Tingnan ang wikitext ng Napoles

{{featured article}}
{{about|isang pangunahing lungsod sa Italya|lalawigan na kinabibilangan ng lungsod na ito|Lalawigan ng Napoles|sa Filipinang negosyante na inugnay sa panloloko sa pork barrel|Janet Lim-Napoles}}
{{redirect|Naples|}}
{{Infobox settlement/Wikidata}}
Ang '''Napoles''' (bigkas: ''NA-po-les''; {{lang-it|Napoli}}, {{lang-en|Naples}}) ay isang lungsod sa [[Italya]]; ito ang kabisera ng rehiyon ng [[Campania]] at gayundin ng [[Kalakhang Lungsod ng Napoles|kasimpangalang kalakhang lungsod]] nito. Kilala sa mayamang kasaysayan, sining, kultura, arkitektura, musika, at mga lutuin, ang Napoles ay gumanap ng mahalagang papel sa Tangway ng Italya at iba pa<ref>Gleijeses, Vittorio (1977). The History of Naples, since Origins to Modern Times. Naples.</ref> sa mahabang panahon ng pag-iral nito, na nagsimula ng mahigit na 2,800 taon nang nakaraan. Matatagpuan sa kanlurang baybay ng Italya katabi ng Golpo ng Napoles, ang lungsod ay namamagitan sa dalawang dakong mabulkan: ang Bulkang [[Vesubio]] at ang mga [[Larangang Flegreo]]. Ito ay may populasyon ng 963,357 noong 2009.<ref>http://demo.istat.it/bilmens2009gen/index.html=Monthly{{Dead link|date=Agosto 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>

Unang tinirhan ng mga Griyego noong [[Unang milenyo BC|unang milenyo BK]], ang Napoles ang isa sa pinakamatandang tuluyang tinitirhan na urbanong pook sa mundo.<ref>{{cite book|author1=David J. Blackman|author2=Maria Costanza Lentini|title=Ricoveri per navi militari nei porti del Mediterraneo antico e medievale: atti del Workshop, Ravello, 4–5 novembre 2005|url=https://books.google.com/books?id=GhB4VDYuJXsC&pg=PA99|year=2010|publisher=Edipuglia srl|isbn=978-88-7228-565-7|page=99}}</ref> Sa ika-9 na siglo BK, isang kolonya na kilala bilang Parthenope ({{lang-grc|Παρθενόπη}}) ang itinatag sa [[Castel dell'Ovo|Pulo ng Megaride]].<ref name="Greek Naples2">{{cite web|url=http://www.naplesldm.com/Greek_Naples.php|title=Greek Naples|publisher=naplesldm.com|access-date=9 Mayo 2017|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170321000245/http://www.naplesldm.com/Greek_Naples.php|archive-date=21 Marso 2017}}</ref> Noong ika-6 na siglo BK, muli itong itinatag bilang Neápolis.<ref>Daniela Giampaola, Francesca Longobardo (2000). ''Naples Greek and Roman''. Electa.</ref> Ang lungsod ay isang mahalagang bahagi ng [[Magna Graecia]], at may mahalagang papel sa pagsasanib ng lipunang Griyego at Romano, at naging mahalagang sentrong pangkultura sa ilalim ng mga Romano.<ref>{{cite web|url=http://www.naplesldm.com/virgil.php|title=Virgil in Naples|publisher=naplesldm.com|access-date=9 Mayo 2017|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170402144355/http://www.naplesldm.com/virgil.php|archive-date=2 Abril 2017}}</ref>

Naging kabisera ito ng [[Dukado ng Napoles]] (661–1139), at matapos ng [[Kaharian ng Napoles]] (1262–1816), at sa huli ng [[Kaharian ng Dalawang Sicilia|Dalawang Sicilia]] hanggang sa [[pag-iisa ng Italya]] noong 1861. Ang Napoles ay tinagurian ding kabisera ng [[Estilong Baroko|Baroko]], na nagsimula sa karera ni [[Caravaggio]] noong ika-17 siglo, at sa rebolusyong pansining na kaniyang naitulak.<ref>Alessandro Giardino (2017), ''Corporeality and Performativity in Baroque Naples. The Body of Naples.'' Lexington.</ref> Naging mahalagang sentro rin ito ng [[Renasimyentong humanismo|humanismo]] at [[Panahon ng Kaliwanagan|Pagkamulat]].<ref>{{Cite web|title=Umanesimo in "Enciclopedia dei ragazzi"|url=https://www.treccani.it/enciclopedia/umanesimo_(Enciclopedia-dei-ragazzi)|access-date=2020-12-28|website=www.treccani.it|language=it-IT}}</ref><ref>{{Cite book|last=Musi|first=Aurelio|title=Napoli, una capitale e il suo regno|publisher=Touring|year=|isbn=|location=|pages=118, 156|language=it}}</ref> Ang lungsod ay naging pandaigdigang pook-sanggunian ng klasikong muskika at opera sa pamamagitan ng [[Paaralang Napolitano]].<ref>{{Cite book|last=Florimo|first=Francesco|title=Cenno Storico Sulla Scuola Musicale De Napoli|publisher=Nabu Press|year=|isbn=|location=|pages=|language=it}}</ref> Sa pagitan ng 1925 hanggang 1936, ang Napoles ay pinalawak at iniangat lalo ng pamahalaan ni [[Benito Mussolini]]. Sa mga huling taon ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], tuloy-tuloy itong nawasak mula sa [[Pambobomba sa Napoles noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig|pambobomba ng mga Alyado]] habang nilusob nila ang tangway. Lubos na nakatanggap ng malawakang muling-pagtatayo ang lungsod matapos ang 1945.<ref name="wii2">{{cite news|url=http://www.naplesldm.com/Naples%20bombing.php|publisher=naplesldm.com|title=Bombing of Naples|date=7 Oktubre 2007|access-date=9 Mayo 2017|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627154455/http://naplesldm.com/Naples%20bombing.php|archive-date=27 Hunyo 2017}}</ref>

Mula noong huling bahagi ng ika-20 siglo, ang Napoles ay nagkaroon ng makabuluhang paglago ng ekonomiya, sa tulong ng pagtatayo ng distritong pangnegosyo ng [[Centro Direzionale (Napoles)|Centro Direzionale]] at isang abanteng ugnayan ng transportasyon, na kinabibilangan ng mabilisang ugnayang riles ng [[Treno Alta Velocità|Alta Velocità]] sa Roma at [[Salerno]] at isang pinalawak na [[Metro ng Napoles|ugnayang subteraneo]]. Ang Napoles ay ang pangatlong pinakamalaking ekonomiyang urbano sa Italya, pagkatapos ng [[Milan]] at [[Roma]].<ref>{{Cite web|url=https://www.sr-m.it/wp-content/uploads/2015/09/rs-rota-napoli-15luglio-5agosto-20141.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20180208004809/https://www.sr-m.it/wp-content/uploads/2015/09/rs-rota-napoli-15luglio-5agosto-20141.pdf|url-status=dead|title=Sr-m.it|archive-date=8 Pebrero 2018}}</ref> Ang [[Pantalan ng Napoles]] ay isa sa pinakamahalaga sa Europa. Bilang karagdagan sa mga komersiyal na aktibidad, tahanan ito ng [[Allied Joint Force Command Naples]], ang katawan ng NATO na nangangasiwa sa [[Hilagang Aprika|Hilagang Africa]], [[Sahel]], at [[Gitnang Silangan]].<ref>{{Cite web|url=http://napoli.repubblica.it/cronaca/2017/09/05/foto/napoli_l_inaugurazione_dell_hub_di_direzione_strategica_della_nato-174693807/|archive-url=https://web.archive.org/web/20170905204428/http://napoli.repubblica.it/cronaca/2017/09/05/foto/napoli_l_inaugurazione_dell_hub_di_direzione_strategica_della_nato-174693807/1/|url-status=dead|title=Napoli, l'inaugurazione dell'Hub di Direzione Strategica della Nato|date=5 Setyembre 2017|archive-date=5 Setyembre 2017|website=La Repubblica}}</ref>

Ang makasaysayang sentro ng lungsod ng Napoles ay ang pinakamalaking uri nito sa Europa at itinalaga bilang isang [[Pandaigdigang Pamanang Pook]] ng UNESCO. Kabilang sa mga kalapit na mahalagang pook pangkultura at pangkasaysayan ang [[Maharlikang Palasyo ng Caserta|Palasyo ng Caserta]] at ang mga Romanong guho ng [[Pompeya]] at [[Herculano]]. Kilala rin ang Napoles sa mga likas na kagandahan nito, tulad ng [[Posillipo]], [[mga Larangang Flegreo]], [[Nisida]], at [[Vesubio]].<ref>{{Cite web|url=http://www.rivistameridiana.it/files/Napoli-sostenibile.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20141226053257/http://www.rivistameridiana.it/files/Napoli-sostenibile.pdf|url-status=dead|title=Rivistameridiana.it|archive-date=26 Disyembre 2014}}</ref> Ang [[lutuing Napolitano]] ay kilala sa pagkakaugnay nito sa [[pizza]], na nagmula sa lungsod, pati na rin ang maraming iba pang lokal na lutuin. Ang mga restawran sa lugar ng Napoles ay nakakuha ng pinakamaraming bituin mula sa [[Michelin Guide]] ng anumang lalawigan ng Italya.<ref>{{cite web|url=https://www.touringclub.it/notizie-di-viaggio/quali-sono-i-ristoranti-stellati-in-italia-ecco-la-guida-michelin-2021|title=Quali sono i ristoranti stellati in Italia? Ecco la guida Michelin 2021|work=Touring Club Itlaiano|url-status=live}}</ref> Ang skyline ng Naples sa [[Centro direzionale di Napoli|Centro Direzionale]] ay ang unang skyline ng Italya, na itinayo noong 1994, at sa loob ng 15 taon ay ito lamang ang nag-iisa hanggang 2009. Ang kilalang koponan sa sports sa Napoles ay ang [[Serie A]] football club na [[SSC Napoli]], ay dalawang beses na Italyanong kampeon na naglalaro sa [[Stadio San Paolo]] sa timog-kanluran ng lungsod, sa kuwarto ng [[Fuorigrotta]].

== Kasaysayan ==
{{Main|Kasaysayan ng Napoles|Kronolohiya ng kasaysayan ng Napoles}}

=== Pananakop ng mga Griyego at Romano ===
{{See also|Magna Graecia|Sinaunang Roma}}
[[Talaksan:Monte Echia, Napoli, Italia - 2024.jpg|left|thumb|Mount Echia, ang lugar kung saan umunlad [[Kasaysayan ng Napoles|polis ng Partenope]].]]
[[Talaksan:ColonneDioscuriNapoli.jpg|left|thumb|Ang Mga Haligi ng [[c:Category:Temple of Dioscuri (Naples)|Templo ng Echador at Polux]] ay isinama sa patsada ng [[San Paolo Maggiore]].]]
[[Talaksan:Odysseus-siren_Parthenope,_the_mythological_founder_of_Naples.jpg|thumb|Isang eksenang nagtatampok ng [[Sirena (mitolohiya)|sirenang]] [[Partenope (sirena)|Partenope]], ang mitolohikong nagtatag ng Napoles.{{fact}}]]
Ang Napoles ay tinirhan mula pa noong panahong [[Neolitiko]].<ref>[http://members.virtualtourist.com/m/938ff/23f84/6/?o=3 "Neapolis Station – Archaeological Yards"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130520161439/http://members.virtualtourist.com/m/938ff/23f84/6/?o=3|date=20 Mayo 2013}}.</ref> Ang mga pinakamaagang [[Sinaunang Gresya|Griyegong]] tirahan ay itinatag sa pook ng Napoles noong [[unang milenyo BK]]. Ang mga mandaragat mula sa isla ng [[Rodas]] ng Gresya nagtatag ng isang maliit na pantalang pangkomersiyo na tinatawag na [[Kasaysayan ng Napoles|Parthenope]] ({{Lang|grc|Παρθενόπη}}, nangangahulugang "mga Purong Mata", isang Sirena sa [[mitolohiyang Griyego]]ng) sa [[Castel dell'Ovo|pulo ng Megaride]] noong ikasiyam na siglo BK.<ref>[http://www.worldportsource.com/ports/ITA_Port_of_Napoli_1073.php "Port of Naples"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120428091233/http://www.worldportsource.com/ports/ITA_Port_of_Napoli_1073.php|date=28 Abril 2012}}.</ref><ref>Attilio Wanderlingh (2010).</ref> Sa ikawalong siglo BK, ang tirahan ay pinalawak upang isama ang Monte Echia.<ref>[http://www.archemail.it/notizie2011.htm#21/10/2011_Napoli,_Gli_scavi_della_Linea_6_portano_alla_luce_una_novit%C3%A0_clamorosa:_la_Napoli_greca_%C3%A8_stata_fondata_nell%C2%B4ottavo_secolo_a._C.,_non_nel_settimo__%28Repubblica%29 Archemail.it] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130329184949/http://www.archemail.it/notizie2011.htm|date=29 Marso 2013}}.</ref> Sa ika-anim na siglo BK ang lungsod ay muling itinatag bilang Neápolis ({{Lang|grc|Νεάπολις}}), sa kalaunan ay naging isa sa pinakamahalagang lungsod ng Magna Graecia.

Ang lungsod ay mabilis na lumago dahil sa impluwensiya ng makapangyarihang Griyegong [[lungsod-estado]] ng [[Siracusa]],<ref name="Greek Naples2"/> at naging kapanalig ng [[Republikang Romano]] laban sa [[Kartago|Cartago]]. Sa panahon ng [[mga Digmaang Samnita]], ang lungsod, na ngayon ay isang mataong sentro ng kalakal, ay [[Pagkuha ng Neapolis|nasakop]] ng mga [[Samnio]];<ref>{{cite news|url=https://books.google.com/books?id=u23MlfA8pcoC&q=campanian+people|publisher=Touring Club of Italy|title=Touring Club of Italy, Naples: The City and Its Famous Bay, Capri, Sorrento, Ischia, and the Amalfi, Milano|isbn=88-365-2836-8|page=11|year=2003}}</ref> subalit, hindi nagtagal ay nakuha ng mga Romano ang lungsod mula sa kanila at ginawang isang [[Mga kolonya noong sinaunang panahon|kolonyang Romano]].<ref name="rome2">{{cite news|url=http://naples.rome-in-italy.com/history_naples_1.html|publisher=Naples.Rome-in-Italy.com|title=Antic Naples|date=8 Enero 2008|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20081225013134/http://naples.rome-in-italy.com/history_naples_1.html|archive-date=25 Disyembre 2008}}</ref> Sa panahon ng [[mga Digmaang Puniko]], itinulak ng malalakas na pader na nakapalibot sa Neápolis ang mga sumasalakay na puwersa ng Cartagong heneral na si [[Hannibal|Anibal]].{{fact}}

Ang Napoles ay lubos na tinitingala ng mga Romano bilang isang ruro ng [[Panahong Elenistiko|kulturang Elenistiko]]. Sa panahong Romano pinanatili ng mga mamamayan ng Napoles ang kanilang [[Wikang Griyego|Griyegong wika]] at kaugalian, habang ang lungsod ay pinalawak ng mga magagarang Romanong [[villa]], [[Romanong akwedukto|akwedukto]], at [[Thermae|pampublikong paliguan]]. Ang mga palatandaan tulad ng [[Castor at Pollux|Templo ni Dioscuros]] ay itinayo, at maraming emperador ang pumili na magbakasyon sa lungsod, kasama sina [[Claudio (emperador)|Claudio]] at [[Tiberio]].{{fact}} Si [[Virgilio]], may-akda ng [[pambansang epiko]] ng Roma, ang ''[[Aeneis]]'', ay nakatanggap ng bahagi ng kaniyang pag-aaral sa lungsod, at kalaunan ay naninirahan sa mga paligid nito.

