Mga wikang Malayo-Polinesyo
| Malayo-Polinesyo | |
|---|---|
| Distribusyong heograpiko: | Timog-Silangang Asya at Pasipiko |
| Klasipikasyong lingguwistiko: | Austronesian
|
| Proto-wika: | Wikang Proto-Malayo-Polinesyo |
| Mga subdibisyon: |
Mga Wikang Kanlurang Malayo-Polinesyo (geographical)
|
| ISO 639-5: | poz |
 Ang kanlurang ispero ng mga Wikang Malayo-Polinesyo.
ang pinaka-kanlurang Mga wikang Oceanic | |
 | |
Ang mga wikang Malayo-Polinesyo ay isang uri ng mga wikang Austronesyo, sa isang pag-uuri ng mga wikang pinaniniwalaang iisa ang pinagmulan. Ang mga wikang ito ay sinasalita sa mga kapuluang bansa sa timog-silangang Asia at sa Karagatang Pacifico. Ang ilan sa mga ito ay sinasalita rin sa bahagi ng malawak na lupalop ng Asia. Ang uring ito ng mga wika ay may umaabot sa 385.5 milyong mananalita sa kalahatan. Bahagi ng naturang uri ng wika ang lahat ng katutubong wika sa Pilipinas; sa makatuwid kabilang rin dito ang Tagalog at Cebuano.
Wika
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang mga wika ng Nuclear Malayo-Polynesian ay sinasalita ng mga 230 milyong katao at kabilang ang Malayo (Indones at Malaysian), Sunda, Habanes, Bugines, Balines, Atsenes; at gayon din ang mga wika ng Oceanic, kabilang ang mga wika ng Tolai, Gilbertese, Pidyiyano, at Polynesian tulad ng Hawaiian, Maori, Samoan, Tahitian, at Tongan. Ang Malay rin ang katutubong wika sa Singapore at Brunei.
Ang mga wikang Pilipino ay binabanggit ng 100 milyong katao at kinabibilangan ng Tagalog (Filipino), Cebuano, Ilokano, Hiligaynon, Sentral Bikol, Waray, at Kapampangan, bawat isa ay may tatlong milyong nagsasalita.
Sa Hilagang Borneo, ang pinakalawak na pasalitang wika ay Kadazan-Dusun, na may higit sa 200,000 + speaker at ang Wikang Lundayeh ang isa sa wika ng minorya sa timog-kanluran ng Sabah at sa hilagang ng Sarawak.
Pag-uuri
[baguhin | baguhin ang wikitext]Na may kaugnayan sa mga wikang austronesyo sa Taiwan
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang mga wika ng Malayo-Polynesian ay nagbabahagi ng ilang mga phonological at lexical innovations sa silangang mga porma ng Formosan, kasama na ang leveling ng proto-Austronesyo *t, *C sa /t/ at *n, *N sa /n/, shift ng *S sa /h/, at bokabularyo tulad ng *lima "limang" na hindi napatunayan sa ibang mga wika ng Formosan. Gayunpaman, hindi ito nakahanay sa anumang sangay. Ang isang 2008 na pag-aaral ng Austronesian Basic Vocabulary Database ay nagpapahiwatig na ang pinakamalapit na koneksyon ay sa Paiwan, bagaman ito ay nagtatalaga lamang ng koneksyon na 75% na antas ng kumpyansa.
Panloob na pag-uuri
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang Malayo-Polynesian ay binubuo ng isang malaking bilang ng maliliit na lokal na kumpol ng wika, na ang isang eksepsiyon ay ang Oceanic, ang tanging malaking pangkat na tinatanggap sa lahat; Ang wika ng magulang nito ay ang Proto-Oceanic na na-reconstructed sa lahat ng aspeto ng istraktura nito (phonology, leksikon, morpolohiya at syntax). Ang lahat ng iba pang malalaking grupo sa loob ng Malayo-Polynesian ay kontrobersyal.
