Jyutping

Jyutping
Jyutping
	Romanisasyong Jyutping
Tradisyunal na Tsino	粵拼
Pinapayak na Tsino	粤拼
Jyutping	jyut6 ping3lshkjyutping
Cantonese Yale	Yuhtping
Kahulugang literal	Baybaying Yue (i.e. Kantones)
Hanyu Pinyin
Mga transkripsyon
Pamantayang Mandarin
Hanyu Pinyin	Yuèpīn
Bopomofo	ㄩㄝˋ　ㄆㄧㄣ
Gwoyeu Romatzyh	Yuehpin
Wade–Giles	Padron:Tone superscriptPadron:Wg-aposPadron:Tone superscript
Tongyong Pinyin	Yuè-pin
IPA	[ɥœ̂.pʰín]
Yue: Kantones
Romanisasyong Yale	Yuhtping
Jyutping	jyut6 ping3lshkjyutping
Romanisasyong Kanton	yüd6 ping3
IPA	[jỳːt̚.pʰēŋ]

Naglalaman po ang artikulong ito ng mga ponetikong simbolo ng PPA. Posible po kayong makakita ng mga tandang pananong, kahon, o iba pang mga simbolo imbes ng mga mga karakter ng Unicode kung hindi po suportado ang pag-render sa mga ito.

Ang jyutping, ay isang sistema ng romanisasyon para sa wikang Kantones na binuo noong 1993 ng Linguistic Society of Hong Kong (LSHK).

Ang pangalang Jyutping (ang mismong romanisasyong Jyutping ng Tsinong pangalan nito, 粵拼) ay pinaikling anyo ng opisyal na pangalan, at binubuo ito ng mga unang titik Tsino ng mga terminong jyut6 jyu5 (粵語, "Wikang Yue") at ping3 jam1 (拼音, "alpabetong ponetiko", binibigkas din bilang "pinyin" sa wikang Mandarin).

Sa kabila ng layunin nitong maging sistema sa pagpapahiwatig ng pagbigkas, ginamit din ito sa pagsulat ng Kantones bilang wikang alpabetiko — kaya, umaangat ang Jyutping mula sa katayuang pantulong tungo sa isang wikang sinusulat.

Kasaysayan

Lumilihis ang sistemang Jyutping^[1] mula sa lahat ng mga dating sistema ng pagroromanisa ng Kantones (humigit-kumulang 12, kabilang dito ang gawaing pangunguna ni Robert Morrison noong 1828, at ang mga sistemang Pamantayang Romanisasyon, Yale at Sidney Lau na malawakang ginamit) sa pagpasok ng mga inisyal na z at c at sa paggamit ng eo at oe sa huli, pati sa pagpapalit ng y sa simula, na ginamit sa lahat ng mga dating sistema, ng j.^[2]

Noong 2018, naisapanahon ito upang maisama ang -a at -oet sa huli, upang kumatawan sa mga pantig na kinikilala bilang bahagi ng ponolohiyang Kantones noong 1997 sa Jyutping Work Group ng Linguistic Society of Hong Kong.^[3]

Mga inisyal

b /p/ 巴	p /pʰ/ 怕	m /m/ 媽	f /f/ 花
d /t/ 打	t /tʰ/ 他	n /n/ 那		l /l/ 啦
g /k/ 家	k /kʰ/ 卡	ng /ŋ/ 牙	h /h/ 蝦
gw /kʷ/ 瓜	kw /kʷʰ/ 誇			w /w/ 蛙
z /ts/ 渣	c /tsʰ/ 叉		s /s/ 沙	j /j/ 也