Sa panahong ito unang dumating ang Kristiyanismo sa Napoles; sina [[apostol]] [[San Pedro|Pedro]] at [[Apostol Pablo|Pablo]] ay sinasabing nangangaral sa lungsod. Si [[Jenaro ng Napoles|Jenaro]], na magiging [[santong patron]] ng Napoles, ay minartir doon noong ika-4 na siglo AD.<ref name="catholi">{{CathEncy|wstitle=Naples}}</ref> Ang huling emperador ng [[Kanlurang Imperyong Romano]], si [[Romulo Augustulo]], ay [[Pagpapatapon|ipinatapon]] sa Napoles ng Alemanong hari na si [[Odoacro]] noong ika-5 siglo AD.

=== Dukado ng Napoles ===
[[Talaksan:Gothic_Battle_of_Mons_Lactarius_on_Vesuvius.jpg|thumb|Ang [[Digmaang Gotiko (535–554)|Gotikong]] [[Digmaang ng Mons Lactarius]] sa [[Vesubio]], ipininta ni [[Alexander Zick]].]]
{{Main|Dukado ng Napoles|Talaan ng mga Duke ng Napoles}}Kasunod ng pagbagsak ng [[Kanlurang Imperyong Romano]], ang Napoles ay dinakip ng mga [[Mga Ostrogodo|Ostrogodo]], isang [[Mga taong Hermaniko|grupong Hermaniko]], at isinama sa [[Kahariang Ostrogodo]].<ref name="ostrogoths3">{{cite book|last=Wolfram|first=Herwig|title=The Roman Empire and Its Germanic Peoples|publisher=University of California Press|url=https://books.google.com/books?id=F33naMdrcs8C&q=mons+lactarius+naples&pg=PA238|isbn=978-0-520-08511-4|year=1997}}</ref> Gayunpaman, muling sinakop ni [[Belisario]] ng [[Silangang Imperyong Romano|Imperyong Bisantino]] ang Napoles noong 536, matapos na makapasok sa lungsod sa pamamagitan ng isang akwedukto.<ref>{{cite news|url=http://historymedren.about.com/od/bentries/a/11_belisarius.htm|publisher=About.com|title=Belisarius – Famous Byzantine General|date=8 Enero 2008|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090419124422/http://historymedren.about.com/od/bentries/a/11_belisarius.htm|archive-date=19 Abril 2009}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090419124422/http://historymedren.about.com/od/bentries/a/11_belisarius.htm |date=19 Abril 2009 }}</ref>

Noong 543, sa panahon ng [[Mga Digmaang Gotiko (535–554)|mga Digmaang Gotiko]], sinakop ni [[Totila]] ang lungsod para sa Ostrogodo, ngunit sinakop ng mga Bisantino ang pook kasunod ng [[Labanan ng Mons Lactarius]] sa mga dalisdis ng [[Vesubio]].<ref name="ostrogoths3"/> Inaasahang ang Napoles na makipag-ugnay sa [[Eksarkado ng Ravena]], na siyang sentro ng kapangyarihang Bisantino sa [[Tangway ng Italya]].<ref name="byz3">{{cite book|last=Kleinhenz|first=Christopher|title=Medieval Italy: An Encyclopedia|publisher=Routledge|url=https://books.google.com/books?id=2SBRqpIVtEUC&q=duchy+of+naples&pg=PA755|isbn=978-0-415-22126-9|year=2004}}</ref>

Matapos ang pagbagsak ng [[eksarka]], isang [[Dukado ng Napoles]] ang nilikha. Kahit na nanatili ang [[Mundong Grekorromano|Grekorromano]] sa Napoles, kalaunang lumipat ang katapatan mula [[Constantinopla]] patungo sa Rome sa ilalim Duke [[Esteban II ng Napoles|Esteban II]], paglalagay nito sa ilalim ng [[suzeraniya]] ng [[papa]] noong 763.<ref name="byz3"/>

Ang mga taon sa pagitan ng 818 at 832 ay magulo hinggil sa relasyon ng Napoles sa [[Talaan ng mga Emperador Bisantino|Bisantinong Emperador]], na may maraming lokal na nagpapanggap na nakikipagtunggalian para sa pagkakaroon ng trono ng dukal.<ref name="duchy2">{{cite book|last=McKitterick|first=Rosamond|author-link=Rosamond McKitterick|title=The New Cambridge Medieval History|publisher=Cambridge University Press|url=https://books.google.com/books?id=2SBRqpIVtEUC&q=duchy+of+naples&pg=PA755|isbn=978-0-521-85360-6|year=2004}}</ref> Si [[Teoctisto ng Napoles|Teoctisto]] hinirang nang walang pag-apruba ng imperyo; kalaunan ay binawi ang kaniyang pagtipan at pumalit sa kaniya si [[Talaan ng mga Duke ng Napoles|Teodoro II]]. Gayumpaman, ang hindi nasisiyahang pangkalahatang populasyon ay hinabol siya palabas ng lungsod, at sa halip ay inihalal si [[Esteban III ng Napoles|Esteban III]], isang nagpanday ng mga barya gamit ang kaniyang sariling mga inisyal, kaysa mga Bisantinong Emperador. Nakamit ng Napoles ang kumpletong kalayaan noong unang bahagi ng ikasiyam na siglo.{{fact}} Nakipag-alyansa ang Napoles sa mga Muslim na [[Saraseno]] noong 836, at humiling ng kanilang suporta upang itaboy ang pagkubkob ng mga [[Mga Lombardo|hukbong Lombardo]] na nagmula sa karatig na [[Dukado ng Benevento]]. Gayumpaman, noong dekada 850, pinangunahan ni [[Muhammad I Abu 'l-Abbas]] ang pananakop ng mga Arabe-[[Muslim]] sa lungsod, at dinambong ito at kinuha ang malaking halaga ng yaman nito.<ref name="mag">{{Harvard citation no brackets|Magnusson|Goring|1990}}</ref><ref>Hilmar C. Krueger.</ref>

Ang dukado ay nasa ilalim ng direktang kontrol ng mga [[Mga Lombardo|Lombardo]] sa isang maikling panahon, matapos ang pagkuha ni [[Pandulfo IV ng Capua|Pandulfo IV]] ng [[Prinsipalidad ng Capua]], isang pangmatagalang karibal ni Napoles; subalit, ang rehimeng ito ay tumagal ng tatlong taon lamang bago ibalik ang mga impluwensiya ng mga Grecorromanong duke.{{fact}} Pagsapit ng ika-11 siglo, sinimulan ng Napoles na gamitin ang mga tauhang [[Mga Normando|Normando]] upang labanan ang kanilang mga karibal; Kinuha ni Duke [[Sergio IV ng Napoles|Sergio IV]] si [[Rainulf Drengot]] upang idigma ang Capua para sa kaniya.<ref>{{cite book|last=Bradbury|first=Jim|author-link=Jim Bradbury|title=The Routledge Companion to Medieval Warfare|publisher=Routledge|url=https://books.google.com/books?id=1C54r8GgrUIC&q=Sergius+IV+hired+Rainulf+Drengot&pg=PA75|isbn=978-0-415-22126-9|date=8 Abril 2004}}</ref>

Pagsapit ng 1137, ang mga Normando ay nakamit ang malaking impluwensya sa Italya, na kinokontrol ang dating malalayang prinsipalidad at dukado tulad ng [[Prinsipalidad ng Capua|Capua]], [[Dukado ng Benevento|Benevento]], [[Prinsipalidad ng Salerno|Salerno]], [[Dukado ng Amalfi|Amalfi]], [[Dukado ng Sorrento|Sorrento]], at [[Dukado ng Gaeta|Gaeta]]; sa taong ito na ang Napoles, ang huling malayong dukado sa katimugang bahagi ng tangwa, ay napasailalim sa Normandong kontrol. Ang huling namumunong duke ng dukado na si [[Sergio VII ng Napoles|Sergio VII]], ay napilitang sumuko kay [[Roger II ng Sicilia|Roger II]], na ipinroklamang [[Talaan ng mga Sicilianong monarko|Hari ng Sicilia]] ng [[Antipapa Anacleto II]] pitong taon na ang nakalilipas. Samakatuwid sumali ang Napoles sa [[Kaharian ng Sicilia]], na ang [[Lungsod ng Palermo|Palermo]] ang naging kabesera.<ref>{{cite news|url=http://www.britannica.com/eb/topic-542840/Kingdom-of-Sicily|archive-url=https://web.archive.org/web/20071026135034/http://www.britannica.com/eb/topic-542840/Kingdom-of-Sicily|archive-date=26 Oktubre 2007|work=Encyclopædia Britannica|title=Kingdom of Sicily, or Trinacria|date=8 Enero 2008}}</ref>

=== Bilang bahagi ng Kaharian ng Sicilia ===
{{Main|Kaharian ng Sicilia}}
[[Talaksan:Palazzo_Reale_di_Napoli_-_Federico_II.jpg|left|thumb|271x271px|[[Federico II, Banal na Emperador ng Roma|Federico II]]]]
Matapos ang isang panahon ng pamumunong Normando, noong 1189, ang [[Kaharian ng Sicilia]] nasa isang alitan hinggil sa pagkakasunod sa pagitan ni [[Tancredo, Hari ng Sicilia]] na anak sa labas at sa mga [[Hohenstaufen]], isang Alemanong [[Dinastiya|maharlikang pamilya]],<ref>{{cite news|url=http://www.naplesldm.com/swabian.php|publisher=naplesldm.com|title=Swabian Naples|date=7 Oktubre 2007|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170319225929/http://www.naplesldm.com/swabian.php|archive-date=19 Marso 2017|access-date=9 Mayo 2017}}</ref> dahil ang Prinsipe Enrique nito ay ikinasal kay [[Constanza, Reyna ng Sicilia|Prinsesa Constanza]], ang huling lehitimong tagapagmana ng trono ng Sicilia. Noong 1191 sinalakay ni Enrique ang Sicilia matapos na makoronahan bilang [[Enrique VI, Banal na Emperador ng Roma]], sumuko ang maraming lungsod, ngunit nanaig ang Napoles mula Mayo hanggang Agosto sa pamumuno nina [[Ricardo, Konde ng Acerra]], [[Nicolas ng Ajello]], [[Aligerno Cottone]], at [[Margaritone ng Brindisi]] bago ang mga Aleman ay nagdusa ng sakit at napilitang umatras. [[Conrado II, Duke ng Bohemia]] at [[Felipe I (Arsobispo ng Colonia)|Felipe I, Arsobispo ng Colonia]] namatay sa sakit sa panahon ng [[Pagkubkob ng Napoles (1191)|pagkubkob]]. Dahil dito, nakamit ni Tancredo ang isa pang hindi inaasahang nakamit sa panahon ng kaniyang kontraatake na ang kanyang kalaban na si Constanza, na ngayon ay emperatris, ay nakuha. Pinakulong niya ang emperatris sa [[Castel dell'Ovo]] sa Napoles bago siya palayain noong Mayo 1192 sa ilalim ng panggigipit ni [[Papa Celestino III]]. Noong 1194 sinimulan ni Enrique ang kaniyang pangalawang kampanya buhat ng pagkamatay ni Tancred, ngunit sa pagkakataong ito ay sumuko si Aligerno nang walang pagtutol, at sa huli ay sinakop ni Enrique ang Sicilia, at inilagay ito sa ilalim ng pamamahala ng Hohenstaufen.

Ang [[Unibersidad ng Napoles Federico II|Unibersidad ng Napoles]], ang unang unibersidad sa Europa na nakatuon sa pagsasanay ng mga sekular na administrador,<ref>{{cite encyclopedia|first=Tommaso|last=Astarita|title=Introduction: "Naples is the whole world"|encyclopedia=A Companion to Early Modern Naples|publisher=Brill|year=2013|page=2}}</ref> ay itinatag ni [[Federico II, Banal na Emperador ng Roma|Federico II]], na ginagawang intelektuwal na sentro ng kaharian ng Napoles. Ang salungatan sa pagitan ng mga Hohenstaufen at ng [[Papa]] ay humantong sa pagkorona ni [[Papa Inocencio IV]]  ang [[Capeto na Pamilyang Anjou|Angevinong]] duke na si [[Carlos I ng Napoles|Carlos I]] Hari ng Sicilia:<ref name="dieli3">{{cite news|url=http://www.dieli.net/SicilyPage/History/SicilianHist.html|publisher=Dieli.net|title=Sicilian History|date=7 Oktubre 2007|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090504185251/http://www.dieli.net/SicilyPage/History/SicilianHist.html|archive-date=4 Mayo 2009|access-date=26 Pebrero 2008}}</ref> Opisyal na inilipat ni Carlos ang kabesera mula sa Palermo patungong Naples, kung saan siya nanirahan siya sa [[Castel Nuovo]].<ref>{{cite news|url=http://www.planetware.com/naples/castel-nuovo-i-cm-ncn.htm|publisher=PlanetWare.com|title=Naples – Castel Nuovo|date=7 Oktubre 2007|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080518044615/http://www.planetware.com/naples/castel-nuovo-i-cm-ncn.htm|archive-date=18 Mayo 2008|access-date=26 Pebrero 2008}}</ref> Sa pagkakaroon ng isang mahusay na interes sa arkitektura, nag-angkat si Carlos I ng mga arkitekto at manggagawang Pranses at personal na kasangkot sa maraming proyekto sa pagtatayo sa lungsod.<ref>{{cite book|title=Art and Architecture in Naples, 1266–1713: New Approaches|url=https://archive.org/details/artarchitecturen00warr|url-access=limited|first1=Cordelia|last1=Warr|first2=Janis|last2=Elliott|year=2010|publisher=John Wiley & Sons|pages=[https://archive.org/details/artarchitecturen00warr/page/n163 154]–155}}</ref> Maraming mga halimbawa ng [[arkitekturang Gotiko]] umusbong sa Napoles, kabilang ang [[Katedral ng Napoles]], na nananatiling pangunahing simbahan ng lungsod.<ref>{{cite journal|last=Bruzelius|first=Caroline|author-link=Caroline Bruzelius|title="ad modum franciae": Charles of Anjou and Gothic Architecture in the Kingdom of Sicily|journal=Journal of the Society of Architectural Historians|volume=50|issue=4|year=1991|pages=402–420|publisher=University of California Press|jstor=990664|doi=10.2307/990664}}</ref>

