Tingnan ang wikitext ng Moises

{{Short description|Isang Abrahamic na propeta na pinangunahan niya ang mga Israelita palabas ng Ehipto}}
{{Other uses}}
{{Infobox religious biography
| name               = Moises
| image              = Moses with the Tablets of the Law (Claude Vignon) - Nationalmuseum - 23869.tif
| caption            = ''Si Moises kasama ng mga Tableta ng Batas sa [[National Museum]] sa Sweden ni [[Claudie Vignon]]''
| birth_place        = [[Kalupaan ng Goshen|Gosen]], [[Timog Ehipto]], [[Sinaunang Ehipto]]
| death_place        = [[Bundok Nebo (Jordan)|Bundok Nebo]], [[Moab]], [[Transjordan (rehiyon)|Transjordan]]
| nationality        = [[Israelita]]
| known_for          = [[Hebreong mga propeta|Propeta]]
| children           = {{plainlist|
* [[Gersom]]
* [[Eliezer, anak ni Moises|Eliezer]]
 }}
| parents            = {{plainlist|
* [[Amram]] (ama)
* [[Jocebed]] (ina)
* [[Anak na babae ni Paraon (Exodo)|Anak na babae ni Paraon]] (umampon na ina)
 }}
| relatives          = {{plainlist|
* [[Aaron]] (kapatid na lalaki)
* [[Miriam]] (kapatid na babae)
 }}
| spouse             = [[Zippora]]/{{ill|Cusite na babae|he|האישה הכושית}}<ref>{{cite web |last1=Filler |first1=Elad |title=Moses and the Kushite Woman: Classic Interpretations and Philo's Allegory |url=https://thetorah.com/moses-and-the-kushite-woman-classic-interpretations-and-philos-allegory/ |website=TheTorah.com |access-date=11 May 2019}}</ref>
| religion           = [[Yahwismo]]
| native_name        = משה
| native_name_lang   = Hbo
}}

Si '''Moises'''<ref group="note">{{lang-hbo|מֹשֶׁה|Mōše}}; kilala rin bilang '''Moshe''' o '''Moshe Rabbeinu''' ([[Mishnaic Hebrew]]): מֹשֶׁה רַבֵּינוּ, {{lit|Moshe our Teacher}}); {{lang-syr|ܡܘܫܐ|Mūše}}; {{lang-ar|موسى|Mūsā}}; {{lang-grc|Mωϋσῆς|Mōÿsēs}}</ref> ({{IPAc-en|ˈ|m|oʊ|z|ᵻ|z|,_|-|z|ᵻ|s}})<ref> "[http://dictionary.reference.com/browse/moses Moses]." Ang ''[[Random House Webster's Unabridged Dictionary]]''.</ref> ay itinuturing na pinakamahalagang [[Mga Propeta sa Hudaismo|propeta sa Hudaismo]]<ref name="aaa">{{Bibleref|Deuteronomy|34:10|}}</ref><ref>{{Citation| author= Maimonides|author-link = Maimonides|title = 13 principles of faith|at = 7th principle|title-link = Maimonedes#The 13 principles of faith}}.</ref> at isa sa pinakamahalagang [[Mga Propeta ng Kristiyanismo|mga propeta sa Kristiyanismo]], [[Mga Propeta at Mensahero sa Islam|Islam]], ang [[pananampalataya ni Druze]],<ref name="Hitti 1928 37"/><ref name="Dana 2008 17"/> ang [[Baháʼí Faith]] at [[Talahanayan ng mga propeta ng mga relihiyong Abraham|iba pang relihiyong Abrahamiko]]. Ayon sa [[Bibliya]] at [[Quran]],<ref name="oxism">{{cite web |title=Moses |url=http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e1551 |website=Oxford Islamic Studies |access-date=6 December 2020 |archive-date=17 Abril 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210417012515/http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e1551 |url-status=dead }}</ref> Si Moises ang pinuno ng [[mga Israelita]] at [[Batas ni Moises|tagapagbigay ng batas]] kung kanino [[Mosaic authorship|may-akda]], o "pagkuha mula sa langit", ng [[Torah]] (ang unang limang aklat ng Bibliya) ay iniuugnay.<ref name="Dever 2001">{{cite book |last=Dever |first=William G. |author-link=William G. Dever |year=2001 |chapter=Getting at the "History behind the History" |chapter-url=https://books.google.com/books?id=6-VxwC5rQtwC&pg=PA97 |title=[[What Did the Biblical Writers Know and When Did They Know It?|What Did the Biblical Writers Know and When Did They Know It?: What Archeology Can Tell Us About the Reality of Ancient Israel]] |location=[[Grand Rapids, Michigan]] and [[Cambridge|Cambridge, U.K.]] |publisher=[[Wm. B. Eerdmans]] |pages=97–102 |isbn=978-0-8028-2126-3 |oclc=46394298}}</ref>

Ayon sa [[Aklat ng Exodo]], si Moises ay isinilang sa panahon na ang kanyang mga tao, ang mga Israelita, isang inaaliping minorya, ay dumarami ang populasyon at, bilang resulta, ang [[Mga Paraon sa Bibliya#Sa Aklat ng Exodus|Egyptian Pharaoh]] nag-aalala na baka sila ay makipagkampi sa mga kaaway ng Ehipto.<ref>{{bibleverse|Exodus|1:10|}}</ref> [[Hebrew|Hebreo]] na ina ni Moises, [[Jocebed]], lihim siyang itinago nang utusan ni Paraon na patayin ang lahat ng bagong silang na batang lalaki na Hebreo upang mabawasan ang populasyon ng mga Israelita. Sa pamamagitan ng anak na babae ni Paraon (nakilala bilang Reyna [[Bithiah|Bithia]] sa [[Midrash]]), ang bata ay inampon bilang [[Pag-abandona sa bata|foundling]] mula sa [[Nile]] at lumaki kasama ng Egyptian maharlikang pamilya. Matapos patayin ang isang panginoong alipin na Ehipsiyo na bumubugbog sa isang Hebreo, si Moises ay tumakas sa [[Red Sea]] patungo sa [[Midian]], kung saan nakatagpo niya ang [[Anghel ng Panginoon]],<ref>{{cite book |author=Douglas K. Stuart |year=2006 |title=Exodus: An Exegetical and Theological Exposition of Holy Scripture |publisher=B&H Publishing Group |pages=110–13 }}</ref> na nagsasalita sa kanya mula sa loob ng [[nasusunog na palumpong]] sa [[Bundok Horeb]], na itinuring niyang Bundok ng Diyos.

Ipinadala ng [[Diyos sa Hudaismo|Diyos]] si Moises pabalik sa [[Ehipto]] upang hilingin na palayain ang mga Israelita mula sa pagkaalipin. Sinabi ni Moises na hindi siya makapagsalita nang mahusay,<ref>{{bibleverse|Exodus|4:10|}}</ref> kaya pinahintulutan ng Diyos si [[Aaron]], ang kanyang nakatatandang kapatid,<ref>{{bibleverse|Exodus |7:7|HE}}</ref> upang maging kanyang tagapagsalita. Pagkatapos ng [[Mga Salot ng Ehipto|Sampung Salot]], pinangunahan ni Moises ang [[Ang Exodo|Paglabas ng mga Israelita]] palabas ng Ehipto at [[Pagtawid sa Dagat na Pula|sa Pulang Dagat]], pagkatapos nito ay ibinatay nila ang kanilang mga sarili sa [[Bundok Sinai (Bibliya)|Bundok Sinai]], kung saan natanggap ni Moises ang [[Sampung Utos]]. Pagkatapos ng 40 taong pagala-gala sa disyerto, namatay si Moises sa [[Bundok Nebo]] sa edad na 120, na nakikita ng [[Ipinangakong Lupain]].<ref>{{cite journal |author-last=Kugler |author-first=Gili |date=December 2018 |title=Moses died and the people moved on: A hidden narrative in Deuteronomy |editor1-last=Shepherd |editor1-first=David |editor2-last=Tiemeyer |editor2-first=Lena-Sofia |journal=[[Journal for the Study of the Old Testament]] |publisher=[[SAGE Publications]] |volume=43 |issue=2 |pages=191–204 |doi=10.1177/0309089217711030 |s2cid=171688935 |issn=1476-6728}}</ref>

==Etimolohiya ng pangalan ==
[[File:Moses - Alta-Tadema.jpg|thumb|upright=1.15|[[The Finding of Moses (Alma-Tadema painting)|''The Finding of Moses'']], painting by [[Sir Lawrence Alma- Tadema]], 1904]]

