo sa trono ng Albanya si ''Adolfo'', kung kaya’t napilitang maging reyna nito si ''Laura''.  Isang hukbo na nasa ilalim ng pamumuno ni ''Menandro'', ang kaibigan mula sa pagkabata ni ''Florante'', ang naging dahilan ng pagkalupig ni ''Adolfo''.  Tumakas si ''Adolfo'' na tangay si ''Laura'' bihag, patungo sa kagubatan.

Matapos ang paglalahad ni ''Laura'', nagsibalik sina ''Florante'' at ''Aladin'' sa piling ng kanilang mga mahal sa buhay.  Nagbalik si ''Florante'' at ''Laura'' sa Albanya, kung saan naging hari at reyna sila.  Nagbalik naman sina ''Aladin'' at ''Flerida'' sa Persiya, kung saan naging sultan si ''Aladin'' sapagkat namatay na ang kaniyang ama.  Namuhay ng mapayapa at matiwasay ang dalawang kaharian.

==Mga tauhan==
* ''Florante'' - tagapagtanggol ng Albanya at isang mabuting anak ni Duke Briseo
* ''Laura'' - anak na babae ni Haring Linseo ng Albanya; iniibig ni Florante
* ''Aladdin'' / ''Aladin'' - anak ni Sultan Ali-Adab ng Persiya, isang moro na nagligtas at tumulong kay Florante
* ''Flerida'' - kasintahan ni Aladin na inagaw ng kanyang amang si Sultan Ali-Adab
* ''Haring Linseo'' - hari ng Albanya, ama ni Laura
* ''Sultan Ali-Adab'' - sultan ng Persiya, ama ni Aladin
* ''Prinsesa Floresca'' - ina ni Florante, prinsesa ng Krotona
* ''Duke Briseo'' - ama ni Florante; Kapatid ni Haring Linceo
* ''Adolfo'' - kalaban ni Florante, tinawag na mapagbalat-kayo; malaki ang galit kay Florante
* ''Konde Sileno'' - ama ni Adolfo
* ''Menalipo'' - pinsan ni Florante na nagligtas sa kanya noong siya ay sanggol pa lamang mula sa isang buwitre 
* ''Menandro'' - matalik na kaibigan ni Florante, pamangkin ni Antenor; nagligtas kay Florante mula kay Adolfo.
* ''Antenor'' - guro ni Florante sa Atenas
* ''Emir'' - moro/muslim na hindi nagtagumpay sa pagpaslang kay Laura
* ''Heneral Osmalik'' - heneral ng Persiya na lumaban sa Crotona
* ''Heneral Miramolin'' - heneral ng Turkiya
* ''Heneral Abu Bakr''- Heneral ng Persiya, nagbantay kay Flerida.

==Ang akda at mga bayani==
Sinasabi na nagdala ng kopya ng Florante at Laura si [[José Rizal]] noong kapanahunan ng kaniyang mga paglalakbay sa Europa.  Samantalang pinaniniwalaan na sumipi si Apolinario Mabini naman sa kopyang nalimbag noong 1870 o 1853 para malalang ang isang kopya ng Florante at Laura na nasa sarili niyang sulat-kamay.  Ginawa ito ni Mabini, habang nasa Guam noong 1901, ayon sa mungkahi ng isang kapitan ng hukbong-katihan ng Estados Unidos.  Walang pahintulot na makabalik pa sa Pilipinas si Mabini noong panahong ginawa ito ni Mabini.<ref name=AMFBFL/>

May ginawang mga pagbabagong may kaugnayan sa [[ortograpiya]] si Mabini sa kaniyang isinagawang kopya, ayon na nga sa mungkahi ni Jose Rizal.  Isang kopyang holograpo&nbsp;– isang kopyang kalarawan ng orihinal na nasa sulat kamay ni Mabini&nbsp;– ang ipinagbili sa pamahalaan ng mga kaanak ni Mabini.  Unang nalimbag ang 700 kopya ng gawang-kamay na ito ni Mabini noong 1964, sa ilalim ng pamamahala ng The National Heroes Commission ng Pilipinas, bilang parangal kina Francisco Baltasar at Apolinario Mabini.  Muling naglimbag ng 1,000 kopya ang komisyon noong 1972.<ref name=AMFBFL/>

==Mga sanggunian==   
{{reflist}}

==Mga kawing panlabas==
{{Wikibooks|Florante at Laura|aklat}}
* [http://www.gutenberg.org/files/15845/15845-h/15845-h.htm Florante at Laura] kopya sa internet mula sa [[Project Gutenberg|Proyektong Gutenberg]].  Mayroon din [http://www.gutenberg.org/etext/15845 sa ibang anyo]
*[http://www.filipiniana.net/ArtifactView.do?artifactID=PGC000000011&page=1&epage=1 Baltazar, Francisco.  ''Pinagdaanang Buhay Nina Florante at Laura sa Kahariang Albanya''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090123200213/http://www.filipiniana.net/ArtifactView.do?artifactID=PGC000000011&page=1&epage=1 |date=2009-01-23 }} (bersiyong Pilipino). Mula sa [http://www.filipiniana.net/index.jsp ''Filipiniana.net Online Digital Library] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081222134139/http://www.filipiniana.net/index.jsp |date=2008-12-22 }}'', nakuha noong 7 Marso 2008.

[[Kategorya:Panitikan ng Pilipinas]]
[[Kategorya:Wikang Tagalog]]
[[Kategorya:Panulaan]]
[[Kategorya:Korido]]