Tingnan ang wikitext ng Hukbong Pamayapa ng Pilipinas

{{Infobox law enforcement agency|agencyname=Hukbong Pamayapa ng Pilipinas|nativename={{lang|en|Philippine Constabulary}}|logo=[[File:Philippine Constabulary Seal (1901–1914).png|100px]] [[File:Insignia of the Philippine Constabulary.svg|100px|The official seal of the Philippine Constabulary from 1914 to 1975]] [[File:Philippine Constabulary Seal (1975–1991).svg|100px]]|logocaption=Insignia of the Philippine Constabulary. Left (1901–1914), Right (1914–1975) and Center 
(1975–1991)|motto=Always outnumbered but never outfought!<br> Isang Bansa, Isang Diwa (One Nation, One Spirit)|mottotranslated=|formedmonthday=|formedyear=August 8, 1901|dissolved=January 29, 1991|employees=|budget=|country=Pilipinas|national=yes|sizearea=|sizepopulation=90,000 (1991)|police=yes|local=yes|provost=|gendarmerie=yes|speciality1=paramilitary
<!-- (...up to 6...) -->|chief1name=|chief1position=|parentagency=|child1agency=|child2agency=|child3agency=|child4agency=|child5agency=|child6agency=|website=|headquarters=}}
[[File:Major_Cornelius_C._Smith_1910.jpg|thumb|Si Cornelius C. Smith (dulong kanan), isang tatanggap ng Medal of Honor, bilang komander ng Konstabularyo ng Pilipinas kasama si Brig. Gen. John J. Pershing at [[Moro (Pilipinas)|mga pinuno ng Moro]] noong 1910. Lumahok si Smith sa mga ekspedisyon laban sa mga rebeldeng Moro sa halos buong panahon niya sa Pilipinas.]]
[[File:Theb3327.jpg|thumb|"The Philippine constabulary guard with shore party of Hubert A. Paton. Off the ''Pathfinder'' ", Pilipinas, noong 1926 mula sa Historic Coast & Geodetic Survey (C&GS) Collection, NOAA Photo Library.]]

Ang '''Konstabularyo ng Pilipinas''' ( '''PC''' ; ''Ingles'': Philippine Constabulary; ibang katawagan sa {{Lang-tl|Hukbóng Pamayapà ng Pilipinas}} , ''HPP'' ; {{Lang-es|Constabularía Filipina}}) ay isang uring gendarmerie ng pulsiyang militar ng [[Pilipinas]] mula 1901 hanggang 1991, at ang hinalinhan sa [[Pambansang Pulisya ng Pilipinas]]. Ito ay nilikha ng [[Pamahalaang Insular ng mga Pulo ng Pilipinas|pamahalaang kolonyang Amerikano]] upang palitan ang Guardia Civil ng kolonyang Espanyol, nangyari sa ika-19 na siglong kasaysayan ng Pilipinas. Ito ang una sa apat na sangay ng [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]]. Noong Enero 29, 1991, ito ay pinagsama sa Integrated National Police upang ibuo ang Pambansang Pulisya ng Pilipinas.<ref>{{Cite web |title=Philippine National Police (PNP) |url=https://www.globalsecurity.org/intell/world/philippines/pnp.htm |access-date=28 July 2021 |website=www.globalsecurity.org}}</ref>

==Kasaysayan==
Ang Hukbong Pamayapa (PC) ay itinatag noong Agosto 18, 1901, sa ilalim ng pangkalahatang pangangasiwa ng sibil na Gobernador-Heneral ng Pilipinas, sa pamamagitan ng awtoridad ng Batas. No. 175 ng Second Philippine Commission, upang mapanatili ang kapayapaan, batas, at kaayusan sa iba't ibang lalawigan ng Philippine Islands.<ref>{{cite book|last=Hurley|first=Vic|title=Jungle Patrol, the Story of the Philippine Constabulary (1901–1936)|url=https://books.google.com/books?id=fAuBedlSboIC|year=2011|publisher=Cerberus Books|page=[https://books.google.com/books?id=fAuBedlSboIC&pg=PA60 60]|isbn=978-0-983-47562-0|quote=Section 1. An Insular Constabulary is hereby established under the general supervision of the Civil Governor for better maintaining peace, law, and order in the various provinces of the Philippine Islands, organized, officered and governed as hereinafter set forth, which shall be known as the Philippines Constabulary.}}</ref> Sa pagtatapos ng 1901, may kabuuang 180 opisyal ang naatasan.<ref name=emerson1996p295>{{Harvnb|Emerson|1996|p=[https://books.google.com/books?id=trbBXKeHO3sC&pg=PA295 295]}}.</ref>

Tinulungan ng konstabularyo ang militar ng [[Estados Unidos]] sa paglaban sa mga natitirang hindi mapagkakasundo na mga rebolusyonaryo kasunod ng paghuli kay Heneral [[Emilio Aguinaldo]] noong Marso 23 at ang kanyang pangako ng katapatan noong Abril 1 sa Estados Unidos.  Ang yugtong ito ng Philippine–American War ay natapos sa Luzon noong 1906, sa pagsuko at pagbitay sa isa sa mga huling natitirang heneral nito, si [[Macario Sakay]].

Ang patuloy na kaguluhan at brigandry ay nag-udyok kay Gobernador-Heneral [[William Howard Taft]] na panatilihin ang PC para labanan ang mga rebelde.  Si Captain Henry T. Allen ng 6th U.S. Cavalry, isang Kentucky-born graduate ng West Point (Class 1882), ay pinangalanan bilang pinuno ng puwersa, at kalaunan ay tinawag na "Ama ng Philippine Constabulary".  Sa tulong ng apat pang opisyal ng hukbo, sina Captains David Baker, W. Goldsborough, H. Atkinson, at J.S.  Garwood, inorganisa ni Kapitan Allen ang puwersa, sinanay, nilagyan at armado ang mga lalaki sa abot ng makakaya noong panahong iyon. Bagama't ang karamihan sa mga opisyal ay na-recruit mula sa mga opisyal ng U.S. commissioned at non-commissioned, dalawang Pilipino ang kuwalipikado para sa appointment bilang 3rd Lieutenant sa unang buwan ng PC: Jose Velasquez ng Nueva Ecija at Felix Llorente ng Manila.  Nagretiro si Llorente bilang koronel noong 1921 habang nagretiro si Velasquez bilang major noong 1927.

Ang [[Philippine Constabulary Band]] ay nabuo noong Oktubre 15, 1902, ni Colonel [[Walter Loving]] sa tagubilin ni Gobernador-Heneral Taft, na kilala bilang isang mahilig sa musika.  Ang 86-pirasong banda ay naglibot sa Estados Unidos sa mahusay na pagbubunyi, nanguna sa parada sa Washington, D.C. upang ipagdiwang ang 1909 panguluhang inagurasyon ng Taft, at nagtanghal sa 1904 Louisiana Purchase Exposition at ang 1915 World's Fair. Bago ang [[Unang Digmaang Pandaigdig]], ang PC Band ay magsisilbing pinagmumulan ng pambansang pagmamalaki.

==Mga sanggunian==
{{reflist}}

==Bibliograpiya==
* {{cite book
|last=Emerson
|first=William K.
|title=Encyclopedia of United States Army insignia and uniforms
|url=https://books.google.com/books?id=trbBXKeHO3sC
|year=1996
|publisher=Press
|isbn=978-0-8061-2622-7
|chapter-url=https://books.google.com/books?id=trbBXKeHO3sC&pg=PA295
|chapter=27. Philippine Constabulary
}}


[[Kategorya:Kasaysayan ng Pilipinas (1898–1946)]]