Tingnan ang wikitext ng Mehiko

{{Infobox country
| conventional_long_name       = Mehikanong Estados Unidos
| common_name                  = Mehiko
| native_name                  = {{nowrap|{{native name|es|Estados Unidos Mexicanos}}}}
| image_flag                   = Flag of Mexico.svg
| image_coat                   = Coat of arms of Mexico.svg
| motto                        = {{lang|es|La Patria Es Primero}}<br/>"Una Ang Tinubuang-Lupa"
| anthem                       = {{lang|es|[[Himno Nacional Mexicano]]}}<br/>"Mehikanong Pambansang Himno"{{parabr}}{{center|[[File:Himno Nacional Mexicano instrumental.ogg]]}}
| image_map                    = Mexico in its region.svg
| map_width                    = 225px
| capital                      = [[Lungsod ng Mehiko]]
| coordinates                  = {{Coord|19|26|N|99|8|W|type:city}}
| largest_city                 = kabisera
| languages_type               = Wikang opisyal<br /> {{nobold|at pambansa}}
| languages                    = [[Wikang Kastila|Kastila]]
| demonym                      = [[#Demograpiya|Mehikano]]
| government_type              = [[Pampanguluhang]] [[republikang]] [[pederal]]
| leader_title1                = [[Pangulo ng Mehiko|Pangulo]]
| leader_name1                 = [[Andrés Manuel López Obrador]]
| legislature            = [[Kongreso ng Unyon|Congreso de la Unión]]
| upper_house            = [[Kongreso ng Unyon#Senado ng Republika|Senado de la República]]
| lower_house            = [[Kongreso ng Unyon#Kamara ng mga Diputado|Cámara de Diputados]]
| sovereignty_type       = [[Mexican War of Independence|Kasarinlan]]
| sovereignty_note       = mula sa {{flagicon|Spain}} [[Espanya]]
| established_event1     = [[Grito de Dolores|Pagpahayag]]
| established_date1      = 16 Setyembre 1810
| established_event2     = [[Digmaang Pangkasarinlan sa Mehiko|Naipatupad]]
| established_date2      = 27 Setyembre 1821
| established_event3     = [[Mga Digmaang Pangkasarinlang Hispanoamerikano#Tratadong Pangkapayapaan at Muling Pagkakasundo|Kinilala]]
| established_date3      = 28 Disyembre 1836
| established_event4     = [[Saligang Batas ng Mehiko|Kasalukuyang Saligang Batas]]
| established_date4      = 5 Pebrero 1917
| area                   = 
| today                  = 
| area_km2               = 1,972,550
| area_footnote          = 
| area_rank              = ika-13
| area_sq_mi             = 761,606
| percent_water          = 1.58 (as of 2015)
| population_census      = 126,014,024
| population_census_year = 2020
| population_census_rank = ika-10
| population_density_km2 = 61
| population_density_sq_mi = 157
| population_density_rank = ika-142
| GDP_PPP                = {{increase}} $2.715 trilyon
| GDP_PPP_year           = 2020
| GDP_PPP_rank           = ika-11
| GDP_PPP_per_capita     = {{increase}} $21,362
| GDP_PPP_per_capita_rank = ika-64
| GDP_nominal            = {{increase}} $1.322 trilyon
| GDP_nominal_year       = 2020
| GDP_nominal_rank       = ika-15
| GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $10,405
| GDP_nominal_per_capita_rank = ika-64
| Gini                   = 41.8 
| Gini_year              = 2018
| Gini_change            = decrease 
| Gini_rank              = 
| HDI                    = 0.779 
| HDI_year               = 2019
| HDI_change             = increase 
| HDI_rank               = ika-74
| currency               = [[Piso ng Mehiko]]
| currency_code          = MXN
| time_zone              = 
| utc_offset             = −8 to −5
| utc_offset_DST         = −7 to −5
| DST_note               = 
| time_zone_DST          = nag-iiba
| antipodes              = 
| date_format            = 
| drives_on              = kanan
| calling_code           = [[Numerong pantelepono sa Mehiko|+52]]
| cctld                  = [[.mx]]
}}
Ang '''Mehiko''' ({{lang-es|México}}), opisyal na '''Mehikanong Estados Unidos''', ay bansa sa [[Hilagang Amerika]]. Pinapaligiran ito ng [[Estados Unidos]] sa hilaga, [[Guatemala]], [[Belise]] at [[Dagat Karibe]] sa timog-silangan, [[Look ng Mehiko]] sa silangan, at [[Karagatang Pasipiko]] sa kanluran. Sumasaklaw ito ng lawak na 1,972,550 km<sup>2</sup> at may populasyong halos 130 milyon. Ang kabisera at pinakamalaking lungsod nito ay [[Lungsod ng Mehiko]].

Nagsimula ang pagdating ng mga unang tao sa Mehiko mahigit 30,000 taon na ang nakararaan. Makalipas ang ilang libong taon ng pag-unlad ng mga kalinangan, umusbong sa mga lupain ng bansa ang mga kulturang Mesoamerikano, Aridoamerikano at Oasisamerikano. Matapos ang halos 300 taon ng pananaig ng mga Kastila, sinimulan ng mga Mehikano ang maghimagsik upang makamit ang kasarinlang pampulitika noong 1810. Makalipas naman ng halos isang dantaon, naharap ang bansa sa serye ng mga digmaang panloob at pagsalakay ng mga banyaga na kumitil sa buhay ng mga Mehikano. Noong ika-20 dantaon naman (partikular noong unang gitnang bahagi), nagsimulang maranasan ng bansa ang pag-unlad pang-ekonomiya sa pagkakaroon ng pampulitikang pinananaigan ng nag-iisang partidong pampulitika.