Mga pangwakas

aa /aː/ 沙	aai /aːi̯/ 徙	aau /aːu̯/ 梢	aam /aːm/ 三	aan /aːn/ 山	aang /aːŋ/ 坑	aap /aːp̚/ 圾	aat /aːt̚/ 剎	aak /aːk̚/ 客
a /ɐ/ ^[1]	ai /ɐi̯/ 西	au /ɐu̯/ 收	am /ɐm/ 心	an /ɐn/ 新	ang /ɐŋ/ 笙	ap /ɐp̚/ 濕	at /ɐt̚/ 失	ak /ɐk̚/ 塞
e /ɛː/ 些	ei /ei̯/ 四	eu /ɛːu̯/ 掉^[2]	em /ɛːm/ 舐^[3]		eng /ɛːŋ/ 鄭	ep /ɛːp̚/ 夾^[4]	et /ɛːt̚/ 噼	ek /ɛːk̚/ 石
i /iː/ 詩		iu /iːu̯/ 消	im /iːm/ 閃	in /iːn/ 先	ing /ɪŋ/ 星	ip /iːp̚/ 攝	it /iːt̚/ 洩	ik /ɪk/ 識
o /ɔː/ 疏	oi /ɔːy̯/ 開	ou /ou̯/ 蘇		on /ɔːn/ 看	ong /ɔːŋ/ 康		ot /ɔːt̚/ 喝	ok /ɔːk̚/ 索
u /uː/ 夫	ui /uːy̯/ 灰			un /uːn/ 寬	ung /ʊŋ/ 鬆		ut /uːt̚/ 闊	uk /ʊk/ 叔
	eoi /ɵy̯/ 需			eon /ɵn/ 詢			eot /ɵt̚/ 摔
oe /œː/ 鋸					oeng /œːŋ/ 商		oet /œːt̚/ ^[5]	oek /œːk̚/ 削
yu /yː/ 書				yun /yːn/ 孫			yut /yːt̚/ 雪
			m /m̩/ 唔		ng /ŋ̩/ 吳

Mga pangwakas na m at ng lamang ang maaaring mag-isa bilang pahumal na pantig.
^ Ginagamit para sa mga elididong salita sa kaswal na pananalita gaya ng a6 in 四十四 (sei3 a6 sei3), hinango mula sa sei3 sap6 sei3.^[3]
^ ^ ^ Tumutukoy sa kolokyal na pagbigkas ng mga salitang ito.
^ Ginagamit para sa mga onomatopeya tulad ng oet6 para sa pagdidighal o goet4 para sa paghihilik.

Mga sanggunian

↑ "The Jyutping Scheme" [Ang Paraang Jyutping] (sa wikang Ingles). The Linguistic Society of Hong Kong. Inarkibo mula sa orihinal noong 26 Abril 2013. Nakuha noong 3 Enero 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Kataoka, Shin; Lee, Cream (2008). "A System without a System: Cantonese Romanization Used in Hong Kong Place and Personal Names" [Isang Sistemang Walang Sistema: Romanisasyong Kantones na Ginagamit sa Mga Pangalan ng Lugar sa Hong Kong at ng mga Personal na Pangalan]. Hong Kong Journal of Applied Linguistics (sa wikang Ingles): 94–98.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ ^3.0 ^3.1 Linguistic Society of Hong Kong. "Jyutping Cantonese Romanization Scheme 粵拼方案制定的背景" [Paraang Jyutping sa Pagroromanisa ng Kantones 粵拼方案制定的背景] (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 2024-03-16. Nakuha noong 2024-04-03.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[1] "The Jyutping Scheme" [Ang Paraang Jyutping] (sa wikang Ingles). The Linguistic Society of Hong Kong. Inarkibo mula sa orihinal noong 26 Abril 2013. Nakuha noong 3 Enero 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[2] Kataoka, Shin; Lee, Cream (2008). "A System without a System: Cantonese Romanization Used in Hong Kong Place and Personal Names" [Isang Sistemang Walang Sistema: Romanisasyong Kantones na Ginagamit sa Mga Pangalan ng Lugar sa Hong Kong at ng mga Personal na Pangalan]. Hong Kong Journal of Applied Linguistics (sa wikang Ingles): 94–98.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[lshkjyutping-3] 3.0 ^3.1 Linguistic Society of Hong Kong. "Jyutping Cantonese Romanization Scheme 粵拼方案制定的背景" [Paraang Jyutping sa Pagroromanisa ng Kantones 粵拼方案制定的背景] (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 2024-03-16. Nakuha noong 2024-04-03.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[1]

[2]

[3]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]