Pumunta sa nilalaman

Anito (idolo)

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
(Idinirekta mula sa Idolo)
mga kahoy na anito binenenta sa isla ng Siquijor

Ang idolo (tinatawag din sa Pilipinas na anito) ay isang tao o bagay na hinahangaan o sinasamba.[1] Maaari rin itong anumang bagay na sinasamba sa halip na ang tunay na Diyos. Sa mga kapanahunan sa Bibliya, kalimitang mga istatwa ng hindi totoong mga diyos ang mga anito. Maaaring yari ang mga idolong ito sa kahoy, bato, o metal.[2] Tinatawag na idolatriya ang pagsamba sa mga diyus-diyosan o bulag na paghanga sa mga idolong nabanggit.[1] Mayroon ding naniniwala sa mga larawan ng mga diyus-diyosang sinasaad na nagbabantay sa tahanan, katulad ng nabanggit na mga "diyus-diyusang pangtahanan" o terafim (mula sa wikang Hebreo) ni Laban sa Aklat ng Henesis (Henesis 31:19), na katumbas ng mga penates ng sinaunang mga Romano at ng anito ng sinaunang mga Pilipino. Batay sa mga dalubhasa, nagkakaroon ng karapatan sa mana ng isang ama ang sinumang nagdadala ng mga terafim, babae man o lalaki.[3]

Ang Anito ay isang salitang Pilipino na sa kasaysayan ay tumutukoy sa mga diyus-diyosan o huwad na diyos,[4][5] at may kaugnayan din sa pagsamba sa mga ninuno noong sinaunang panahon. Sa mga pre-kolonyal na paganong Malay ng Kapuluan ng Pilipinas, ang anito ay itinuturing na espiritu ng ninuno na sinasamba bilang tagapagtanggol ng sambahayan. Karaniwan, ang mga espiritung ito ay inilalarawan sa pamamagitan ng mga inukit na pigura mula sa kahoy o iba pang materyales na maingat na inaalagaan. Sa Guam at Pilipinas, ginagamit din ang salitang ito upang tumukoy sa mga diyus-diyos, fetish, o espiritu na may kaugnayan sa katutubong paniniwala at espiritwal na praktis.[6][7][8]

Ang terminong anito o diyus-diyos ay tumutukoy sa larawan o representasyon ng Diyos na ginagamit bilang bagay sa pagsamba, samantalang ang idolatriya ay ang pagsamba sa diyus-diyos na para bang siya mismo ang tunay na Diyos.[9][10][11][12]

pag-anito o pag-a-anito sa pakikipag-usap sa mga espiritu ng mga patay, masasamang espiritu at mga diyos-diyosan[13][14]

Mga anito at idolo sa kultura ng Pilipinas

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Mga Anitong Kahoy - Mga Estatwang Taotao

[baguhin | baguhin ang wikitext]
15th century bulul may hawak na pamahan (mangkok pang seremonya) sa Louvre Museum
Anitong kahoy o Bulol na mga imahe ng ninuno Bontoc, Mountain Province, Philippines

Sa pangkalahatang Anito ang tawag sa ano mang estatwang kahoy na kumakatawan sa mga yumao, ninuno at kaanak na mga namatay[15][16][17] Maeaming ibang katawagan sa mga estawang kahoy at ang mga espiritu ng ninuno na karaniwang kinakatawan ng mga inukit na estatwa. Ang mga ito ay kilala bilang taotao ("maliit na tao"; tinatawag ding taotaohan, latawo, tinatao, o tatao), bata-bata ("munting bata"), ladaw ("larawan" o "anyo"; tinatawag ding laraw, ladawang, lagdong, o larawan), at likha ("nilikha"; tinatawag ding likhak) sa karamihan ng Pilipinas.[18][19][20] Iba pang pangalan ng mga estatwang ito sa iba't ibang pangkat-etniko ay:

  • Anito Pangkalahatang tawag sa mga estawang kahoy na kumakatawan sa mga ninuno
  • Bulul (tinatawag ding bulol o bul-ul) sa mga Ifugao
  • Tinagtaggu (tinatawag ding tinattaggu) sa mga Kankanaey at Tuwali Ifugao
  • Lablabbon sa mga Itneg
  • Manaug sa mga Lumad
  • Tagno sa mga Bikolano

