Amos (Propeta)
Amos | |
|---|---|
 Isang ika-18 siglong Russian icon ng propetang si Amos (Iconostasis ng Transfiguration Church, Kizhi monasteryo, Karelia, Russia). | |
| Propeta | |
| Ipinanganak | Tekoa |
| Namatay | 745 BCE |
| Benerasyon sa | Hudaismo Kristiyanismo Islam |
| Kapistahan | Hunyo 15 (Orthodox) |
| Pangunahing gawa | Aklat ni Amos |
Sa Hebrew Bible at Christian Old Testament, Amos ( /ˈeɪməs/; Hebreo: עָמוֹס – ʿĀmōs) ay isa sa Labindalawang Minor na Propeta. Isang mas matandang kapanahon nina Oseas at Isaias, si Amos ay aktibo c. 760–755 BCE sa panahon ng pamamahala ng mga hari Jeroboam II ng Israel at Ozias ng Juda.[1] Siya ay mula sa timog Kaharian ng Juda ngunit nangaral sa hilagang Kaharian ng Israel. Sumulat si Amos sa panahon ng relatibong kapayapaan at kasaganaan ngunit pati na rin sa pagpapabaya sa mga batas ng Diyos. Nagsalita siya laban sa tumaas na pagkakaiba sa pagitan ng napakayaman at napakahirap. Ang kanyang mga pangunahing tema ng katarungan, ang kapangyarihan ng Diyos, at ang banal na paghatol ay naging mga pangunahing bahagi ng propesiya. Ang Aklat ni Amos ay iniuugnay sa kanya.
Buhay
[baguhin | baguhin ang wikitext]
Bago naging propeta, si Amos ay isang pastol ng tupa at isang sycamore fig na magsasaka.[2] Ang kanyang mga naunang propesyon at ang kanyang pag-aangkin na "Ako ay hindi isang propeta o isang anak ng isang propeta" (7:14) ay nagpapahiwatig na si Amos ay hindi mula sa paaralan ng mga propeta, na si Amos ang mga pag-aangkin ay magpapangyari sa kanya bilang isang tunay na propeta. Ang deklarasyon ni Amos ay nagmamarka ng pagbabago sa pagbuo ng hula sa Lumang Tipan. Ito ay hindi isang pagkakataon lamang na Oseas, Isaias, Jeremias, Ezekiel, at halos lahat ng mga propeta na binigyan ng makabuluhang saklaw sa Bibliyang Hebreo, ay nagbigay una sa lahat ng kuwento ng kanilang espesyal na pagtawag. Lahat sila ay naghahangad na magprotesta laban sa hinala na sila ay mga propesyunal na propeta, dahil sinisiraan ng huli ang kanilang mga sarili sa pamamagitan ng pambobola sa mga pambansang walang kabuluhan at hindi pinapansin ang mga maling gawain ng mga kilalang tao.[3]
Binabanggit ng Bibliya ang kanyang mga propesiya na nagtatapos noong mga 765 BC, dalawang taon bago ang the earthquake na binanggit sa Amos 1:1, "...dalawang taon bago ang lindol."[4] Ang propeta Zacarias ay malamang na tumutukoy sa lindol ding ito pagkaraan ng ilang siglo: Zacarias 14:5, "At tatakas ka gaya ng iyong pagtakas mula sa lindol noong mga araw ni Uzzias, na Hari ng Juda."[4]
Bagaman nagmula siya sa timog kaharian ng Juda, itinuon ni Amos ang kanyang makahulang mensahe sa hilagang kaharian ng Israel, partikular na ang mga lungsod ng Samaria at Bethel.[5]
Si Jeroboam II (c. 781–741 BC), ang pinuno ng hilagang kaharian, ay mabilis na nasakop ang Syria, Moab, at Ammon, at sa gayon ay pinalawak ang kanyang mga sakop mula sa pinagmumulan ng [[Ilog Orontes|Orontes] ] sa hilaga hanggang sa Dead Sea sa timog. Ang buong hilagang imperyo ay nagtamasa ng mahabang panahon ng kapayapaan at katiwasayan na minarkahan ng muling pagkabuhay ng artistikong at komersyal na pag-unlad. Ang katiwalian sa lipunan at ang pang-aapi sa mga mahihirap at walang magawa ay laganap. Ang iba, nadala ng malayang pakikisalamuha sa mga paganong tao na nagbunga ng pananakop o pakikipag-ugnayan sa komersyo, ay umabot pa sa pagsasama sa pagsamba sa Panginoon na sa paganong mga diyosa.[6]
Si Amos ang una sa mga propeta na isulat ang mga mensaheng natanggap niya. Siya ay palaging hinahangaan dahil sa kadalisayan ng kanyang wika, sa kanyang kagandahan ng diksyon, at sa kanyang makatang sining. Sa lahat ng aspetong ito siya ang espirituwal na ninuno ni Isaias.[3] Ang alam natin tungkol kay Amos ay nagmula lamang sa aklat na siya mismo ang may akda.[7] Dahil dito, mahirap malaman kung sino talaga ang makasaysayang Amos.