Isang [[Egyptian language|Egyptian]] root na {{transliteration|egy|[[wikt:msj|msy]]}} ('child of') ay itinuring bilang isang posibleng etimolohiya, na masasabing isang pagdadaglat ng isang [[theophoric name ]] , gaya halimbawa sa mga pangalang Egyptian tulad ng [[Thutmose]]s ('anak ni [[Thoth]]') at [[Ramesses I|Ramesses]] ('anak ni [[Ra]]'),<ref name="Hays">Hays, Christopher B. 2014. [https://books.google.it/books?id=r5W7BwAAQBAJ&pg=PA116 ''Hidden Riches: A Sourcebook for the Comparative Study of the Hebrew Bible and Ancient Near East'']. [[Presbyterian Publishing Corporation|Presbyterian Publishing]]. p. 116.</ref> na ang pangalan ng diyos ay tinanggal. Gayunpaman, pinangatwiran ni [[Kenneth Kitchen]] na ito - o anumang pinagmulang Egyptian para sa pangalan - ay hindi malamang, dahil ang mga tunog sa Hebrew {{transliteration|hbo|m-š-h}} ay hindi tumutugma sa pagbigkas ng Egyptian {{transliteration|egy|[[wikt:msj|msy]]}} sa nauugnay na yugto ng panahon.<ref>Kenneth A. Kitchen, ''On the Reliability of the Old Testament'' (2003), pp. 296–97: "His name is widely held to be Egyptian, and its form is too often misinterpreted by biblical scholars. It is frequently equated with the Egyptian word 'ms' (Mose) meaning 'child', and stated to be an abbreviation of a name compounded with that of a deity whose name has been omitted. And indeed we have many Egyptians called Amen-mose, Ptah-mose, Ra-mose, Hor-mose, and so on. But this explanation is wrong. We also have very many Egyptians who were actually called just 'Mose', without omission of any particular deity. Most famous because of his family's long lawsuit in the middle-class scribe Mose (of the temple of Ptah at Memphis), under Ramesses II; but he had many homonyms. So, the omission-of-deity explanation is to be dismissed as wrong&nbsp;... There is worse. The name of Moses is most likely not Egyptian in the first place! The sibilants do not match as they should, and this cannot be explained away. Overwhelmingly, Egyptian 's' appears as 's' (samekh) in Hebrew and West Semitic, while Hebrew and West Semitic 's' (samekh) appears as 'tj' in Egyptian. Conversely, Egyptian 'sh' = Hebrew 'sh', and vice versa. It is better to admit that the child was named (Exod 2:10b) by his own mother, in a form originally vocalized 'Mashu', 'one drawn out' (which became 'Moshe', 'he who draws out', i.e., his people from slavery, when he led them forth). In fourteenth/thirteenth-century Egypt, 'Mose' was actually pronounced 'Masu', and so it is perfectly possible that a young Hebrew Mashu was nicknamed Masu by his Egyptian companions; but this is a verbal pun, not a borrowing either way."</ref> [[Abraham Yahuda]], batay sa ispeling na ibinigay sa [[Tanakh]], ay nangangatwiran na pinagsasama nito ang "tubig" o "binhi" at "pond, kalawakan ng tubig," kaya nagbubunga ng kahulugan ng "anak ng [[Nile]]" ({{transliteration|egy|[[wikt:mw|mw]]-[[wikt:š|š]]}}).<ref>Ulmer, Rivka. 2009. [https://books.google.it/books?id=wKH3qsGzlb0C&pg=PA269 ''Egyptian Cultural Icons in Midrash'']. [[Walter de Gruyter|de Gruyter]]. p. 269.</ref>

Ang ulat sa Bibliya tungkol sa kapanganakan ni Moises ay nagbibigay sa kanya ng isang [[folk etymology]] upang ipaliwanag ang tila kahulugan ng kanyang pangalan.<ref name="Hays"/><ref>Naomi E. Pasachoff, Robert J. Littman (2005), [https://books.google.it/books?id=z4eaj09hscAC&pg=PA5 ''A Concise History of the Jewish People''], Rowman & Littlefield, p. 5.</ref> Sinasabing natanggap niya ito mula sa anak na babae ng Faraon: "siya ay naging anak niya. Pinangalanan niya siyang Moses [{{lang|hbo|מֹשֶׁה}}, {{transliteration|hbo|Mōše}}], na sinasabi, 'Iginuhit ko siya labas [{{lang|hbo|מְשִׁיתִֽהוּ}}, {{transliteration|hbo|mǝšīṯīhū}}] ng tubig'."<ref>{{bibleverse|Exodus|2:10|HE}}</ref><ref name="Maciá">Maciá, Lorena Miralles. 2014. [https://books.google.it/books?id=AWMIBAAAQBAJ&pg=PA155 "Judaizing a Gentile Biblical Character through Fictive Biographical Reports: The Case of Bityah, Pharaoh's Daughter, Moses' Mother, according to Rabbinic Interpretations"]. pp. 145–175 in C. Cordoni and G. Langer (eds.), ''Narratology, Hermeneutics, and Midrash: Jewish, Christian, and Muslim Narratives from Late Antiquity through to Modern Times''. [[Vandenhoeck & Ruprecht]].</ref> Iniuugnay ito ng paliwanag na ito sa [[mga wikang Semitiko|Semitiko]] na ugat na {{lang|sem|משׁה}}, {{transliteration|sem|m-š-h}}, ibig sabihin ay "ilabas".<ref name= "Maciá"/>{{sfn|Dozeman|2009|pp=81–82}} Ang ikalabing-isang siglo [[Tosafot|Tosafist]] [[Isaac ben Asher ha-Levi|Isaac b. Napansin ni Asher haLevi]] na pinangalanan siya ng prinsesa bilang aktibong participle na 'drawer-out' ({{lang|hbo|מֹשֶׁה}}, {{transliteration|hbo|mōše}}), hindi ang passive participle na 'drawn-out' ( {{lang|hbo|נִמְשֶׁה}}, {{transliterasyon|hbo|nīmše}}), sa diwa ay naghuhula na si Moises ay maglalabas ng iba (sa Ehipto); ito ay tinanggap ng ilang mga iskolar.
<ref>{{Cite web|title=Riva on Torah, Exodus 2:10:1|url=https://www.sefaria.org/Riva_on_Torah,_Exodus.2.10.1|access-date=2021-03-14|website=Sefaria}}</ref><ref name="Greifenhagen" />

Ang [[Hebreo na wika|Hebreo]] etimolohiya sa kuwento sa Bibliya ay maaaring sumasalamin sa isang pagtatangkang kanselahin ang mga bakas ng [[Egyptians|Egyptian origins] ni Moises].<ref name="Greifenhagen" /> Ang Egyptian character ng kanyang pangalan ay kinikilala ng mga sinaunang Judiong manunulat tulad nina [[Philo]] at [[Josephus]].<ref name="Greifenhagen">Greifenhagen, Franz V. 2003. [https://books.google.it/books?id=r1evAwAAQBAJ&pg=PA63 ''Egypt on the Pentateuch's Ideological Map: Constructing Biblical Israel's Identity'']. Bloomsbury. pp. 60ff [62] n.65. [63].</ref> Iniugnay ni Philo ang pangalan ni Moses ({{Lang-grc|Μωϋσῆς|translit=Mōysēs|lit=Mōusḗs}}) sa Egyptian ([[Coptic language|Coptic]]) na salita para sa 'tubig' ({{transliteration|cop|möu}}, {{lang|cop|μῶυ}}), bilang pagtukoy sa kanyang natuklasan sa Nile at sa biblikal na [[folk etymology]].<ref group="note">{{Verse translation|lang=grc|εἶτα δίδωσιν ὄνομα θεμένη Μωυσῆν ἐτύμως διὰ τὸ ἐκ τοῦ ὕδατος αὐτὸν ἀνελέσθαι· τὸ γὰρ ὕδωρ μῶυ ὀνομάζουσιν Αἰγύπτιοι|"Since he had been taken up from the water, the princess gave him a name derived from this, and called him Moses, for Möu is the Egyptian word for water."|attr1=[[Philo of Alexandria]], ''De Vita Mosis'', I:4:17.|attr2=Colson, F. H., trans. 1935. ''On Abraham. On Joseph. On Moses'', (''[[Loeb Classical Library]]'' 289). Cambridge, Massachusetts: [[Harvard University Press]]. pp. 284–85.}}</ref> Si Josephus, sa kanyang ''[[Antiquities of the Jews]]'', ay inaangkin na ang pangalawang elemento, {{transliteration|hbo|-esês}}, ay nangangahulugang 'yaong mga naligtas'. Ang problema kung paano ang isang Egyptian princess, na kilala ni Josephus bilang Thermutis (nakilala bilang Tharmuth)<ref name="Maciá"/> and to [[1 Chronicles]] 4:18 as [[Bithiah]],<ref>[[Benjamin Scolnic|Scolnic, Benjamin Edidin]]. 2005. [https://books.google.it/books?id=1afWPqclgHYC&pg=PA82 ''If the Egyptians Drowned in the Red Sea where are Pharaoh's Chariots?: Exploring the Historical Dimension of the Bible'']. [[University Press of America]]. p. 82.</ref> Maaaring kilala niya ang Hebreo na nalilito sa mga komentaristang Judio sa medieval tulad nina [[Abraham ibn Ezra]] at [[Hezekiah ben Manoah]]. Iminungkahi ni Hezekias na magbalik-loob siya o kumuha ng tip mula kay [[Jocebed]].<ref name="Salkin">Salkin, Jeffrey K. (2008). [https://books.google.it/books?id=-dzNOFuoEigC&pg=PA54 ''Righteous Gentiles in the Hebrew Bible: Ancient Role Models for Sacred Relationships'']. [[Jewish Lights Publishing|Jewish Lights]]. pp. 47ff [54].</ref><ref>Harris, Maurice D. 2012. [https://books.google.it/books?id=AhNNAwAAQBAJ&pg=PA23 ''Moses: A Stranger Among Us'']. [[Wipf and Stock]]. pp. 22–24.</ref>

Nagbigay si Ibn Ezra ng dalawang posibilidad para sa pangalan ni Moses, naniniwala siya na ito ay isang pagsasalin ng pangalan ng Egypt sa halip na isang transliterasyon, o na ang anak na babae ng Faraon ay marunong magsalita ng Hebrew.<ref>{{Cite web |title=Did Pharaoh's Daughter Name Moses? In Hebrew? |url=https://www.thetorah.com/article/did-pharaohs-daughter-name-moses-in-hebrew |access-date=2022-04-18 |website=TheTorah.com}}</ref><ref>{{Cite web |title=What Was Moshe's Real Name? |url=https://www.chabad.org/parshah/article_cdo/aid/627663/jewish/What-Was-Moshes-Real-Name.htm |first=Y. Eliezer |last=Danzinger |work=Chabad.org |date=2008-01-20<!-- Based on YAML metadata --> |access-date=5 May 2022}}</ref>

==Salaysay ng Bibliya ==
[[File:SyriacBibleParisFolio8rrMosesBeforePharaoh.jpg|thumb|left|Moses before the [[Pharaohs in the Bible#In the Book of Exodus|Pharaoh]], isang 6th-century miniature mula sa [[Syriac Bible of Paris]]]]