=== Kaharian ng Napoles ===
[[Talaksan:Galleria_San_Martino._02_(cropped).JPG|thumb|Ang [[Castel Nuovo]], o ang ''Maschio Angioino'', isang liklikan ng mga haring medyebal ng Napoles, Aragon, at España.]]
{{Main|Kaharian ng Napoles|Republikang Partenopea|Mga lazzari ng Napoles}}Noong 1282, pagkatapos ng mga [[Mga Bisperas na Siciliano|Bisperas na Siciliano]], ang Kaharian ng Sisilia ay nahahati sa dalawa. Kasama sa Angevinong [[Kaharian ng Napoles]] ang katimugang bahagi ng tangway ng Italya, habang ang isla ng [[Sicilia]] naging [[Korona ng Aragon|Aragones]] na [[Kaharian ng Sicilia]].{{fact}} Ang mga giyera sa pagitan ng mga nagkakumpitensiyang dinastiya ay nagpatuloy hanggang sa [[Kapayapaan ng Caltabellotta]] na kung saan noong 1302, kinilala bilang hari ng Sicilia si [[Federico III ng Sicilia|Federico III]], habang si [[Carlos II ng Napoles|Carlos II]] ay kinilala bilang hari ng Napoles ni [[Papa Bonifacio VIII]].<ref name="dieli3"/> Sa kabila ng pagkakahati, lumago ang kahalagahan ng Napoles, naakit ang mga mangangalakal na [[Republika ng Pisa|Pisano]] at [[Republika ng Genoa|Genovesa]]<ref>{{cite book|last=Constable|first=Olivia Remie|title=Housing the Stranger in the Mediterranean World: Lodging, Trade, and Travel|publisher=Humana Press|url=https://books.google.com/books?id=y9H7mfxqs7UC&q=%22genoese+merchants%22+naples&pg=PA209|isbn=978-1-58829-171-4|date=1 Agosto 2002}}</ref>, mga bangkerong [[Toscana|Toscano]], at ilan sa mga pinakatanyag na [[Renasimyentong Italyano|artista ng Renasimyento]] noong panahon, tulad nina [[Giovanni Boccaccio|Boccaccio]], [[Petrarca]], at [[Giotto di Bondone|Giotto]] .<ref>{{cite news|url=http://www.naples-city.info/napoli/angioinoeng.htm|publisher=Naples-City.info|title=Angioino Castle, Naples|date=7 Oktubre 2007|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080929152952/http://www.naples-city.info/napoli/angioinoeng.htm|archive-date=29 Setyembre 2008|access-date=26 Pebrero 2008}}</ref> Noong ika-14 na siglo, ang Angevinong [[Hungary|haring Unggaro]] na si [[Luis I ng Unggriya|Luis ang Dakila]] ay kinuha ang lungsod nang maraming beses. Noong 1442, sinakop ni [[Alfonso I ng Napoles|Alfonso I]] ang Napoles matapos ang kaniyang tagumpay laban sa huling haring [[Capeto na Pamilyang Anjou|Angevino]] na si [[René ng Anjou|René]], at Napoles ay muling pinag-isa sa Sicilia na nagtagal isang maikling panahon.<ref>{{cite news|url=http://www.zum.de/whkmla/region/spain/aragonexp.html|publisher=Zum.de|title=Aragonese Overseas Expansion, 1282–1479|date=7 Oktubre 2007|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20081229072358/http://www.zum.de/whkmla/region/spain/aragonexp.html|archive-date=29 Disyembre 2008}}</ref>

===== Aragones at Español =====
[[Talaksan:French_troops_and_artillery_entering_Naples_1495.jpg|thumb|Ang mga tropang Pranses at kanilang artilerya na pumapasok sa Napoles noong 1495, noong [[Digmaang Italyano ng 1494–98]]]]
Ang Sicilia at Napoles ay pinaghiwalay mula noong 1282, ngunit nanatiling mga umaasa sa [[Korona ng Aragon|Aragon]] sa ilalim ni [[Fernando I ng Napoles|Fernando I]].<ref>{{cite news|url=https://www.questia.com/googleScholar.qst;jsessionid=HGLTkBTylpyyN6nRHvHhh1ChNGN38XWmr4&nbsp;Hzhn5HLhnkkhWHHhXn!602093125?docId=5000263626|publisher=|title=Ferrante of Naples: the statecraft of a Renaissance prince|date=7 Oktubre 2007}}{{Dead link|date=Agosto 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{dl|date=Hulyo 2021}}</ref> Pinahusay ng bagong dinastiya ang katayuan sa komersiyo ng Napoles sa pamamagitan ng pagtataguyod ng mga ugnayan sa [[Tangway ng Iberia]]. Ang Napoles ay naging sentro din ng Renasimyento, kasama ng mga artista tulad nina [[Francesco Laurana|Laurana]], [[Antonello da Messina|da Messina]], [[Jacopo Sannazaro|Sannazzaro]], at [[Poliziano]] sa pagdating nila sa lungsod.<ref>{{cite news|url=http://naples.rome-in-italy.com/history_naples_2.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20080410223414/http://naples.rome-in-italy.com/history_naples_2.html|archive-date=10 Abril 2008|publisher=Naples.Rome-in-Italy.com|title=Naples Middle-Ages|date=7 Oktubre 2007}}</ref> Noong 1501, ang Napoles ay isinailalim sa direktang pamamahala mula sa [[Rehimeng Ancien|Pransiya]] sa ilalim ng [[Louis XII ng Pransiya|Luis XII]], kasama ang Neapolitanong na si [[Federico IV ng Napoles|Federico]] na dinala bilang isang bilanggo sa Pransiya; subalit, ang kalagayang ito ay hindi nagtagal, dahil nagwagi ang España sa Napoles mula sa Pransiya sa [[Labanan ng Garigliano (1503)|Labanan ng Garigliano]] noong 1503.<ref name="spanishnaples4">{{cite news|url=http://www.britannica.com/eb/article-27691/Italy|work=Encyclopædia Britannica|title=Spanish acquisition of Naples|date=7 Oktubre 2007|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20080218181240/http://www.britannica.com/eb/article-27691/Italy|archive-date=18 Pebrero 2008}}</ref>
[[Talaksan:Onofrio_Palumbo_-_Masaniello.jpg|left|thumb|Larawan ni [[Onofrio Palumbo]] ng ika-17 siglong rebolusyonaryong pinunong si [[Masaniello]]]]
Kasunod ng tagumpay sa España, ang Napoles ay naging bahagi ng [[Imperyong Kastila|Imperyo ng España]], at nanatili ito sa buong panahon ng [[Habsburgong España]].<ref name="spanishnaples4"/> Nagpadala ang mga Español ng mga [[biseroy]] sa [[Talaan ng mga biseroy ng Napoles|Napoles]] upang direktang makitungo sa mga lokal na isyu: ang pinakamahalaga sa mga bise-gobernador na ito ay si [[Pedro Álvarez de Toledo, Marquis ng Villafranca|Pedro Álvarez de Toledo]], na responsable para sa malaking panlipunan, ekonomiko, at urbanong reporma sa lungsod; suportado rin niya ang mga aktibidad ng [[Ingkisisyong Kastila|Ingkisisyon]].<ref>{{cite web|title=Don Pedro de Toledo|first=Jeff|last=Matthews|website=Around Naples Encyclopedia|year=2005|url=http://faculty.ed.umuc.edu/~jmatthew/naples/toledo.html|publisher=Faculty.ed.umuc.edu|archive-url=https://web.archive.org/web/20080509001635/http://faculty.ed.umuc.edu/~jmatthew/naples/toledo.html|archive-date=9 Mayo 2008}}</ref> Noong 1544, humigit-kumulang 7,000 katao ang kinuha bilang [[Berberiskong kalakal ng mga alipin|alipin]] ng mga [[Mga piratang Berberisko|piratang Berberisko]] at dinala sa [[Baybaying Berberisca]] ng Hilagang Africa (tingnan ang [[Pandarambong ng Napoles]]).<ref>{{cite book|last1=Niaz|first1=Ilhan|title=Old World Empires: Cultures of Power and Governance in Eurasia|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1317913795|page=399|url=https://books.google.com/books?id=aU4sAwAAQBAJ&pg=PA399}}</ref>

Pagsapit ng ika-17 siglo, ang Napoles ay naging pangalawang pinakamalaking lungsod sa Europa–pangalawa lamang sa Paris–at ang pinakamalaking lungsod ng Europeong Mediterano, na may humigit-kumulang na 250,000 mga naninirahan.<ref>Colin McEvedy (2010), ''The Penguin Atlas of Modern History (to 1815)''.</ref> Ang lungsod ay isang pangunahing sentro ng kultura sa panahong [[Estilong Baroko|Baroko]], na tahanan ng mga artistang tulad nina [[Caravaggio]], [[Salvator Rosa]], at [[Gian Lorenzo Bernini|Bernini]], mga pilosopo tulad nina [[Bernardino Telesio]], [[Giordano Bruno]], [[Tommaso Campanella]], at [[Giambattista Vico]], at mga manunulat tulad ni [[Giambattista Marino]]. Isang rebolusyon na pinangunahan ng lokal na mangingisdang si [[Masaniello]] ay nakakita ng paglikha ng isang maikling malayang [[Republikang Napolitano (1647)|Republikang Napolitano]] noong 1647, bagaman tumagal ito ng ilang buwan lamang bago muling iginiit ang pamamahala ng Espanya.<ref name="spanishnaples4"/> Noong 1656, isang pagsiklab ng [[Salot sa Napoles|bubonikang peste]] ang kumitil sa halos kalahati ng 300,000 residente ng Napoles.<ref>{{cite book|last1=Byrne|first1=Joseph P.|title=Encyclopedia of the Black Death|date=2012|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1598842548|url=https://books.google.com/books?id=AppsDAKOW3QC&pg=PA249|page=249}}</ref>

Noong 1714, natapos ang pamamahala ng España sa Napoles bunga ng [[Digmaan ng Pagkakasunod sa España]]; pinamunuan ng [[Austria]]nong si [[Carlos VI, Banal na Emperador Romano|Carlos VI]] ang lungsod mula sa [[Viena]] sa pamamagitan ng kanyang mga biseroy.<ref>{{cite news|url=http://www.bartleby.com/65/ch/Charles6HRE.html|publisher=Bartleby.com|title=Charles VI, Holy Roman emperor|date=7 Oktubre 2007|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090202110539/http://bartleby.com/65/ch/Charles6HRE.html|archive-date=2 Pebrero 2009}}</ref> Gayumpaman, sa paglipas ng [[Digmaan ng Pagkakasunod sa Polonya]], muling nakuha ng mga Español ang Sicilia at Napoles bilang bahagi ng isang [[personal na unyon]], na kung saan kinikilala ng [[Tratado ng Vienna (1738)|Tratado ng Viena]] noong 1738 ang dalawang polidad bilang malaya sa ilalim ng sangay ng cadet ng mga Español na [[Pamilya Borbon|Borbon]].<ref>{{cite news|url=http://www.realcasadiborbone.it/uk/archiviostorico/cs_04.htm|publisher=RealCasaDiBorbone.it|title=Charles of Bourbon – the restorer of the Kingdom of Naples|date=7 Oktubre 2007|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090926150113/http://www.realcasadiborbone.it/uk/archiviostorico/cs_04.htm|archive-date=26 Setyembre 2009}}</ref>

Sa panahon ni [[Fernando I ng Dalawang Sicilia|Fernando IV]], ang mga epekto ng [[Himagsikang Pranses]] ay naramdaman sa Napoles: Si [[Horatio Nelson]], isang kaalyado ng mga Borbon, ay dumating pa rin sa lungsod noong 1798 upang magbabala laban sa mga republikanong Pransya. Napilitan si Fernando na umatras at tumakas sa [[Lungsod ng Palermo|Palermo]], kung saan siya ay protektado ng isang [[Maharlikang Hukbong-dagat|armadang Briton]].<ref name="parth22">{{cite news|url=http://faculty.ed.umuc.edu/~jmatthew/naples/Parthenopean_Republic.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20010306191407/http://faculty.ed.umuc.edu/~jmatthew/naples/Parthenopean_Republic.html|archive-date=6 Marso 2001|publisher=Faculty.ed.umuc.edu|title=The Parthenopean Republic|date=7 Oktubre 2007}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20010306191407/http://faculty.ed.umuc.edu/~jmatthew/naples/Parthenopean_Republic.html |date=6 Marso 2001 }}</ref> Gayumpaman, ang mas [[Uring panlipunan|mababang uri]] ng ''[[Lazzari|lazzaroni]]'' sa Napoles, bilang matinding mga [[Relihiyosong katapatang|relihiyoso]] at [[Monarkismo|monarkiko]], ay pinapaboran ang mga Borbon; sa sumunod na bakbakan, nilabanan nila ang Napolitanong maka-[[Italya|Republikanong]] aristokrasya, na naging sanhi ng isang digmaang sibil.{{fact}}
[[Talaksan:Veduta_di_Santa_Lucia_(Largo_di_Palazzo)_e_San_Martino,_Napoli,1799.jpg|thumb|Pagsasalarawan ng Napoles sa panahon ng panandaliang [[Republikang Partenopea]]]]
Sa paglaon, sinakop ng mga Republikano ang [[Castel Sant'Elmo]] at ipinahayag ang isang [[Republikang Partenopea]], na tiniyak ng [[Hukbong Pranses]].{{fact}} Ang isang [[kontrarebolusyonaryo]]ng hukbo ng relihiyon ng ''lazzari na'' kilala bilang ''[[Sanfedismo|sanfedisti]]'' sa ilalim ni Kardinal [[Fabrizio Ruffo]] ay itinatag; sila ay lubos na nagtagumpay, at ang Pranses ay pinilit na isuko ang mga kastilyong Napolitano, kasama ang kanilang hukbong-dagat na naglalayag pabalik sa [[Tolon]].{{fact}}

Si Fernando IV ay naibalik bilang hari; subalit, makalipas ang pitong taon lamang ay sinakop [[Napoleon I ng Pransiya|Napoleon]] ang kaharian at inilagay ang mga haring [[Pamilya Bonaparte|Bonapartista]], kasama na ang kaniyang kapatid na si [[Joseph Bonaparte]] (ang hari ng Espanya).<ref name="bonap2">{{cite news|url=http://www.onwar.com/aced/data/November/neapolitan1815.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20010731220756/http://www.onwar.com/aced/data/november/neapolitan1815.htm|archive-date=31 Hulyo 2001|publisher=Onwar.com|title=Austria Naples – Neapolitan War 1815|date=7 Oktubre 2007}}</ref> Sa tulong ng [[Imperyong Austriaco]] at mga kaalyado nito, ang mga Bonapartista ay natalo sa [[Digmaang Napolitano]], at muling nakuha ni Fernando IV ang trono at kaharian.{{fact}}