Blust (1993)
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang pinaka-maimpluwensyang panukala para sa panloob na subgrouping ng mga wika ng Malayo-Polynesian ay ginawa Robert Blust na nagpakita ng ilang mga papeles na nagtataguyod ng isang dibisyon sa dalawang pangunahing sangay, Kanlurang Malayo-Polinesyo at Gitnang-Silangang Malayo-Polinesyo.[1]
Malinaw na tinatanggap ang Gitnang-Silangang Malayo-Polinesyo bilang subgroup, bagaman ang ilang mga pagtutol ay pinalaki laban sa katumpakan nito bilang genetic subgroup.[2][3]Sa kabilang panig, ang Kanlurang Malayo-Polinesyo ay pangkaraniwang ginaganap ngayon (kabilang ang sa pamamagitan ng Blust kanyang sarili) upang maging isang payong termino na walang kaugnayan sa genetiko. Nang isinasaalang-alang ang teorya ng Gitnang-Silangang Malayo-Polinesyo, ang mga wika ng Malayo-Polynesian ay maaaring nahahati sa mga sumusunod na subgroup (ang mga panukala para sa mas malaking mga subgroup ay ibinibigay sa ibaba):[4]
- Mga wika sa Pilipinas
- Mga Wikang Batanic
- Mga wika sa Northern Luzon
- Mga wika ng Gitnang Luzon
- Mga wika sa Northern Mindoro
- Mga wika sa Greater Central Philippines
- Mga wika sa Kalamian
- South Mindanao (tinatawag ding Bilic languages)
- Mga wikang Sangiric
- Mga wika ng Minahasan
- Wika ng Umiray Dumaget
- Mga wika ng Manide-Inagta
- Wika ng Ati
- Sama–Bajaw languages
- North Bornean languages
- Northeast Sabahan languages
- Southwest Sabahan languages
- North Sarawak languages
- Kayan–Murik languages
- Land Dayak languages
- Mga wikang Barito (including Malgatse)
- Wikang Mokene
- Malayo-Chamic languages
- Northwest Sumatran languages (probably including the aberrant Wikang Enggano)
- Rejang language
- Wikang Lampung
- Wikang Sunda
- Wikang Habanes
- Wikang Madura
- Bali-Sasak-Sumbawa languages
- Celebic languages
- South Sulawesi languages
- Palauan language
- Chamorro language
- Central–Eastern Malayo-Polynesian languages
- Central Malayo-Polynesian languages
- Sumba–Flores languages
- Flores–Lembata languages
- Selaru languages
- Kei–Tanimbar languages
- Aru languages
- Central Maluku languages
- Timoric languages (also called Timor–Babar languages)
- Kowiai language
- Teor-Kur language
- Eastern Malayo-Polynesian languages
- South Halmahera–West New Guinea languages
- Oceanic languages (approximately 450 languages)
- Central Malayo-Polynesian languages
Ang posisyon ng kamakailan na "muling nadiskubre" na wika ng Nasal (sinasalita sa Sumatra) ay hindi pa rin maliwanag, ngunit nagbabahagi ng karamihan sa mga tampok ng leksikon at phonological na kasaysayan nito sa alinman sa Lampung o Rejang.[5]
Malayo-Sumbawan
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang mga wikang Malayo-Sumbawan ay isang panukala sa pamamagitan ng Adelaar (2005) na pinagsasama ang mga Malayo-Chamic na wika, ang mga wika ng Bali-Sasak-Sumbawa, Madurese at Sundanese sa isang solong subgroup batay sa phonological at leksiko na katibayan.[6]
- Malayo-Sumbawan
Greater North Borneo
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang Great North Borneo hypothesis, na pinag-isa ang lahat ng mga wika na binabanggit sa Borneo maliban sa mga wika ng Barito kasama ang Malayo-Chamic na wika, Rejang at Sundanese sa isang solong subgroup, ay unang iminungkahi ng Blust (2010) at pinalawig pa ni Smith (2017) . Ang subgroup ng Greater North Borneo ay batay lamang sa leksikal na katibayan.
Nuclear Malayo-Polynesian
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang Zobel (2002) ay nagmumungkahi ng isang subgroup na Nuclear Malayo-Polynesian, batay sa mga nakakabit na makabagong ideya sa pagkakahanay ng Austronesian at syntax na matatagpuan sa buong Indonesia bukod sa karamihan sa Borneo at sa hilaga ng Sulawesi. Ang subgroup na ito ay binubuo ng mga wika ng Greater Sunda Islands (Malayo-Chamic, Northwest Sumatran, Lampung, Sundanese, Javanese, Madurese, Bali-Sasak-Sumbawa) at karamihan sa Sulawesi (Celebic, South Sulawesi), Palauan, Chamorro at Central- Eastern Malayo-Polynesian wika. Ang teorya na ito ay isa sa ilang mga pagtatangka na iugnay ang ilang mga wikang Western Malayo-Polynesian sa mga wika ng Central-Eastern Malayo-Polynesian sa isang mas mataas na intermediate node, ngunit nakatanggap ng kaunti pang pag-aaral sa pag-aaral.
Mga sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ Blust, R. (1993). Central and Central-Eastern Malayo-Polynesian. Oceanic Linguistics, 32(2), 241-293.
- ↑ Ross, Malcolm (2005), "Some current issues in Austronesian lingustics", in D.T. Tryon, ed., Comparative Austronesian Dictionary, 1, 45-120. Berlin: Mouton de Gruyter.
- ↑ Donohue, M., & Grimes, C. (2008). Yet More on the Position of the Languages of Eastern Indonesia and East Timor. Oceanic Linguistics, 47(1), 114-158.
- ↑ Adelaar, K. Alexander, and Himmelmann, Nikolaus. 2005. The Austronesian languages of Asia and Madagascar. London: Routledge.
- ↑ Anderbeck, Karl; Aprilani, Herdian (2013). The Improbable Language: Survey Report on the Nasal Language of Bengkulu, Sumatra. SIL Electronic Survey Report. SIL International.
- ↑ Adelaar, A. (2005). Malayo-Sumbawan. Oceanic Linguistics, 44(2), 357-388.