===Propeta at tagapagligtas ng Israel===
{{Further|Ang Pag-alis}}

Ang [[mga Israelita]] ay nanirahan sa [[Land of Goshen]] noong panahon ni [[Joseph (patriarch)|Joseph]] at [[Jacob]], ngunit isang bagong [[Pharaohs in the Bible#In the Bumangon ang Aklat ng Exodo|Paraon]] na umapi sa mga anak ni [[Israel]]. Sa panahong ito ay ipinanganak si Moises sa kanyang ama [[Amram]], anak (o inapo) ni [[Kehat]] ang [[Levite]], na pumasok sa Ehipto kasama ang sambahayan ni Jacob; ang kanyang ina ay [[Jochebed]] (din Yocheved), na kamag-anak ni Kehath. Si Moses ay may isang nakatatanda (sa pitong taong) kapatid na babae, [[Miriam]], at isang nakatatandang kapatid na lalaki (sa pamamagitan ng tatlong taon), [[Aaron]].{{refn|Ayon kay [[Manetho]] ang lugar ng kanyang kapanganakan ay sa sinaunang lungsod ng [[Heliopolis (Sinaunang Ehipto)|Heliopolis]].<ref>{{Cite encyclopedia |author1-link=John McClintock (theologian) |first1=John |last1=McClintock |author2-link=James Strong (theologian) |last2=James |first2=Strong |contribution=Moses |title=Cyclopaedia of Biblical, Theological and Ecclesiastical Literature |volume=VI. ME-NEV |place=New York |publisher=Harper & Brothers |year=1882 |pages=677–87 |title-link=Cyclopaedia of Biblical, Theological and Ecclesiastical Literature}}</ref>}} Iniutos ni Paraon na ang lahat ng lalaking Hebrew na ipinanganak ay lulunurin sa ilog [[Nile]], ngunit inilagay siya ng ina ni Moises sa isang [[Kaban ng bulrushes|arka]] at itinago ang kaban sa [[bulrush]]es. sa tabi ng tabing ilog, kung saan [[Paghanap kay Moises|natuklasan ang sanggol]] at inampon ni [[Bithiah|anak ni Faraon]], at pinalaki bilang isang Ehipsiyo. Isang araw, pagkaraang tumanda si Moises, pinatay niya ang isang Ehipsiyo na binubugbog ang isang Hebreo. Si Moises, upang makatakas sa [[capital punishment|parusang kamatayan]] ni Paraon, ay tumakas patungo sa [[Midian]] (isang disyerto na bansa sa timog ng Juda), kung saan pinakasalan niya si [[Zipporah]].<ref>{{bibleverse|Exodus|2:21|}}</ref>

Doon, sa [[Bundok Horeb]], [[Ang Diyos]] ay nagpakita kay Moises bilang isang [[nasusunog na palumpong]], ipinahayag kay Moises ang kanyang pangalan [[Tetragrammaton|YHWH]] (malamang na binibigkas [[Yahweh]])<ref >{{bibleverse|Exodus|3:14|HE}}</ref> at inutusan siyang bumalik sa Ehipto at dalhin ang kanyang [[mga Hudyo bilang piniling bayan|pinili na mga tao]] (Israel) mula sa pagkaalipin at sa [[Lupang Pangako]] [[Canaan]]).<ref>{{bibleverse|Exodus|8:1|}}</ref><ref>{{Cite journal | quote = It was the prophet's call. It was a real ecstatic experience, like that of David under the baka-tree, Elijah on the mountain, Isaiah in the temple, Ezekiel on the Khebar, Jesus in the Jordan, Paul on the Damascus road. It was the perpetual mystery of the divine touching the human. | last = Schmidt | first = Nathaniel | author-link = Nathaniel Schmidt | title = Moses: His Age and His Work. II | journal = The Biblical World | volume = 7 | number = 2 | date = February 1896 | pages = 105–19 [108]| doi = 10.1086/471808 | s2cid = 222445896 }}</ref> Sa paglalakbay, sinubukan ng Diyos na patayin si Moises,<ref>{{bibleverse|Exodus|4:24–26|HE}}</ref> ngunit [[Si Zipporah at the inn|Iniligtas ni Zipporah ang kanyang buhay]]. Bumalik si Moises upang isagawa ang utos ng Diyos, ngunit pinahintulutan ng Diyos na tumanggi si Paraon, at pagkatapos lamang ipailalim ng Diyos ang Ehipto sa [[mga salot ng Ehipto|sampung salot]] ay nagsisi si Paraon. Pinamunuan ni Moises ang mga Israelita sa hangganan ng Ehipto, ngunit doon ay pinatigas muli ng Diyos ang puso ng Faraon, upang mapuksa niya si Paraon at ang kanyang hukbo sa [[Pagtawid sa Dagat na Pula|Red Sea Crossing]] bilang tanda ng kanyang kapangyarihan sa Israel at ang mga bansa.<ref>Ginzberg, Louis (1909). ''[[Legends of the Jews|The Legends of the Jews]] [http://www.swartzentrover.com/cotor/e-books/misc/Legends/Legends%20of%20the%20Jews.pdf Vol III : Chapter I]'' (Translated by Henrietta Szold) Philadelphia: Jewish Publication Society.</ref>

[[File:VictoryOLord.JPG|thumb|''[[Victory O Lord!]]'', 1871 painting by [[John Everett Millais]], inilalarawan si Moses na hawak ang kanyang [[Staff of Moses|staff]], tinulungan ng [[Aaron]] at [[Hur (Bible)|Hur]], itinaas ang kanyang mga braso sa pakikipaglaban kay [[Amalek]].]]

Matapos talunin ang [[Amalekita]] sa [[Rephidim]],<ref>{{cite journal |author-last=Trimm |author-first=Charlie |date=September 2019 |title=God's staff and Moses' hand(s): The battle against the Amalekites as a turning point in the role of the divine warrior |editor1-last=Shepherd |editor1-first=David |editor2-last=Tiemeyer |editor2-first=Lena-Sofia |journal=[[Journal for the Study of the Old Testament]] |publisher=[[SAGE Publications]] |volume=44 |issue=1 |pages=198–214 |doi=10.1177/0309089218778588 |doi-access=free |issn=1476-6728}}</ref> Si Moises [[Ang Exodo|pinamunuan ang mga Israelita]] sa [[Bundok Sinai (Bibliya)|Bundok Sinai]], kung saan ibinigay sa kanya ang [[Sampung Utos]] mula sa Diyos, na nakasulat sa [[Stele|mga tapyas na bato]]. Gayunpaman, dahil si Moises ay nanatili ng mahabang panahon sa bundok, ang ilan sa mga tao ay natakot na siya ay mamatay, kaya't sila ay gumawa ng isang estatwa ng isang [[gintong guya]] at [[Sagradong toro|sinamba ito]], kaya sumuway at nagagalit sa Diyos at kay Moises. Dahil sa galit, binasag ni Moises ang mga tapyas, at nang maglaon ay iniutos na alisin ang mga sumamba sa ginintuang rebulto, na natunaw at ipinakain sa [[Idolatriya|mga diyus-diyosan]].<ref>{{Cite book| publisher = James Clarke| isbn = 978-0-227-17379-4| last1 = Rad| first1 = Gerhard von| last2 = Hanson| first2 = K. C. | last3 = Neill| first3 = Stephen| title = Moses| location = Cambridge| access-date = 2017-06-09| year= 2012| url = http://site.ebrary.com/id/10634121}}</ref> Isinulat din niya ang sampung utos sa isang bagong set ng mga tapyas. Nang maglaon sa [[Bundok Sinai]], si Moises at ang mga matatanda ay nakipagtipan, kung saan ang Israel ay magiging bayan ni YHWH, na sumusunod sa kanyang mga batas, at si YHWH ang magiging kanilang diyos. Ibinigay ni Moises ang mga batas ng Diyos sa Israel, itinatag [[Kohen|ang pagkasaserdote]] sa ilalim ng mga anak ng kapatid ni Moises [[Aaron]], at winasak ang mga Israelitang iyon na tumalikod sa kanyang pagsamba. Sa kanyang huling pagkilos sa Sinai, binigyan ng Diyos si Moises ng mga tagubilin para sa [[Tabernakulo]], ang palipat-lipat na dambana kung saan siya maglalakbay kasama ng Israel patungo sa Lupang Pangako.<ref>{{cite book |last=Ginzberg |first=Louis |year=1909 |title=The Legends of the Jews |series=Vol. III: The Symbolical Significance of the Tabernacle |translator-first=Henrietta |translator-last=Szold |location=Philadelphia |publisher=Jewish Publication Society |url=http://www.swartzentrover.com/cotor/e-books/misc/Legends/Legends%20of%20the%20Jews.pdf}}</ref>

Mula sa Sinai, pinangunahan ni Moises ang mga Israelita patungo sa [[Disyerto ng Paran]] sa hangganan ng Canaan. Mula roon ay nagpadala siya ng [[The Twelve Spies|labindalawang espiya]] sa lupain. Bumalik ang mga espiya na may dalang mga sample ng pagkamayabong ng lupain, ngunit nagbabala na ang mga naninirahan dito ay [[Nephilim|higante]]. Ang mga tao ay natakot at nais na bumalik sa Ehipto, at ang ilan ay naghimagsik laban kay Moises at laban sa Diyos. Sinabi ni Moises sa mga Israelita na hindi sila karapat-dapat na manahin ang lupain, at magpapalaboy-laboy sa ilang sa loob ng apatnapung taon hanggang sa mamatay ang lahing tumanggi na pumasok sa Canaan, upang ang kanilang mga anak ang magmamay-ari ng lupain.<ref>{{cite book |last=Ginzberg |first=Louis |year=1909 |url=http://www.swartzentrover.com/cotor/e-books/misc/Legends/Legends%20of%20the%20Jews.pdf |title=The Legends of the Jews |volume=III: Ingratitude Punished |translator-first=Henrietta |translator-last=Szold |location=Philadelphia |publisher=Jewish Publication Society}}</ref> Nang maglaon, pinarusahan [[Korah]] dahil sa pangunguna sa isang paghihimagsik laban kay Moises.