===== Malayang Dalawang Sicilia =====
{{Main||Kaharian ng Dalawang Sicilia}}Ang [[Kongreso ng Vienna]] noong 1815 ay saksi sa pagsasanib ng Napoles at Sicilia upang mabuo ang [[Kaharian ng Dalawang Sicilia]],{{fact}} kasama ang Napoles bilang kabeserang lungsod. Noong 1839, ang Napoles ay naging unang lungsod sa tangway ng Italya na mayroong riles, sa pagtatayo ng [[linya ng riles ng Napoles–Portici]].<ref name="railway2">{{cite journal|first=Diana|last=Webb|title=La dolce vita? Italy by rail, 1839–1914|journal=[[History Today]]|date=6 Hunyo 1996|url=http://www.historytoday.com/diana-webb/la-dolce-vita-italy-rail-1839-1914|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150924041629/http://www.historytoday.com/diana-webb/la-dolce-vita-italy-rail-1839-1914|archive-date=24 Setyembre 2015}}</ref>

=== Pag-iisang Italyano hanggang sa kasalukuyan ===
[[Talaksan:Napoli_Castel_Nuovo_museo_civico_-_ingresso_di_Garibaldi_a_Napoli_-_Wenzel_bis.jpg|left|thumb|Ang pagpasok ni [[Giuseppe Garibaldi|Garibaldi]] sa Napoles noong Setyembre 7, 1860]]
Matapos ang [[Ekspedisyon ng Isanglibo]] pinangunahan ni [[Giuseppe Garibaldi]], na nagtapos sa kontrobersiyal na [[Paglusob sa Gaeta (1860)|Paglusob sa Gaeta]], ang Napoles ay naging bahagi ng [[Kaharian ng Italya]] noong 1861 bilang bahagi ng [[Pag-iisa ng Italya|pag-iisang Italyano]], na tinapos ang panahon ng pamamahala ng Borbon. Ang ekonomiya ng lugar na dating kilala bilang Dalawang Sicilia ay bumulusok, na humantong sa isang walang-kapantay na [[Diasporang Italyano|alon ng pangingibang-bansa]],<ref name="modern2">{{cite news|url=http://www.oah.org/pubs/magazine/migrations/townsend.html|publisher=OAH.org|title=Italians around the World: Teaching Italian Migration from a Transnational Perspective|date=7 Oktubre 2007|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20101127225428/http://oah.org/pubs/magazine/migrations/townsend.html|archive-date=27 Nobyembre 2010}}</ref> may tinatayang 4 na milyong tao ang lumipat palabas ng Napoles sa pagitan ng 1876 at 1913.<ref>{{cite journal|first=Enrico|last=Moretti|title=Social Networks and Migrations: Italy 1876–1913|url=https://archive.org/details/sim_international-migration-review_fall-1999_33_3/page/640|journal=International Migration Review|volume=33|issue=3|pages=640–657|year=1999|jstor=2547529}}</ref> Sa apatnapung taon kasunod ng pagsasama, ang populasyon ng Napoles ay lumago ng 26% lamang, kumpara sa 63% para sa Turin at 103% para sa Milan; gayunpaman, noong 1884, ang Napoles pa rin ang pinakamalaking lungsod sa Italya na may 496,499 na naninirahan, o humigit-kumulang 64,000 bawat kilometro kuwadrado (higit sa dalawang beses sa densidad ng populasyon ng Paris).<ref name="snowden2">{{cite book|title=Naples in the Time of Cholera, 1884–1911|first=Frank M.|last=Snowden|publisher=Cambridge University Press|year=2002}}</ref> 

Ang mga kondisyong pampublikong pangkalusugan sa ilang mga lugar sa lungsod ay malubha, na may labindalawang epidemya ng [[kolera]] at [[sakit tifoidea]] na sanhi ng pagkamatay ng halos 48,000 katao sa kalahating siglo 1834-1884, at isang mataas (para sa takdang panahon) na [[tantos ng kamatayan]] na 31.84 bawat libo kahit sa panahong walang epidemya noong 1878-1883.{{r|snowden}} Pagkatapos noong 1884, nabiktima ang Napoles sa isang pangunahing epidemya ng [[kolera]], na kalakhang ang sanhi ay ang hindi magandang impraestruktura ng [[alkantarilya]] ng lungsod. Bilang tugon sa mga problemang ito pinangunahan ng gobyerno mula pa noong 1852 ang isang radikal na pagbabago ng lungsod na tinawag na ''risanamento'' na may layuning mapabuti ang impraestruktura sa alkantarilya at palitan ang pinakamakalat na mga lugar na may malalaki at mahahanging daan dahil ito ay itinuturing na pangunahing sanhi ng insalubridad. Ang proyekto ay napatunayang mahirap upang magawa kapwa pampulitika at pang-ekonomiya dahil sa katiwalian tulad ng ipinakita sa [[Inbestigasyong Saredo]], haka-haka sa lupa, at napakahabang burokrasya, lahat ng ito ay humantong sa proyekto na tumagal nang ilang dekada nang may halo-halong resulta. Ang pinakapansin-pansing mga pagbabagong ginawa ay ang pagtatayo ng Via Caracciolo kapalit ng paseo kasama ang paseo, ang paglikha ng [[Galleria Umberto I]] at [[c:Category:Galleria Principe di Napoli (Naples)|Galleria Principe]] at ang pagtatayo ng Corso Umberto.<ref>{{cite web|url=http://www.fedoa.unina.it/9963/1/decrescenzo_daniela_26.pdf|title=Archived copy|access-date=9 Hulyo 2018|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305135057/http://www.fedoa.unina.it/9963/1/decrescenzo_daniela_26.pdf|archive-date=5 Marso 2016}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://eddyburg.it/article/articleview/7035/0/242|archive-url=https://web.archive.org/web/20120125045426/http://eddyburg.it/article/articleview/7035/0/242|url-status=dead|archive-date=25 Enero 2012|title=Eddyburg.it - Bisogna Sventrare Napoli!|date=25 Enero 2012}}</ref>
[[Talaksan:Napoli_4.8.1943,_bombardamento_aereo_statunitense.jpg|thumb|Pambobomba ng mga [[Mga Alyado ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig|Alyado]] sa Napoles, 1943]]
Ang Napoles ang [[Pagbobomba ng Napoles sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig|pinakabinombang]] lungsod ng Italya noong [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]].<ref name="wii2"/> Bagaman ang mga Napolitano ay hindi naghimagsik sa ilalim ng [[Pasismong Italyano]], ang Napoles ang unang lungsod ng Italya na [[Apat na araw ng Napoles|nag-aklas]] laban sa [[okupasyong militar]] ng [[Alemanyang Nazi|Alemanya]]; ang lungsod ay ganap na napalaya noong Oktubre 1, 1943, nang ang puwersang Briton at Amerikano ay pumasok sa lungsod.<ref>{{cite book|last=Hughes|first=David|title=British Armoured and Cavalry Divisions|date=1999|publisher=Nafziger|pages=39–40}}</ref> [[Panununog ng libro|Sinunog]] ng mga umaalis na Aleman ang silid-aklatan ng [[Unibersidad ng Napoles Federico II|unibersidad]], pati na rin ang Samahang Maharlikang Italyano. Sinira din nila ang mga sinupan ng lungsod. Ang mga de-oras na bomba ng oras na nakatanim sa buong lungsod ay patuloy na sumabog hanggang Nobyembre.<ref>{{cite book|last1=Atkinson|first1=Rick|title=The Day of Battle|url=https://archive.org/details/dayofbattlewarin00atki|url-access=registration|date=2 Oktubre 2007|publisher=Henry Holt and Co.|location=4889}}</ref> Ang simbolo ng muling pagsilang ng Napoles ay ang muling pagtatayo ng simbahan ng [[Santa Chiara, Napoles|Santa Chiara]], na nawasak sa isang pagsalakay sa pambobomba ng [[Hukbong Himpapawid ng Estados Unidos]].<ref name="wii2" />

Ang espesyal na pagpopondo mula sa [[Cassa per il Mezzogiorno|Pondo para sa Timog]] ng gobyerno ng Italya ay ibinigay mula 1950 hanggang 1984, na tumutulong sa ekonomiyang Napolitano na bahagyang mapabuti, na may mga palatandaan ng lungsod tulad ng [[Piazza del Plebiscito]] na binago.<ref>{{cite news|url=http://faculty.ed.umuc.edu/~jmatthew/naples/blog19.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20030829022247/http://faculty.ed.umuc.edu/~jmatthew/naples/blog19.htm|archive-date=29 Agosto 2003|format=PDF|publisher=Frontier Center for Public Policy|title=North and South: The Tragedy of Equalization in Italy|date=7 Oktubre 2007}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20030829022247/http://faculty.ed.umuc.edu/~jmatthew/naples/blog19.htm |date=29 Agosto 2003 }}</ref> Gayunpaman, patuloy na nakakaapekto sa Napoles ang mataas na kawalan ng trabaho.

Inugnay ng Italyanong media ang mga [[Isyu sa pamamahala ng basura ng Napoles|isyu hinggil sa pamamahala sa basura]] ng nakaraan sa aktibidad ng ugnayan ng [[Organisadong krimen|organisasyong krimen]] ng [[Camorra]].<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/from_our_own_correspondent/6727215.stm|publisher=BBC|title=Naples at the mercy of the mob|date=7 Oktubre 2007|first=Christian|last=Fraser|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20070614224730/http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/from_our_own_correspondent/6727215.stm|archive-date=14 Hunyo 2007}}</ref> Dahil sa pangyayaring ito, laganap din ang kontaminasyon sa kapaligiran at tumaas na mga panganib sa kalusugan.<ref name="cdm2">{{cite web|url=http://www.protezionecivile.gov.it/resources/cms/documents/legge_195_Rifiuti_Campania.pdf|title=Consiglio dei Ministri n. 76/09|editor=Sito della Presidenza del Consiglio dei Ministri|access-date=19 Agosto 2019|archive-date=10 Hulyo 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180710164548/http://www.protezionecivile.gov.it/resources/cms/documents/legge_195_Rifiuti_Campania.pdf|url-status=dead}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180710164548/http://www.protezionecivile.gov.it/resources/cms/documents/legge_195_Rifiuti_Campania.pdf |date=10 Hulyo 2018 }}</ref> Noong 2007, ang pamahalaan ni [[Silvio Berlusconi]] ay nagsagawa ng matataas na pagpupulong sa Napoles upang ipakita ang kanilang hangarin na malutas ang mga problemang ito.<ref>{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601085&sid=acV5uzL85glM&refer=europe|archive-url=https://archive.today/20120724102030/http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601085&sid=acV5uzL85glM&refer=europe|url-status=dead|archive-date=24 Hulyo 2012|publisher=Bloomberg L.P.|title=Berlusconi Takes Cabinet to Naples, Plans Tax Cuts, Crime Bill|date=7 Oktubre 2007}}</ref> Gayumpaman, ang [[paghihirap sa huling bahagi ng 2000]] ay nagkaroon ng matinding epekto sa lungsod, na pinatindi ang mga problema sa pamamahala ng basura at kawalan ng trabaho.<ref>[https://www.theguardian.com/world/blog/2011/oct/16/naples-city-hard-luck-story "Naples, city of the hard luck story"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170407205949/https://www.theguardian.com/world/blog/2011/oct/16/naples-city-hard-luck-story|date=7 Abril 2017}}.</ref> Pagsapit ng Agosto 2011, ang bilang ng mga walang trabaho sa lugar ng Napoles ay umakyat sa 250,000, na nagbunsod ng mga protestang bayan laban sa sitwasyong pang-ekonomiya.<ref>[https://web.archive.org/web/20111120183828/http://www.demotix.com/news/776853/unemployment-spurns-protests-across-naples "Unemployment spawns protests across Naples"].</ref> Noong Hunyo 2012, ang mga paratang ng blackmail, pangingikil, at ipinagbabawal na pagbibigay ng kontrata ay lumitaw na may kaugnayan sa mga isyu sa pamamahala ng basura ng lungsod.<ref name="OneJun2">[http://mattinopadova.gelocal.it/cronaca/2012/06/20/news/cricca-veneta-sui-rifiuti-di-napoli-arrestati-i-fratelli-gavioli-1.5291660 "Cricca veneta sui rifiuti di Napoli: arrestati i fratelli Gavioli" (in Italian)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120622184314/http://mattinopadova.gelocal.it/cronaca/2012/06/20/news/cricca-veneta-sui-rifiuti-di-napoli-arrestati-i-fratelli-gavioli-1.5291660|date=22 Hunyo 2012}}.</ref><ref name="OneJul2">[http://www.sivempveneto.it/vedi-tutte/7429-gestione-dei-rifiuti-a-napoli-undici-arresti-tra-venezia-e-treviso.html "Gestione rifiuti a Napoli, undici arresti tra Venezia e Treviso" (in Italian)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140125122147/http://www.sivempveneto.it/vedi-tutte/7429-gestione-dei-rifiuti-a-napoli-undici-arresti-tra-venezia-e-treviso.html|date=25 Enero 2014}}.</ref>

Itinanghal sa Napoles ang ika-6 na [[World Urban Forum]] noong Setyembre 2012<ref>[https://web.archive.org/web/20120619131048/http://www.unhabitat.org/content.asp?cid=9740&catid=672&typeid=6&subMenuId=0 UN Habitat].</ref> at ang ika-63 [[International Astronautical Congress]] noong Oktubre 2012.<ref>{{cite web|last=Proietti|first=Manuela|url=http://www.diregiovani.it/gw/producer/dettaglio.aspx?id_doc=31468|title=Expo 2012, Napoli capitale dello spazio&#124; Iniziative &#124; DIREGIOVANI|publisher=Diregiovani.it|access-date=25 Enero 2010}}{{Dead link|date=Enero 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Noong 2013, ito ang nagtanghal ng [[Pangkalahatang Forum ng Mga Kulturang|Universal Forum of Cultures]] at nagtanghal para sa [[2019 Universiade ng Tag-init|2019 Summer Universiade]].

== Arkitektura ==
{{Infobox UNESCO World Heritage Site|WHS=Makasaysayang Sentro ng Napoles|Image=Napoli - piazza San Domenico Maggiore e guglia.jpg|Criteria=Kultural: ii, iv|ID=726|Year=1995|Area=1,021 ektarya|Buffer_zone=1,350 ektarya}}
{{See also|:Kategorya:Mga gusali at estruktura sa Napoles|l1=Mga gusali at estruktura sa Napoles}}

=== Pandaigdigang Pamanang Pook ng Napoles ===
[[Talaksan:Napoli_-_Palazzo_Reale19.jpg|thumb|[[Maharlikang Palasyo ng Napoles]]]]
Nag-iwan ang kasaysayan ng 2,800-taong Napoles ng isang kayamanan ng mga makasaysayang gusali at monumento, mula sa mga kastilyong medyebal hanggang sa mga klasikal na guho, at isang malawak na hanay ng mga kalapit na makabuluhang makasaysayan at kultural na pook, kabilang ang [[Maharlikang Palasyo ng Caserta|Palasyo ng Caserta]] at ang Romanong guho ng [[Pompeya]] at [[Herculano]].