Ang Mehiko ang isa sa may pinakamalaking ekonomiya sa buong mundo: ito ay ika-10 pinakamalaking tagalikha ng langis sa buong mundo, ang pinakamalaking tagamina ng pilak sa buong mundo, at itinuturing na makapangyarihan sa rehiyon at isa sa mga nakaaangat na bansa. Dagdag dito, ang Mehiko ang unang kasapi mula sa Latin Amerika ng Organisasyon para sa Pagtutulungang Pang-ekonomiya at Pag-unlad (''[[Organisation for Economic Co-operation and Development]]'' o OECD) mula pa noong 1994, at itinuturing na bansang kumikita ng higit sa katamtaman ayon sa [[Bangkong Pandaigdigan]] (''World Bank''). Itinuturing din ang Mehiko bilang isang bagong industriyalisadong bansa (''newly industrialized country'') at isang umaangat na lakas (''emerging power''). Taglay nito ang ika-labinlimang pinakamalaking nominal na GDP at ikasampung pinakamalaking GDP batay sa [[kapantayan ng lakas ng pagbili]] (''purchasing power parity''). Ang ekonomiya ng Mehiko ay matatag na nakaugnay sa mga bansang kabilang sa Kasunduan sa Malayang Kalakalan sa Hilagang Amerika (''[[North American Free Trade Agreement]]'' o NAFTA), partikular na ang [[Estados Unidos]]. Nakatalá ang Mehiko bilang ikaanim sa mundo at una sa buong Amerika pagdating sa bilang ng mga [[Pandaigdigang Pamanang Pook]] ng [[UNESCO]] (''UNESCO World Heritage Site'') na 32, at noong 2010 ay ang ikasampung pinakabinibisitang bansa sa daigdig na may 22.5 milyong turista bawat taon. Ayon sa Goldman Sachs, sa taóng 2050 inaasahang ang Mehiko ay magiging ikalimang may pinakamalaking ekonomiya sa buong mundo. Tinaya naman noong Enero 2013&nbsp;ng [[PricewaterhouseCoopers]] (PwC) na pagdating ng 2050, maaaring maging ikapitong may pinakamalaking ekonomiya ang bansa. Kasapi ang Mehiko sa mga kilalang institusyon gaya ng [[UN]], [[WTO]], [[G20]] at ''[[Uniting for Consensus]]''.

== Etimolohiya ==

[[Talaksan:CodexMendoza01.jpg|thumb|left|Larawan ng Mexico-Tenochtitlan mula sa Codex Mendoza]]

Pagkatapos matamo ng Bagong Espanya ang kalayaan mula sa Espanya, napagpasyahan na ang bagong bansa ay pangalanan ayon sa kabiserang lungsod nito, ang [[Lungsod ng Mehiko]], na naitatag noong 1524 sa taas ng sinaunang kabiserang Aztec ng [[Tenochtitlan|México-Tenochtitlan]]. Ang pangalan ay mula sa Wikang [[Nahuatl]], subalit ang kahulugan nito ay hindi batid. Iminumungkahi na ang pangalan ay hango sa ''[[Mextli]]'' or ''Mēxihtli'', isang lihim na pangalan para sa diyos ng digmaan at tagapagtaguyod ng mga Aztec, na si [[Huitzilopochtli]], na kung saan ang ''Mēxihco'' ay nangangahulugang "pook na kung saan si ''Mēxihtli'' ay nakatira".<ref>{{cite book|last=Aguilar-Moreno|first=Manuel|title=Handbook to Life in the Aztec World|year=2006|publisher=Facts of Life, Inc.|isbn=0-8160-5673-0|page=19}}</ref>

Isa pang teorya ang nagpapahiwatig na ang salitang ''Mēxihco'' na nakuha mula sa ''mētztli'' ("buwan"), ''xictli'' ("pusod", "sentro" o "anak"), at ang mga panlapi ''-co''(lugar), kung saan ang ito ay nangangahulugan na "pook sa gitna ng ang buwan" o "pook sa gitna ng Lawa ng Buwan", sa pagsangguni sa [[Lawa ng Texcoco]].<ref name=edomex/> Ang sistema ng magkakadugtong na mga lawa, kung saan ang Texcoco ay nasa gitna, ay may hugis ng isang kuneho, ang parehong imahen na nakita ng mga Aztecs sa buwan. Ang Tenochtitlan ay matatagpuan sa gitna (o pusod) ng lawa (o kuneho / buwan).<ref name="edomex">{{in lang|es}} {{cite web | title = Nombre del Estado de México | publisher = ng Gobyerno ng Estado ng Mexico | url = http://www.edomexico.gob.mx/identidad/civica/htm/NomMexico.htm | accessdate = 2007-10-03 | archive-date = 2007-04-27 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070427111842/http://www.edomexico.gob.mx/identidad/civica/htm/NomMexico.htm | url-status = dead }}</ref> Subalit isa paring teorya ang nagpapahiwatig na ito ay nagmula sa Mēctli'',''ang diyosa ng  [[Agave americana|maguey]].

