Neolohismo

Mula sa Wikipediang Tagalog, ang malayang ensiklopedya
Jump to navigation Jump to search

Ang neolohismo ( /niːˈɒlədʒɪzəm/; mula sa Griyego νέο- néo-, "bago" at λόγος lógos, "pananalita, pagbigkas") ay isang bagong termino, salita, o parirala, na maaaring nasa proseso ng pagpasok sa pangkaraniwang gamit, subalit hindi pa ganap na tanggap sa pang-araw araw na wika.[1] Kadalasang inuudyukan ang neolohismo ng mga pagbabago sa kultura at teknolohiya,[2][3] at kadalasang tuwirang tumutukoy ang neolohismo sa isang tiyak na tao, lathala, panahon, o pangyayari. Sa proseso ng pagbubuo ng wika, mas maygulang ang mga neolohismo kaysa sa mga protolohismo.[4] Ang isang salita na may panimulang yugtong nasa pagitan ng protolohismo (kakalikha) at neolohismo (bagong salita) ay prelohismo.[5]

Kasaysayan at kahulugan[baguhin | baguhin ang batayan]

Ang salitang neolohismo ay unang nagamit sa Ingles noong 1772, na hiniram mula sa wikang Pranses néologisme (1734).[6] Maaaring tawagin na neolohista ang tagapagtaguyod ng isang bagong salita o doktrina. Sa diwang akademya, walang propesyonal na neolohista, dahil interdisiplinaryo ang pag-aaral ng gayong bagay (bernakular pangkultura o pang-etniko, bilang halimbawa). Kahit sinuman tulad ng leksikograpo o etimolohista ay maaaring mag-aral ng neolohismo, kung paano nasasaklaw ang pagpapadama sa kanilang paggamit at kung paano, dahil sa agham at teknolohiya, napakabilis ang pagkalat nila kumpara noon sa kasalukuyang panahon.[7]

May mas malawak na kahulugan ang salitang neolohismo kung saan kinabibilangan ang "isang salita na nagkaroon ng bagong kahulugan".[8][9][10] Paminsan-minsan, tinatawag ang huli bilang pagbabagong-semantika,[8] o pagpapalawak-semantika.[11][12] Kadalasang naiiba ang mga neolohismo sa idyolekto ng isang tao, ang natatanging huwaran ng bokabularyo, bararila, at pagbigkas ng isang tao.

Karaniwang ipinapakilala ang mga neolohismo kapag nasusumpungan ang kakulangan ng termino para sa isang tiyak na ideya, o kung kulang sa detalye ang umiiral na bokabularyo, o kung hindi alam ng nananalita ang umiiral na bokabularyo.[13] Medyo madalas ang pagkamit ng neolohismo ng batas, lupon ng pamamahalaan, at teknolohiya.[14][15] Isa pang maaaring sanhi na nag-uudyok ng paglikha ng neolohismo ang paglilinaw ng termino na maaaring malabo dahil sa pagkakaroon ng mararaming kahulugan.[16]

Pagsasalinwika[baguhin | baguhin ang batayan]

Dahil nagmumula ang mga neolohismo sa isang wika, maaaring maging mahirap ang pagsasalinwika sa pagitan ng mga wika.

Sa pamayanang siyentipiko, kung saan nangingibabaw ang wikang Ingles para sa inilimbag na pagsasaliksik, ginagamit minsan ang mga katunog na salinwika (tinutukoy bilang 'pagsasalikas').[17] Bilang alternatibo, ginagamit ang salitang Ingles kasama ng isang maikling pagliliwanag ng kahulugan.[17] Binibigyang-diin ang apat na paraan ng pagsasalin upang isalinwika ang mga neolohismo: pagsasatitik, transkripsyon, ang paggamit ng mga katulad, kalko o saliniwka ng hiniram.[18]

Habang nagsasalinwika mula sa Ingles patungo sa mga ibang wika, kadalasang ginagamit ang pagsasatitik.[19] Ang pinakakaraniwang paraan na isinasalinwika ng mga propesyonal na tagasalin ay sa protokol ng malakas na pagbabasa (Ingles: Think aloud protocol o TAP), kung saan naghahanap ang mga tagasalin ng pinakaangkop at natural pakinggan na salita sa pamamagitan ng pagsasalita.[20] Bilang gayon, maaaring gamitin ng mga tagasalin ang mga potensyal na salinwika at at subukan ang mga ito sa mga iba't ibang istruktura at palaugnayan.