Nadama ni Amos ang kanyang sarili na tinawag upang mangaral sa Bethel, kung saan mayroong isang maharlikang santuwaryo (7:13), at doon ay ipahayag ang pagbagsak ng naghaharing dinastiya at ng hilagang kaharian. Ngunit siya ay tinuligsa ng punong saserdoteng si Amazias kay Haring Jeroboam II at pinayuhan na umalis sa kaharian. Walang dahilan upang mag-alinlangan na siya ay talagang pinilit na umalis sa hilagang kaharian at bumalik sa kanyang sariling bansa. Palibhasa'y napipigilan sa pagwawakas ng kanyang mensahe, at sa pag-abot sa pandinig ng mga pinadalhan sa kanya, sa halip ay sumulat siya. Kung hindi nila marinig ang kanyang mga mensahe, maaari nilang basahin ang mga ito, at kung ang kanyang mga kapanahon ay tumanggi na gawin ito, ang mga susunod na henerasyon ay maaaring makinabang pa rin sa kanila. Walang naunang pagkakataon ng isang propetang pampanitikan ang nalalaman; ngunit ang halimbawang ibinigay niya ay sinundan ng iba sa halos walang patid na pagkakasunod-sunod. Hindi mapapatunayan na alam Oseas ang aklat ng Amos, bagaman walang dahilan upang mag-alinlangan na alam niya ang gawain at mga karanasan ng huli. Tiyak na alam ni Isaias ang kanyang aklat, dahil sinusundan at ginagaya pa nga niya siya sa kanyang mga unang talumpati (ihambing ang Amos 5:21–24, [1]ff, [2] kasama ng Isaiah 1:11–15; Amos 4:7 ff na may Isaiah 9:7ff, HE). Napagpasyahan ni Cheyne na isinulat ni Amos ang rekord ng kanyang gawaing propesiya sa Jerusalem, pagkatapos ng kanyang pagpapatalsik mula sa hilagang kaharian, at ipinagkatiwala niya ito sa isang lupon ng tapat na mga tagasunod na naninirahan doon.[3]
Ang akdang apokripal na Ang Buhay ng mga Propeta ay nagtala na si Amos ay pinatay ng anak ni Amazias, pari ng Bethel. Isinasaad pa nito na si Amos ay nakabalik na sa kanyang tinubuang lupa bago siya namatay, at pagkatapos ay inilibing doon.[8]
Mga Tema
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang makapangyarihan sa lahat at banal na paghatol ng Diyos
[baguhin | baguhin ang wikitext]- Walang modernong interpreter ang itinanggi na itinuro niya na ang Diyos ay etikal sa lawak na hindi siya maaapektuhan ng mga seremonyang tulad nito. "Para kay Amos ... ang relihiyon ay hindi binubuo sa ritwal kundi sa katuwiran. Si YHWH, ang Diyos ng katarungan, ay humihingi ng tamang pamumuhay hindi ng mga alay."[9]
- "Sa gayo'y ipinahayag ni Amos ang isang etikal na Diyos nang napakalinaw na ang mga etikal na relasyon lamang sa pagitan ng mga tao ang makapagtitiyak ng banal na pabor; at wala sa kanyang mga salita ang nagpapahiwatig na nakilala niya ang anumang iba pang paglapit sa Diyos. Ang gayong paraan ay natural na nagsasangkot ng pagsamba - isang termino na kinabibilangan ng buong proseso. ng pakikipag-isa ng tao sa kanyang Diyos; maging sa sinaunang Israel ang pagsamba ay hindi kailanman nakakulong sa mga hain at mga handog, bilang saksi kay Jacob sa Bethel, si Moises sa harap ng nasusunog na palumpong, si Elias sa Mt. Horeb. Diyos na umayon sa kanyang nabagong mga pagka-Diyos."[9]
Mga Pagtuturo
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang ilan sa kanyang mga pangunahing turo ay:
- Ang mga panalangin at sakripisyo ay hindi nakakabawi sa masamang gawain. "Ang pagsasagawa ng mga gawaing panrelihiyon ay hindi seguro laban sa paghatol ng Diyos" at ang "pribilehiyo ay nagsasangkot ng pagkakataon, o pagtakas-ismo... Ang kaligtasan sa sakit ay hindi maaaring angkinin dahil lamang sa nakaraang pabor ng Diyos, anuman ang mga gawa at sukat ng tapat na paglilingkod. "[10]
