Kanlurang Imperyong Romano: Pagkakaiba sa mga binago
m r2.7.3) (Robot: Binabago ang ckb:ئیمپڕاتۆرێتیی ڕۆمانی ڕۆژاوایی upang maging ckb:ئیمپراتۆری ڕۆمانیی ڕۆژاوا |
m Bot: Migrating 68 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q42834 (translate me) |
||
Linya 72: | Linya 72: | ||
{{Link GA|sr}} |
{{Link GA|sr}} |
||
{{Link FA|mk}} |
{{Link FA|mk}} |
||
[[af:Wes-Romeinse Ryk]] |
|||
[[als:Weströmisches Reich]] |
|||
[[an:Imperio Román d'Occident]] |
|||
[[ar:الإمبراطورية الرومانية الغربية]] |
|||
[[be-x-old:Заходняя Рымская імпэрыя]] |
|||
[[bg:Западна Римска империя]] |
|||
[[br:Impalaeriezh roman ar C'hornôg]] |
|||
[[bs:Zapadno rimsko carstvo]] |
|||
[[ca:Imperi Romà d'Occident]] |
|||
[[ceb:Kasadpang Imperyong Romano]] |
|||
[[ckb:ئیمپراتۆری ڕۆمانیی ڕۆژاوا]] |
|||
[[cs:Západořímská říše]] |
|||
[[da:Vestromerske rige]] |
|||
[[de:Weströmisches Reich]] |
|||
[[el:Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία]] |
|||
[[en:Western Roman Empire]] |
|||
[[eo:Okcident-Romia Imperio]] |
|||
[[es:Imperio romano de Occidente]] |
|||
[[et:Lääne-Rooma keisririik]] |
|||
[[eu:Mendebaldeko Erromatar Inperioa]] |
|||
[[fa:امپراتوری روم غربی]] |
|||
[[fi:Länsi-Rooman valtakunta]] |
|||
[[fr:Empire romain d'Occident]] |
|||
[[fy:West-Romeinske Ryk]] |
|||
[[gl:Imperio Romano de Occidente]] |
|||
[[he:האימפריה הרומית המערבית]] |
|||
[[hr:Zapadno Rimsko Carstvo]] |
|||
[[hu:Nyugatrómai Birodalom]] |
|||
[[hy:Արևմտյան Հռոմեական կայսրություն]] |
|||
[[ia:Imperio roman de occidente]] |
|||
[[id:Kekaisaran Romawi Barat]] |
|||
[[is:Vestrómverska keisaradæmið]] |
|||
[[it:Impero romano d'Occidente]] |
|||
[[ja:西ローマ帝国]] |
|||
[[jv:Kekaisaran Romawi Kulon]] |
|||
[[ka:დასავლეთ რომის იმპერია]] |
|||
[[ko:서로마 제국]] |
|||
[[ku:Împeratoriya Romê ya Rojava]] |
|||
[[la:Imperium Romanum Occidentale]] |
|||
[[lt:Vakarų Romos imperija]] |
|||
[[lv:Rietumromas impērija]] |
|||
[[mk:Западно римско царство]] |
|||
[[ms:Empayar Rom Barat]] |
|||
[[nds:Weströömsch Riek]] |
|||
[[new:पश्चिमी रोमन साम्राज्य]] |
|||
[[nl:West-Romeinse Rijk]] |
|||
[[nn:Vestromarriket]] |
|||
[[no:Vestromerriket]] |
|||
[[pl:Cesarstwo zachodniorzymskie]] |
|||
[[pnb:لیندی رومی سلطنت]] |
|||
[[pt:Império Romano do Ocidente]] |
|||
[[ro:Imperiul Roman de Apus]] |
|||
[[roa-rup:Amirãria Romanã ditu Ascãpitatã]] |
|||
[[ru:Западная Римская империя]] |
|||
[[sh:Zapadno Rimsko carstvo]] |
|||
[[simple:Western Roman Empire]] |
|||
[[sk:Západorímska ríša]] |
|||
[[sr:Западно римско царство]] |
|||
[[sv:Västromerska riket]] |
|||
[[sw:Dola la Roma Magharibi]] |
|||
[[th:จักรวรรดิโรมันตะวันตก]] |
|||
[[tr:Batı Roma İmparatorluğu]] |
|||
[[uk:Західна Римська імперія]] |
|||
[[vi:Đế quốc Tây La Mã]] |
|||
[[vls:West-Romeins Ryk]] |
|||
[[war:Katundan nga Imperyo Romano]] |
|||
[[yo:Ilẹ̀ọbalúayé Rómù Apáìwọ̀orùn]] |
|||
[[zh:西羅馬帝國]] |
Pagbabago noong 22:18, 11 Marso 2013
Western Roman Empire Kanlurang Imperyo Romano IMPERIVM·ROMANVM·PARS·OCCIDENTALIS
| |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
286–476 | |||||||||||||
Salawikain: Senatus Populusque Romanus | |||||||||||||
Katayuan | Kalahati ng Imperyong Romano | ||||||||||||
Kabisera | Milan (286–402) Ravenna (402–476) | ||||||||||||
Karaniwang wika | Latin | ||||||||||||
Relihiyon | relihiyong Romano and later Christianity | ||||||||||||
Pamahalaan | Autocracy, Tetrarchy (293–313) | ||||||||||||
Emperador | |||||||||||||