Ang pinakatanyag na anyo ng arkitektura na nakikita sa kasalukuyang Napoles ay ang mga estilong [[Arkitekturang medyebal|Medyebal]], [[Arkitekturang Renasimyento|Renasimyento]], at [[Arkitekturang Baroko|Baroko]].<ref>{{cite news|url=http://www.inaples.it/eng/pianta_stratificata.htm|publisher=INaples.it|title=Historical centre|date=7 Oktubre 2007|access-date=22 Enero 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20120510113517/http://www.inaples.it/eng/pianta_stratificata.htm|archive-date=10 Mayo 2012}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120510113517/http://www.inaples.it/eng/pianta_stratificata.htm |date=10 Mayo 2012 }}</ref> Ang Napoles ay mayroong kabuuang 448 makasaysayang simbahan (1000 sa kabuuan<ref>[http://www.ilgiornaledellarte.com/articoli/2012/7/114021.html Ilgiornaledellarte.com] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130815042531/http://www.ilgiornaledellarte.com/articoli/2012/7/114021.html|date=15 Agosto 2013}}</ref>), at itinuturing isa sa mga pinaka-Katolikong lungsod sa mundo sa bilang ng mga lugar ng pagsamba.<ref name="churches3">{{cite news|url=http://www.red-travel.com/uk/ferrari-tour-italy/places/naples-english-guided-visit.htm|publisher=Red Travel|title=Naples|date=8 Enero 2008|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20120303111036/http://www.red-travel.com/uk/ferrari-tour-italy/places/naples-english-guided-visit.htm|archive-date=3 Marso 2012}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120303111036/http://www.red-travel.com/uk/ferrari-tour-italy/places/naples-english-guided-visit.htm |date=3 Marso 2012 }}</ref> Noong 1995, ang makasaysayang sentro ng Napoles ay itinala ng [[UNESCO]] bilang isang [[Pandaigdigang Pamanang Pook]], isang programa ng mga Nagkakaisang Bansa na naglalayong itala at panatilihin ang mga pook na may pangkulturang o natural na halaga bilang [[pangkalahatang pamana ng sangkatauhan]].{{quote|Ang Napoles ay isa sa pinakasinaunang lungsod sa Europa, na ang napapanahon hubog ng lunsod ay pinapanatili ang mga elemento ng mahaba at makulay na kasaysayan nito. Ang hugis-parihaba na kaayusang grid ng sinaunang Griyegong pundasyon ng Neapolis ay nakikita pa rin at nagpatuloy na ibigay ang pangunahing hugis para sa kasalukuyang-araw na latag ng lunsod ng Makasaysayang Sentro ng Napoles, isa sa pinakamahalagang pantalang lungsod sa Mediteraneo. Mula sa Gitnang Kapanahunan hanggang sa ika-18 siglo, ang Napoles ay isang sentro sa larangan ng sining at arkitektura, na ipinahayag sa mga sinaunang [[portipikasyon|kuta]] nito, ang mga maharlikang estruktura tulad ng Maharlikang Palasyo ng 1600, at ang mga palasyo at simbahang itinaguyod ng mga maharlikang pamilya.|Salik ng [[UNESCO]]|}}

=== Mga piazza, palasyo, at kastilyo ===
[[Talaksan:CastelOvo.jpg|left|thumb|Ang [[Castel dell'Ovo|Kastilyong Itlog]]]]
Ang pangunahing plaza ng lungsod o ''[[Plaza|piazza]]'' ng lungsod ay ang [[Piazza del Plebiscito]]. Ang pagtatayo nito ay sinimulan ng haring Bonapartistang si [[Joachim Murat]] at tinapos ng haring ng Borbon na si [[Fernando I ng Dalawang Sicilia|Fernando IV]]. Ang piazza ay may hangganan sa silangan ng [[Maharlikang Palasyo ng Napoles|Maharlikang Palasyo]] at sa kanluran ng simbahan ng [[San Francesco di Paola, Napoles|San Francesco di Paola]], na may mga columnata na umaabot sa magkabilang panig. Malapit ang [[Teatro di San Carlo]], na pinakalumang [[bahay opera]] sa Italya. Direkta sa tapat ng San Carlo ang [[Galleria Umberto I|Galleria Umberto]], isang sentrong pampamilihan at luklukang panlipunan.

Ang Napoles ay kilalang kilala sa mga makasaysayang kastilyo nito: Ang pinakasinauna ay ang [[Castel dell'Ovo]] ("Egg Castle"), na itinayo sa maliit na maliit na [[munting pulo]] ng Megarides, kung saan itinatag ng mga orihinal na kolonyalistang [[Cumae|Cumas]] ang lungsod. Sa mga panahong Romano ang maliit na pulo ay naging bahagi ng villa ni [[Luculo]] at kalaunan ito ang lugar kung saan ang huling emperador ng kanluranin na si [[Romulo Augustulo]], ay ipinatapon.<ref>{{cite web|url=http://www.comune.napoli.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/1433|title=Cultura - Il castel dell'ovo|access-date=9 Agosto 2013|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130814033557/http://www.comune.napoli.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/1433|archive-date=14 Agosto 2013}}</ref> Ito rin ang naging kulungan para kay [[Constanza, Reyna ng Sicilia|Emperatris Constanza]] sa pagitan ng 1191 at 1192 matapos na siya ay mabihag ng mga taga-Siciliano, at nina [[Conradin]] at [[Juana I ng Napoles]] bago ang kanilang pagbitay.

Ang [[Castel Nuovo]], na kilala rin bilang ''Maschio [[Capeto na Pamilyang Anjou|Angioino]]'', ay isa sa pinakamahalagang tanawin ng lungsod; ito ay itinayo noong panahon ni [[Carlos I ng Napoles|Carlos I]], ang unang [[Talaan ng mga monarko ng Napoles|hari ng Napoles]]. Saksi ang Castel Nuovo sa maraming kapansin-pansin na pangyayari sa kasaysayan: halimbawa, noong 1294, nagbitiw si [[Papa Celestino V]] bilang papa sa isang bulwagan ng kastilyo, at kasunod nito si [[Papa Bonifacio VIII]] inihalal bilang papa ng [[Collegium (sinaunang Roma)|collegium]] ng mga kardinal, bago lumipat sa Roma.<ref>{{cite web|url=http://www.comune.napoli.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/1372|title=Cultura - Patrimonio Artistico e Museale - Castel Nuovo|access-date=9 Abril 2012|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20120112011805/http://www.comune.napoli.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/1372|archive-date=12 Enero 2012}}</ref>

Ang [[Castel Capuano]] ay itinayo noong ika-12 siglo ni [[Guillermo I ng Sicilia|Guillermo I]], ang anak ni [[Roger II ng Sicilia]], ang unang monarko ng [[Kaharian ng Napoles]]. Ito ay pinalawak ni [[Federico II, Banal na Emperador ng Roma|Federico II]] at naging isa sa kanyang mga maharlikang palasyo. Kasabay ng kasaysayan nito, ang kastilyo ay ang tirahan ng maraming hari at reyna. Noong ika-16 na siglo ito ay naging Bulwakan ng Katarungan.<ref>{{cite web|url=http://www.fondazionecastelcapuano.it/storia.aspx|title=Fondazione Castel Capuano|access-date=10 Hulyo 2018|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180710195335/http://www.fondazionecastelcapuano.it/storia.aspx|archive-date=10 Hulyo 2018}}</ref>

Ang isa pang kastilyong Napolitano ay ang [[Castel Sant'Elmo]], na nakumpleto noong 1329 at itinayo sa hugis ng isang [[bituin]]. Ang estratehikong posisyon nito na tumatanaw sa buong lungsod ay naging dahilan upang punteryahin ito ng iba't ibang mananakop. Noong pag-aalsa ni [[Masaniello]] noong 1647, ang mga Espanyol ay sumilong sa Sant'Elmo upang makatakasan ang mga rebolusyonaryo.<ref>Giuseppe Grispello, Il mistero di Castel Sant'Elmo, Napoli, Guida, 1999, {{ISBN|88-7188-322-5}}.</ref>

Ang [[Kastilyo Carmine]], na itinayo noong 1392 at lubos na binago noong ika-16 na siglo ng mga Español, ay giniba noong 1906 upang magkaroon ng puwang sa Via Marina, bagaman ang dalawa sa mga tore ng kastilyo ay mananatili bilang isang bantayog. Ang Moog Vigliena, na itinayo noong 1702, ay nawasak noong 1799 sa panahon ng digmaang royalista laban sa Republikang Partenopea, at ngayon ay inabandona at mga labi na lamang.<ref>Ruggiero Gennaro, I castelli di Napoli, Napoli, Newton & Compton, 1995, {{ISBN|88-7983-760-5}}.</ref>

=== Mga simbahan at iba pang mga estrukturang panrelihiyon ===
{{See also|Talaan ng mga simbahan sa Napoles|Mga espira ng Napoles|Sementeryong Fontanelle}}
[[Talaksan:Facciata_Duomo_di_Napoli_-_BW_2013-05-16.jpg|thumb|[[Katedral ng Napoles]]|224x224px]]
[[Talaksan:VedutaCertosa.jpg|thumb|Mga nakabiting hardin ng [[Certosa di San Martino]]]]
[[Talaksan:Napoli_MonumentoGirolamini_Chiesa_20150115_(53).jpg|thumb|Loob ng [[Girolamini, Napoles|Simbahan ng Girolamini]]]]
[[Talaksan:Chiesa_del_Gesu_Nuovo.jpg|thumb|[[Gesù Nuovo|Simbahan ng Gesù Nuovo]]]]
Ang Napoles ay ang luklukan ng [[Katoliko Romanong Arkidiyosesis ng Napoles|Arkidiyoesis ng Napoles]], at ang [[Simbahang Katolikong Romano|Katolisismo]] ay lubos na mahalaga sa populasyon{{Fact|date=Nobyembre 2019}}; mayroong daan-daang mga [[Mga simbahan sa Napoles|simbahan]] sa lungsod.<ref name="churches3"/> Ang [[Katedral ng Napoles]] ang pangunahing lugar ng pagsamba sa lungsod; bawat taon sa Setyembre 19, nagtatanghal ito ng matagal nang Himala ni [[Jenaro ng Napoles|San Jenaro]], ang [[Santong patron|patron]] ng lungsod.{{fact}} Sa panahon ng himala, kung saan libo-libong mga Napolitano ang dumadako upang saksihan, ang tuyong dugo ni Jenaro ay sinasabing magiging likido kapag inilapit sa mga banal na [[relikya]] na sinasabing kabilang sa kaniyang katawan.<ref name="gennaro2">{{cite news|url=http://www.splendoroftruth.com/curtjester/2007/09/saint-gennaro/|publisher=SplendorofTruth.com|title=Saint Gennaro|date=24 Marso 2015|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402220116/http://www.splendoroftruth.com/curtjester/2007/09/saint-gennaro/|archive-date=2 Abril 2015|access-date=24 Marso 2015}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402220116/http://www.splendoroftruth.com/curtjester/2007/09/saint-gennaro/ |date=2 Abril 2015 }}</ref> Nasa ibaba ang isang piling listahan ng mga pangunahing simbahan, kapilya, at complex ng monasteryo ng Napoles:{{div col|colwidth=30em|rules=yes}}
* [[Certosa di San Martino]]
* [[Katedral ng Napoles]]
* [[San Francesco di Paola, Napoles|San Francesco di Paola]]
* [[Gesù Nuovo]]
* [[Girolamini, Napoles|Girolamini]]
* [[San Domenico Maggiore]]
* [[Santa Chiara (Napoles)|Santa Chiara]]
* [[San Paolo Maggiore]]
* [[Santa Maria della Sanità, Napoles]]
* [[Santa Maria del Carmine (Napoles)|Santa Maria del Carmine]]
* [[Sant'Agostino alla Zecca]]
* [[Madre del Buon Consiglio]]
* [[Santa Donna Regina Nuova|Santa Maria Donna Regina Nuova]]
* [[San Lorenzo Maggiore, Napoles|San Lorenzo Maggiore]]
* [[Santa Maria Donna Regina Vecchia]]
* [[Santa Caterina a Formiello]]
* [[Santissima Annunziata Maggiore, Napoles|Santissima Annunziata Maggiore]]
* [[San Gregorio Armeno]]
* [[San Giovanni a Carbonara]]
* [[Santa Maria La Nova]]
* [[Sant'Anna dei Lombardi]]
* [[Sant'Eligio Maggiore]]
* [[Santa Restituta]]
* [[Cappella Sansevero|Kapilya Sansevero]]
* [[San Pietro a Maiella]]
* [[San Gennaro extra Moenia]]
* [[San Ferdinando (Napoles)|San Ferdinando]]
* [[Pio Monte della Misericordia]]
* [[Santa Maria di Montesanto, Napoles|Santa Maria di Montesanto]]
* [[Chiesa di Sant'Antonio Abate|Sant'Antonio Abate]]
* [[Santa Caterina a Chiaia]]
* [[San Pietro Martire (Napoles)|San Pietro Martire]]
* [[Ermita ng Camaldoli (Napoles)|Ermita ng Camaldoli]]
* [[Palasyo ng Arsobispo (Napoles)|Palasyo ng Arsobispo]]
{{div col end}}

=== Iba pang tampok ===
[[Talaksan:Interior_of_Galleria_Umberto_I._Naples,_Campania,_Italy,_South_Europe.jpg|alt=|left|thumb|Sa loob ng [[Galleria Umberto I]]]]
Bukod sa Piazza del Plebiscito, ang Napoles ay may dalawa pang pangunahing pampublikong plaza: ang [[Piazza Dante (Napoles)|Piazza Dante]] at ang [[Piazza dei Martiri]]. Ang huli ay orihinal lamang na pang-alaala sa mga relihiyosong [[martir]], ngunit noong 1866, pagkatapos ng [[pag-iisa ng Italya]], idinagdag ang apat na leon, na kumakatawan sa apat na mga paghihimagsik laban sa Borbon.<ref>{{cite news|url=http://www.inaples.it/ita/dettaglio.asp?idp=92&cod=65|publisher=INaples.it|title=Piazza Dei Martiri|date=8 Enero 2008|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110722035628/http://www.inaples.it/ita/dettaglio.asp?idp=92&cod=65|archive-date=22 Hulyo 2011|access-date=1 Marso 2008}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110722035628/http://www.inaples.it/ita/dettaglio.asp?idp=92&cod=65 |date=22 Hulyo 2011 }}</ref>

Ang [[San Gennaro dei Poveri]] ay isang Renasimyentong ospital para sa mga mahihirap, na itinayo ng mga Espanyol noong 1667. Ito ang nangunguna sa isang mas ambisyosong proyekto, ang [[Ospedale L'Albergo Reale dei Poveri, Napoles|Ospisyong Borbon para sa Mahihirap]] sinimulan ni [[Carlos III ng Espanya|Carlos III]]. Ito ay para sa mga dukha at may sakit ng lungsod; nagbigay din ito ng pamayanang may sariling kakayahan kung saan ang mga mahihirap ay maninirahan at makakapagtrabaho. Bagaman isang kilalang pook, hindi na ito isang gumaganang ospital.<ref>{{cite book|last=Ceva Grimaldi|first=Francesco|author-link=Francesco Ceva Grimaldi (historian)|title=Della città di Napoli dal tempo della sua fondazione sino al presente|publisher=Stamperia e calcografia|year=1857|url=https://archive.org/details/dellacittdinapo01grimgoog|page=[https://archive.org/details/dellacittdinapo01grimgoog/page/n530 521]|quote=Albergo Reale dei Poveri napoli.|access-date=14 Pebrero 2013}}</ref>