Nang lumipas ang apatnapung taon, pinangunahan ni Moises ang mga Israelita sa silangan sa palibot ng [[Patay na Dagat]] sa mga teritoryo ng [[Edom]] at [[Moab]]. Doon ay nakatakas sila sa tukso ng idolatriya, nasakop ang mga lupain ni [[Og]] at [[Sihon]] sa [[Transjordan (rehiyon)|Transjordan]], tumanggap ng pagpapala ng Diyos sa pamamagitan ni [[Balaam]] na propeta, at minasaker ang mga [[Midian]]ite, na sa pagtatapos ng paglalakbay sa Pag-alis ay naging mga kaaway ng mga Israelita dahil sa kanilang kilalang papel sa [[Heresy of Peor|pang-akit sa mga Israelita na magkasala laban sa Diyos]]. Dalawang beses na binigyan ng abiso si Moises na mamamatay siya bago pumasok sa Lupang Pangako: sa [[Aklat ng Mga Bilang|Mga Bilang]] 27:13,<ref>{{bibleverse|Numbers|27:13|}}</ref> minsang nakita niya ang Lupang Pangako mula sa isang pananaw sa [[Abarim|Bundok Abarim]], at muli sa Mga Bilang 31:1<ref>{{bibleverse|Numbers|31:1|}}</ref> minsang nakipaglaban sa ang mga Midianita ay nanalo.

Sa pampang ng [[Ilog Jordan]], sa paningin ng lupain, tinipon ni Moises ang [[Mga Tribo ng Israel#The Twelve Tribes|tribes]]. Matapos alalahanin ang kanilang mga pagala-gala ay ibinigay niya ang mga batas ng Diyos kung saan dapat silang manirahan sa lupain, umawit ng [[Awit ni Moises|awit]] ng papuri at binibigkas ang isang [[Pagpapala ni Moises|pagpapala]] sa mga tao, at ipinasa ang kanyang awtoridad. kay [[Joshua]], na sa ilalim niya aariin nila ang lupain. Pagkatapos ay umakyat si Moises [[Bundok Nebo]], tumingin sa ibabaw ng [[Ipinangakong Lupain]] na nakalatag sa harap niya, at namatay, sa edad na isang daan at dalawampu.

===Tagapagbigay-batas ng Israel===
{{Further|Kautusan ni Moises|Mosaic na may-akda|Deuteronomist|Aklat ng Deuteronomy#Deuteronomic code|613 Mitzvot}}
[[File:Rembrandt - Moses Smashing the Tablets of the Law - WGA19132.jpg|thumb|''[[Moses Breaking the Tablets of the Law]]'' ni [[Rembrandt]], 1659]]

Si Moises ay pinarangalan sa [[mga Hudyo]] ngayon bilang "tagapagbigay ng batas ng Israel", at naghatid siya ng ilang hanay ng mga batas sa kurso ng apat na aklat. Ang una ay ang [[Covenant Code]],<ref>{{bibleverse|Exodus|20:19–23:33|HE}}</ref> ang mga tuntunin ng [[Mosaic covenant|tipan]] na inaalok ng Diyos sa mga Israelita sa Bundok Sinai. Naka-embed sa tipan ang [[Dekalogo]] (ang [[Sampung Utos]], Exodo 20:1–17),<ref>{{bibleverse|Exodo|20:1–17|HE}}</ref> at ang Aklat ng Tipan (Exodo 20:22–23:19).<ref>{{bibleverse|Exodus|20:22–23:19|HE}}</ref>{{sfn|Hamilton|2011|p =xxv}} Ang buong [[Aklat ng Levitico]] ay bumubuo ng pangalawang kalipunan ng batas, ang [[Aklat ng Mga Bilang]] ay nagsisimula sa isa pang hanay, at ang [[Aklat ng Deuteronomio]] ay isa pa.

Si Moises ay ayon sa kaugalian ay itinuturing bilang [[Mosaic authorship|ang may-akda ng apat na aklat na iyon]] at ang [[Aklat ng Genesis]], na magkakasamang binubuo ng [[Torah]], ang unang seksyon ng [[Hebreo na Bibliya]].<ref>{{cite book |last1=Robinson |first1=George |title=Essential Torah: A Complete Guide to the Five Books of Moses |date=2008 |publisher=Knopf Doubleday Publishing Group |isbn=978-0-307-48437-6 |pages=97 |url=https://books.google.com/books?id=X54NS-Lc-OcC&q=%22dictated+to+Moshe+by+God%22%22under+the+inspiration+of+God%22&pg=PA97 |language=en}}</ref>

==Hellenistikong panitikan==
{{Further|Moses sa Judeo-Hellenistic literature}}
[[File:Memorial of Moses, Mt. Nebo.jpg|thumb|Memorial ni Moises, [[Mount Nebo]], Jordan]]

Ang mga di-biblikal na kasulatan tungkol sa mga Hudyo, na may mga pagtukoy sa papel ni Moises, ay unang lumitaw sa simula ng [[Hellenistic period]], mula 323&nbsp;BCE hanggang mga 146&nbsp;BCE. Sinabi ni Shmuel na "isang katangian ng panitikan na ito ay ang mataas na karangalan kung saan taglay nito ang mga tao sa Silangan sa pangkalahatan at ilang partikular na grupo sa mga taong ito."{{Sfn | Shmuel | 1976 | p = 1102}}

Bilang karagdagan sa mga mananalaysay na Judeo-Romano o Judeo-Hellenic [[Artapanus of Alexandria|Artapanus]], [[Eupolemus]], [[Josephus]], at [[Philo]], ilang di-Hudyo na mga istoryador kabilang ang [[Hecataeus ng Abdera]] (sinipi ni [[Diodorus Siculus]]), [[Alexander Polyhistor]], [[Manetho]], [[Apion]], [[Chaeremon of Alexandria]], [[Tacitus]] at <nowiki>[[Porphyry (pilosopo)|Porphyry]]</nowiki> ay gumawa rin ng reference sa kanya. Ang lawak kung saan umaasa ang alinman sa mga account na ito sa mga naunang pinagmumulan ay hindi alam.{{Sfn | Shmuel | 1976 | p = 1103}} Lumilitaw din si Moses sa ibang mga relihiyosong teksto gaya ng [[Mishnah]] (c.&nbsp;200&nbsp;CE) at ang [[Midrash]] (200–1200&nbsp;CE).<ref>{{Citation | last = Hammer | first = Reuven | title = The Classic Midrash: Tannaitic Commentaries on the Bible | publisher = Paulist Press | year = 1995 | page = 15}}.</ref>

Ang pigura ni [[Osarseph]] sa [[Greek historiography|Hellenistic historiography]] ay isang taksil na paring Egyptian na namumuno sa isang hukbo ng mga ketongin laban sa pharaoh at sa wakas ay pinalayas mula sa Ehipto, pinalitan ang kanyang pangalan ng Moses.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=DPzZTN74jAcC&q=Osarseph|title=The Jewish People in the First Century: Historical Geography, Political History, Social, Cultural and Religious Life and Institutions|first1=Shemuel|last1=Safrai|first2=M.|last2=Stern|first3=David|last3=Flusser|first4=Willem Cornelis|last4=Unnik|date=November 19, 1974|publisher=Uitgeverij Van Gorcum|isbn=9789023214366|via=Google Books}}</ref>

===Hecataeus===
Ang pinakamaagang umiiral na sanggunian kay Moses sa panitikang Griyego ay nangyayari sa kasaysayan ng Egypt ni Hecataeus ng Abdera (ika-4 na siglo BCE). Ang natitira na lamang sa kanyang paglalarawan kay Moses ay dalawang sanggunian na ginawa ni Diodorus Siculus, kung saan, isinulat ng mananalaysay na si Arthur Droge, "inilarawan niya si Moises bilang isang matalino at matapang na pinuno na umalis sa Ehipto at sumakop sa [[Judea|Judea]]".{{Sfn |Droge |1989 |p=18}} Sa maraming mga nagawang inilarawan ni Hecataeus, si Moses ay nagtatag ng mga lungsod, nagtatag ng isang templo at relihiyosong kulto, at naglabas ng mga batas:

{{Blockquote |Pagkatapos ng pagtatatag ng husay na buhay sa Ehipto noong unang panahon, na naganap, ayon sa alamat ng alamat, sa panahon ng mga diyos at bayani, ang unang&nbsp;... upang hikayatin ang karamihan na gumamit ng mga nakasulat na batas ay Mneves, isang taong hindi lamang dakila sa kaluluwa kundi maging sa kanyang buhay ang pinaka-publiko sa lahat ng tagapagbigay ng batas na ang mga pangalan ay nakatala.{{Sfn | Droge | 1989 | p = 18}}}}

Tinukoy din ni Droge na ang pahayag na ito ni Hecataeus ay katulad ng mga pahayag na ginawa pagkatapos ni Eupolemus.{{Sfn| Droge |1989 |p=18}}

===Artapanus===
[[File:The Knesset Menorah P5200010 Moses.JPG|thumb|right|Paglalarawan ni Moises sa [[Knesset Menorah]] na nakataas ang kanyang mga armas sa pakikipaglaban sa mga Amalekita]]
Inilarawan ng mananalaysay na Judio [[Artapanus ng Alexandria]] (ika-2 siglo BCE), si Moises bilang isang bayani sa kultura, dayuhan sa korte ng Pharaonic. Ayon sa teologo na si John Barclay, ang Moses ng Artapanus ay "malinaw na dinadala ang kapalaran ng mga Hudyo, at sa kanyang personal, kultura at militar na karilagan, ay nagdudulot ng karangalan sa buong mga Hudyo".<ref>{{cite book |last=Barclay |first=John M. G. |title=Jews in the Mediterranean Diaspora: From Alexander to Trajan (323&nbsp;BCE – 117&nbsp;CE) |publisher=University of California Press |year=1996 |page=130 |isbn=0-520-21843-4 }}</ref>