Ang pangalan ng lungsod ay naisalin as Kastila bilang ''México'' na may ponetikong ''x'' sa medyebal na Espanyol, na kinakatawan ng [[walang tinig na postalveolar fricative]] {{IPA|/ʃ/}}. Ang tunog na ito, pati na rin [[tininigan postalveolar fricative]] {{IPA|/ʒ/}}, na kinakatawan ng ''j'', ay nagbago bilang [[walang tinig na belar fricative]] na {{IPA|/x/}} noong ika-labing anim na dantaon.<ref>{{cite web|title=Evolution of the pronunciation of "x"|publisher=Real Academia Española|url=http://buscon.rae.es/dpdI/SrvltGUIBusDPD?lema=x}} {{in lang|es}}</ref> Ito ang naging dahilan ng paggamit ng iba sa ''Méjico'' sa maraming pahayagan sa Espanyol, lalo na sa Espanya, subalit sa Mehiko at sa ibang mga bansang nagsasalit ng Espanyol, ''México'' ang kadalasang ginagamit. Sa mga kamakailang mga taon, ang ''[[Real Academia Española]]'', na namamahala sa [[Wikang Espanyol]], ay nagsabi na ang dalawang salita ay katanggap tanggap sa wikang Espanyol, ngunit ang normatibo iminumunghkahi pagbaybay ay ang ''México''.<ref>{{cite web|title=Diccionario Panhispánico de Dudas|publisher=Real Academia Española|url=http://buscon.rae.es/dpdI/SrvltGUIBusDPD?lema=M%E9xico}} {{in lang|es}}</ref> Ang karamihan sa mga palimbagan sa lahat ng bansang nagsasalita ng Espanyol ay sumusunod na sa bagong pagbabaybay na ito, subalit ang alternatibong pagbabaybay ay paminsan minsan ding ginagamit.<ref>{{cite web|title=Mexico|work=Online Dictionary|publisher=Merriam-Webster|url=http://www.m-w.com/dictionary/Mexico}}</ref>

Ang opisyal na pangalan ng bansa ay nabago kasabay ng pagbabago ng uri ng pamahalaan nito. sa dalawang okasyon (1821–1823 at 1863–1867), ang bansa ay kilala bilang ''Imperio Mexicano''. Ang lahat ng tatlong saligang batas na pederal (1824, 1857 at 1917, ang kasalukuyang saligang batas) ay ginagamit ang pangalang ''Estados Unidos Mexicanos''<ref>{{cite web |url=http://ierd.prd.org.mx/coy128/hlb.htm |title=El cambio de la denominación de "Estados Unidos Mexicanos" por la de "México" en la Constitución Federal |publisher=Ierd.prd.org.mx |date= |accessdate=2009-11-04 |archive-date=2012-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311004027/http://ierd.prd.org.mx/coy128/hlb.htm |url-status=dead }}</ref> o ang isa pa nitong pangalan  ''Estados Unidos mexicanos''<ref>{{Cite web |title=Federal Constitution of the United Mexican States (1824) Tarton Law Library. Jamail Center for Legal Research |url=http://tarlton.law.utexas.edu/constitutions/text/image/A02.html |access-date=2010-03-29 |archive-date=2013-07-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130720132054/http://tarlton.law.utexas.edu/constitutions/text/image/A02.html |url-status=dead }}</ref> at ''Estados-Unidos Mexicanos'',<ref>[http://www.tlahui.com/politic/politi99/politi8/con1857.htm Constitución Mexicana de 1857] {{in lang|es}}</ref> kung saan lahat ito ay may salin na "Nagkakaisang Estado ng Mehiko". Ang salitang ''República Mexicana'', ay ginamit sa Saligang Batas ng 1836.<ref>[http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/01361697524573725088802/p0000001.htm Leyes Constitucionales de 1836] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160114182409/http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/01361697524573725088802/p0000001.htm |date=2016-01-14 }}. Cervantes Virtual {{in lang|es}}</ref>

== Kasaysayan ==
Bago pa dumating ang mga [[Europeo]], marami nang [[Katutubong Amerikano]] ang nakabuo ng kanilang sariling kultura. Ang pinakauna sa lahat ay ang Kultura ng mga [[Olmeka]]. Sa tangway ng Yucatan, nanirahan naman ang mga [[Maya]]. Ang mga Mayan ay nakatira sa mga lungsod na pinamumunuan ng hari. Ang mga Mayan ay makapangyarihan sa pagitan ng 200 hanggang 900. Isa pang makapangyarihan ay ang mga Teotihuacan. Ang [[Teotihuacan]] ay naging pinakamalaking lungsod noong panahon nila. Pagkatapos ng mga Teotihuacan ang mga [[Tolteka]] ang naging makapangyarihan. Isang pamosong pinuno ng Toltec at si [[Quetzalcoatl]]. Ang kultura ng mga Toltec ay unti-unti rin nawala at napalitan ito ng mga [[Asteka]]. Pinangalanan ng mga Aztec ang kanilang Imperyo bilang Mehiko. Isang bantog na pinuno ng Aztec ay si [[Moctezuma II]].

== Pagkakahating Administratibo ==
{| class="infobox"
|{{Mexico labeled map}}
|}
{{Main|Pagkakahating Pampolitika ng Mehiko|Etimolohiya ng pangalan ng mga estadong Mehikano}}
[[Talaksan:Mexfromspace.PNG|thumb|left|Mehiko mula sa kalawakan]]
Ang Mga Nagkakaisang Estado ng Mehiko ay isang kalipunan ng 31 malalaya at mga estadong soberanya, na bumubuo ng isang unyon na nagbibigay-kapangyarihan sa Distritong Pederal, at sa mga teritoryo nito.

