Tingnan ang wikitext ng Pandaka pygmaea

{{otheruses|Bia}}
{{otheruses|Tobias}}
{{Taxobox
| name = Pandaka pygmaea (bia)
| status = CR | status_system = IUCN2.3
| image = Papyg u0.gif
| image_width = 220px
| regnum = [[Animalia]]
| phylum = [[Chordata]]
| classis = [[Actinopterygii]]
| ordo = [[Perciformes]]
| familia = [[Gobiidae]]
| subfamilia = [[Gobionellinae]]
| genus = ''[[Pandaka]]''
| species = '''''P. pygmaea'''''
| binomial = ''Pandaka pygmaea''
| binomial_authority = [[Albert William Herre|Herre]], 1927
| synonyms = 
<small>''Pondoka pygmaea''</small>
}}

Ang '''''Pandaka pygmaea''''' ([[wikang Ingles|Ingles]]: ''dwarf pygmy goby'') ay isang uri ng isdang tropikal na nabubuhay sa tubig-tabang mula sa [[family (biology)|pamilyang]] [[Gobiidae]].  Isa ito sa dating itinuturing na pinakamaliit na isda sa mundo, kung susuriin ang masa, at isa rin sa mga pinakamaikling isdang pantubig-tabang.  Ang mga may-gulang na mga lalaki ay umaabot hanggat sa 1.1&nbsp;cm, habang ang mga babae naman ay lumalaki hanggang sa 1.5&nbsp;cm.  Ang karaniwang timbang nito ay mula 4 hanggang 5&nbsp;mg.  Tinatawag itong ''[[bia]]'' at ''[[tobias|tabyos]]'' sa [[Pilipinas]].<ref name=Fran>[http://vivaldi.zool.gu.se/Fiskfysiologi_2001/Course_material/Introduction_fish_evolution/Panadaka_pygmaea.htm Från. Pandaka pygmaea (Herre 1927), Guide to the Philippine Flora and Fauna, Band IX, ISBN 971-1026-27-9 (walang petsa)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101023084607/http://vivaldi.zool.gu.se/Fiskfysiologi_2001/Course_material/Introduction_fish_evolution/Panadaka_pygmaea.htm |date=2010-10-23 }}, nakuha noong: Hulyo 14, 2007</ref><ref name=Filaman>[http://filaman.ifm-geomar.de/Summary/SpeciesSummary.php?id=5460 Froese, Rainer at Nicolas Bailly.  Pandaka pygmaea, Dwarf pygmy goby, Filaman.ifm-Geomar.de, 1988 at 1997] nakuha noong: Hulyo 14, 2007</ref><ref name=FishbasePhils>[http://www.fishbase.org/country/CountrySpeciesSummary.cfm?Country=Philippines&Genus=Pandaka&Species=pygmaea Capuli, Estelita Emily, Arelene G. Sampang, Arlene G. at Rainer Froese, Pandaka pygmaea in Philippines, Dwarf pygmy goby, Country Species Summary, FishBase.org], kinuha noong: Hulyo 14, 2007</ref>

==Pamamahagi at katatagpuan==
Pangunahin ang ''P. pygmaea'' bilang isang uri ng isda sa Pilipinas na endemiko sa mga kailugan ng [[Malabon]] at [[Metro Maynila]].  Dating karaniwan itong namamalagi sa mga nalililimang mga pilapil ng mga ilog sa [[Lalawigan ng Rizal]] ng [[Luzon, Pilipinas]].  Nakukuha rin ang mga ito mula sa karagatan ng [[Culion Island|Pulo ng Culion]], malapit sa [[Palawan]], Pilipinas.  Nabubuhay rin ang mga ito sa mga tubig na hindi gaanong maalat (''brackish'') at mga pook na may mga [[bakawan]] sa [[Indonesia]] at [[Singapore]] (1992).  Naipadala rin ang mga ito sa [[Alemanya]] noong 1958.<ref name=Fran/><ref name=Filaman/><ref name=FishbasePhils/> 

Namumuhay ang mga biang ito sa mga tubig na [[demersal]], [[freshwater|tubig-tabang]], hindi-kaalatan at [[Marine (ocean)|karagatan]] na may halagang [[pH]] mula 7.0 hanggang 8.4, na ang hangganang [[dH]] ay nasa 30, at may temperaturang pangtropiko mula 24 hanggang 30 [[°C]].<ref name=Fran/><ref name=Filaman/><ref name=FishbasePhils/>

==Anyo at anatomiya==
Isang walang-kulay at halos nanganganinang na uri, mayroong katamtamang mahaba at matipunong pangangatawan ang duwendeng ''pygmy goby''.  Mas payat ang mga lalaki na may halos tuwid na katangian panlikuran at pangharapan, habang mas mataba at may biluging anyo ang likod ng mga babae, may bantad na biluging tiyan, at mala-arko ang balangkas ng harapan.<ref name=Fran/><ref name=Filaman/><ref name=FishbasePhils/> 