- Ang pag-uugali nang makatarungan ay higit na mahalaga kaysa ritwal (Amos 5:21–24). "Walang intrinsic na halaga ang seremonyal na pagsamba...ang tanging tunay na paglilingkod sa Diyos ay binubuo ng katarungan at katuwiran (5:24)".[11]
- Naniniwala si Amos sa katarungang pang-ekonomiya, "ang paniniwala ni Amos na ang katarungang pang-ekonomiya ay kinakailangan upang mapangalagaan ang bansa (samantalang ang kanyang mga kalaban ay iginiit na ang mga sakripisyo at mga handog ay nag-iingat nito) ay nagpilit sa kanya na maghinuha na ang isang Diyos na nagnanais na mapangalagaan ang bansa ay dapat maghangad ng katarungan at gusto ito palagi, at hinding-hindi kaya maghahangad ng mga sakripisyo, na sumang-ayon at pumayag sa kawalan ng katarungan."[9]
- "Si Amos ay isang walang kompromisong monoteista. Walang isang talata sa kanyang sinulat na umamin sa pagkakaroon ng ibang mga diyos."[11]
- Ang relasyon sa pagitan ng mga tao ng Israel ay ipinahayag na isang moral na kontrata. Kung ang mga tao ng Israel ay bumaba sa ilalim ng moral na mga kinakailangan ng Diyos, kung gayon ang kanilang relasyon ay tiyak na malulusaw.
- Ang pag-asa sa Diyos ay isang kinakailangan tungo sa katuparan. Ang isa ay mabubuhay kung hahanapin niya ang Panginoon (Amos 5:4).
Tingnan din
[baguhin | baguhin ang wikitext]Mga sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ "For Amos' ministry, then, a date between 760 and 755 BCE seems to have gained almost unanimous support among scholars." Hubbard, David Allan. Joel and Amos. InterVarsity Press, 2015. p. 92
- ↑ Coogan, Michael. A Brief Introduction to the Old Testament. p. 257. Oxford: Oxford University Press, 2009.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 "com/articles/1423-amos Amos[patay na link]", Jewish Encyclopedia. 1906.
- ↑ 4.0 4.1 The Bible, English Standard Version.
- ↑ Dearman, J Andrew. Amos. Harper Collins Study Bible. Edited by Meeks, Wayne A. San Francisco: HarperCollins, 2006.
- ↑ Gigot, Francis. "Amos." The Catholic Encyclopedia. Vol. 1. New York: Robert Appleton Company, 1907. 11 Feb. 2014
- ↑ Mays, James Luther (1969). The Old Testament Library Collection. Philadelphia, PA: The Westminster Press. pp. 1–7.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Anderson, Francis I., a d David Noel Freedman, Amos, The Anchor Yale Bible, vol. 24A, New Haven: Yale University Press, 2008. p. 24.
- ↑ 9.0 9.1 9.2 Waterman, Leroy. "The Ethical Clarity of the Prophets". Journal of Biblical Literature. Society of Biblical Literature. 64: 297–307. doi:10.2307/3262384. JSTOR 3262384.
{{cite journal}}: Unknown parameter|isyu=ignored (tulong); Unknown parameter|petsa=ignored (tulong) - ↑ Escobar, David (Setyembre 2011). "Amos & Postmodernity: A Contemporary Critical & Reflective Perspective on the Interdependency of Ethics & Spirituality in the Latino-Hispanic American Reality". Journal of Business Ethics. 103 (1): 59–72. doi:10.1007/s10551-011-0841-x. JSTOR 41476011. S2CID 142874167.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 11.0 11.1 Hastings, James (1908). [https: //archive.org/details/in.ernet.dli.2015.88350 Dictionary of the Bible]. New York, NY: Charles Scribner's Sons.
{{cite book}}: Check|url=value (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)