Tingnan ang wikitext ng Kasangkapang pangkasarian

Ang '''kasangkapang pangkasarian''' o '''pangunahing katangiang pangkasarian''' o '''organong sekswal''' ([[Ingles]]: ''sex organ''), sa isang makitid na katuturan, ay kahit na ano sa mga bahaging pang-anatomiya ng katawan na may kaugnayan sa [[reproduksiyong sekswal]] at kinabibilangan ng [[sistemang reproduktibo]] sa isang masalimuot na organismo, na siyang sumusunod sa ibaba:

* [[Male|Lalaki]]: mga [[bayag]], [[titi]], [[prepusyo ng titi]], [[iskrotum]], [[prostate]], mga [[seminal vesicle|besikulong pangtamod]], [[epididymis|epididaymis]], mga [[glandula ni Cowper]]
* [[Female|Babae]]: mga [[ovary|obaryo]], [[tinggil]], [[bulba]], mga [[labia|labi ng puke]], mga [[glandula ni Skene]], mga [[glandula ni Bartholin]], [[puke]], [[sipit-sipitan]], [[sinapupunan]], mga [[tubong Fallopian]].  

Ang pangalang '''henitalya''' na nagmula sa wikang [[wikang Latin|Latin]], at kadalasang isina-Ingles bilang ''genitalia'', ''genital'' (panghenitalya), o ''genital area'' (pook ng henitalya), ay ginagamit upang tukuyin ang panlabas at nakikitang mga kasangkapang pangkasarian<ref name=HS>Harmatz, Morton G. at Melinda A. Novak. Glossary, ''Human Sexuality'', Harper & Row Publishers, New York, 1983, pahina 560.</ref> na kilala bilang '''pangunahing kasarian''' (''primary genitalia'') o  '''panlabas na kasarian''' (''extenal genitalia''): na ang [[titi]] at [[iskrotum]] sa mga [[kalalakihan]], at ang [[tinggil]] at [[bulba]] ng mga [[kababaihan]].  

Ang iba pang mga nakakubling mga kasangkapang pangkasarian ay tinagurian bilang '''pangalawang kasarian''' o '''pangalawang henitalya''' (''secondary genitalia'') o kaya '''panloob na kasarian''' o '''panloob na kasarian''' (''internal genitalia'').  Sa mga ito, ang pinakamahalaga ay ang mga [[gonad]], isang pares na kasangkapang pangkasarian, lalo na ang mga [[itlog ng bayag]] o ''testes'' sa lalaki at ang mga [[obaryo]] ng babae.  Ang mga gonad ang tunay na mga kasangkapang pangkasarian, na lumilikha ng mga reproduktibong [[gameto]] na naglalaman ng namamanang [[DNA]].  Gumagawa rin ang mga ito ng halos lahat ng mga pangunahing [[hormon]] na nakaka-apekto sa pag-unlad ng kasarian, at nangangalaga sa ibang mga kasangkapang pangkasarian at mga iba't ibang kaugaliang pangkasarian.

Ang isang katawagang may mas malabong kahulugan ay ang [[sonang erohenosa]] o sonang nakadadarang o nakahihikayat, na tumutukoy sa anumang bahagi ng katawan na kung hihipuin ay nakapagdudulot ng pagkadama ng pagkalibog, ngunit laging tahasang kabilang ang mga kasangkapang pangkasarian o henitalya. 

==Paglikha at pag-unlad==
Sa pangkaraniwang [[prenatal development|paglikha bago mabuo ang tunay na sanggol]], nagmumula ang mga kasangkapang pangkasarian mula sa isang pangkaraniwang anatomiyang [[anlage]] sa panahon ng maagang bahagi ng [[hestasyon]] at bago malaman ang pagiging lalaki at babae.  Ang [[SRY]] na ''[[gene]]'', na karaniwang nakalagay sa ibabaw ng [[kromosomang Y]] at tatatakan ang [[testis determining factor|tagapag-alam ng pagkakaroon ng testis]], na siyang umaalam sa panuto ng pagkakaibang ito.  Ang kawalan ng tagapag-alam na ito ang siyang nagdudulot sa mga gonad upang magpatuloy na umunlad at maging mga obaryo.

Pagkatapos, ang pag-unlad ng mga panloob na kasangkapang pangkasarian at ng panlabas na kasangkapang pangkasarian ay pinag-iisipan ng mga hormong nilikha ng ilang mga gonad na pang-''[[fetus]]'' (obaryo o testes) at ng mga tugon ng mga selula sa kanila.  Mukhang pambabae ang mga unang itsura ng mga [[fetal genitalia|henitalya ng namumuong sanggol]] (ilang linggo matapos ang [[conception|paglilihi]]): isang magkatambal na mga [[urogenital fold|tiklop na urohenital]] na may isang maliit na tangos sa gitna, at ang [[uretra]] sa likuran ng tangos.  Kung may testes ang ''fetus'', at kung lilikha ang testes ng [[testosteron]], at kung tutugon sa testosteron ang mga selula ng mga kasangkapang pangkasarian, mamamaga ang mga panlabas na tiklop yurohenital at magsasanib sa kalagitnaan upang mabuo ang iskrotum; magiging mas malaki at mas tuwid ang tangos upang mabuo ang titi; magsisilaki ang mga panloob na pamamagang yurohenital, babalutan ang titi, at magsasanib sa kalagitnaan upang mabuo ang yuretrang pangtiti. 