{{Blockquote | Ang paninibugho sa mahuhusay na katangian ni Moises ay nag-udyok kay Chenephres na ipadala siya kasama ng mga hindi sanay na hukbo sa isang ekspedisyong militar sa [[Ethiopia]], kung saan nanalo siya ng malalaking tagumpay. Matapos maitayo ang lungsod ng [[Hermopolis]], itinuro niya sa mga tao ang halaga ng [[ibis]] bilang proteksyon laban sa mga ahas, na ginagawang sagradong espiritu ng tagapag-alaga ang ibon ng lungsod; pagkatapos ay ipinakilala niya ang [[pagtutuli]]. Pagkatapos niyang bumalik sa [[Memphis, Egypt|Memphis]], itinuro ni Moises sa mga tao ang halaga ng mga baka para sa agrikultura, at ang pagtatalaga nito ni Moises ay nagbunga ng kulto ng [[Apis (diyos)|Apis]]. Sa wakas, pagkatapos na makatakas sa isa pang pakana sa pamamagitan ng pagpatay sa sumasalakay na ipinadala ng hari, si Moises ay tumakas patungo sa [[Arabian Peninsula|Arabia]], kung saan pinakasalan niya ang anak ni [[Jethro (Bible)|Raguel]] [Jethro], ang pinuno. ng distrito.<ref>{{cite web |url= http://jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=830&letter=M&search=moses#3 |title=Moses |website=Jewish Encyclopedia |access-date= 2010-03-02}}</ref>}}

Isinalaysay ni Artapanus kung paano bumalik si Moises sa Ehipto kasama si Aaron, at nabilanggo, ngunit mahimalang nakatakas sa pamamagitan ng pangalan ni [[YHWH]] upang pangunahan ang Exodo. Ang ulat na ito ay higit pang nagpapatotoo na ang lahat ng [[templo ng Ehipto|mga templo]] ng [[Isis]] mula noon ay naglalaman ng isang tungkod, bilang pag-alaala sa ginamit para sa mga himala ni Moises. Inilarawan niya si Moises bilang 80 taong gulang, "matangkad at mapula-pula, may mahabang puting buhok, at marangal".<ref>{{cite web |author=Eusebius of Caesarea |title=Praeparatio Evangelica |trans-title=Preparation for the Gospel |translator-first=E. H. |translator-last=Gifford |year=1903 |at=Book 9 |url=http://www.tertullian.org/fathers/eusebius_pe_09_book9.htm |via=tertullian.org |access-date=30 April 2021}}</ref>

Ang ilang mga mananalaysay, gayunpaman, ay itinuro ang "[[Apologetics|apologetic]] na katangian ng karamihan sa gawain ni Artapanus",{{Sfn | Feldman | 1998 | p = 40}} kasama ang kanyang pagdaragdag ng mga extra-biblical na detalye, tulad ng kanyang mga pagtukoy kay Jethro: ang hindi Hudyo na si Jethro ay nagpahayag ng paghanga sa katapangan ni Moises sa pagtulong sa kanyang mga anak na babae, at piniling ampunin si Moises bilang kanyang anak.{{Sfn | Feldman | 1998 | p = 133}}

=== Strabo===
[[File:Rosso Fiorentino - Moses defending the Daughters of Jethro - Web Gallery of Art.jpg|thumb|''[[Moses Defends Jethro's Daughters]]'' by [[Rosso Fiorentino]], c. 1523-1524]]
Si [[Strabo]], isang Griyegong istoryador, heograpo at pilosopo, sa kanyang ''[[Geographica]]'' (c.&nbsp;24&nbsp;CE), ay sumulat nang detalyado tungkol kay Moises, na itinuturing niyang isang Ehipsiyo na ikinalungkot ang sitwasyon sa kanyang tinubuang-bayan, at sa gayon ay umakit ng maraming tagasunod na gumagalang sa diyos. Isinulat niya, halimbawa, na sinalungat ni Moises ang paglarawan sa diyos sa anyo ng tao o hayop, at kumbinsido na ang diyos ay isang nilalang na sumasaklaw sa lahat – lupa at dagat:{{Sfn | Shmuel | 1976 | p = 1132}}
{{blockquote|
35. Isang paring Ehipsiyo na nagngangalang Moses, na nagmamay-ari ng bahagi ng bansang tinatawag na [[Lower Egypt]], na hindi nasisiyahan sa mga itinatag na institusyon doon, ay umalis dito at pumunta sa Judea kasama ang isang malaking grupo ng mga tao na sumasamba sa Pagka-Diyos. Ipinahayag at itinuro niya na ang mga taga-Ehipto at mga Aprikano ay nakalibang ng maling mga damdamin, sa pagkatawan sa Pagka-Diyos sa ilalim ng pagkakahawig ng mga mababangis na hayop at baka sa parang; na ang [[mga Griyego]] ay nagkamali rin sa paggawa ng mga larawan ng kanilang mga diyos ayon sa anyo ng tao. Sapagkat ang Diyos [sinabi niya] ay maaaring ito ang isang bagay na sumasaklaw sa ating lahat, lupa at dagat, na tinatawag nating langit, o ang sansinukob, o ang kalikasan ng mga bagay....

36. Sa pamamagitan ng gayong doktrina ay hinikayat ni Moises ang isang malaking pangkat ng mga taong matuwid ang pag-iisip na samahan siya sa lugar kung saan nakatayo [[Herusalem]] ngayon.<ref name=Strabo>Strabo. ''The Geography'', [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0239%3Abook%3D16%3Achapter%3D2%3Asection%3D35 16.2.35–36], Translated by H. C. Hamilton and W. Falconer in 1854, pp. 177–78.</ref>}}

Sa mga isinulat ni Strabo tungkol sa kasaysayan ng [[Judaismo]] ayon sa pagkakaunawa niya rito, inilarawan niya ang iba't ibang yugto ng pag-unlad nito: mula sa unang yugto, kabilang si Moises at ang kanyang mga direktang tagapagmana; hanggang sa huling yugto kung saan "ang [[Templo ng Jerusalem]] ay patuloy na napapalibutan ng isang aura ng kabanalan". Ang "positibo at malinaw na pagpapahalaga ni Strabo sa personalidad ni Moses ay kabilang sa pinakanakikiramay sa lahat ng sinaunang panitikan."{{Sfn | Shmuel | 1976 | p = 1133}} Ang kanyang paglalarawan kay Moses ay sinasabing katulad ng pagsulat ni [[Hecataeus of Abdera|Hecataeus]] na "naglarawan kay Moises bilang isang taong napakahusay sa karunungan at katapangan".{{Sfn | Shmuel | 1976 | p = 1133}}

Ang Egyptologist [[Jan Assmann]] ay naghinuha na si Strabo ay ang mananalaysay "na naging pinakamalapit sa isang pagtatayo ng relihiyon ni Moses bilang [[monotheism|monotheistic]] at bilang isang binibigkas na kontra-relihiyon." Kinilala nito ang "isang banal na nilalang na walang larawan ang maaaring kumatawan&nbsp;... [at] ang tanging paraan upang mapalapit sa diyos na ito ay ang mamuhay sa kabutihan at sa katarungan."{{Sfn | Assmann | 1997 | p = 38}}

==Mga Abrahamic na relihiyon==
{{Infobox saint
|name=Si Propetang Moises
|feast_day= [[Silangang Orthodox na Simbahan]] at [[Katolikong Simbaham]]: Setyembre 4, Hulyo 20 at Abril 14
|venerated_in=[[Hudaismo]], [[Kristiyanismo]], [[Islam]], [[Druze faith]],<ref name="Hitti 1928 37" /><ref name="Dana 2008 17" /> [[Baháʼí Faith]]
|image=MosesStrikingTheRock GREBBER.jpg
|imagesize=230px
|caption=Hinampas ni Moses ang bato, 1630 ni [[Pieter de Grebber]]
|birth_place= [[Kalupaan ng Goshen|Gosen]], [[Timog Ehipto]]
|death_place= [[Bundok Nebo (Jordan)|Bundok Nebo]], [[Moab]]
|titles=Propeta, Santo, Seer, Tagapagbigay ng batas, Apostol kay Faraon, Repormador, Diyos-seer
|attributes= Tableta ng mga Batas
}}