Ang bawat estado ay may sariling saligang batas at kapulungan ng mga kinatawan, pati sariling hudikatura, at ang mga mamamayan nito ang direktang naghahalal ng kanilang sariling gobernador na maglilingkod ng anim na taon, at mga kinatawan ng bawat bayan na maglilingkod naman ng tatlong taon.<ref>{{cite web|title=Article 116|work=Political Constitution of the United Mexican States|publisher=Congress of the Union of the United Mexican States|url=http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|accessdate=2007-10-07|archive-date=2006-11-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20061113175736/http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|url-status=dead}}</ref>

Ang Distrito Pederal (''Distrito Federal'' o D.F. sa wikang Kastila) ay isang natatanging dibisyong pulitikal na kabilang sa pederasyon sa kabuuan at hindi sa isang partikular na estado, at dahil dito'y may mas maraming limitadong lokal na batas kaysa sa mga estado ng bansa.

Ang mga estado ay nahahati din sa mga [[Mga Bayan ng Mehiko|bayan]], ang pinakamaliit na sangay ng pamahalaan sa bansa, na pinamumunuan ng isang [[alkalde]] o ''Presidente municipal'', na hinahalal ng mayorya ng kanyang nasasakupan.<ref>{{cite web|title=Article 115|work=Political Constitution of the United Mexican States|publisher=Congress of the Union of the United Mexican States|url=http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|accessdate=2007-10-07|archive-date=2006-11-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20061113175736/http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|url-status=dead}}</ref>

{| class="toc" border="0" style="width:100%; font-size:90%"
|-
! colspan="8" style="background:#629BAB; color:white; font-weight:bold" | Pagkakahating Administratibo ng Mehiko
|- style="text-align:center; font-weight:bold;"
! style="background:lavender; width:12.5%" | Estado
! style="background:lavender; width:12.5%" | Kabisera
! style="background:lavender; width:12.5%" | Estado
! style="background:lavender; width:12.5%" | Kabisera
! style="background:lavender; width:12.5%" | Estado
! style="background:lavender; width:12.5%" | Kabisera
! style="background:lavender; width:12.5%" | Estado
! style="background:lavender; width:12.5%" | Kabisera
|-
| {{flag|Aguascalientes}}
| [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]]
| {{flagcountry|Mexican Federal District|name=Federal District}}
| [[Mexico City]]
| {{flag|Morelos}}
| [[Cuernavaca]]
| {{flag|Sinaloa}}
| [[Culiacán]]
|-
| style="background:#f0f0f0" | {{flag|Baja California}}
| style="background:#f0f0f0" | [[Mexicali]]
| style="background:#f0f0f0" | {{flag|Durango}}
| style="background:#f0f0f0" | [[Durango, Durango|Durango]]
| style="background:#f0f0f0" | {{flag|Nayarit}}
| style="background:#f0f0f0" | [[Tepic]]
| style="background:#f0f0f0" | {{flag|Sonora}}
| style="background:#f0f0f0" | [[Hermosillo]]
|-
| {{flag|Baja California Sur}}
| [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]]
| {{flag|Guanajuato}}
| [[Guanajuato, Guanajuato|Guanajuato]]
| {{flag|Nuevo León}}
| [[Monterrey]]
| {{flag|Tabasco}}
| [[Villahermosa]]
|-
| style="background:#f0f0f0" | {{flag|Campeche}}
| style="background:#f0f0f0" | [[Campeche, Campeche|Campeche]]
| style="background:#f0f0f0" | {{flag|Guerrero}}
| style="background:#f0f0f0" | [[Chilpancingo]]
| style="background:#f0f0f0" | {{flag|Oaxaca}}
| style="background:#f0f0f0" | [[Oaxaca, Oaxaca|Oaxaca]]
| style="background:#f0f0f0" | {{flag|Tamaulipas}}
| style="background:#f0f0f0" | [[Ciudad Victoria]]
|-
| {{flag|Chiapas}}
| [[Tuxtla Gutiérrez]]
| {{flag|Hidalgo}}
| [[Pachuca, Hidalgo|Pachuca]]
| {{flag|Puebla}}
| [[Puebla, Puebla|Puebla]]
| {{flag|Tlaxcala}}
| [[Tlaxcala, Tlaxcala|Tlaxcala]]
|-
| style="background:#f0f0f0" | {{flag|Chihuahua}}
| style="background:#f0f0f0" | [[Chihuahua, Chihuahua|Chihuahua]]
| style="background:#f0f0f0" | {{flag|Jalisco}}
| style="background:#f0f0f0" | [[Guadalajara]]
| style="background:#f0f0f0" | {{flag|Querétaro}}
| style="background:#f0f0f0" | [[Querétaro, Querétaro|Querétaro]]
| style="background:#f0f0f0" | {{flag|Veracruz}}
| style="background:#f0f0f0" | [[Xalapa]]
|-
| {{flag|Coahuila}}
| [[Saltillo]]
| {{flagcountry|México (state)|name=Mexico State}}
| [[Toluca]]
| {{flag|Quintana Roo}}
| [[Chetumal]]
| {{flag|Yucatán}}
| [[Mérida, Yucatán|Mérida]]
|-
| style="background:#f0f0f0" | {{flag|Colima}}
| style="background:#f0f0f0" | [[Colima, Colima|Colima]]
| style="background:#f0f0f0" | {{flag|Michoacán}}
| style="background:#f0f0f0" | [[Morelia]]
| style="background:#f0f0f0" | {{flag|San Luis Potosí}}
| style="background:#f0f0f0" | [[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]]
| style="background:#f0f0f0" | {{flag|Zacatecas}}
| style="background:#f0f0f0" | [[Zacatecas, Zacatecas|Zacatecas]]
|}