Bawat isa sa mga kasangkapang pangkasarian sa lalaki ay may katumbas sa babae.  Tingnan ang [[talaan ng mga magkakatumbas sa sistemang reproduktibo ng tao]].

Sa mas malawak na pananaw, kabilang din sa kabuuan ng gawaing [[diperensiyasyong seksuwal|pagkilala sa kasarian]] ang pag-unlad ng [[pangalawang mga katangiang pangkasarian]] katulad ng gawi ng tubo ng mga [[bulbol]], [[buhok]] sa [[mukha]] at mga [[suso (anatomiya)|pambabaeng suso]] na lumilitaw sa panahon ng pagbibinata't pagdadalaga.  Bilang karagdagan, lumilitaw ang mga pagkakaiba sa kayarian ng utak na naka-aapekto, subalit hindi naman lubos na huhusga, sa magiging pag-uugali ng isang tao.

==Mga pangalang pang-anatomiya na may kaugnayan sa kasarian==
Ang mga sumusunod ay isang tala ng mga katawagang pang-anatomiya na may kaugnayan sa [[gender|kasarian]], [[pakikipagtalik]] at [[sekswalidad]]:
* [[areola|aryola]]
* [[Bartholin's gland|glandula ni Bartholin]] &mdash; [[breast|suso]] &mdash; [[bulbospongiosus muscle|masel na bulboesponhiosus]] &mdash; [[bulbourethral gland|glandulang bulboyuretral]]
* [[cervix]] &mdash; [[Cleft of Venus|Hiwa ni Venus]] &mdash; [[clitoris|tinggil]] &mdash; [[common penile artery|karaniwang arteryong pangtiti]] &mdash; [[corona glandis]] &mdash; [[corpora cavernosa]] &mdash; [[corpus cavernosum]] &mdash; [[corpus spongiosum]] &mdash; mga [[Cowper's gland|glandula ni Cowper]] &mdash; [[cremaster muscle|masel na cremaster]]
* [[dartos muscle|masel na dartos]] &mdash; [[ductus deferens]]
* [[ejaculatory duct|duktong ehakulatoryo]] &mdash; [[endometrium]] &mdash; [[epididymis]] --- mga [[eggs|itlog]]
[[Talaksan:Human body features.svg|right|200px]]
* [[Fallopian tube|tubong Fallopiano]] &mdash; [[prepusyo ng tinggil]]  &mdash; [[frenulum]] &mdash; [[frenulum preputii penis]] &mdash; [[frenulum labiorum pudendi]] &mdash; [[frenulum clitoridis]] &mdash; [[frenum]] &mdash; [[fundiform ligament|ligamentong fundiform]]
* [[G-Spot]] &mdash; [[Gartner's duct|dukto ni Gartner]] &mdash; [[genital tubercle|tuberkulong henital]] &mdash; [[genitofemoral nerve|nerb na henitopemoral]] &mdash; [[glans]] &mdash; [[glans penis]] &mdash; [[dakong Gräfenberg]]
* [[hymen]]  
* [[internal pudendal artery|panloob na arteryong pudendal]]  &mdash; [[intromittent organ|organong intromitent]] &mdash; [[ischiocavernosus muscle|masel na iskiyokabernosus]]
* [[labium]] &mdash; [[labia majora]] &mdash; [[labia minora]]
* [[mammae]] &mdash; [[glandulang mamarya]] &mdash; [[meatus]] &mdash; [[mons pubis]] &mdash; [[mons pubis|mons veneris]] &mdash; [[Mullerian duct|duktong Mulleriano]]
* [[utong]]
* [[ovary|obaryo]] &mdash; [[ovum|obum]] &mdash; mga [[oviduct|obidukto]]
* [[titi]] &mdash; [[perineum]] &mdash; [[prepusyo]] &mdash; [[prostate]] &mdash; [[pubic hair|bulbol]] &mdash; [[pubic symphysis]] &mdash; [[pubococcygeus muscle|masel na pubococcygeus]] &mdash; [[pudendal nerve|nerbiyong pudendal]]
* [[perineal raphe]] &mdash; [[ridged band|balatay na may tugatog]]
* [[scrotum|iskrotum]] &mdash; mga [[seminal vesicle|besikulong seminal]] &mdash; mga [[semeniferous tubules|tubyul na semenipero]] &mdash; [[Skene's glands|glandula ni Skene]] &mdash; [[spermatozoon]] &mdash; [[spermatic cord|buntot spermatiko]] &mdash; [[sphincter urethrae membranaceae]] &mdash; mga [[splanchnic nerves|nerb na splanchnik]]
* [[testes]] &mdash; [[testicle|bayag]] &mdash; [[tunica albuginea (testicles)|tunica albuginea]]
* [[urethra|yuretra]]  &mdash; [[urethral sponge|esponghang yuretral]] &mdash; [[urogenital diaphragm|dayapram na yurohenital]] &mdash; [[uterus|sinapupunan]]
* [[vas deferens]] &mdash; [[puke]]

==Tingnan din==
*Mga [[pangalawang katangiang pangkasarian]]

==Mga sanggunian==
{{English2|Sex organ}}
{{reflist}}

[[Kaurian:Anatomiya ng tao]]
[[Kaurian:Anatomiya ng hayop]]

<!-- interwiki -->