===Hudaismo===
{{Main|Moses sa rabinikong panitikan}}
Karamihan sa mga nalalaman tungkol kay Moises mula sa Bibliya ay nagmula sa mga aklat ng [[aklat ng Exodo|Exodo]], [[Aklat ng Levitico|Levitico]], [[aklat ng Mga Bilang|Mga Bilang]], at [[Aklat ng Deuteronomy|Deuteronomio]].{{sfn |Van Seters |2004|p=194}} Itinuturing ng karamihan ng mga iskolar na ang pagtitipon ng mga aklat na ito ay bumalik sa [[Yehud Medinata|Persian period]], 538–332&nbsp;BCE , ngunit batay sa mga naunang nakasulat at oral na tradisyon.<ref>Finkelstein, I., Silberman, N. A., ''The Bible Unearthed: Archaeology's New Vision of Ancient Israel and the Origin of Its Sacred Texts'', p. 68</ref><ref>Jean-Louis Ska, [https://books.google.com./books?id=7g4yqsv0S0cC&pg=PA260 ''The Exegesis of the Pentateuch: Exegetical Studies and Basic Questions''], Forschungen zum Alten Testament, Vol 66, Mohr Siebeck, 2009 p. 260.</ref> Napakaraming kwento at karagdagang impormasyon tungkol kay Moises sa [[Jewish apocrypha]] at sa genre ng [[rabbi]]nical [[exegesis]] na kilala bilang [[Midrash]], gayundin sa mga pangunahing gawa. ng Jewish [[oral law]], ang [[Mishnah]] at ang [[Talmud]]. Binigyan din si Moses ng ilang byname sa tradisyong Judio. Tinukoy ng [[Midrash]] si Moises bilang isa sa pitong personalidad sa Bibliya na tinawag sa iba't ibang pangalan.<ref>Midrash Rabbah, Ki Thissa, XL. 3–3, Lehrman, p. 463</ref> Ang iba pang pangalan ni Moises ay Jekutiel (sa pamamagitan ng kanyang ina), Heber (ni [[Amram|kanyang ama]]), Jered (ni [[Miriam]]), Avi Zanoah (ni Aaron), [[Avigdor (pangalan)|Avi Gedor]] (ni [[Kohath]]), Avi Soco (sa pamamagitan ng kanyang basang-nars), Shemaiah ben Nethanel (ng mga tao ng Israel).<ref>Yalkut Shimoni, Shemot 166 to Chronicles I 4:18, 24:6; also see Vayikra Rabbah 1:3; Chasidah p. 345</ref> Iniuugnay din kay Moises ang mga pangalang Toviah (bilang unang pangalan), at Levi (bilang pangalan ng pamilya) (Vayikra Rabbah 1:3), Heman,<ref>Rashi to Bava Batra 15s, Chasidah p. 345</ref> Sa isa pang [[exegesis]], si Moises ay umakyat sa unang langit hanggang sa [[Seven Heavens|ikapitong]], kahit na bumisita sa [[Paraiso]] at [[Impiyerno]] na buhay, pagkatapos niyang makita ang [[nasusunog na palumpong| banal na pangitain]] sa Bundok Horeb.<ref name="Ginzberg 1909">{{cite book |last=Ginzberg |first=Louis |year=1909 |url=http://www.swartzentrover.com/cotor/e-books/misc/Legends/Legends%20of%20the%20Jews.pdf |title=The Legends of the Jews |volume=II: The Ascension of Moses; Moses Visits Paradise and Hell |translator-first=Henrietta |translator-last=Szold |location=Philadelphia |publisher=Jewish Publication Society}}</ref> 

Ang mga Judiong istoryador na nanirahan sa [[Alexandria]], gaya ni [[Eupolemus]], ay nag-uugnay kay Moses ng tagumpay ng pagtuturo ng [[Phoenicia]]ns [[alpabetong Phoenicia|kanilang alpabeto]],<ref>[[Eusebius ]], ''[[Praeparatio evangelica]]'' ix. 26</ref> katulad ng mga alamat ni [[Thoth]]. [[Artapanus ng Alexandria]] ay tahasang kinilala si Moses hindi lamang kay Thoth/[[Hermes]], kundi pati na rin sa Griyegong pigura [[Musaeus ng Athens|Musaeus]] (na tinawag niyang "guro ni [[Orpheus]]" ), at iniugnay sa kanya ang paghahati ng Ehipto sa 36 na distrito, bawat isa ay may sariling liturhiya. Pinangalanan niya ang prinsesa na umampon kay Moses bilang Merris, asawa ni Paraon Chenephres.<ref>Eusebius, l.c. ix. 27</ref>

Itinuturing ng tradisyong Judio si Moises bilang ang pinakadakilang propeta na nabuhay kailanman.<ref name="Ginzberg 1909"/><ref>{{cite web|url= http://www.jewfaq.org/moshe.htm |title= Judaism 101: Moses, Aaron and Miriam |website=Jew FAQ |access-date= 2010-03-02}}</ref> Sa kabila ng kanyang kahalagahan, binibigyang-diin ng Judaismo na si Moises ay isang tao, at samakatuwid ay hindi dapat sambahin. Tanging ang Diyos lamang ang karapat-dapat sambahin sa Hudaismo. 

Sa [[Orthodox Hudaismo|Orthodox Jews]], si Moses ay tinawag na ''Moshe Rabbenu, 'Eved HaShem, Avi haNeviim zya"a'': "Ang aming Pinuno na si Moshe, Lingkod ng Diyos, Ama ng lahat ng mga Propeta (nawa'y ang kanyang merit na kalasag sa amin, amen)". Sa orthodox na pananaw, natanggap ni Moises hindi lamang ang Torah, kundi pati na rin ang ipinahayag (nakasulat at pasalita) at ang nakatago (ang ''{{'}}hokhmat nistar'') na mga turo, na nagbigay sa Hudaismo ng [[Zohar]] ng [[Shimon bar Yochai|Rashbi]], ang Torah ng [[Isaac Luria|Ari haQadosh]] at lahat ng tinalakay sa Heavenly Yeshiva sa pagitan ng [[Moshe Chaim Luzzatto|Ramhal]] at kanyang mga panginoon.

Bumangon sa bahagi mula sa kanyang edad ng kamatayan (120 taon, ayon sa Deuteronomio 34:7) at na "ang kanyang mata ay hindi lumabo, at ang kanyang lakas ay hindi nabawasan", ang pariralang "[[Mabuhay hanggang 120|nawa'y mabuhay ka hanggang 120]] " ay naging isang karaniwang pagpapala sa mga Hudyo (120 ay nakasaad bilang ang pinakamataas na edad para sa lahat ng mga inapo ni [[Noe]] sa Genesis 6:3).

===Kristiyano===
[[File:The-Transfiguration-1480-xx-Giovanni-Bellini.JPG|thumb|upright=1.15|[[Transfiguration of Christ (Bellini)|Moises, sa kaliwa ni Hesus]], sa [[Transfiguration ni Hesus]], ni [[Giovanni Bellini]], c. 1480]]
Si Moises ay mas madalas na binanggit sa [[Bagong Tipan]] kaysa sa iba pang pigura ng [[Lumang Tipan]]. Para sa [[Kristiyanismo|Mga Kristiyano]], si Moises ay kadalasang simbolo ng [[Banal na batas|kautusan ng Diyos]], gaya ng pinatibay at [[Pagpapapaliwanag ng Batas|ipinaliwanag sa]] sa mga turo ni [[Jesus]]. Madalas ikumpara ng mga manunulat ng Bagong Tipan ang mga salita at gawa ni Jesus kay Moises para ipaliwanag ang misyon ni Jesus. Sa [[Mga Gawa ng mga Apostol|Mga Gawa]] 7:39–43, 51–53, halimbawa, ang pagtanggi kay Moises ng mga Judio na sumamba sa [[gintong guya]] ay inihalintulad sa pagtanggi ng mga Hudyo kay Jesus. na nagpatuloy sa tradisyonal na Hudaismo.<ref>{{Cite book|title=Acts |url=https://archive.org/details/acts0000lark |series=IVP New Testament Commentary Series|last=Larkin|first=William J.|publisher=Intervarsity Press Academic|year=1995|isbn=978-0-8308-1805-1}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.biblegateway.com/passage/?search=Acts+7&version=NIV|title=Bible Gateway passage: Acts 7 – New International Version|website=Bible Gateway|access-date=2017-01-08}}</ref>

Binanggit din ni Moises ang ilan sa mga mensahe ni Jesus. Nang makatagpo niya ang [[Mga Pariseo|Pariseo]] [[Nicodemus]] sa gabi sa ikatlong kabanata ng [[Ebanghelyo ni Juan]], inihambing niya ang pagtataas ni Moises ng [[Nehushtan|tansong ahas]] sa ilang. , na maaaring tingnan ng sinumang Israelita at mapagaling, sa sarili niyang pag-angat (sa pamamagitan ng kanyang kamatayan at [[pagkabuhay na mag-uli]]) para tingnan at mapagaling ng mga tao. Sa ikaanim na kabanata, tumugon si Jesus sa pag-aangkin ng mga tao na si Moises ang nagbigay sa kanila ng ''[[manna]]'' sa ilang sa pagsasabing hindi si Moises, kundi ang Diyos, ang naglaan. Tinatawag ang kanyang sarili bilang "[[Tinapay ng Buhay na Diskurso|tinapay ng buhay]]", sinabi ni Jesus na siya ay inilaan upang pakainin ang bayan ng Diyos.<ref>{{cite web |title=John 6:35 (KJV) |url=https://www.biblegateway.com/passage/?search=John+6%3A35&version=KJV |website=www.biblegateway.com |access-date=4 January 2020 |quote=And Jesus said unto them, I am the bread of life: he that cometh to me shall never hunger; and he that believeth on me shall never thirst.}}</ref>

Si Moises, kasama si [[Elias]], ay ipinakita bilang pakikipagtagpo kay Hesus sa lahat ng tatlong [[Synoptic Gospels]] ng [[Transpigurasyon ni Jesus]] sa [[Mateo 17]], [[Marcos 9]], at [[Lucas 9]], ayon sa pagkakabanggit. Sa [[Mateo 23]], sa kung ano ang unang pinatunayang paggamit ng isang pariralang tumutukoy sa rabinikal na paggamit na ito (ang Graeco-Aramaic {{lang|he|קתדרא דמשה}}), tinutukoy ni Jesus ang mga eskriba at mga Pariseo, sa isang sipi na pumupuna sa kanila, bilang sila ay nakaupo "sa upuan ni Moses" ({{lang-gr|Ἐπὶ τῆς Μωϋσέως καθέδρας }}, ''epì tēs Mōüséōs kathédras'')|the verses 23:2|}}<ref>{{bibleverse||Matthew|23:2|}}</ref><ref name="Tomson2019">{{cite book|first=Peter J.|last=Tomson|title=Studies on Jews and Christians in the First and Second Centuries|url=https://books.google.com/books?id=z1mHDwAAQBAJ&pg=PA501|date=11 February 2019|publisher=Mohr Siebeck|isbn=978-3-16-154619-8|page=517}}</ref>

