Tingnan ang wikitext ng Orden (biyolohiya)

{{Biological classification}}Sa [[scientific classification|pagtitipun-tipong maka-agham]] na ginagamit sa larangan ng [[biology|biyolohiya]], ang salitang '''sunudhay''' o '''orden'''<ref name="JETE">{{cite-JETE|Orden, bilang 1 at 3, pahina 950: pagkakaayos o pagkakasunud-sunod, na angkop sa salin na ito dahil ang lathalaing ito ay tungkol sa kahanayan ng pagpapangkat-pangkat}}</ref> ([[wikang Ingles|Ingles]]: ''order''; [[wikang Latin|Latin]]: ''ordo'' [isahan], ''ordines'' [maramihan]) ay isang [[kahanayang pang-taksonomiya]] sa pagitan ng [[lipihay]] at [[angkanhay]].  Samantalang ang '''higsunday''' naman ay nasa gitna ng lipihay at sunudhay. Umaayon sa [[Nomenclature Codes|Kodigong ng Nomenklatura]] ang buong detalye ng opisyal na pagpapangalang ginagamit sa kasalukuyan.
== Kasaysayan ==
Ang sunudhay, bilang isang natatanging hanay sa pagtitipun-tipong pang-[[biyolohiya]] – na mayroong sarili niyang pangalan (na hindi lamang tinatawag na ''“mataas na sari”'' ([[wikang Ingles|Ingles]]: ''higher genus''; [[wikang Latin|Latin]]: ''genus summum''), ay unang ipinakilala ni [[Augustus Quirinus Rivinus]], isang [[Aleman]]g [[botaniko]], sa kaniyang mga pagpapangkat-pangkat ng mga [[halaman]] (mga sulatin na isinulat noong mga dekada ng [[1690]]).  Tahasang ginamit ito ni [[Carolus Linnaeus]] sa kahatian ng lahat ng tatlong mga [[kaharian (biyolohiya)|kaharian]] sa Nature (Kalikasan) ng kaniyang akdang ''[[Systema Naturae]]'' (Paraang Likas, 1735, unang labas), na hinggil sa mga [[mineral]], halaman, at [[hayop]].

Sa mga lathalaing [[wikang Pranses|Pranses]]: mula sa ''Familles naturelles des plantes'' (Mga Likas na Pamilya ng mga Halaman, [[1764]]) ni [[Michel Adanson]] hanggang sa katapusan ng ika-19 na dantaon, ang salitang ''famille'' at ''familles'' (“pamilya” at “mga pamilya” sa wikang Pranses) ay ginamit bilang katumbas ng ''“ordo”'' ng Latin.  Tahasang ginamit ang katumbas na ito sa ''[[Lois de la nomenclature botanique]]'' (Batas sa Pagpapangalang maka-Botanika, 1868) ni [[Alphonse Pyrame de Candolle|Alphonse De Candolle]], na naging ninunong-akda ng pangkasalukuyang ''[[International Code of Botanical Nomenclature|Kodigong Internasyunal sa Pagpapangalang Pang-Botanika]]''. 

Sa mga unang “Patakaran” sa [[botanical nomenclature|pagpapangalang pang-botanika]] ng 1906, ang salitang pamilya (''familia'') ay itinakda para sa mga hanay na nangangahulugang ''famille'' sa wikang Pranses, habang ang sunudhay (Ingles: ''order'', Latin: ''ordo'') naman ay nilaan para sa nasa mas mataas na ranggo, na noong mga kapanahunan ng ika-19 na dantaon ay kadalasang tinatawag na ''[[langkap|kohorta]]'' (Pranses: ''cohors'' [isahan] at ''cohortes'' [maramihan]).

=== Sa soolohiya ===

Sa larangan ng [[zoology|soolohiya]], mas gamitin ang mga pamamaraang pang-orden na pinasimulan ni Linnaeus, na kung saan ang mga sunudhay sa bahaging pang-soolohiya ng kaniyang ''Systema Naturae'' (Likas na Pamamaraan) ay tumutukoy sa mga grupong likas.  Gamitin pa rin sa ngayon ang ilan sa mga pangalang pang-orden ni Linnaeus, katulad ng [[Lepidoptera]] para sa sunudhay ng mga [[moth|gamu-gamo]] at [[Butterfly|paru-paro]], o [[Diptera]] para naman sa mga [[Fly (insect)|langaw]], [[Mosquito|lamok]], ''[[midge (insect)|midge]]'', at ''[[gnat]])''.
==Hierarka ng mga ranggo==

{| class="wikitable sortable"
|+
|-
! Pangalan!! Latin [[prefix]] !! Halimbawa 1 !! Halimbawa 2
|-
| Magnorden || ''[[wikt:magnus#Latin|magnus]]'', 'large, great, important' || [[Boreoeutheria]] ||
|-
| Superorden || ''[[wikt:super#Latin|super]]'', 'above' || [[Euarchontoglires]] || [[Parareptilia]]
|-
| Grandorden || ''[[wikt:grandis#Latin|grand]]'', 'large' || [[Euarchonta]] ||
|-
| Mirorden || ''[[wikt:mirus#Latin|mirus]]'', 'wonderful, strange' || [[Primatomorpha]] ||
|-
| Orden ||  || [[Primates]] || [[Procolophonomorpha]]
|-
| Suborden || ''[[wikt:sub#Latin|sub]]'', 'under'  || [[Haplorrhini]] || [[Procolophonia]]
|-
| Impraorden  || ''[[wikt:infra#Latin|infra]]'', 'below'  || [[Simiiformes]] || [[Hallucicrania]]
|-
| Parvorden || ''[[wikt:parvus#Latin|parvus]]'', 'small, unimportant'  || [[Catarrhini]] ||
|}

== Mga sanggunian ==
{{reflist}}
{{English2|Order (biology)}}

== Tingnan din ==
* [[Taksonomiya]] 
* [[Klasipikasyong siyentipiko]]

{{Taxonomic ranks}}

[[Kaurian:Pagtitipun-tipong pang-agham]]
[[Kaurian:Pagpapangalang pang-botanika]]
[[Kaurian:Pagpapangalang pang-soolohiya]]