Artiodactyla
| Even-toed ungulates | |
|---|---|
| |
| Bones of right fore feet of existing Artiodactyla. From left to right: baboy (Sus scrofa), pulang usa (Cervus elaphus), at kamelyo (Camelus bactrianus). U = ulna, R = radius, c = cuneiform, l = lunar, s = Scaphoid, u = Unciform, m = Magnum, td = Trapezoid. In the Sheep and the Camel, the long compound bone, supporting the two main (or only) toes is the cannon bone. | |
Klasipikasyong pang-agham 
| |
| Dominyo: | Eukaryota |
| Kaharian: | Animalia |
| Kalapian: | Chordata |
| Hati: | Mammalia |
| Klado: | Paraxonia |
| Orden: | Artiodactyla Owen, 1848 |
| Suborders | |
Ang mga may bilang na even na mga daliring unggulado o even-toed ungulate (Artiodactyla) ang mga ungguladong hayop na may bilang na even ng mga daliri na karaniwan ay dalawa o apat sa bawat paa. Ang pangkat na ito ay kinabibilangan ng mga baboy, mga peccary, mga hippopotamus, mga kamelyo, mga llama, mga chevoratain, mga usa, mga giraffe, mga pronghorn, mga antelope. mga tupa, mga kambing at mga baka. Ang pangkat na ito ay hindi kinabibilangan ng mga balyena(cetacea) bagaman ang kanilang sekwensiya ng DNA ay nagpapakitang sila ay nagsasalo ng isang karaniwang ninuno na gumagawa sa pangkat na parapiletiko. Ang tumpak na pilohenetikong pangkat ang Cetartiodactyla (mula sa Cetacea + Artiodactyla). May mga 220 species ng artiodactyla. Ang isa pang karagdagang katangiang nagtatangi sa pangkat na ito ang hugis ng astragalus(talus) na isang buto sa kasukasuang bukongbukong na may dobleng istrukturang pulley. Ito ay nagbibigay sa paa nito nang mas malaking pleksibilidad.
Ebolusyon
[baguhin | baguhin ang wikitext]Gaya ng karamihan ng mga pangkat ng mammal, ang mga ungguladong ito ay unang lumitaw noong maagang Eoseno noong 54 milyong taong nakakaraan. Noong mga 46 milyong taong nakakaraan, ito ay nagsangay sa tatlong mga suborden: ang suina(pangkat ng baboy), tylopoda(pangkat ng kamelyo), at ruminantia(pangkat ng kambing at baka na angkop na tinatawag na Cetruminantia dahil kinabibilangan ito ng mga balyena). Gayunpaman, sa panahong ito ang mga artiodactyle ay hindi nananaig at ang mga odd-toed ungulate na mga ninuno ng mga modernong kabayo at mga rhinoceros ay mas higit na matagumpay at mas marami. Ang paglitaw ng mga damo noong panahong Eoseno at kanilang pagkalat sa panahong Mioseno ay pumayag sa isang malaking pagbabago. Dahil napakahirap na idigest ang mga damo at ang mga artiodactyl ay nag-aangkin ng mas maunlad na mga tiyan ay gumawa sa kanilang mas mabuting umangkop at pumalit sa mga odd-toed ungulate bilang nananaig na mga herbiborang panglupain. Ang mga ekstintong kasapi ng artiodactyla noong Mioseno ay kinabibilangan ng mga henrang Ampelomeryx, Tauromeryx, at Triceromeryx.