Ang kanyang kaugnayan sa modernong Kristiyanismo ay hindi nabawasan. Si Moises ay itinuturing na isang [[santo]] ng ilang simbahan; at ginugunita bilang isang propeta sa kani-kanilang [[Calendar of saints|Calendars of Saints]] ng [[Silangan Orthodox Church]], ang [[Simbahang Katoliko|Simbahan Romano Katoliko]], at ang [[Lutheranismo|Lutheran] ] mga simbahan noong Setyembre 4. Sa [[Setyembre 4 (Silangang Orthodox liturgics)|Silangang Orthodox liturgics]] para sa Setyembre 4, si Moses ay ginugunita bilang "Banal na Propeta at Diyos-seer Moises, sa Bundok Nebo".<ref>Great [[Synaxarium|Synaxaristes]]: {{in lang|el}} ''[http://www.synaxarion.gr/gr/sid/552/sxsaintinfo.aspx Ὁ Προφήτης Μωϋσῆς].'' 4 Σεπτεμβρίου. μεγασ συναξαριστης.</ref><ref>[http://oca.org/saints/lives/2016/09/04/102490-holy-prophet-and-god-seer-moses "Holy Prophet and God-seer Moses"]. ''Lives of the Saints''. OCA.</ref> {{refn|Ayon sa Orthodox [[Menaion]], Setyembre 4 ang araw na nakita ni Moises ang [[Lupang Pangako]].<ref>"September 4: The Holy God-seer Moses the Prophet and Aaron His Brother". In: ''The Menaion'', Volume 1, The Month of September. Translated from the Greek by the Holy Transfiguration Monastery. Boston, Massachusetts, 2005. p.&nbsp;67.</ref>|group="note"}} Ang Simbahang Ortodokso ay ginugunita din siya sa [[Nativity Fast#Sunday of the Forefathers|Sunday of the Forefathers]], dalawang Linggo bago ang [[Nativity ni Hesus|Nativity]].<ref>[http://www.orthodoxengland.org.uk/sermhff.htm ''The Sunday of the Holy Forefathers'']. St John's Orthodox Church, Colchester, Essex, England.</ref> at noong Abril 14 kasama ang lahat ng santo [[Sinaia Monastery|Sinai]] monghe.<ref>{{Cite web|title=Пророк Моисе́й Боговидец|url=https://azbyka.ru/days/sv-moisej-bogovidec|access-date=2021-09-03|website=azbyka.ru|language=ru}}</ref>

Ang [[Armenian Apostolic Church]] ay ginugunita siya bilang isa sa mga Banal na Ninuno sa kanilang [[Calendar of Saints (Armenian Apostolic Church)|Calendar of Saints]] noong Hulyo 30.<ref>{{cite web|url=http://www.armenianchurch.org/index.jsp?sid=1&id=1904&pid=33|script-title=hy:Տոնական օրեր|language=hy|website=Armenian Church|access-date=31 August 2017|archive-date=25 Disyembre 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221225185453/https://www.armenianchurch.org/index.jsp?sid=1&id=1904&pid=33|url-status=dead}}</ref>

====Katolisismo====
Sa Katolisismo si Moses ay nakikita bilang isang uri ng [[Jesus Christ]]. [[Justus Knecht]] ay sumulat:

{{quote|Sa pamamagitan ni Moises ay itinatag ng Diyos ang Lumang Batas, kung saan siya ay tinawag na tagapamagitan ng Lumang Batas. Dahil dito, si Moises ay isang kapansin-pansing uri ni Jesu-Kristo, na nagpasimula ng Bagong Kautusan. Si Moises, bilang isang bata, ay hinatulan ng kamatayan ng isang [[Herodes the Great|malupit na hari]], at naligtas sa isang kamangha-manghang paraan; Si Hesukristo ay hinatulan ni Herodes, at kamangha-mangha ring naligtas. Iniwan ni Moises ang korte ng hari upang tulungan ang kanyang mga kapatid na pinag-uusig; iniwan ng Anak ng Diyos ang kaluwalhatian ng langit upang iligtas tayong mga makasalanan. Inihanda ni Moises ang kanyang sarili sa disyerto para sa kanyang bokasyon, pinalaya ang kanyang mga tao mula sa pagkaalipin, at pinatunayan ang kanyang banal na misyon sa pamamagitan ng mga dakilang himala; Pinatunayan ni Jesucristo sa pamamagitan ng mas malalaking himala na Siya ang bugtong na Anak ng Diyos. Si Moises ang tagapagtaguyod ng kanyang mga tao; Si Jesus ang ating tagapagtanggol sa Kanyang Ama sa Krus, at walang hanggan sa langit. Si Moises ang tagapagbigay ng batas ng kanyang mga tao at ipinahayag sa kanila ang salita ng Diyos: Si Jesu-Kristo ang pinakamataas na tagapagbigay ng batas, at hindi lamang ipinahayag ang salita ng Diyos, kundi Siya mismo ang Walang Hanggang Salita na nagkatawang-tao. Si Moses ang pinuno ng mga tao sa [[Promised Land]]: Si Jesus ang ating pinuno sa ating paglalakbay sa langit.<ref>{{cite book|chapter=[[s:A Practical Commentary on Holy Scripture/XXXVII. The Golden Calf|XXXVII. The Golden Calf]]|title=A Practical Commentary on Holy Scripture|year=1910|publisher=B. Herder|first=Friedrich Justus|last=Knecht|author-link=Justus Knecht}}</ref>}}

====Mormonismo====
{{Main|Aklat ni Moises}}
Ang mga miyembro ng [[Ang Simbahan ni Jesucristo ng mga Banal sa mga Huling Araw]] (kolokyal na tinatawag na [[Mormons]]) ay karaniwang tinitingnan si Moses sa parehong paraan na tinitingnan ng ibang mga Kristiyano. Gayunpaman, bilang karagdagan sa pagtanggap sa biblikal na salaysay tungkol kay Moises, isinasama ng mga Mormon ang [[Aklat ni Moises|Mga Pinili mula sa Aklat ni Moises]] bilang bahagi ng kanilang kanon sa banal na kasulatan.<ref>{{cite encyclopedia |last=Skinner |first=Andrew C. |author-link=Andrew C. Skinner |title=Moses |contribution-url=http://contentdm.lib.byu.edu/cdm/ref/collection/EoM/id/3959 |pages=958–59 |editor1-last=Ludlow |editor1-first=Daniel H. |editor1-link=Daniel H. Ludlow |encyclopedia=[[Encyclopedia of Mormonism]] |location=New York |publisher=[[Macmillan Publishing]] |year=1992 |isbn=978-0-02-879602-4 |oclc=24502140}}</ref> Ang aklat na ito ay pinaniniwalaang ang isinalin na mga sinulat ni Moses, at kasama sa [[Magandang Perlas (Mormonismo)|Magandang Perlas]].<ref>{{cite encyclopedia |last=Taylor |first=Bruce T. |title=Book of Moses |pages=216–217 |editor1-last=Ludlow |editor1-first=Daniel H |editor1-link=Daniel H. Ludlow |encyclopedia=[[Encyclopedia of Mormonism]] |location=New York |publisher=[[Macmillan Publishing]] |year=1992 |isbn=978-0-02-879602-4 |oclc=24502140 |contribution-url=http://contentdm.lib.byu.edu/cdm/ref/collection/EoM/id/5555}}</ref>

Ang mga Banal sa mga Huling Araw ay natatangi din sa paniniwalang si Moises ay dinala sa langit nang hindi nakatikim ng kamatayan ([[Translation (LDS Church)|translated]]). Bilang karagdagan, sinabi nina [[Joseph Smith]] at [[Oliver Cowdery]] na noong Abril 3, 1836, nagpakita sa kanila si Moises sa [[Kirtland Temple]] (na matatagpuan sa [[Kirtland, Ohio]]) sa isang maluwalhating , walang kamatayan, pisikal na anyo at ipinagkaloob sa kanila ang "mga susi ng pagtitipon ng Israel mula sa apat na bahagi ng mundo, at ang pamumuno ng [[Ten Lost Tribes#Latter-day Saint Movement|sampung tribo]] mula sa lupain ng ang hilaga".<ref>The [[Doctrine and Covenants]] [https://www.churchofjesuschrist.org/study/scriptures/dc-testament/dc/110.11?lang=eng 110:11]</ref>

===Islam===
{{Main|Moises sa Islam}}
{{See also|Mga salaysay sa Bibliya at ang Qur'an#Moses (Mūsā موسى)}}
{{Musa}}
Si Moses ay mas binanggit sa [[Quran]] kaysa sa sinumang indibidwal at ang kanyang buhay ay isinalaysay at isinalaysay nang higit pa kaysa sa iba pang [[Mga Propeta ng Islam|Islamic na propeta]].{{Sfn | Keeler | 2005 | pp = 55–66}} Sa Islamikong paraan, inilarawan si Moises sa mga paraang kahanay ng propetang Islam [[Muhammad]].{{Sfn | Keeler | 2005 | pp = 55–56 | ps =, inilalarawan si Moses mula sa pananaw ng Muslim:
{{blockquote|Sa mga propeta, si Moses ay inilarawan bilang isa na "na ang karera bilang isang sugo ng Diyos, tagapagbigay ng batas at pinuno ng kanyang pamayanan ay pinaka malapit na kahanay at inilarawan ang kay Muhammad", at bilang "ang pigura na ipinakita sa Koran kay Muhammad higit sa lahat bilang ang pinakamataas na modelo ng tagapagligtas at pinuno ng isang pamayanan, ang taong pinili upang ipakita ang parehong kaalaman sa iisang Diyos, at isang banal na ipinahayag na sistema ng batas". Malinaw nating nakita siya sa papel na ito ng ninuno ni Muhammad sa isang kilalang tradisyon ng mahimalang pag-akyat sa langit ng Propeta, kung saan pinayuhan ni Moises si Muhammad mula sa kanyang sariling karanasan bilang mensahero at tagapagbigay ng batas.}}}} Tulad ni Muhammad, si Moses ay tinukoy sa Quran bilang parehong propeta (''nabi'') at mensahero (''[[Mga Propeta at Mensahero sa Islam|rasul]]''), ang huling termino na nagsasaad na isa siya sa mga propetang nagdala ng kasulatan at batas sa kanyang mga tao.<ref>{{cite book |last=Azadpur |first=M. |year=2009 |chapter=Charity and the Good Life: On Islamic Prophetic Ethics |title=Crisis, Call, and Leadership in the Abrahamic Traditions |pages=153–167 |publisher=Palgrave Macmillan |location=New York}}</ref>{{Sfn | Keeler | 2005 | p = 55}}