==== Subteraneo ng Napoles ====
[[Talaksan:Galleria_borbonica_-_War_refuge_(Naples).jpg|thumb|[[Sonang heotermiko sa ilalim ng lupa ng Napoles|Subteraneo ng Napoles]]]]
{{Main|Ilalim ng Napoles|Mga Catacumba ni San Jenaro|Mga Catacumba ni San Gaudioso|San Pietro ad Aram}}Nasa [[Sonang heotermiko sa ilalim ng lupa ng Napoles|ilalim ng Napoles]] matatagpuan ang isang serye ng mga yungib at estruktura na nilikha ng mga siglo ng pagmimina, at ang lungsod ay nakasalalay sa ibabaw ng isang pangunahing sonang [[Gradyenteng heotermiko|heotermiko]]. Mayroon ding mga sinaunang [[Mundong Grecorromano|Grecorromanong]] imbakan na hinukay mula sa malambot na [[Toba|bato ng toba]] kung saan, at mula saan, karamihan sa lungsod ay itinayo. Humigit-kumulang {{Convert|1|km}} ng maraming kilometro ng mga lagusan sa ilalim ng lungsod ang maaaring bisitahin mula sa [[Sonang heotermiko sa ilalim ng lupa ng Napoles|Napoli Sotteranea]], na matatagpuan sa makasaysayang sentro ng lungsod sa [[Via dei Tribunali, Napoles|Via dei Tribunali]]. Ang sistemang ito ng mga lagusan at sisterna ay matatagpuan sa ilalim ng halos lahat ng lungsod at matatagpuan humigit-kumulang na {{Convert|30|m|ft}} ibaba antas ng lupa. Sa panahon ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], ang mga lagusang ito ay ginamit bilang mga [[kanlungan mula sa pagsalakay mula sa himpapawid]], at may mga inskripsiyon sa dingding na naglalarawan ng pagdurusa na tiniis ng mga bakwit noong panahong iyon.

Mayroong malalaking mga [[Mga Catacumba ni San Jenaro|catacumba]] sa loob at paligid ng lungsod, at iba pang mga palatandaan tulad ng [[Piscina Mirabilis]], ang pangunahing sisterna na naglilingkod sa [[Golpo ng Napoles]] noong panahong Romano.

Naroroon din ang maraming arkeolohikong paghuhukay; naibunyag sa [[San Lorenzo Maggiore, Napoles|San Lorenzo Maggiore]] ang [[macellum ng Napoles]], at sa [[Santa Chiara, Napoles|Santa Chiara]], ang pinakamalaking termal complex ng lungsod noong panahong Romano.

==== Mga liwasan, hardin, villa, balong, at hagdanan ====
[[Talaksan:FantanaSantaLucia2.jpg|thumb|[[Villa Comunale]]]]
Sa iba't ibang [[Liwasan|pampublikong liwasan]] sa Napoles, ang pinakatanyag ay ang [[Villa Comunale]], na itinayo ng haring Borbon na si [[Fernando I ng Dalawang Sicilia|Fernando IV]] noong dekada 1780;<ref>{{cite news|url=http://faculty.ed.umuc.edu/~jmatthew/naples/blog19.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20030829022247/http://faculty.ed.umuc.edu/~jmatthew/naples/blog19.htm|archive-date=29 Agosto 2003|publisher=Faculty.ed.umuc.edu|title=Villa Comunale|date=8 Enero 2008}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20030829022247/http://faculty.ed.umuc.edu/~jmatthew/naples/blog19.htm |date=29 Agosto 2003 }}</ref> ang liwasan ay orihinal na isang "Maharlikang Hardin", na nakalaan para sa mga miyembro ng maharlikang pamilya, ngunit bukas sa publiko sa mga espesyal na oisyal na pista. Ang Bosco di Capodimonte, ang pinakamalawak na berdeng espasyo sa lungsod, ay nagsilbi bilang isang pangalagaan ng pangangaso ng hari. Sa loob ng Liwasan mayroong karagdagang 16 na makasaysayang gusali kabilang ang mga tirahan, mga tuluyan, simbahan, pati na rin ang mga balong, estatwa, huerto, at kakahuyan.<ref>{{Cite web|url=http://www.museocapodimonte.beniculturali.it/information-en/|title=Information en|access-date=2021-09-19|archive-date=2021-06-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20210605153709/http://www.museocapodimonte.beniculturali.it/information-en/|url-status=dead}}</ref>

Ang isa pang mahalagang liwasan ay ang [[Parco Virgiliano]], may tanaw patungo sa maliit na maliit na bulkanikong pulo ng [[Nisida]]; lampas sa Nisida matatagpuan ang [[Procida]] at [[Ischia]].<ref name="parkvirg2">{{cite news|url=http://events.skyteam.com/sisp/index.htm?fx=event&event_id=32829|publisher=SkyTeam.com|title=Parco Virgiliano|date=8 Enero 2008|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20111003085052/http://events.skyteam.com/sisp/index.htm?fx=event&event_id=32829|archive-date=3 Oktubre 2011}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111003085052/http://events.skyteam.com/sisp/index.htm?fx=event&event_id=32829 |date=3 Oktubre 2011 }}</ref> Ang [[Parco Virgiliano (Mergellina)|Parco Virgiliano]] ay ipinangalan kay [[Virgilio]], ang klasikal na makatang Romano at manunulat ng Latin na itinuturing na [[Libingan ni Virgilio|inilibing]] sa malapit.{{fact}} Ang Napoles ay kilala sa maraming mga mararangyang [[villa]], balong, at hagdanan, tulad ng [[Arkitekturang Neoklasiko|Neoklasikong]] [[Villa Floridiana]], ang [[Balong ni Neptuno, Napoles|Balong ni Neptuno]], at ang mga [[hagdanang Pedamentina]].

== Heograpiya ==
[[Talaksan:Napoli_2.jpg|thumb|Ang [[Golpo ng Napoles]]]]
Ang lungsod ay matatagpuan sa [[Golpo ng Napoles]], sa kanlurang baybayin ng [[katimugang Italya]]; tumataas ito mula sa antas ng dagat hanggang sa taas na {{Convert|450|m|ft}}. Ang maliliit na ilog na dating tumawid sa gitna ng lungsod mula noon ay natakpan ng konstruksiyon. Nasa pagitan ito ng dalawang kilalang [[Bulkan|mabulkang]] rehiyon, ang [[Vesubio|Bundok Vesubio]] at ang [[Campi Flegrei]] (mga Campo Flegreo). Ang mga pulo ng [[Procida]], [[Capri]], at [[Ischia]] ay maaaring maabot lahat mula sa Napoles ng mga [[hidroala]] at lantsa. Ang mga baybaying [[Sorrento]] at ang [[Baybaying Amalfitana|Amalfitana]] ay matatagpuan sa timog ng lungsod, habang ang mga Romanong guho ng [[Pompeya]], [[Herculano]], [[Oplontis]], at [[Estabia]], na nawasak buhat ng pagsabog ng Vesubio noong 79 AD, ay makikita rin malapit. Ang mga pantalang bayan ng [[Pozzuoli]] at [[Baiae|Baia]], na bahagi ng Romanong pasilidad panghukbong-dagat ng [[Portus Julius]], ay nasa kanluran ng lungsod.

=== Mga kuwarto ng Napoles ===
[[Talaksan:Palazzo Donn'Anna e Bagno Elena (2007).jpg|thumb|Ang [[Villa Donn'Anna|Palazzo Donn'Anna]] at dalampasigang Bagno Donn'Anna sa [[Posillipo]]]]
{{Main|Mga kuwarto ng Napoles}}Ang tatlumpung kuwarto (''[[Quartiere|quartieri]]'') ng Napoles ay nakalista sa ibaba. Para sa mga layuning pang-administratibo, ang tatlumpung kapitbahayan na ito ay pinagsasama-sama sa sampung lupon ng pamayanan ng pamahalaan.<ref>{{cite news|url=http://www.palapa.it/palapadnn/Quartieri/tabid/52/Default.aspx|publisher=Palapa.it|title=Quartieri|date=8 Enero 2008|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20150904060527/http://www.palapa.it/palapadnn/Quartieri/tabid/52/Default.aspx|archive-date=4 Setyembre 2015|access-date=19 Pebrero 2008}}</ref>
{|
| valign="top" |1. [[Pianura]]

2. [[Bagnoli]]

3. [[Posillipo]]

4. [[Fuorigrotta]]

5. [[Soccavo]]

6. [[Chiaiano]]

7. [[Arenella]]

8. [[Vomero]]

9. [[Chiaia]]

10. [[San Ferdinando (Napoles)|San Ferdinando]]
| width="30" |
| valign="top" |11. [[Montecalvario]]

12. [[San Giuseppe (Napoles)|San Giuseppe]]

13. [[Avvocata]]

14. [[Porto (Napoles)|Porto]]

15. [[Pendino]]

16. [[San Lorenzo (Napoles)|San Lorenzo]]

17. [[Mercato (Napoles)|Mercato]]

18. [[Vicaria]]

19. [[Stella (Napoles)|Stella]]

20. [[San Carlo all'Arena]]
| width="30" |
| valign="top" |21. [[Piscinola-Marianella]]

22. [[Scampìa]]

23. [[Miano]]

24. [[Secondigliano]]

25. [[San Pietro a Patierno|S.Pietro a Patierno]]

26. [[Poggioreale (Napoles)|Poggioreale]]

27. [[Zona Industriale]]

28. [[San Giovanni a Teduccio]]

29. [[Barra (Napoles)|Barra]]

30. [[Ponticelli]]
|}

== Edukasyon ==
[[Talaksan:UniversitàNapoli.jpg|left|thumb|Pangunahing gusali ng [[Unibersidad ng Napoles Federico II]]]]
Ang Napoles ay kilala para sa maraming mas mataas na institusyon sa edukasyon at mga sentro ng pagsasaliksik. Nagtatanghal ang Napoles ng itinuturing na pinakalumang unibersidad ng estado sa buong mundo, sa anyo ng [[Unibersidad ng Napoles Federico II]], na itinatag ni [[Federico II, Banal na Emperador ng Roma|Federico II]] noong 1224. Ang unibersidad ay kabilang sa pinakatanyag sa Italya, na may halos 100,000 mag-aaral at higit sa 3,000 mga propesor noong 2007.<ref>{{cite news|url=http://www.international.unina.it/contenuto.php?id_group=6&id_pag=20|publisher=UNINA.it|title=University of Naples 'Federico II'|date=7 Oktubre 2007|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080229100244/http://www.international.unina.it/contenuto.php?id_group=6&id_pag=20|archive-date=29 Pebrero 2008}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080229100244/http://www.international.unina.it/contenuto.php?id_group=6&id_pag=20 |date=29 Pebrero 2008 }}</ref> Naglalaman din ito ng [[Harding Botaniko ng Napoles]], na binuksan noong 1807 ni [[Joseph Bonaparte]], gamit ang mga plano na inilabas sa ilalim ng haring Borbon na si [[Fernando I ng Dalawang Sicilia|Fernando IV]]. Nagtatampok ang 15 hectares ng hardin sa mahigit-kumulang 25,000 sample ng halaman, na kumakatawan sa higit sa 10,000 espesye ng halaman.<ref>{{cite news|url=http://www.ortobotanico.unina.it/VerInglese/pstoria/StoriaE.htm|publisher=OrtoBotanico.UNINA.it|title=Orto Botanico di Napoli|date=7 Oktubre 2007|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080212125906/http://www.ortobotanico.unina.it/VerInglese/pstoria/StoriaE.htm|archive-date=12 Pebrero 2008|access-date=13 Marso 2008}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080212125906/http://www.ortobotanico.unina.it/VerInglese/pstoria/StoriaE.htm |date=12 Pebrero 2008 }}</ref>

Ang Naoples ay pinaglilingkuran din ng "[[Università degli Studi della Campania Luigi Vanvitelli|Pangalawang Pamantasan]]" (ngayon ay pinangalanang [[Università degli Studi della Campania Luigi Vanvitelli|Unibersidad ng Campania Luigi Vanvitelli]]), isang modernong unibersidad na binuksan noong 1989, at kung saan ay may matibay na ugnayan sa kalapit na [[Caserta|lalawigan ng Caserta]].<ref>{{cite news|url=http://www.napoliaffari.com/napoliaffari/index.php?option=com_content&task=view&id=72&Itemid=255|publisher=NapoliAffari.com|title=Scuola: Le Università|date=7 Oktubre 2007|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140719030942/http://www.napoliaffari.com/napoliaffari/index.php?option=com_content&task=view&id=72&Itemid=255|archive-date=19 Hulyo 2014}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140719030942/http://www.napoliaffari.com/napoliaffari/index.php?option=com_content&task=view&id=72&Itemid=255 |date=19 Hulyo 2014 }}</ref> Ang isa pang kilalang sentro ng edukasyon ay ang [[Silanganang Pamantasan ng Napoles|Istituto Universitario Orientale]], na dalubhasa sa [[Mundong silanganin|kultura ng Silangan]], at itinatag ng [[Kapisanan ni Hesus|misyonerong Heswitang]] si Matteo Ripa noong 1732, matapos siyang bumalik mula sa korte ng [[Kangxi Emperor|Kangxi]], ang [[Emperador ng Tsina|Emperador]] ng [[Mga Manchu|Manchu]] na [[Dinastiyang Qing]] ng [[Tsina]].<ref>{{cite book|last=Ripa|first=Matteo|title=Memoirs of Father Ripa: During Thirteen Years Residence at the Court of Peking in the Service of the Emperor of China|publisher=New York Public Library|url=https://books.google.com/books?id=ex8LAAAAYAAJ&q=Memoirs+of+Father+Ripa|year=1849}}</ref>

== Politika ==
[[Talaksan:Pal_Giacom.jpg|thumb|[[Palazzo San Giacomo, Napoles|Palazzo San Giacomo]], ang munisipyo]]
{{Main|Politika ng Campania|Talaan ng mga alkalde ng Napoles|Halalan sa Napoles}}

=== Pamamahala ===
Ang bawat isa sa 7,904 [[komuna]] sa Italya ay lokal na kinakatawan ng isang [[Sangguniang Panlungsod|sangguniang panlungsod]] pinamumunuan ng isang nahalal na alkalde, na kilala bilang isang ''sindaco'' at impormal na tinawag na unang mamamayan (''primo cittadino''). Ang sistemang ito, o isa na kapareho nito, ay nakatalaga na mula nang salakayin ang Italya ng mga [[Napoleon I ng Pransiya|puwersang Napoleon]] noong 1808. Nang maibalik ang [[Kaharian ng Dalawang Sicilia]], ang sistema ay napanatili na may mga kasapi ng mga maharlika na pumupuno sa mga gampaning alkalde. Sa pagtatapos ng ika-19 na siglo, ang mga [[Partidong politiko|partido politikal]] ay nagsimulang umusbong; sa [[Italyanong pasismo|panahong pasista]], ang bawat komite ay kinatawan ng isang ''podestà''. Mula noong [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], ang tanawin ng politika ng Napoles ay hindi alinman sa malakas na naging [[Makakanang politika|makakanan]] o [[Makakaliwang politika|makakaliwa]] – kapuwa mga [[Kristiyanong demokrasya|Kristiyanong demokrata]] at [[Demokratikong sosyalismo|demokratikong sosyalista]] ang namamahala sa lungsod sa iba't ibang panahon, na may halos pantay na dalas. Sa kasalukuyan, ang alkalde ng Napoles ay si [[Gaetano Manfredi]].