== Pamahalaan at Pulitika ==
{{Politika ng Mehiko}}
[[Talaksan:MexCity-palacio.jpg|left|thumb|200px|Ang [[Pambansang Palasyo (Mehiko)|Pambansang Palasyo]], simbolikong luklukan ng Ehekutibo]]

Ang Nagkakaisang Estado ng Mehiko ay isang pederasyon na ang pamahalaan ay kinakatawan, demokratiko at republikano batay sa [[sistemang pampanguluhan]] ''(presidential)'' ayon sa konstitusyon ng 1917. Ang konstitusyon ay nagtatatag ng tatlong antas ng pamahalaan: ang unyong pederal, ang mga pamahalaan ng estado, at ang mga pamahalaan ng mga bayan. Ang lahat ng opisyal nang tatlong antas ay inihahalan ng mga botante sa pamamagitan ng paramihan ng boto, representasyong proporsyunal o ang pagtatatalaga ng sa iba ng mga hala na opisyal.

Ang pamahalaang pederal ay hinirang ng Kapangyarihan ng Unyon; ang tatlong magkakahiwalay na sangay ng pamahalaan ay ang mga sumusunod:

==== Tagapagbatas ====
[[Lehislatura]]: ang batasan ng Mehiko ay nahahati sa dalawang kapulungan, binubuo ito ng [[Senado ng Mehiko|Senado]] at ang [[Kapulungan ng mga Kinatawan (Mehiko)|Kapulungan ng mga Kinatawan]], na gumagawa ng mga batas pederal, nagdedeklara ng digmaan, nagpapataw ng buwis, nagpapasa ng pambansang badget at mga kasunduang panlabas, at nagpapatibay ng mga diplomatikong tipanan.<ref name="congress">{{cite web|title=Articles 50 to 79|work=Political Constitution of the United Mexican States|publisher=Congress of the Union of the United Mexican States|url=http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|accessdate=2007-10-03|archive-date=2006-11-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20061113175736/http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|url-status=dead}}</ref>

==== Tagapagpaganap ====
[[Tagapagpaganap (pamahalaan)|Tagapagpaganap]]: ang [[Pangulo ng Mehiko|Pangulo ng Nagkakaisang Estado ng Mehiko]], ay ang [[pinuno ng estado]] at [[pinuno ng pamahalaan|pamahalaan]], at pati ang [[commander-in-chief]] ng sandatahang lakas ng Mehiko. Nagtatalaga din ang Pangulo ng Mehiko ng mga [[Gabinete]] at iba pang mga opisyal. Ang pangulo ay responsable sa pagpapairal at pagpapatupad ng mga batas, at may kapangyarihang mag-veto ng mga panukalang batas.<ref>{{cite web|title=Articles 80 to 93|work=Political Constitution of the United Mexican States|publisher=Congress of the Union of the United Mexican States|url=http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|accessdate=2007-10-03|archive-date=2006-11-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20061113175736/http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|url-status=dead}}</ref>

==== Panghukuman ====
[[Panghukuman]]: Ang Kataastaasang Hukuman ng Katarungan, na binubuo ng labing isang hukom na itinalaga ng Pangulo na pinagtibay ng Senado, ay ang nagpapaliwanag ng mga batas at naghahatol sa mga kasong pampederal. Ang iba pang institusyon ng hudikatura ay ang hukumang elektoral, hukumang pang-unibersidad, unitaryo at mga hukumang pandistrito, at ang Lupon ng mga Hukumang Pederal.<ref>{{cite web|title=Articles 90 to 107|work=Political Constitution of the United Mexican States|publisher=Congress of the Union of the United Mexican States|url=http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|accessdate=2007-10-03|archive-date=2006-11-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20061113175736/http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|url-status=dead}}</ref>

== Ekonomiya ==

=== Turismo ===
Pangkaraniwan na ang Mehiko ay isa sa mga pinakamalimit bisitahing bansa sa buong mundo, ayon sa Organisasyon ng Pandaigdigang Turismo, at isa sa mga pinakamadalas dalawing bansa sa Amerika, sunod lamang sa Estados Unidos. Ang kapansin-pansing mga atraksiyon dito ay ang mga labì ng mga Meso-Amerikano, ang mga kultural na pagdiriwang, mga lungsod-kolonyal, mga likha ng kalikasan at mga dalampasigan. Ang katamtamang klima ng bansa at ang kakaibang kultura nito – isang pagsasanib ng kulturang Europeo at Meso-Amerikano – ang sanhi upang maging kaakit-akit na destinasyon ang Mehiko. Ang panahon kung saan may pinakamataas silang bilang ng mga turista ay tuwing Disyembre at kalagitnaan ng tag-init, at manaka-naka rin tuwing linggo bago ang [[Pasko ng Pagkabuhay]] at Bakasyon sa Tagsibol (''Spring Break''), kung saan ang mga dalampasigang bakasyunan (''beach resort'') ay nagiging popular na puntahan ng mga mag-aaral sa kolehiyo mula sa Estados Unidos.