[[File:Nabi Musa jerico-Jerusalam.jpg|left|thumb|[[Nabi Musa|Maqam El-Nabi Musa]], [[Jericho]]]]
Si Moises ay binanggit [[Moses in Islam#Quranic references|502 times in the Quran]]. Karamihan sa mga mahahalagang pangyayari sa buhay ni Moses na isinalaysay sa Bibliya ay matatagpuan na nakakalat sa iba't ibang mga kabanata (''[[suwar]]'') ng Quran, na may kuwento tungkol sa pagkikita [[Khidr]] na hindi matatagpuan sa Bibliya.{{Sfn | Keeler | 2005 | pp = 55–66}}

Sa kuwento ni Moises na isinalaysay ng Quran, si Jochebed ay inutusan ng Diyos na ilagay si Moises sa isang arka at ihagis siya sa tubig ng Nile, sa gayo'y tuluyan siyang iniwan sa proteksyon ng Diyos.{{Sfn | Keeler | 2005 | pp = 55–66}}<ref>{{cite quran|28|7|style= ref}}</ref> Ang asawa ng Faraon [[Asiya]], hindi ang kanyang anak na babae, ay natagpuan si Moises na lumulutang sa tubig ng Nilo. Nakumbinsi niya ang Paraon na panatilihin siyang anak nila dahil hindi sila biniyayaan ng kahit anong anak.<ref>{{Cite quran|28|9|s=ns}}</ref><ref>{{cite book|title=Prophets in the Quran: an introduction to the Quran and Muslim exegesis|url=https://archive.org/details/prophetsinqurani0000whee|last=Wheeler|first=Brannon M.|publisher=Continuum |year=2002|isbn=0-8264-4957-3}}</ref><ref>{{cite book|title=Noble Women of Faith: Asiya, Mary, Khadija, Fatima|author=Shahada Sharelle Abdul Haqq|edition=illustrated|publisher=Tughra Books|year=2012|isbn=978-1-59784-268-6}}</ref>

Ang salaysay ng Quran ay nagbibigay-diin sa misyon ni Moises na anyayahan ang Faraon na tanggapin ang banal na mensahe ng Diyos<ref>{{cite quran |79|17|end=19|style=ref}}</ref> as well as give salvation to the Israelites.{{Sfn | Keeler | 2005 | pp = 55–66}}<ref>{{cite quran |20|47|end=48|style=ref}}</ref> Ayon sa Quran, hinikayat ni Moises ang mga Israelita na pumasok sa Canaan, ngunit ayaw nilang labanan ang mga Canaanita, sa takot sa tiyak na pagkatalo. Si Moses ay tumugon sa pamamagitan ng pagsusumamo kay Allah na siya at ang kanyang kapatid na si Aaron ay ihiwalay sa mga mapanghimagsik na mga Israelita, pagkatapos nito ang mga Israelita ay ginawang pagala-gala sa loob ng 40 taon.<ref>{{cite quran|5|20|style= ref}}</ref>

Ang isa sa [[hadith]], o tradisyonal na mga salaysay tungkol sa buhay ni Muhammad, ay naglalarawan ng isang pagpupulong sa langit sa pagitan nina Moises at Muhammad, na nagresulta sa pag-obserba ng mga Muslim ng [[Salah|5 araw-araw na pagdarasal]].<ref>{{cite web |url=https://sunnah.com/bukhari/97/142 |title=Sahih al-Bukhari, Book 97, Hadith 142 |author=<!--Not stated--> |website=Sunnah.com |access-date=13 February 2020}}</ref> Sinabi ni [[Huston Smith]] na ito ay "isa sa mga mahahalagang pangyayari sa buhay ni Muhammad".<ref>{{Citation | last = Smith | first = Huston | author-link = Huston Smith | url = https://books.google.com/books?id=eDMIwLHwKOcC | title = The World's Religions | publisher = Harper Collins | year = 1991 | page = 245| isbn = 978-0-06-250811-9 }}.</ref>

Ayon sa ilang tradisyong Islamiko, pinaniniwalaang inililibing si Moses sa [[Nabi Musa|Maqam El-Nabi Musa]], malapit sa [[Jericho]].<ref>{{cite book |title= Primitive Semitic Religion Today |author= Samuel Curtiss |year= 2005 |publisher= Kessinger |isbn=1-4179-7346-3 |url= https://books.google.com/books?id=qMTRCuk3gD0C&q=%22nebi+musa%22 |pages= 163–4}}</ref>

===Baháʼí Faith===
Si Moises ay isa sa pinakamahalaga sa mga mensahero ng Diyos sa [[Pananampalataya sa Bahaʼí]], na itinalagang isang [[Pagpapakita ng Diyos (Pananampalataya sa Bahaʼí)|Pagpapakita ng Diyos]].<ref>{{cite web | url = https://www.bahai.org/beliefs/god-his-creation | title = God and His Creation | publisher = Baháʼí International Community}}</ref> Ang isang epithet ni Moses sa mga banal na kasulatan ng Baháʼí ay ang "Isang Nakipag-usap sa Diyos".<ref>{{Cite book|title = Epistle to the Son of the Wolf|author = Bahá'u'lláh|publisher = Baháʼí Publishing Trust|year = 1988|isbn = 978-0-87743-048-3|location = Wilmette, Illinois|page = 104|url = https://www.bahai.org/r/952445237}}</ref>

Ayon sa Pananampalataya ng Baháʼí, [[Bahá'u'lláh]], ang nagtatag ng pananampalataya, ang siyang nagsalita kay Moises mula sa [[nasusunog na palumpong]].<ref>{{cite letter |author=Universal House of Justice: Department of the Secretariat |recipient=[An Individual]|subject=Issues raised within letter|language=en|date=15 October 1992 |url=https://www.bahai.org/library/authoritative-texts/the-universal-house-of-justice/messages/19921015_001/1#202319491 |access-date= 10 June 2019}}</ref>

Binigyang-diin ng [[ʻAbdu'l-Bahá]] ang katotohanan na si Moises, tulad ni [[Abraham]], ay walang ginawang [[teorya ng Dakilang Tao|dakilang tao ng kasaysayan]], ngunit sa tulong ng Diyos ay nagawa niyang upang makamit ang maraming magagandang bagay. Siya ay inilarawan bilang "sa mahabang panahon ay isang pastol sa ilang", na nagkaroon ng [[Utal|utal]], at "labis na kinapopootan at kinasusuklaman" ni Paraon at ng mga sinaunang Ehipsiyo noong kanyang panahon. Sinasabing siya ay pinalaki sa isang mapang-api na sambahayan, at nakilala, sa Ehipto, bilang isang tao na nakagawa ng pagpatay - kahit na ginawa niya ito upang maiwasan ang isang gawa ng kalupitan.<ref>{{Cite book|title = Some Answered Questions|last = Clifford|first = Laura|publisher = Baháʼí Publishing Trust|year = 1937|location = New York|pages = 14–15}}</ref>

Gayunpaman, tulad ni Abraham, sa pamamagitan ng tulong ng Diyos, nakamit niya ang mga dakilang bagay at nagkamit ng katanyagan kahit sa kabila ng [[Levant]]. Ang pangunahin sa mga tagumpay na ito ay ang pagpapalaya sa kanyang mga tao, ang mga Hebreo, mula sa pagkaalipin sa Ehipto at pag-akay "sa kanila sa Banal na Lupain". Siya ay tinitingnan bilang ang isa na nagbigay sa Israel ng "relihiyoso at sibil na batas" na nagbigay sa kanila ng "karangalan sa lahat ng mga bansa",<!--"Sa bisa ng Kanyang itinatag, sila ay umunlad nang husto upang sila ay mabukod sa [[ sic] all nations" na kung ano talaga ang sinasabi ng direktang quote ngunit hindi eksakto, kaya isaalang-alang ang rewording.--> at nagpalaganap ng kanilang katanyagan sa iba't ibang bahagi ng mundo.<ref name="Clifford 1937 14–15">{{Cite book|last=Clifford|first=Laura|title=Some Answered Questions|publisher=Baháʼí Publishing Trust|year=1937|location=New York|pages=14–15}}</ref>{{Failed verification|date=Desyembre 2022}}

Si Moises ay higit na nakikita bilang naghahanda ng daan para sa [[Bahá'u'lláh]] at sa kanyang pinakahuling paghahayag, at bilang isang guro ng katotohanan, na ang mga turo ay naaayon sa mga kaugalian ng kanyang panahon.<ref>{{Citation | title = The Baháʼí: The Religious Construction of a Global Identity | page = 246 | first = Michael | last = McMullen | year = 2000}}.</ref>

=== Druze faith ===
Si Moises ay itinuturing na isang mahalagang propeta ng Diyos sa [[pananampalataya ni Druze]], na kabilang sa pitong propeta na nagpakita sa iba't ibang panahon ng kasaysayan.<ref name="Hitti 1928 37">{{cite book|title=The Origins of the Druze People and Religion: With Extracts from Their Sacred Writings| first= Philip K.|last= Hitti|year= 1928| isbn= 9781465546623| page =37 |publisher=Library of Alexandria}}</ref><ref name="Dana 2008 17">{{cite book|title=The Druze in the Middle East: Their Faith, Leadership, Identity and Status| first= Nissim |last= Dana|year= 2008| isbn= 9781903900369| page =17 |publisher=Michigan University press}}</ref>

==Mga nota==
{{notelist}}

==Mga sanggunian==
{{reflist}}

[[Kategorya:Bibliya]]
[[Kategorya:Mga Ehipsiyong Hudyo]]
[[Kategorya:Kristiyanismo]]
[[Kategorya:Islam]]
[[Kategorya:Tora]]
[[Kategorya:Mga tauhan sa Bibliya]]