Sa mga Tagalog, ang taotao ay minsan ding tinatawag na lambana (katunog ng dambana o "altar" o "sagradong lugar"), na mula sa kung saan sila karaniwang inilalagay.[21] Ang Anito o taotao ay karaniwang payak at magaspang na inukit na estatwa na gawa sa kahoy, bato, o garing. May ilang Anito (taotao) na natagpuan ng mga Espanyol na yari sa mahahalagang metal o may palamuti ng ginto at alahas, ngunit ito ay napakabihira. [22]Halos lahat ng taotao ay inilalarawan sa posisyong nakaupo nang nakadekwatro ang mga kamay sa tuhod, na kahawig ng posisyong pang-sanggol, pang-araw-araw na paraan ng pakikipag-usap, at paraan ng pag-aayos ng katawan ng mga sinaunang Pilipino sa oras ng kamatayan. Gayunpaman, may ilang estatwa na nakatayo o ipinapakita na gumagawa ng pang-araw-araw na gawain tulad ng pagsayaw, pagbayo ng palay, o pagpapasuso ng sanggol.[23][24] Sa napakabihirang pagkakataon, ang mga diwata ay maaaring ipakita bilang lambana sa anyong tao, bilang mga lambana o maalamat na nilalang, o bilang mga hayop.[25][26] Kabilang dito ang isang natatanging uri ng estatwa na tinatawag na hipag sa mga Igorot, na kumakatawan sa mga diyos ng digmaan, pati na rin ang kinabigat (mga inukit na poste ng bahay) at hogang (mga inukit na poste mula sa tree fern na ginagamit bilang palatandaan ng hangganan at panangga laban sa kapahamakan).[26]