=== Mga pagkakahating pang-administratibo ===
{|
|[[Unang munisipalidad ng Napoles|Unang munisipalidad]]
| - [[Chiaia]], [[Posillipo]], [[San Ferdinando (Napoles)|San Ferdinando]]
|-
|[[Ikalawang munisipalidad ng Napoles|Ikalawang munisipalidad]]
| - [[Avvocata]], [[Mercato (Napoles)|Mercato]], [[Montecalvario]], [[Pendino]], [[Porto (Napoles)|Porto]], [[San Giuseppe (Napoles)|San Giuseppe]]
|-
|[[Ikatlong munisipalidad ng Napoles|Ikatlong munisipalidad]]
| - [[San Carlo all'Arena]], [[Stella (Napoles)|Stella]]
|-
|[[Ikaapat na munisipalidad ng Napoles|Ikaapat na munisipalidad]]
| - [[Poggioreale (Napoles)|Poggioreale]], [[San Lorenzo (Napoles)|San Lorenzo]], [[Vicaria]], [[Zona Industriale]]
|-
|[[Ikalimang munisipalidad ng Napoles|Ikalimang munisipalidad]]
| - [[Arenella]], [[Vomero]]
|-
|[[Ikaanim na munisipalidad ng Napoles|Ikaanim na munisipalidad]]
| - [[Barra (Napoles)|Barra]], [[Ponticelli]], [[San Giovanni a Teduccio]]
|-
|[[Ikapitong munisipalidad ng Napoles|Ikapitong munisipalidad]]
| - [[Miano]], [[San Pietro a Patierno]], [[Secondigliano]]
|-
|[[Ikawalong munisipalidad ng Napoles|Ikawalong munisipalidad]]
| - [[Chiaiano]], [[Marianella]], [[Piscinola]], [[Scampia]]
|-
|[[Ikasiyam na munisipalidad ng Napoles|Ikasiyam na munisipalidad]]
| - [[Pianura]], [[Soccavo]]
|-
|[[Ikasampung munisipalidad ng Napoles|Ikasampung munisipalidad]]
| - [[Bagnoli]], [[Fuorigrotta]]
|}

== Ekonomiya ==
[[Talaksan:Cruise_ship_in_Naples_(8097207647).jpg|thumb|Ang [[pantalan ng Napoles]]]]
{{Main|Ekonomiya ng Napoles}}Ang Napoles ay ang ika-apat na pinakamalaking ekonomiya sa [[Milan|Italya]] pagkatapos ng Milan, Roma, at [[Lungsod ng Turin|Turin]], at ito ang [[Talaan ng mga lungsod ayon sa GDP|ika-103 pinakamalaking ekonomiyang panlungsod]] sa daigdig sa pamamagitan ng [[kapangyarihan sa pagbili]], na may tinatayang 2011 GDP na US$ 83.6&nbsp;bilyon, katumbas ng $ 28,749 bawat katao.<ref name="Brookings2">{{cite web|url=http://www.brookings.edu/research/interactives/global-metro-monitor-3|archive-url=https://web.archive.org/web/20130409042401/http://www.brookings.edu/research/interactives/global-metro-monitor-3|archive-date=9 Abril 2013|title=Global city GDP 2011|publisher=Brookings Institution|access-date=5 Marso 2013}}</ref><ref name="PWCdata">{{Cite web |title="Which are the largest city economies in the world and how might this change by 2025?" |url=https://www.ukmediacentre.pwc.com/imagelibrary/downloadMedia.ashx?MediaDetailsID=1562 |access-date=2021-09-19 |archive-date=2013-05-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130531000745/http://www.ukmediacentre.pwc.com/imagelibrary/downloadMedia.ashx?MediaDetailsID=1562 |url-status=dead }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110504031739/https://www.ukmediacentre.pwc.com/imagelibrary/downloadMedia.ashx?MediaDetailsID=1562 |date=2011-05-04 }}</ref> Ang Napoles ay isang pangunahing [[pusod ng cargo]], at ang [[pantalan ng Napoles]] ay isa sa pinakamalaki at pinakaabala sa Mediteraneo. Ang lungsod ay nakaranas ng makabuluhang paglago ng ekonomiya mula pa noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, ngunit ang kawalan ng trabaho ay nananatiling isang pangunahing problema,<ref>{{cite web|title=Il Comune - Area statistica - struttura della popolazione e territorio - città - condizione professionale|url=http://www.comune.napoli.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/2845|website=www.comune.napoli.it|publisher=Comune di Napoli|access-date=5 Oktubre 2019|language=it}}</ref><ref>{{cite web|title=Tasso di disoccupazione : Tasso di disoccupazione - livello provinciale|url=http://dati.istat.it/index.aspx?queryid=20745|website=dati.istat.it|access-date=5 Oktubre 2019}}</ref><ref>{{cite news|last1=Grassi|first1=Paolo|title=Napoli, è record di disoccupati|url=https://corrieredelmezzogiorno.corriere.it/napoli/cronaca/18_marzo_14/napoli-record-disoccupati-a051c670-2766-11e8-89ed-3e6c0875554d.shtml|access-date=5 Oktubre 2019|work=Corriere del Mezzogiorno|date=14 Marso 2018|language=it}}</ref> at ang lungsod ay kinatatangian ng mataas na antas ng katiwalian sa politika at [[organisadong krimen]].<ref name="OneJun2"/><ref name="OneJul2"/>{{Failed verification|date=Setyembre 2019}}

Ang Napoles ay isang pangunahing pambansa at pandaigdingang patutunguhan ng turista, na isa sa mga nangungunang lungsod para sa mga turista sa Italya at Europa. Sinimulang bisitahin ng mga turista ang Napoles noong ika-18 siglo, sa panahon ng [[Dakilang Pasyal]]. Sa mga pandaigdigang pagdating, ang Napoles ay ang ika-166 na pinakadinadalaw na lungsod sa mundo noong 2008, na may 381,000 bisita (1.6% na pagbaba mula sa nakaraang taon), matapos ng [[Lille]], ngunit higit sa [[York]], [[Stuttgart]], [[Belgrado]], at [[Dallas, Texas|Dallas]].<ref>{{cite web|url=http://www.euromonitor.com/_Euromonitor_Internationals_Top_City_Destinations_Ranking|archive-url=https://web.archive.org/web/20100111043452/http://www.euromonitor.com/_Euromonitor_Internationals_Top_City_Destinations_Ranking|archive-date=11 Enero 2010|title=Euromonitor Internationals Top City Destinations Ranking Euromonitor archive|publisher=Euromonitor.com|date=12 Disyembre 2008|access-date=28 Marso 2010}}</ref>

Sa mga nagdaang panahon, nagkaroon ng paglipat mula sa isang tradisyonal na ekonomiya na nakabatay sa agrikultura sa lalawigan ng Napoles patungo sa isa batay sa mga [[Tersiyaryong sektor ng ekonomiya|industriya ng serbisyo]].<ref name="istituto2">{{cite news|url=http://www.cnr.it/istituti/Libri.html?cds=093&id=1617|publisher=Istituto ISSM|title=Rapporto sullo stato dell'economia della Provincia di Napoli|date=8 Enero 2008|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110927174306/http://www.cnr.it/istituti/Libri.html?cds=093&id=1617|archive-date=27 Setyembre 2011|access-date=6 Marso 2008}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110927174306/http://www.cnr.it/istituti/Libri.html?cds=093&id=1617 |date=27 Septiyembre 2011 }}</ref> Noong unang bahagi ng 2002, mayroong higit sa 249,590 negosyo na nagpapatakbo sa lalawigan na nakarehistro sa Pampublikong Talaan ng Kamara ng Komersiyo.{{fact}} Ang sektor ng serbisyo ay nagpapatrabaho sa karamihan ng Napolitano, bagaman higit sa kalahati nito ay maliliit na negosyo na may mas mababa sa 20 manggagawa; 70 kumpanya ang sinasabing katamtamang laki na may higit sa 200 manggagawa; at 15 ang may higit sa 500 manggagawa.{{fact}}

Noong 2003, ang trabaho sa lalawigan ng Napoles ay nakahanay sa mga sumusunod:{{fact}}
{| class="wikitable"
!
!<small>[[Mga serbisyo publiko]]</small>
!<small>Paggawa</small>
!<small>Komersiyo</small>
!<small>Konstruksiyon</small>
!<small>Transportasyon</small>
|-
|<small>Porsiyento</small>
|30.7%
|18%
|14%
|9.5%
|8.2%
|}

=== Turismo ===
Ang Napoles, kasama ng [[Florencia]], [[Roma]], [[Lungsod ng Venecia|Venecia]], at [[Milan]], ay isa sa pangunahing destinasyon ng mga turista sa Italya.<ref>{{Cite web|last=ildenaro.it|date=2018-03-23|title=Turismo, dal Cipe 6 milioni per le "top destinations" d'Italia: c'è anche Napoli|url=https://www.ildenaro.it/turismo-dal-cipe-6-milioni-le-top-destinations-ditalia-ce-anche-napoli/|access-date=2021-02-25|website=Ildenaro.it|language=it-IT}}</ref> Na may 3,700,000 na mga bisita noong 2018,<ref>{{Cite web|date=2019-07-15|title=Turismo in Italia nel 2018|url=https://www.istat.it/it/archivio/232137|url-status=live|access-date=2021-02-25|website=[[istat.it]]|language=it}}</ref> ang lungsod ay ganap na umusbong mula sa matinding pagbaba ng turista noong nakaraang mga dekada (sanhi lalo na sa unilateral na patutunguhan ng isang pang-industriyang lungsod ngunit dahil din sa pinsala sa imaheng dulot ng Italyanong media,<ref>{{Cite journal|date=2015-07-12|title=Sassi / La cattiva scuola|url=http://dx.doi.org/10.3280/cad2015-001003|journal=CADMO|issue=1|pages=26|doi=10.3280/cad2015-001003|issn=1122-5165|access-date=2021-02-25}}</ref><ref>{{Cite web|date=2016-02-12|title=Se il Sud è la parte cattiva del Paese|url=http://corrieredelmezzogiorno.corriere.it/bari/politica/16_febbraio_12/se-l-sud-parte-cattiva-paese-bafb2910-d1b1-11e5-ac58-cce880070ff3.shtml|url-status=live|access-date=2021-02-25|website=[[Corriere della Sera]]|language=it}}</ref> mula sa [[lindol sa Irpinia noong 1980]] at ang [[Krisis sa pamamahala ng basura sa Napoles|krisis sa basura]], na pumabor sa mga baybaying sentro sa [[Kalakhang pook ng Napoles|kalakhang pook]] nito).<ref>{{Cite web|title=E' uscito il libro Lo stato della città. Napoli e la sua area metropolitana a cura di Luca Rossomando : Inchiesta|url=http://www.inchiestaonline.it/osservatorio-sulle-citta/e-uscito-il-libro-lo-stato-della-citta-napoli-e-la-sua-area-metropolitana-a-cura-di-luca-rossomando/|access-date=2021-02-25}}</ref> Gayunpaman, upang masuri nang mabuti ang kalagayan, dapat isaalang-alang na ang isang malaking bahagi ng mga turista ay bumibisita sa Napoles bawat taon, ay nananatili sa maraming mga lokalidad sa paligid nito,<ref>{{Cite web|title=Linee guida per lo sviluppo turistico della Regione Campania, pp.10 a 13|url=http://www.sito.regione.campania.it/burc/pdf02/burcspecialeturismo/linee_guida.pdf|url-status=live|access-date=2021-02-25|website=sito.regione.campania}}</ref> konektado sa lungsod na may parehong mga pribado at pampublikong direktang linya.<ref>{{Cite web|last=g.marinelli|date=2018-02-01|title=Campania Express 2019|url=https://www.eavsrl.it/web/content/campania-express-2019|access-date=2021-02-25|website=EAV srl|language=it|archive-date=2019-03-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20190331185406/https://www.eavsrl.it/web/content/campania-express-2019|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|last=g.marinelli|date=2018-02-01|title=Campania Express 2019|url=https://www.eavsrl.it/web/content/campania-express-2019|access-date=2021-02-25|website=EAV srl|language=it|archive-date=2019-03-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20190331185406/https://www.eavsrl.it/web/content/campania-express-2019|url-status=dead}}</ref> Ang mga pang-araw-araw na pagbisita sa Napoles ay isinasagawa ng iba't ibang Romanong operator ng pasyal at ng lahat ng mga pangunahing resort pangturista ng [[Campania]]: Ang Napoles ang pang-labing isang pinakabinibisitang [[Komuna|munisipalidad sa Italya]] at ang una sa [[Katimugang Italya|Timog]].

== Kultura ==

=== Sining ===
[[Talaksan:Fergola,_Salvatore_The_Inauguration_of_the_Naples_-_Portici_Railway,_1840.JPG|thumb|Isang [[Romantisismo|romantikong]] pagpipinta ni Salvatore Fergola na nagpapakita ng 1839 na pagpapasinaya ng linya ng riles ng Naples-Portici]]
Ang Napoles ay matagal nang naging sentro ng sining at arkitektura, na tinutuldukan mga simbahang Medyebal, Renasimiyento, at Baroko, mga kastilyo at palasyo. Ang isang pangunahing kadahilanan sa pagpapaunlad ng paaralan ng pagpipintang Napolitano ay ang pagdating ni Caravaggio sa Napoles noong 1606. Noong ika-18 siglo, dumaan ang Napoles sa isang panahon ng [[neoklasisismo]], kasunod ng pagtuklas ng napakalawak na mga guhong Romano ng [[Herculano]] at [[Pompeya]].

