Nzinga ng Ndongo at Matamba
| Nzinga | |
|---|---|
| |
| Posthumous lithograph ng Njinga ng Ndongo at Matamba ni Achille Devéria, 1830s, pagkatapos ng larawan sa pergamino na nakaimbak sa isang kumbento sa Coimbra. National Portrait Gallery, London | |
| Unang paghahari | 1624–1626 |
| Sinundan | Ngola Mbandi |
| Sumunod | Hari a Kiluanje |
| Pangalawang paghahari | 1657–1663 |
| Sinundan | Ngola Hari |
| Sumunod | Barbara |
| Panahon | 1631–1663 |
| Sinundan | Mwongo Matamba |
| Sumunod | Barbara |
| Buong pangalan | |
| Njinga Mbande | |
| Lalad | Guterres[kailangan ng sanggunian] |
| Ama | Ngola Kilombo Kia Kasenda |
| Ina | Kangela |
| Kapanganakan | c. 1583 Kabasa, Kingdom of Ndongo |
| Kamatayan | 17 Disyembre 1663 (edad 79–80) Kabasa, Kingdom of Ndongo |
Si Nzinga Ana de Sousa Mbande (c. 1583 – 17 Disyembre 1663) ay isang pinuno sa timog-kanlurang Aprika na namuno bilang reyna ng Ambundu Kingdoms ng Ndongo (1624–1663) at Matamba (1631–1663), na matatagpuan sa kasalukuyang hilagang Angola.[1] Ipinanganak sa naghaharing pamilya ng Ndongo, ang kanyang ama na si Ngola Kilombo Kia Kasenda ay ang hari ng Ndongo.
Nakatanggap si Njinga ng pagsasanay sa militar at pampulitika bilang isang bata, at nagpakita siya ng kakayahan sa pagpigil sa mga krisis sa pulitika bilang isang ambassador sa Imperyong Portuges. Noong 1624, kinuha niya ang kapangyarihan kay Ndongo pagkatapos ng pagkamatay ng kanyang kapatid na si Mbandi. Siya ay namuno sa panahon ng mabilis na paglago ng kalakalan ng alipin sa Aprika at panghihimasok ng Imperyong Portuges sa Timog Kanlurang Aprika.[2] Ang Portuges ay nagdeklara ng digmaan laban sa Ndongo noong 1626 at noong 1628, ang hukbo ni Njinga ay lubhang naubos at sila ay napadpad. Sa paghahanap ng mga kakampi, pinakasalan niya ang Imbangala warlord na si Kasanje. Gamit ang bagong alyansang ito upang muling itayo ang kanyang mga puwersa, nasakop niya ang Kaharian ng Matamba mula 1631 hanggang 1635. Noong 1641, pumasok siya sa isang alyansa sa Dutch West India Company na nakunan Luanda mula sa Portuges. Sa pagitan ng 1641 at 1644, nabawi ni Njinga ang malaking bahagi ng Ndongo. Kasama ng Dutch, natalo niya ang Portuges sa ilang mga labanan ngunit hindi niya nakuha ang Fortress ng Massangano. Noong 1648, muling nakuha ng Portuges ang Luanda, kasama ang mga Dutch na umalis sa Angola. Nagpatuloy si Njinga sa pakikipaglaban sa Portuges hanggang sa malagdaan ang isang kasunduan sa kapayapaan noong 1656.[1] Ang mga puwersa ni Njinga ay kumuha ng daan-daang libong bihag, na nagpapahintulot sa reyna na magbenta ng halos 200,000 alipin sa mga Portuges.[3]
Sa mga siglo mula noong siya ay namatay, si Njinga ay lalong kinikilala bilang isang pangunahing makasaysayang pigura sa Angola at sa mas malawak na kultura ng Atlantic Creole. Siya ay naaalala para sa kanyang katalinuhan, kanyang karunungan sa politika at diplomatikong, at sa kanyang mga taktika sa militar.
- ↑ 1.0 1.1 Elliott, Mary; Hughes, Jazmine (19 August 2019). "A Brief History of Slavery That You Didn't Learn in School". The New York Times. Inarkibo mula sa orihinal noong 20 August 2019. Nakuha noong 20 August 2019.
- ↑ Snethen, J (16 June 2009). "Queen Nzinga (1583–1663)". BlackPast. Inarkibo mula sa orihinal noong 15 October 2019.
- ↑ "Enslaved: Peoples of the Historical Slave Trade". enslaved.org (sa Ingles). Nakuha noong 2023-12-24.