Mahalaga ang mga tamang salinwika mula sa Ingles para sa mga tiyak na layunin patungo sa mga ibang wika sa mga iba't ibang industriya at sistemang legal.[21][22] Maaaring humantong ang mga di-tumpak na salinwika sa 'asimetriya' o maling pagkaunawa at di-pagkakaintindihan.[22] Umiiral ang maraming teknikal na talahulunganan ng pagsasalinwika ng Ingles upang labanan ang isyung ito sa mga larangang medikal, panghukuman, at teknolohikal.[23]

Talasanggunian[baguhin | baguhin ang batayan]

  1. ↑ Levchenko (2010). Neologism in the Lexical System of Modern English: On the Mass Media Material. Hammer, Patrick, Tanja Hammer, Matthias Knoop, Julius Mittenzwei, Georg Steinbach u. Michael Teltscher. GRIN Verlag GbR. p. 11. ISBN 3640637313.
  2. ↑ McDonald, L. J. (2005). The meaning of e- : neologisms as markers of culture and technology /.
  3. ↑ Forgue, Guy (1979). "American Neologisms as a Reflection of Cultural Change since 1945". Proceedings of a Symposium on American Literature: 199–211.
  4. ↑ Gryniuk, D (2015). On Institutionalization and De-Institutionalization of Late 1990s Neologisms. Cambridge Scholars Publishing. p. 150. This process [of lexicalization] does not seem to be coincidental because neologisms themselves are prone to go through certain stages of transformation. They began as unstable creations (otherwise called protologisms), that is, they are extremely new, being proposed, or being used only by a small subculture
  5. ↑ Anesa, Patrizia (2018). "Three, 3". Lexical Innovation in World Englishes: Cross-fertilization and Evolving Paradigms. Routledge.
  6. ↑ Oxford English Dictionary, draft revision Dec. 2009, s.v.
  7. ↑ "THE MEANING OF "e-": Neologisms as Markers of Culture and Technology". 2019-03-28. Sininop mula sa ang orihinal noong 2019-03-28.
  8. ↑ 8.0 8.1 Zuckermann, Ghilʻad (2003). Language contact and lexical enrichment in Israeli Hebrew (2nd edisyon). New York, NY: Palgrave Macmillan. p. 3. ISBN 978-1403917232.
  9. ↑ Sally Barr Ebest Writing from A to Z: the easy-to-use reference handbook 1999– p. 449 "A neologism is a newly coined word or phrase or a new usage of an existing word or phrase."
  10. ↑ Lynne Bowker, Jennifer Pearson Working With Specialized Language 2002 p. 214 "Neologisms can also be formed in another way, however, by assigning a new meaning to an existing word."
  11. ↑ Ole Nedergaard Thomsen Competing models of linguistic change: evolution and beyond 2006 – p. 68 "Extensions, by contrast, are applications of extant means in new usage. Note that since individual speakers differ in their command of their shared tradition of speaking, one person's Extension may be experienced by another as a Neologism"
  12. ↑ Michael D. Picone Anglicisms, Neologisms and Dynamic French 1996 – p. 3 "Proceeding now to the task of defining terms, I will begin with the more general term 'neologism'. ...A neologism is any new word, morpheme or locution and any new meaning for a pre-existent word, morpheme or locution that appears in a language. ... Likewise, any semantic extension of a pre-existent word, morpheme or locution.. but is also, by accepted definition, a neologism."
  13. ↑ Mesthrie, Rajend (1995). Language and Social History: Studies in South African Sociolinguistics. p. 225.
  14. ↑ Solan, Lawrence (2012). The Oxford Handbook of Language and Law. p. 36.
  15. ↑ Greiffenstern, Sandra (2010). The Influence of Computers, the Internet and Computer-Mediated Communication on Everyday English. p. 125.
  16. ↑ Cowan, Robert. "Shadow of a Doubt: A Phantom Caesura in Horace Odes 4.14." Classical Journal, The 109.4 (2014): 407-417.
  17. ↑ 17.0 17.1 Linder, Daniel (2016). "Non-native scientists, research dissemination and English neologisms: What happens in the early stages of reception and re-production?". Iberica. 32: 35–58.
  18. ↑ "The Translation of English Neologisms". Terminology Coordination Unit [DGTRAD]. European Parliament. 22 June 2015.
  19. ↑ Lindblad, Jonathan. 2017. "Translation strategies of H.P. Lovecraft’s neologisms into Japanese." Networked Digital Library of Theses & Dissertations
  20. ↑ Moghadas, Seyed (2014). "A Model for Cognitive Process of Neologisms Translation". International Journal of English Language & Translation Studies. 2 (1): 4–19.
  21. ↑ Liu, Hui (2014). "A Probe Into Translation Strategies of Tech English Neologism in Petroleum Engineering Field". Studies in Literature and Language. 9 (1): 33–37.
  22. ↑ 22.0 22.1 Kerremans, Koen (2014). "Studying the Dynamics of Understanding and Legal Neologisms within a Linguistically Diverse Judicial Space: The Case of Motherhood in Belgium". International Conference; Meaning in Translation: Illusion of Precision. 231: 46–52.
  23. ↑ Navarro, F (2008). "Controversies in dermatology: One-Hundred Fifty English Words and Expressions in Dermatology That Present Difficulties or Pitfalls for Translation Into Spanish". Actas Dermosifiliográficas (English Edition). 99 (5): 349–362. doi:10.1016/s1578-2190(08)70268-3.
Kinuha mula sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Neolohismo&oldid=1762032"