Taglay ng Mehiko ang ika-23 pinakamataas na kita mula sa turismo sa buong mundo, at pinakamataas sa buong Latin Amerika. Ang malaking bahagi ng mga turista ay mula sa Estados Unidos at Canada, na sinundan ng mga taga-Europa at Asya. May maliit na bilang ding mula sa iba pang mga bansa sa Latin Amerika. Sa ulat noong 2011 sa ''Travel and Tourism Competitiveness Index'', nakaluklok ang Mehiko bilang ika-43 sa buong mundo, na ikaapat naman sa buong Amerika.

Ang baybayin ng Mehiko ay tahanan ng napakahahabang mga dalampasigan, na madalas bisitahin ng mga mahilig magbilad sa araw at iba pang mga bisita. Sa tangway ng Yucatán, isa sa mga pinakasikat na puntahang dalampasigan ay ang bakasyunang-bayan ng [[Cancún]], lalo na sa mga mag-aaral ng pamantasan tuwing bakasyon ng tagsibol. Sa di-kalayuang pampang nito ay ang dalampasigang isla ng Isla Mujeres, at sa silangan nito ay ang Isla Holbox. Sa timog ng Cancún ay ang pirasong baybayin (''coastal strip'') nitong tinatawag na Riviera Maya, na kinabibilangan ng dalampasigang bayan ng Playa del Carmen at ang mga parkeng makakalikasan (''ecological park'') tulad ng Xcaret at Xel-Há. Ang isang araw lang na biyahe patungong timog ay ang makasaysayang pantalan ng Tulum. Dagdag sa mga dalampasigan nito, ang bayan ng Tulum ay bantog sa matarik na dalisdis ng mga labìng Maya.

Sa baybaying Pasipiko naman ay ang tanyag ng puntahan ng mga turista na [[Acapulco]]. Minsang naging puntahan ng mga mayayaman at kilala, ang mga dalampasigan nito ngayo'y napupunô na ng mga tao at ang mga baybayin nito'y tahanan na ng maraming nagtatayugang hotel at mga manininda. Ang Acapulco ay tahanan din ng mga kilalang tumatalon sa talampas: mga sinanay na tumatalon mula sa gilid ng isang mataas na talampas paibaba.

Sa dulong katimugan ng talampas ng [[Baja California]] ay ang bakasyunang-bayan ng Cabo San Lucas, isang bayang kilala sa mga dalampasigan at pangingisda ng mga marlin. Sa hilagang bahagi sa may Dagat ng Cortés ay ang Bahía de La Concepción, isa pang bayang dalampasigang kilala sa palakasan sa pangingisda (''sports fishing''). Malapit naman sa hangganan ng Estados Unidos ay ang ''weekend draw'' ng San Felipe, Baja California.

== Demograpiya ==
{{Main|Demograpiya ng Mehiko}}
Ayon sa pinakabagong opisyal na tantiya, nai-ulat na ang populasyon ay nasa 111 milyon, at ang Mehiko ang naging pinakamataong bansa na nagsasalita ng [[Wikang Espanyol|Espanyol]] sa buong mundo.<ref name=Spanishhistory>{{cite web|title=Spanish Language History|publisher=Today Translations|url=http://www.todaytranslations.com/index.asp-Q-Page-E-Spanish-Language-History--13053095|accessdate=2007-10-01|archive-date=2005-04-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20050417234656/http://www.todaytranslations.com/index.asp-Q-Page-E-Spanish-Language-History--13053095|url-status=dead}}</ref> Malaki ang ibinaba ng taunang pagdami ng populasyon ng Mehiko, mula sa pinakamataas nitong 3.5% noong 1965 hanggang 0.99% noong 2005.

Ang antas ng pagkamatay noong 1970 ay nasa 9.70 bawat isang libo katao, ang antas na ito ay bumaba sa 4.9 sa bawat 1000 lalaki at 3.8 sa bawat 1000 babae. Ang pinakakaraniwang dahilan ng pagkamatay noong 2001 ay mga problema o sakit sa puso (14.6% sa lalaki 17.6% sa babae) at kanser (11% sa lalaki at 15.8% sa babae).

Ang populasyon ng Mehiko ay papataas na urban, na malapit sa 75% ay naninirahan sa mga kalungsuran. Ang limang pinakamalaking lungsod sa Mehiko ay ang  ([[Greater Mexico City]], [[Guadalajara Metropolitan Area|Greater Guadalajara]], [[Monterrey Metropolitan area|Greater Monterrey]], [[Metropolitan area ng Puebla|Greater Puebla]] at [[Greater Toluca]]), kung saan 30% ng populasyon ng bansa ay nakatira dito.

=== Mga Wika ===
{{main|Mga wika sa Mehiko}}
[[File:Map of the languages of Mexico.png|thumb|250px|Isang mapang nagpapakita ng distribusyon ng mga mananalita ng mga pangunahing katutubong wika sa Mehiko]]
Ang bansa ang may pinakamalaking populasyon na nagsasalita ng wikang Kastila sa buong mundo, na kumakatawan sa isang-katlo ng lahat ng taal na mananalita ng nasabing wika.<ref name=Spanishhistory /><ref>{{cite web |title=Título Primero, Capítulo I, De las garantías individuales |work=Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos |date=19 Hun 2007 |publisher=Congress of the Union of the United Mexican States |url=http://www.normateca.gob.mx/Archivos/34_D_1247_22-06-2007.pdf |format=PDF |accessdate=02 Okt 2007 |language=Kastila |archive-date=17 Hulyo 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110717201141/http://www.normateca.gob.mx/Archivos/34_D_1247_22-06-2007.pdf |url-status=dead }}</ref>