mga idolo sa ibang kulutra

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Mga Sanggunian

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. 1.0 1.1 Gaboy, Luciano L. Idol, anito, idolo; idolatry, idolatriya - Gabby's Dictionary: Praktikal na Talahuluganang Ingles-Filipino ni Gabby/Gabby's Practical English-Filipino Dictionary, GabbyDictionary.com.
  2. The Committee on Bible Translation (1984). "Idol". The New Testament, God's Word, The Holy Bible, New International Version (NIV). International Bible Society, Colorado, USA., Dictionary/Concordance, pahina B5.
  3. Abriol, Jose C. (2000). "Diyus-diyusan, diyus-diyosan, penates, anito, terafim". Ang Banal na Biblia, Natatanging Edisyon, Jubileo A.D. Paulines Publishing House/Daughters of St. Paul (Lungsod ng Pasay) ISBN 9715901077., pahina 53.
  4. Castellví Laukamp, Luis (2020-04-02). "Los milagros en laRelación de las islas Filipinas(1604) de Pedro Chirino". Colonial Latin American Review. 29 (2): 177–194. doi:10.1080/10609164.2020.1755937. ISSN 1060-9164.
  5. Rojas Gómez, Juan Camilo (2019-07-18). "Quejas y acusaciones por malas prácticas de gobierno contra Francisco de Sande, Gobernador y Capitán General de las Islas Filipinas: 1575-1580". Historia Y Memoria (19): 25–65. doi:10.19053/20275137.n19.2019.8522. ISSN 2322-777X.
  6. Blake, Frank R.; Vanoverbergh, Morice (1918). "A Grammar of Lepanto Igorot as It is Spoken at Bauco". The American Journal of Philology. 39 (4): 418. doi:10.2307/289163. ISSN 0002-9475.
  7. Keller, Sally E. (1976-01-01). "English-Khmer Medical Dictionary". Work Papers of the Summer Institute of Linguistics, University of North Dakota Session. 20 (1). doi:10.31356/silwp.vol20.05. ISSN 0361-4700.
  8. "Anito", The Free Dictionary, nakuha noong 2025-05-03
  9. Fast, Michael J. (2024-08-12), "Patungo sa pagiging maka- Diyos [Towards godliness]: how Filipino men use cultural forms of epistemology in the search for truth", Practical Theology and Majority World Epistemologies, London: Routledge, pp. 87–99, ISBN 978-1-003-52723-7, nakuha noong 2025-05-03
  10. "Lessons in On-Line Reference PublishingMerriam-Webster's Collegiate Dictionary. Merriam-WebsterMerriam-Webster's Collegiate Thesaurus. Merriam-WebsterMerriam-Webster's Collegiate Encyclopedia. Merriam-Webster". The Library Quarterly. 71 (3): 392–399. 2001-07. doi:10.1086/603287. ISSN 0024-2519. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)
  11. Swann, Julian (2017-07-20). "Idol of the Nation". Oxford Scholarship Online. doi:10.1093/acprof:oso/9780198788690.003.0013.
  12. Halberṭal, Mosheh; Margalit, Avishai; Goldblum, Naomi (2008). Idolatry (ika-Digitally reprinted (na) edisyon). Cambridge, Mass.: Harvard Univ. Press. ISBN 978-0-674-44313-6.
  13. Scott, William Henry (1994). Barangay: sixteenth-century Philippine culture and society. Quezon City, Manila, Philippines: Ateneo de Manila University Press. ISBN 978-971-550-135-4.
  14. Zialcita, Fernando N.; (2020-10-28). "Gilda Cordero-Fernando, 1932–2020". Philippine Studies: Historical and Ethnographic Viewpoints. 68 (3). doi:10.13185/2244-1638.1070. ISSN 2244-1638.{{cite journal}}: CS1 maint: extra punctuation (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  15. Scott, William Henry (2004). Barangay: sixteenth century Philippine culture and society (ika-5. pr (na) edisyon). Manila: Ateneo de Manila Univ. Pr. ISBN 978-971-550-135-4.
  16. Potet, Jean-Paul (2017). Ancient beliefs and customs of the Tagalogs. Clichy: Jean-Paul G. Potet. ISBN 978-0-244-34873-1.
  17. Cole, Fay‐Cooper (1919-04-06). "The History of Philippine Civilization as reflected in Religious Nomenclature. A. L. K<scp>roeber</scp>". American Anthropologist. 21 (2): 203–208. doi:10.1525/aa.1919.21.2.02a00150. ISSN 0002-7294.
  18. Scott, William Henry (1994). Barangay: sixteenth-century Philippine culture and society. Quezon City, Manila, Philippines: Ateneo de Manila University Press. ISBN 978-971-550-135-4.
  19. Potet, Jean-Paul (2017). Ancient beliefs and customs of the Tagalogs. Clichy: Jean-Paul G. Potet. ISBN 978-0-244-34873-1.
  20. Cole, Fay‐Cooper (1919-04-06). "The History of Philippine Civilization as reflected in Religious Nomenclature. A. L. K<scp>roeber</scp>". American Anthropologist. 21 (2): 203–208. doi:10.1525/aa.1919.21.2.02a00150. ISSN 0002-7294.
  21. "Zehnter Titel. Vergehen, welche sich auf die Religion beziehen", Das Strafgesetzbuch für die Preuß. Staaten und das Gesetz über die Einführung desselben, De Gruyter, pp. 224–227, 1861-12-31, nakuha noong 2025-03-16
  22. "INTRODUCTION:", Empire of Care, Duke University Press, pp. 1–14, 2003-01-31, ISBN 978-0-8223-8441-0, nakuha noong 2025-03-16
  23. Starr, June (1973-11). "Philippines, North Central Ifugao Land Use Series (A Set of 8 Maps). By Harold C. Conklin. New York: American Geographical Society, 1972. 1:5,000 scale, 29" by 34". $32.00". The Journal of Asian Studies. 33 (1): 164–165. doi:10.2307/2052929. ISSN 0021-9118. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)
  24. Bellafiore, Bianca Marie (2022-11-01). "Exhibition Review: Spirit of a Place, Bury Art Museum & Sculpture Gallery, Bury, United Kingdom, 18 May 2021 - 14 May 2022". Museum and Society. 20 (2): 332–340. doi:10.29311/mas.v20i2.4088. ISSN 1479-8360.
  25. Potet, Jean-Paul (2017). Ancient beliefs and customs of the Tagalogs. Clichy: Jean-Paul G. Potet. ISBN 978-0-244-34873-1.
  26. 26.0 26.1 Bellafiore, Bianca Marie (2022-11-01). "Exhibition Review: Spirit of a Place, Bury Art Museum & Sculpture Gallery, Bury, United Kingdom, 18 May 2021 - 14 May 2022". Museum and Society. 20 (2): 332–340. doi:10.29311/mas.v20i2.4088. ISSN 1479-8360.

Usbong Ang lathalaing ito ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.