Ang [[Accademia di Belle Arti di Napoli|Suriang Napolitano ng Belyas-Artes]], itinatag ni [[Carlos III ng Espanya|Carlos III ng Borbon]] noong 1752 bilang ang Real Accademia di Disegno ([[Wikang Tagalog|tl]]: ''Maharlikang Surian ng Disenyo''), ay ang sentro ng artistikong Paaralan ng [[Posillipo]] noong ika-19 na siglo. Ang mga artista tulad nina [[Domenico Morelli]], [[Giacomo Di Chirico]], [[Francesco Saverio Altamura]], at [[Gioacchino Toma]] ay nagsilikha sa Napoles sa panahong ito, at marami sa kanilang mga gawa ang ipinakita ngayon sa koleksiyon ng sining ng Surian. Nag-aalok ang modernong Academy ng mga kurso sa pagpipinta, [[Disenyong panloob|dekorasyon]], eskultura, disenyo, [[Pangangalaga at pagpapanumbalik ng pagmamay-aring kultural|pagpapanumbalik]], at pagpaplano ng lunsod. Kilala rin ang Napoles sa mga sinehan nito, na kabilang sa mga pinakaluma sa Europa – ang [[bahay opera]] ng [[Teatro di San Carlo]] nagsimula pa noong ika-18 siglo.

Ang Napoles din ang tahanan ng masining na tradisyon ng [[porselanang Capodimonte]]. Noong 1743, itinatag ni Carlos ng Bourbon ang Maharlikang Pagawaan ng Capodimonte, na ang marami sa mga likhang sining ay ipinapakita na ngayon sa [[Museo ng Capodimonte]]. Marami sa mga pabrika ng porselana ng Napoles ang nananatiling aktibo ngayon.

=== Lutuin ===
[[Talaksan:Eq_it-na_pizza-margherita_sep2005_sml.jpg|thumb|[[Napolitanong pizza]]. Inimbento ang pizza sa Napoles]]
[[Talaksan:Sfogliatelle_on_plate.jpg|thumb|[[Sfogliatelle]], isang tanyag na Napolitanong tinapay]]
{{Main|Lutuing Napolitano|Napolitanong sorbetes|Napolitanong pizza|Napolitanong ragù}}Ang Napoles ay sikat sa daigdig para sa kanyang [[Lutuing Napolitano|lutuin]] at alak; kumukuha ito ng mga impluwensiya sa pagluluto mula sa maraming kultura na namalagi rito sa kurso ng kasaysayan nito, kasama na ang mga [[Sinaunang Gresya|Griyego]], Español, at Pranses. Ang lutuing Napolitano ay lumitaw bilang isang natatanging anyo noong ika-18 siglo. Ang mga sangkap ay karaniwang mayaman sa panlasa, habang nananatiling abot-kaya sa pangkalahatang populasyon.<ref>{{cite news|url=http://www.italianfoodforever.com/iff/articles.asp?id=55|publisher=ItalianFoodForever.com|title=The Foods of Sicily – A Culinary Journey|date=24 Hunyo 2007|access-date=19 Hunyo 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080212090911/http://www.italianfoodforever.com/iff/articles.asp?id=55|archive-date=12 Pebrero 2008}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080212090911/http://www.italianfoodforever.com/iff/articles.asp?id=55 |date=12 Pebrero 2008 }}</ref>

Ang Napoles ay tradisyonal na itinuturing bilang tahanan ng [[pizza]].{{fact}} Nagmula ito bilang pagkain ng mga mahihirap, ngunit sa ilalim ng [[Fernando I ng Dalawang Sicilia|Fernando IV]], naging tanyag ito sa mga matataas na klase: ang sikat na [[Pizza|Margherita]] pizza ay pinangalanan matapos kay Reyna [[Margarita ng Saboya]] matapos ang kaniyang pagbisita sa lungsod.<ref name="pizza2">{{cite news|url=http://www.holidaycityflash.com/italy/pizza_naples.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20060619115409/http://www.holidaycityflash.com/italy/pizza_naples.htm|archive-date=19 Hunyo 2006|publisher=HolidayCityFlash.com|title=Pizza – The Pride of Naples|date=8 Enero 2008|access-date=24 Hunyo 2013}}</ref> Tradisyonal na niluluto sa isang [[Masoneriyang pugon|pugon]] na may mga sinusunog na kahoy, ang mga sangkap ng Napolitanong pizza ay mahigpit na pinanganagsiwaan ng batas mula pa noong 2004, at dapat isama ang uri ng harina ng trigo na "00" kasama ang pagdaragdag ng uri ng harina na "0" [[pampaalsa]], natural na mineral na tubig, mga binalatang kamatis o mga sariwang [[seresang kamatis]], [[mozzarella]], [[asing dagat]], at extra birhen na [[langis ng oliba]].<ref name="autogenerated22">[http://www.fornobravo.com/vera_pizza_napoletana/VPN_spec.html "Proposal of recognition of the Specialita' Traditionale Garantita 'Pizza Napoletana'"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090208104542/http://www.fornobravo.com/vera_pizza_napoletana/VPN_spec.html|date=8 Pebrero 2009}}.</ref>

Ang [[Ispageti|spaghetti]] ay naiugnay din sa lungsod at karaniwang kinakain ng mga tulya ''[[vongole]]'' o ''[[lupini di mare]]'': isang tanyag na simbolikong kuwentong-bayang Napolitanong ay ang personahong comic na si [[Pulcinella]] na kumakain ng isang plato ng spaghetti.<ref>{{cite news|url=http://www.portanapoli.com/Ita/Cucina/cucina.html|publisher=PortaNapoli.com|title=La cucina napoletana|date=8 Enero 2008|access-date=24 Hunyo 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130515000255/http://www.portanapoli.com/Ita/Cucina/cucina.html|archive-date=15 Mayo 2013}}</ref> Kabilang sa iba pang mga lutuing sikat sa Napoles ang ''[[Parmigiana]] di melanzane'', ''spaghetti alle vongole'', at ''casatiello.<ref>{{cite news|url=http://www.cucinet.com/campania.htm|publisher=CuciNet.com|title=Campania|date=8 Enero 2008|access-date=24 Hunyo 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20121127083621/http://www.cucinet.com/campania.htm|archive-date=27 Nobyembre 2012}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121127083621/http://www.cucinet.com/campania.htm |date=27 Nobiyembre 2012 }}</ref>'' Bilang isang lungsod sa baybayin, ang Napoles ay kilala pa sa maraming pagkaing pagkaing dagat, kabilang ang ''impepata di cozze'' (pinamintang [[tahong]]), ''purpetiello affogato'' ([[pugita]]ng inilagay sa sabaw), ''alici marinate'' (inatsarang [[dilis]]), ''baccalà alla napoletana'' (inasinang [[bakalaw]]) at ''baccalà fritto'' (pritong bakalaw), isang ulam na karaniwang kinakain tuwing panahon ng [[Pasko]].

=== Wika ===
{{Main|Wikang Napolitano}}Ang [[wikang Napolitano]], na itinuturing na isang natatanging wika at pangunahin na sinasalita sa lungsod, ay matatagpuan din sa rehiyon ng [[Campania]] at ikinalat sa iba pang lugar ng [[Katimugang Italya]] ng mga Napolitanong imigrante, at sa maraming pang lugar sa mundo. Noong Oktubre 14, 2008, isang batas pangrehiyon ang ipinataw ng Campania na may epekto na ang paggamit ng wikang Napolitano bilang protektado.<ref>{{cite web|url=http://www.denaro.it/VisArticolo.aspx?IdArt=548026|title=Tutela del dialetto, primo via libera al Ddl campano|work=Il Denaro|date=15 Oktubre 2008|access-date=22 Hunyo 2013|language=it|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110727043316/http://www.denaro.it/VisArticolo.aspx?IdArt=548026|archive-date=27 Hulyo 2011}}</ref>

Ang terminong "wikang Napolitano" ay madalas na ginagamit upang ilarawan ang wika ng lahat ng [[Campania]] (maliban sa [[Cilento]]), at kung minsan ay inilalapat sa buong [[Wikang Napolitano|wikang Timog Italyano]]; tinutukoy ng ''[[Ethnologue]]'' ang huli bilang ''Napoletano-Calabrese''.<ref name="Ethnologue Napoletano-Calabrese2">{{cite web|url=http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=nap|title=Ethnologue Napoletano-Calabrese|publisher=Ethnologue.com|access-date=13 Marso 2011|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110514001812/http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=nap|archive-date=14 Mayo 2011}}</ref> Ang grupong pangwika na ito ay sinasalita sa buong bahagi ng katimugang kontinental ng [[Italya]], kabilang ang distrito ng [[Gaeta]] at [[Sora, Lazio|Sora]] sa katimugang [[Lazio]], ang katimugang bahagi ng [[Marche]] at [[Abruzzo]], Molise, [[Basilicata]], hilagang [[Calabria]], at hilaga at gitnang [[Apulia]]. Noong 1976, mayroong tinatayang 7,047,399 [[Katutubong wika|katutubong nagsasalita]] ng pangkat na ito ng mga diyalekto.{{fact}}

=== Pananahi ===
Ang pananahing Napolitano ay nagbunga bilang isang pagtatangka upang paluwagin ang kasikipan ng pananahing Ingles, na hindi angkop sa Napolitanong estilo ng pamumhay.<ref>{{cite web|url=http://journal.styleforum.net/neapolitan-jacket-characteristics/|website=journal.styleforum.net|author=Arianna Reggio|date=6 Hunyo 2017|title=Your Guide to Neapolitan Jacket Characteristics|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170905043251/http://journal.styleforum.net/neapolitan-jacket-characteristics/|archive-date=5 Setyembre 2017|access-date=5 Setyembre 2017}}</ref>

== Mga Napolitano ==

=== Mga onoraryong mamamayan ===
Ang mga taong iginawad ang [[onoraryong pagkamamamayan]] ng Napoles ay sina:
{| class="wikitable" width="75%" style="font-size: 85%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse; text-align: middle;"
! style="text-align: left;background:#B0C4DE" |Petsa
! width="240" style="text-align: left;background:#B0C4DE" |Pangalan
! style="text-align: left;background:#B0C4DE" |Mga tala
|-
|Pebrero 15, 2016
|[[Abdullah Öcalan]]
|Ang nagtatag na miyembro ng [[Partido ng mga Manggagawa sa Kurdistan]] (PKK) na nakakulong sa Turkiya{{fact}}
|-
|Hulyo 9, 2016
|[[Sophia Loren]]
|Nagwaging artistang Italyano sa [[Gawad Academy|Oscars]]{{fact}}
|-
|Hulyo 5, 2017
|[[Diego Maradona]]
|[[SSC Napoli|Napolitano]] at [[Koponan ng pambansang football ng Argentina|Arhentinong]] manlalaro ng futbol{{fact}}
|-
|Hunyo 27, 2020
|[[Pagkakulong kay Patrick Zaki|Patrick Zaki]]
|Mag-aaral at aktibistang pangkarapatang pantao na ibinilanggo sa Ehipto{{fact}}
|}

== Mga ugnayang pandaigdig ==
{{See also|Talaan ng mga kambal na bayan at kapatid na lungsod sa Italya}}

=== Mga kambal bayan at mga kapatid na lungsod ===
Ang Napoles ay [[Kambal na lungsod|kambal]] sa:<ref name="gemel2">{{cite web|title=Gemellaggi|url=http://www.comune.napoli.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/5931|website=comune.napoli.it|publisher=Napoli|language=it|access-date=15 Disyembre 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20130722204102/http://www.comune.napoli.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/5931|archive-date=22 Hulyo 2013|url-status=dead}}</ref>

{{div col|colwidth=20em}}
* {{flagicon|TUN}} [[Gafsa]], Tunisia
* {{flagicon|SRB}} [[Kragujevac]], Serbia
* {{flagicon|ESP}} [[Palma de Mallorca]], España
* {{flagicon|GRC}} [[Atenas]], Gresya
* {{flagicon|CUB}} [[Santiago de Cuba]], Cuba
* {{flagicon|CUB}} [[Lalawigan ng Santiago de Cuba]], Cuba
* {{flagicon|MDG}} [[Nosy Be]], Madagascar
* {{flagicon|PSE}} [[Nablus]], Palestina
{{div col end}}

=== Pakikipagtulungan ===
{{div col|colwidth=20em}}
* {{flagicon|ROU}} [[Sighetu Marmației]], Romania<ref name=gemel/>
* {{flagicon|ROU}} [[Călărași]], Romania<ref name=gemel/>
* {{flagicon|HUN}} [[Budapest]], Unggarya<ref name=gemel/>
* {{flagicon|JPN}} [[Kagoshima]], Hapon<ref name="Kagoshima twinnings">{{cite web |url=http://www.city.kagoshima.lg.jp/_1010/shimin/7siseijouhou/7-8kouryu/7-8-1simaitosi.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130108101040/http://www.city.kagoshima.lg.jp/_1010/shimin/7siseijouhou/7-8kouryu/7-8-1simaitosi.html |archive-date=8 Enero 2013 |script-title=ja:姉妹・友好・兄弟都市 |trans-title=Sister, friendship or Twin cities |work=Kagoshima International Affairs Division |language=ja |access-date=13 Oktubre 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130108101040/http://www.city.kagoshima.lg.jp/_1010/shimin/7siseijouhou/7-8kouryu/7-8-1simaitosi.html |date=8 Enero 2013 }}</ref>
* {{flagicon|AZE}} [[Baku]], Azerbaijan<ref name="Azerbaijan twinnings">{{cite web |url=http://www.azerbaijans.com/content_1719_en.html |title=Twin-cities of Azerbaijan |access-date=9 Agosto 2013 |work=Azerbaijans.com |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130809115218/http://www.azerbaijans.com/content_1719_en.html |archive-date=9 Agosto 2013}}</ref>
* {{flagicon|LIB}} [[Tripoli, Libano|Tripoli]], Libano{{citation needed|date=Disyembre 2015}}
* {{flagicon|IND}} [[Kolkata]], India<ref name="Kolkata twinnings">{{cite news |last=Mazumdar |first=Jaideep |title=A tale of two cities: Will Kolkata learn from her sister? |url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/kolkata/A-tale-of-two-cities-Will-Kolkata-learn-from-her-sister/articleshow/25916888.cms |access-date=17 Nobyembre 2013 |newspaper=The Times of India |date=17 Nobyembre 2013 |location=New Delhi |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140723040319/http://timesofindia.indiatimes.com/city/kolkata/A-tale-of-two-cities-Will-Kolkata-learn-from-her-sister/articleshow/25916888.cms |archive-date=23 Hulyo 2014}}</ref>
* {{flagicon|BIH}} [[Sarajevo]], Bosnia at Herzegovina (since 1964)<ref name="Twin 1">[http://www.sarajevo.ba/en/stream.php?kat=147 Fraternity cities on Sarajevo Official Web Site] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081201150030/http://www.sarajevo.ba/en/stream.php?kat=147 |date= 1 Disyembre 2008 }}. City of Sarajevo. 2008. Retrieved 9 Nobyembre 2008.</ref>
{{div col end}}

== Mga sanggunian ==
{{reflist}}

== Mga panlabas na kawing ==
* [http://travel.yahoo.com/p-travelguide-191501767-naples_vacations-i;_ylt=AlYHrhsF1uJALUUR6emO7UX8xmoA Napoles: Gabay panturista mula sa Yahoo! Travel (Ingles)]{{Dead link|date=Septiyembre 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{Kalakhang Lungsod ng Napoles}}

[[Kategorya:Napoles]]