Ang Mehiko rin ay tahanan ng maraming katutubong mga wika, na sinasalita ng mga 5.4% ng populasyon – 1.2% ng populasyon ay iisang wika lamang mula sa mga ito ang sinasalita.<ref>{{cite web |title=POBLACIÓN DE 5 AÑOS Y MÁS POR ENTIDAD FEDERATIVA, SEXO Y GRUPOS LENGUA INDÍGENA QUINQUENALES DE EDAD, Y SU DISTRIBUCIÓN SEGÚN CONDICIÓN DE HABLA INDÍGENA Y HABLA ESPAÑOLA |publisher=INEGI, México |url=http://www.inegi.gob.mx/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/censos/poblacion/2000/definitivos/Nal/tabulados/00li01.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080102103605/http://www.inegi.gob.mx/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/censos/poblacion/2000/definitivos/Nal/tabulados/00li01.pdf |archivedate=2008-01-02 |accessdate=13 Dis 2007 |format=PDF |language=Kastila |url-status=live }}</ref> Ang mga katutubong wikang may pinakamaraming mananalita ay ang [[Nahuatl]], na sinasalita ng tinatayang 1.45 milyong katao,<ref>{{cite book|author=INEGI (''Instituto Nacional de Estadísticas, Geografia e Informática'')  |authorformat=scap |authorlink=Instituto Nacional de Estadística, Geografía e Informática  |year=2005 |title=Perfil sociodemográfica de la populación hablante de náhuatl |url=http://www.inegi.gob.mx/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/censos/poblacion/poblacion_indigena/Hablantes_Nahuatl.pdf |format=PDF |series=XII [[Censo General de Población y Vivienda 2000]] |edition=Publicación única |publisher=INEGI|location=Aguascalientes, Mex. |isbn=970-13-4491-X |accessdate=02 Dis 2008 |language=Kastila}}</ref> ang [[Yukatek Maya]] na sinasalita ng mahigit 750,000 katao, at mga wikang Mixtec<ref>Senso ng 2000; ang mga bilang ay batay sa numero ng kabuuang populasyon ng bawat pangkat at ang mga bahagdan ng mananalitang ibinigay ng websayt ng ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas'', http://www.cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=660 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190915035252/http://www.cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=660 |date=2019-09-15 }}, hinango noong 28 Hul 2008).</ref> at Zapotec,<ref>{{cite web |url=http://www.inali.gob.mx/catalogo2007/html/v_zapoteco.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071116035707/http://www.inali.gob.mx/catalogo2007/html/v_zapoteco.html |archivedate=2007-11-16 |title=Catalogo de las lenguas indígenas nacionales: Variantes lingüísticas de México con sus autodenominaciones y referencias geoestadísticas |publisher=Instituto Nacional de Lenguas Indígenas |date=16 Nob 2007 |accessdate=17 Hul 2013 |language=Kastila |url-status=live }}</ref> na sinasalita ng mahigit 400,000 katao.

Kinikilala ng Pambansang Surian ng mga Katutubong Wika (INALI sa daglat-Kastila) ang 68 pangkat-lingguwistiko at mga 364 iba't ibang tanging diyalekto ng mga katutubong wika.<ref>{{Cite journal|author=INALI [Instituto Nacional de Lenguas Indígenas]  |authorformat=scap|authorlink=Instituto Nacional de Lenguas Indígenas |date=14 Ene 2008 |title=Catálogo de las lenguas indígenas nacionales: Variantes lingüísticas de México con sus autodenominaciones y referencias geoestadísticas  |url=http://www.inali.gob.mx/pdf/CLIN_completo.pdf |format=PDF online facsimile|journal=[[Diario Oficial de la Federación]] |location=México, D.F. |publisher=[[Government of Mexico|Imprenta del Gobierno Federal]], [[Secretaría de Gobernación|SEGOB]] |volume=652 |issue=9 |pages=22–78 (first section),1–96 (second section),1–112 (third section) |oclc=46461036 |language=Kastila}}</ref> Mula noong ipatupad ang Batas sa Karapatang Pangwika ng mga Katutubo noong 2003, nagkaroon ng pagtingin sa mga wikang ito bilang mga pambansang wika, na may pantay na pagkilala tulad ng wikang Kastila sa lahat ng lugar at konteksto kung saan ito sinasalita.<ref>{{cite web |title=Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas (''General Law of the Rights of the Indigenous Peoples'') |publisher=CDI México |url=http://cdi.gob.mx/derechos/vigencia/2006_ley_general_derechos_linguisticos_pueblos_indigenas.pdf |accessdate=02 Okt 2007 |format=PDF |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070925193420/http://cdi.gob.mx/derechos/vigencia/2006_ley_general_derechos_linguisticos_pueblos_indigenas.pdf |archivedate=2007-09-25 |language=Spanish |url-status=live }}</ref>

Karagdagan sa mga katutubong wika, may mga minoryang wikang sinasalita ng populasyong migrante, gaya ng 80,000 Menonita sa Mehiko na mananalita ng wikang Aleman,<ref>{{cite web |url=http://www.hshs.mb.ca/mennonite_old_colony_vision.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070205052716/http://www.hshs.mb.ca/mennonite_old_colony_vision.pdf |archivedate=2007-02-05 |title=The Mennonite Old Colony Vision: Under siege in Mexico and the Canadian Connection |format=PDF |accessdate=30 Mayo 2007 |url-status=live }}</ref> at ang 5,000 mananalita ng diyalektong Chipilo ng wikang Beneto (''Venetian'') na sinasalita sa [[Chipilo]], [[Puebla]].

