Karpiyo
Ang kurpyo, karpiyo[1] (Ingles: curfew) o oras ng pagsasara[2]ay isang kautusan na nagpapataw ng ilang mga regulasyon sa mga tinukoy na oras.[3] Karaniwan, nag-uutos ang mga karpiyo sa lahat ng taong apektado ng mga ito na manatili sa loob ng bahay sa mga oras ng gabi.[4][5] Ang ganitong kautusan ay kadalasang ibinibigay ng mga pampublikong awtoridad, subalit maaari ding ibigay ng may-ari ng bahay sa mga nakatira sa sambahayan. Halimbawa, madalas na binibigyan ang mga bata ng karpiyo ng kanilang mga magulang, at ang isang au pair (o isang indibiduwal na nagtatrabaho para, at nakatira bilang bahagi ng, isang pamilyang kumukupkop) ay tradisyonal na binibigyan ng karpiyo kung kailan siya dapat bumalik sa bahay ng kanyang pamilyang kumupkop. Ang ilang mga hurisdiksyon ay may mga karpiyong pambata na nakakaapekto sa lahat ng tao sa ilalim ng isang partikular na edad na hindi sinamahan ng isang nasa hustong gulang o nakikibahagi sa ilang partikular na naaprubahang aktibidad.
Ginamit ang mga curfew bilang paraan ng pagkontrol sa batas militar, gayundin para sa kaligtasan ng publiko sakaling magkaroon ng sakuna, epidemya, o krisis.[6] Ang iba't ibang bansa ay nagpatupad ng mga naturang hakbang sa buong kasaysayan, kabilang ang noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig at ang Digmaan sa Golpo. Napag-alaman na ang pagpapatupad ng mga karpiyo ay hindi pantay na nakakaapekto sa mga pangkat na nasa laylayan, kabilang ang mga walang tirahan o may limitadong opsyon sa transportasyon.[7][8]
Sa panahon ng pandemya ng COVID-19, ipinatupad ang mga kurpyo sa ilang bansa, kabilang ang Pransya, Italya, Polonya at Australya, bilang isang hakbang upang limitahan ang pagkalat ng bayrus.[9][10] Gayunpaman, ang mga kamakailang pag-aaral ay nag-ulat ng bale-wala o walang epekto ang karpiyo,[11] at may potensyal pa na pagtaas sa paghahatid ng bayrus.[12] Ang paggamit at pagpapatupad ng mga karpiyo sa panahon ng pandemya ay nauugnay sa mga paglabag sa karapatang pantao at pagkasira ng kalusugang pangkaisipan, na lalong nagpapakumplikado sa kanilang paggamit bilang isang panukalang kontrol.[13][14] Maaari ding makaapekto ang mga karpiyo sa kaligtasan sa kalsada, dahil ang mga pag-aaral ay nagpapahiwatig ng potensyal na pagbaba ng mga pagbundol sa oras ng karpiyo subalit pagtaas ng mga pagbundol bago ang karpiyo dahil sa pagmamadali.
Mga sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ "Curfew in Tagalog". www.tagalog.com (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2024-12-29.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Curfew, closing-hour". Hammond Quick & Easy Notebook Reference Atlas & Webster Dictionary. Hammond, ISBN 0843709227., pahina 48.
- ↑ "Curfew Definition & Meaning". Dictionary.com (sa wikang Ingles). 2023. Nakuha noong 2023-05-03.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Definition of curfew". Oxford Dictionaries (sa wikang Ingles). 2012. Inarkibo mula sa orihinal noong 7 Hulyo 2012.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Hudson, David L. Jr. (2020-06-03) [originally published 2009]. "Curfews". The First Amendment Encyclopedia (sa wikang Ingles).
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Curfew Laws". FindLaw (sa wikang Ingles).
- ↑ Brass, Paul R. (2006). "Collective Violence, Human Rights, and the Politics of Curfew". Journal of Human Rights (sa wikang Ingles). 5 (3): 323–340. doi:10.1080/14754830600812324.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Lerner, Kira (2020-06-10). "The Toll That Curfews Have Taken on Homeless Americans". The Appeal (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2023-04-18.
{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Daventry, Michael (24 Oktubre 2020). "Curfews and restrictions imposed across Europe as COVID-19 cases soar". Euronews (sa wikang Ingles). Nakuha noong 18 Abril 2023.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Wood, Patrick (2020-08-06). "Why did Melbourne impose a curfew? It's not entirely clear". ABC News (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2023-06-07.
{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ de Haas, Samuel; Götz, Georg; Heim, Sven (2022). "Measuring the effect of COVID-19-related night curfews in a bundled intervention within Germany". Scientific Reports (sa wikang Ingles). Springer Nature. 12 (1): 19732. Bibcode:2022NatSR..1219732D. doi:10.1038/s41598-022-24086-9. PMC 9669542. PMID 36396710.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Sprengholz, Philipp; Siegers, Regina; Goldhahn, Laura; Eitze, Sarah; Betsch, Cornelia (2021). "Good night: Experimental evidence that nighttime curfews may fuel disease dynamics by increasing contact density". Social Science & Medicine (sa wikang Ingles). 288: 114324. doi:10.1016/j.socscimed.2021.114324. PMC 8426215. PMID 34419633.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Philippines: Curfew Violators Abused". Human Rights Watch (sa wikang Ingles). 26 Marso 2020. Nakuha noong 18 Abril 2023.
{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Almomani, Ensaf Y.; Qablan, Ahmad M.; Almomany, Abbas M.; Atrooz, Fatin Y. (2021). "The coping strategies followed by university students to mitigate the COVID-19 quarantine psychological impact". Curr Psychol (sa wikang Ingles). 40 (11): 5772–5781. doi:10.1007/s12144-021-01833-1. ISSN 1046-1310. PMC 8106545. PMID 33994758.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)