Malaki at pulpol ang [[ulo]] ng ''P. pygmaea''.  Hubad ang ulo at [[batok]] ng mga ito.  Nagsasanib ang mga pangitaas at pangibabang mga bahagi at matulis kapag titingnan mula sa mga gilid.  Katangitanging mas malapad sa halip na malalim ang ulo.  Lubhang maikli ang ulo, malapad nga at mabilog.  Masdayong nakahilig ang [[bibig]], na may nakaungos na pang-ibabang [[panga]] at [[baba]].  Umaabot ang anggulong [[posteryor]] ng [[maksilarya]] (trianggulo ng baba) nito sa ilalim ng [[anteryor]] na bahagi ng [[mata]], hanggang sa gitna ng mga mga [[pupil]].  Mayroon itong dalawang hilera ng mga [[ngipin]] sa bawat [[panga]].  Mas malaki ang panlabas na hilera ng mga ngiping nasa loob ng pang-itaas na panga, at mas malalaki ang puwang o pagitan ng mga ngipin dito.  Habang katangi-tanging mas maliit naman ang mga nasa panloob na hilera.  Mababa ang unang panlikod (dorsal) na palikpik, mas bungad ito kaysa pangalawang [[dorsal]] na palikpik; subalit hindi umaabot ang unang dorsal na palikpik sa pangalawang panlikod na palikpik kapag nakadiin.  Matutulis ang mga palikpik na pektoral at ventral, na ang huli ay mga kasinghaba ng nauna o kaya mas mahaba.  Maikling-maikli ang [[papilla]] ng puwit at mabilog sa mga kababaihan, ngunit mas mahaba at lubhang balingkinitan sa mga kalalakihan.<ref name=Fran/><ref name=Filaman/><ref name=FishbasePhils/> 

Mga mga maiitim na mga tuldok ang ''P. pygmaea'', na bumubuo ng 4 na linyang-pakrus, sa ibabaw ng mga gilid ng katawan.  Lubos na pigmentado ng kulay ang mga paanan ng mga palikpik, maliban na lamang sa mga pangharapan.  Mayroon itong mga 22 hanggang 25 mga kaliskis na nasa seryeng pang-longgitudinal.<ref name=Fran/><ref name=Filaman/><ref name=FishbasePhils/>

==Ekolohiya==
Itinuturing na nawawala na o nawala na sa Pilipinas ang mga uring ito dahil sa pagkakaroon ng polusyon sa mga katutubong katubigan at mga proyektong reklamasyon ng mga lupa.<ref name=Fran/><ref name=Filaman/><ref name=FishbasePhils/> 

==Panginginain==
Kumakain ang mga uring ito ng mga [[plankton]].<ref name=Fran/><ref name=Filaman/><ref name=FishbasePhils/>

==Mga sanggunian==
===Mga talababa===
{{reflist}}
{{English2}}
===Iba pang mga sanggunian===
*[http://filaman.ifm-geomar.de/Biblio/BiblioSummaryList.cfm?ID=5460&GenusName=Pandaka&SpeciesName=pygmaea ''Biblio Summary'', Filaman.ifm-Geomar.de] nakuha noong: Hulyo 14, 2007
*[http://research.kahaku.go.jp/zoology/Fishes_of_Libong/data/p062_04b.html Larawan at paglalarawan ng Pandaka pygmaea, Herre, 1927, ''Dwarf pygmy goby'', Pandaka pygmaea, NSMT-P 66047, 1.0 cm SL, Mga Isda ng Pulong Libong, Kahaku.Go.jp] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929083751/http://research.kahaku.go.jp/zoology/Fishes_of_Libong/data/p062_04b.html |date=2007-09-29 }}, nakuha Hulyo 14, 2007
*[http://www.iucnredlist.org/search/details.php/15939/all ''Pandaka pygmaea World Conservation Monitoring Centre 1996''. Pandaka pygmaea. Sa: IUCN 2006. ''2006 IUCN Red List of Threatened Species''. www.iucnredlist.org, 1996] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070707132917/http://www.iucnredlist.org/search/details.php/15939/all |date=2007-07-07 }}, nakuha noong: Hulyo 14,  2007.
*[http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=172193 Pandaka pygmaea, Herre, 1927, Taxonomic Serial No.: 172193, ITIS.gov], nakuha noong: Hulyo 14, 2007

==Mga kawing panlabas==
*[http://www.iobis.org/edu/gobies/ Chen, Loris. ''Gobies: Going, Going, Gone? A WebQuest for 6-8th Grade (Science) (lchen@wyckoffschools.org), Ocean Biographic Information System, Census of Marine Life'', Rutgers, Ang Pamantasang Pang-Estado ng New Jersey, 2002-2007. IOBIS.org], nakuha noong Hulyo 14, 2007
*[http://www.wetwebmedia.com/gobies.htm Fenner, Bob.  ''"True" or Combtooth Gobies, the Family Gobiidae'', Wetwebmedia.com (walang petsa)], nakuha noong Hulyo 14, 2007

[[Kaurian:Gobiidae]]
[[Kaurian:Perciformes]]
[[Kaurian:Pilipinas]]
[[Kaurian:Bia]]