=== Relihiyon ===
{{See also|Relihiyon sa Mehiko}}
Walang opisyal na relihiyon ang Mehiko, ang konstitusyon ng 1917 at ang mga batas laban sa klerigo ay nagpapataw ng mga limitasyon sa simbahan. Ang pamahalaan ay hindi nagbibigay ng tulong pananalapi sa simbahan, at hindi rin sumasali ang simbahan sa pampublikong edukasyon.

Ayon sa ulat ng huling senso, ayon sa sariling pagpapalagay, na ang 95% ng populasyon ay mga Kristiyano. 89% ng kabuuang populasyon ay [[Simbahang Katoliko Romano|Katoliko Romano]],<ref name="tabulados">{{cite web|title=Religión|work=Censo Nacional de Población y Vivienda 2000|year=2000|publisher=[[INEGI]]|url=http://www.inegi.gob.mx/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/censos/poblacion/2000/definitivos/Nal/tabulados/00re01.pdf|format=PDF|accessdate=2 Agosto 2009}}</ref> 47% dito ay lingguhan na nagsisimba.<ref>{{cite web|title=Church attendance|work=Study of worldwide rates of religiosity|year=1997|publisher=University of Michigan|url=http://www.ns.umich.edu/htdocs/releases/print.php?Releases/1997/Dec97/chr121097a|accessdate=2007-01-03|archive-date=2006-09-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20060901122224/http://www.ns.umich.edu/htdocs/releases/print.php?Releases%2F1997%2FDec97%2Fchr121097a|url-status=dead}}</ref> Sa kabuuan, ang Mehiko ay ang ikalawang bansang pinakamaraming Katoliko sa buong mundo pagkatapos ng [[Brazil]].<ref>{{cite web |url=http://www.adherents.com/largecom/com_romcath.html |title=The Largest Catholic Communities |accessdate=2007-11-10 |work=Adherents.com |archive-date=2020-03-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200321150325/https://www.adherents.com/largecom/com_romcath.html |url-status=dead }}</ref>

Nasa 6% ng populasyon (mahigit sa 4.4 milyon katao) ay mga [[Protestantismo|Protestante]]<ref name="tabulados"/>, at ang mga [[Pentekostalismo|Pentecostal]] at [[Kilusang Karismatiko|Karismatiko]] (tinatawag na Neo-Pentecostals sa senso) ang pinakamalaking pangkat (1.37 milyon katao).<ref name="tabulados"/> May mangilan-ngilan ding bilang ng [[Simbahang Adbentista ng Ika-pitong Araw|Adbentista ng Ika-pitong Araw]] (0.6 milyon katao).<ref>[http://news.adventist.org/data/2006/1158328154/index.html.en Religious Liberty Thriving, Government Official Tells Adventist Leaders]</ref> Ang pambansang senso noong 2000 ay nabilang ang mahigit sa isang milyong mga [[Saksi ni Jehovah]].<ref name="tabulados"/> Ang [[Simbahan ni Hesukristo ng mga Banal sa Huling Araw|Simbahan ng mga Mormon]] ay  inihayag na mayroong higit sa isang milyong rehistradong kasapi noong 2009.<ref name="lds-Mexico">{{cite web|title=Mexico, Country profile|publisher=The Church of Jesus Christ of the Latter-Days Saints Newsroom|url=http://newsroom.lds.org/ldsnewsroom/eng/contact-us/mexico|accessdate=2009-04-20|archive-date=2010-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20100825063153/http://newsroom.lds.org/ldsnewsroom/eng/contact-us/mexico|url-status=dead}}</ref> Nasa 25% ng rehistradong mga kasapi ay nadalo ng lingguhang paglilingkod sa sakramento subalit ito ay maaaring tumaas at bumaba.<ref name="encyclopedia-mormonism">{{cite book|last=Ludlow|first=Daniel H.|title=Encyclopedia of Mormonism|year=1994|pages=4:1527}}</ref>

Noong 1992, inalis ng Mehiko ang lahat ng restriksiyon sa Simbahang Katoliko at sa ibang relihiyon, kasama na ang pagbibigay sa lahat ng relihiyon ng estadong legal, pagpapayag na sila ay magkaroon ng limitadong karapatang mag-ari, at ang pag-alis sa restriksiyon sa dami ng pari sa bansa.<ref>{{cite web|title=Mexico|work=International Religious Report|year=2003|publisher=U.S. Department of State|url=http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2003/24499.htm|accessdate=2007-10-04}}</ref> Hanggang kamakailan lang, ang mga pari ay walang karapatang humalal, at hanggang ngayon ay hindi sila maaaring tumakbo sa pamahalaan.

== Mga sanggunian ==
{{reflist|2}}

== Mga kawing panlabas ==
* {{osmrelation-inline|114686}}
* {{Wikiatlas|Mexico}} {{in lang|en}}
* {{CIA World Factbook link|mx|Mexico}} {{in lang|en}}
* {{Official website}} {{in lang|es}}

{{Latinunion}}
{{Mga estado ng bansang Mehiko}}
{{Authority control}}

[[Kategorya:Mehiko|*]]
[[Kategorya:Mga bansa sa Hilagang Amerika]]
[[Kategorya:Mga dating kolonya ng Espanya]]