• 395–423 | Honorius | ||||||||||||
• 475–476 | Romulus Augustulus | ||||||||||||
Consul | |||||||||||||
• 395 | Flavius Anicius Hermogenianus Olybrius, Flavius Anicius Probinus | ||||||||||||
• 476 | Basiliscus, Flavius Armatus | ||||||||||||
Lehislatura | Senadong Romano | ||||||||||||
Panahon | Late Antiquity | ||||||||||||
• Paghati ngi Diocletianus | 286 | ||||||||||||
• Pagpatalsik kay Romulus Augustulus | 476 | ||||||||||||
Lawak | |||||||||||||
395[1] | 2,000,000 km2 (770,000 mi kuw) | ||||||||||||
Salapi | Follis for bronze, Siliqua for silver, Solidus para ginto. | ||||||||||||
|
Ang Kanlurang Imperyo Romano ay ang kanluraning bahagi ng Imperyong Romano, na lumitaw mula sa paghati ni Diocleciano ng imperyo noong 285; ang silangang kalahati ng imperyo ay ang Silangang Imperyong Romano, na tinagurian ng mga makabagong historyador na Imperyong Bizantino.
Nagsimula ang imperyo pagkatapos hatiin ni Emperador Diocleciano ang Imperyong Romano sa kanluran at silanganing bahagi. Nagtatag din siya ng tetrachy upanag mapangasiwaan niya ng mabuti ang dalawang imperyo. Si Theodosius I (379–395) ay ang huling emperador ng naghari sa nagkakaisang Imperyo Romano. Sa kanyang pagkamatay (395 AD), tuluyan ng nahati ang imperyo. Bumagsak ang imperyo sa kanluran sa pagpapatalsik kay Romulus Augustus (isang mang-aagaw o upsurer) noong 4 Setyembre 476 dahil kay Odacer. Si Julius Nepos na lehitimong emperador ay namatay noong 480.
Bagamat panandaliang nasakop muli ng Silangang Imperyong Romano, hindi na muli naitatag ang Kanlurang Imperyong Romano. Dahil sa pagbagsak ng imperyong ito, isang bagong kapanahunan ang nabuo sa kasaysayan ng Europa: ang Gitnang Panahon.
Kasaysayan
Ang Permanenteng Paghati sa Imperyo Romano
Ang Imperyo Romano ay pinaghaharian ng isang emperador, ngunit sa pagkamatay ni Constantine noong 337, isang digmaang sibil ang sumiklab at nahati ang imperyo sa kanyang tatlong anak. Ang kanluran ay nagkaisa noong 340 at ang buong imperyo ay nagkaisa noong 340 sa paghahari ni Constantius II.
Mas binigyang pansin ni Constantius II ang silangang imperyo, kaya itinuring siyang unang emperador ng Imperyo Bizantino. Sa kanyang pamamahala, ang lungsod ng Byzantium-Constantinopla, ay naging kabisera ng silangang imperyo.
Huling Yugto
Sa Labanan sa Ravenna kung saan natalo ang mga natitirang Sundalong Romano, nakuha na ni Odacer ang kontrol sa Italya. Noong 4 September 476, pinatalsik ni Odoacer ang 14 taong gulang na si Romulus Augustulus. Pinadala niya ang mga royal na kagamitan sa Silangang Emperador Zeno. Itinuring ni Odacer ang sarili bilang tagapaglingkod ni Zeno, at dahil buhay pa ang lehitimong emperador na si Julius Nepos, ginamit niya ang pangalan ni Nepos sa salapi ng kanyang kaharian hanggang sa kamatayan ni Nepos noong 480 AD.
Mga Natirang Territoryo
Ang mga tirang territoryo (rump states) ng imperyo ay nagpatuloy sa pagiging Probinsya Romano na pinangangasiwaan ng kani-kanilang gobernador. Si Julius Nepos ay naghari sa Dalmatia hanggang 480. Si Syagrius ay nangasiwa sa Dominyo ng Soissons hangang sa 487. Ang isang Romano-Moor na lugar ay nabuhay sa Hilagang Aprika na hindi nalulusob ng mga Vandals, at naging bahagi ng Silangang Imperyong Romano nang nilupig ni Belisarius ang mga Bandalo.
Mga sanggunian
- ↑ Taagepera, Rein (1979). "Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D". Social Science History. 3 (3/4): 24. doi:10.2307/1170959.