Tingnan ang wikitext ng Joseon

{{Infobox Korean name|title=Pangalan sa Koreano|rr1=Joseon Bonggeon Wangjo|mr2=Taechosŏn'guk|rr2=Daejoseonguk|hanja2={{linktext|大|朝鮮|國}}|hangul2={{linktext|대|조선|국}}|othername2=Opisyal na pangalan|mr1=Chosŏn Ponggŏn Wangjo|hanja1={{linktext|朝鮮封建王朝}}|hangul={{linktext|조선}}|hangul1={{linktext|조선봉건왕조}}<ref>{{cite web|url=http://www.naenara.com.kp/ko/history/period.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20190701053405/http://www.naenara.com.kp/ko/history/period.php|archive-date=2019-07-01|title=조선력사 시대구분표|website=[[Naenara]]|access-date=1 July 2019|language=ko}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.naenara.com.kp/en/history/period.php|archive-url=https://web.archive.org/web/20190701053644/http://www.naenara.com.kp/en/history/period.php|archive-date=2019-07-01|title=Korean History in Chronological Order|website=[[Naenara]]|access-date=1 July 2019}}</ref>|othername1=[[Estandardisadong wikang Hilagang Koreano|Hilagang Koreanong pangalan]]|koreanipa={{IPA-ko|tɕo.sʌn|}}|mr=Chosŏn|rr=Joseon|hanja={{linktext|朝鮮}}|koreanipa2={{IPA-ko|tɛ.tɕo.sʌn.ɡuk̚|}}}}Ang '''Joseon''' (na isinusulat din bilang '''Chosŏn''', {{Lang-ko|대조선국; 大朝鮮國}}, {{Literal na pagsasalin|Dakilang Estadong Joseon}}) ay isang Koreanong dinastikong kaharian na tumagal ng humigit-kumulang limang siglo.<ref>{{cite web|title=Chosŏn dynasty {{!}} Korean history|url=https://www.britannica.com/topic/Choson-dynasty|website=Encyclopedia Britannica|publisher=Encyclopædia Britannica, Inc.|access-date=10 February 2019|language=en}}</ref> Ito ang huling dinastikong kaharian ng Korea.<ref name="Confucianism2">{{cite book|title=Women Our History|year=2019|url=https://books.google.com/books?id=lxGnDwAAQBAJ&q=joseon+longest+confucian+dynasty+korea&pg=PA82|page=82|isbn=9780241395332|author1=D. K}}</ref> Ito ay itinatag ni [[Taejo ng Joseon|Yi Seong-gye]] noong Hulyo 1392 at pinalitan ng [[Imperyo ng Korea]] noong Oktubre 1897.<ref>{{cite encyclopedia|title=조선|encyclopedia=한국민족문화대백과}}</ref> Ang kaharian ay itinatag kasunod ng resulta ng pagbagsak ng [[Goryeo]] sa ngayon ay ang lungsod ng [[Kaesong]]. Noong unang panahon, muling pinangalanan ang Korea at inilipat ang kabesera sa modernong [[Seoul]]. Ang pinakahilagang hangganan ng kaharian ay pinalawak sa natural na mga hangganan sa mga ilog ng [[Ilog Yalu|Amnok]] at [[Ilog Tumen|Tuman]] sa pamamagitan ng pagsakop ng mga [[Mga Jurchen|Jurchen]].

Sa loob ng 500-taong tagal nito, hinikayat ng Joseon ang pagtibay ng mga ideal at doktrinang [[Confucianismo|Confuciano]] sa lipunang Koreano. Inilatag ang [[Neoconfucianismo]] bilang ideolohiya ng bagong estado. Ang [[Koreanong Budismo|Budismo]] ay gayong hindi itinangkilik at paminsan-minsan ay nahaharap sa mga pag-uusig. Pinagsama-sama ng Joseon ang mabisang pamamahala nito sa teritoryo ng kasalukuyang Korea at nakita nito ang rurok ng klasikal na kultura, kalakalan, panitikan, at agham at teknolohiya ng Korea. Noong dekada 11590, ang kaharian ay lubhang humina dahil sa [[Mga pagsalakay ng mga Hapones sa Korea (1592–1598)|pagsalakay ng mga Hapones]]. Makalipas ang ilang dekada, sinalakay ang Joseon ng [[Huling Jin (1616–1636)|Dinastiyang Huling Jin]] at [[dinastiyang Qing]] noong [[Pagsalakay ng Huling Jin sa Joseon|1627]] at [[Pagsalakay ng Qing sa Joseon|1636–1637]] ayon sa pagkakabanggit, na humahantong sa lalong malupit na patakarang [[Isolasyonismo|pagbubukod]], kung saan ang bansa ay naging kilala bilang "[[ermitanong kaharian]]" sa [[Panitikang kanluranin|Kanluraning panitikan]]. Matapos ang pagtatapos ng mga pagsalakay na ito mula sa [[Manchuria]], nakaranas ang Joseon ng halos 200 taong panahon ng kapayapaan at kasaganaan, kasama ang pag-unlad ng kultura at teknolohiya. Gayunpaman, ang anumang kapangyarihan na nabawi ng kaharian sa panahon ng paghihiwalay nito ay humina nang magsara ang ika-18 siglo. Nahaharap sa panloob na alitan, labanan sa kapangyarihan, pandaigdigang panggigipit, at mga paghihimagsik sa looban, mabilis na bumagsak ang kaharian ng Joseon noong huling bahagi ng ika-19 na siglo.

Ang panahon ng Joseon ay nag-iwan ng malaking pamana sa modernong Korea; karamihan sa modernong [[Kultura ng Korea|Koreanong kultura]], tuntunin ng magandang asal, kaugalian, at pag-uugali ng lipunan sa mga kasalukuyang isyu, kasama ang [[Wikang Koreano|modernong wikang Koreano]] at [[Mga wikaing Koreano|mga diyalekto nito]], ay nagmula sa kultura at tradisyon ng Joseon. Ang modernong burukrasya ng Korea at mga dibisyong administratibo ay itinatag din noong panahon ng Joseon.

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}} 
[[Kategorya:Dinastiyang Joseon]]
[[Kategorya:Mga pinagmulan sa wikang Koreano ng CS1 (ko)]]
[[Kategorya:Mga pinagmulan sa wikang Hapones ng CS1 (ja)]]
[[Kategorya:Gumagamit ang CS1 ng sulat sa wikang Hapones (ja)]]
[[Kategorya:Gumagamit ang CS1 ng sulat sa wikang Koreano (ko)]]
[[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Koreano]]