Palaging luntian
Sa botanika, ang isang halamang palaging luntian[1][2] (Ingles: evergreen; Lumang Tagalog: katakataká o siemprebibo[3]) ay isang halaman na palagiang may mga dahong luntian at gumagana sa lahat ng mga panapanahon. Kabaligtaran ito ng mga halamang deciduous o naglalagas ng dahon at nawawalan ng lahat ng mga yabong tuwing taglamig o tagtuyot (karamihan sa mga halaman ay naglalagas ng mga dahon tuwing taglagas), dahil ang halamang palaging luntian ay palaging nakapagpapanatili ng mga dahon kahit na taglamig at bumabagsak ang niyebe.
Mga espesyeng palaging luntian
[baguhin | baguhin ang wikitext]Maraming iba't ibang uri ng mga halamang palaging luntian, kapwa mga puno at palumpong. Ang katawagang binomiyal na Latin, ang sempervirens, na nangangahulugang may likas na pagiging palaging luntian na halaman, halimbawa:
- Cupressus sempervirens (isang sipres)
- Lonicera sempervirens (isang honeysuckle o niog-niogan)
- Sequoia sempervirens (isang sikwoya)
Magkakaiba ang haba ng buhay ng dahon sa mga halamang palaging luntian mula sa ilang buwan hanggang sa ilang sampung-taon (higit sa 30 taon sa Pinus longaeva o tinatawag sa Ingles na Great Basin bristlecone pine[4]).
Mga pamilyang palaging luntian
[baguhin | baguhin ang wikitext]| Pamilya | Halimbawa |
|---|---|
| Araucariaceae | Agathis australis |
| Cupressaceae | Sequoia sempervirens |
| Pinaceae | Pino |
| Podocarpaceae | Podocarpus latifolius |
| Taxaceae | Taxus baccata |
| Cyatheaceae | Cyathea cooperi |
| Aquifoliaceae | Ilex aquifolium |
| Fagaceae | Live oak |
| Oleaceae | Fraxinus |
| Myrtaceae | Eucalyptus |
| Arecaceae | Niyog |
| Lauraceae | Laurus nobilis |
| Magnoliaceae | Magnolia grandiflora |
| Cycadaceae | Cycas rumphii |
Walang katulad ang Sciadopitys dahil mayroong sariling pamilya ito, kung saan ito ang nag-iisang espesye.
Pagkakaiba sa pagitan ng mga espesyeng palaging luntian sa mga naglalagas ng dahon
[baguhin | baguhin ang wikitext]Iba't iba ang saklaw ng mga palaging luntian at mga naglalagas ng dahon na espesye sa mga katanigang morpolohiko at pisiyolohiko. Sa pangkalahatan, may mas makapal na dahon ang mga espesyeng palaging luntian na malapad ang dahon kaysa mga espesyeng naglalagas ng dahon, na may isang mas malaking bolyum ng parenkima at pasukan ng hangin (stomata) bawat isang yunit ng sukat ng dahon.[5] Mayroon sa pangkalahatan ang mga palaging luntian ng isang mas malaking praksyon ng kabuuang biyomasa ng halaman na mayroon, bilang mga dahon (LMF),[6] subalit kadalasan silang may mas mababang potosentesis.
Sa mga lugar[7] kung saan may dahilan upang maglagas ng dahon, halimbawa ang panahong malamig o tuyo, ay kadalasang isang pag-aangkop[8] (adaptasyon) ang mababang antas ng sustansya. Karagdagan dito, mayroon madalas silang matitigas na mga dahon at pinakamahusay na pagtitipid ng tubig dahil sa kakaunting mapagkukunan sa pook[9] kung saan sila nakatanim.[10] Ang pinakamahusay na pagtitipid ng tubig sa loob ng mga espesyeng palaging luntian ay dahil sa mas[11] mataas na kasaganahan kung ihahambing sa mga espesyeng naglalagas ng dahon.[10] Samantalang nawawala ang sustansya ng mga punong naglalagas ng dahon tuwing nawawala ang kanilang mga dahon.
Mga sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ Tablan, Andrea Amor (1961). Pilipino-English, English-Pilipino Dictionary for Students, Teachers, Laymen, Professionals, and Foreigners: Words and Terminologies that are Pure, Derived, Colloquial Or Slang (sa wikang Ingles). Washington Square Press.
- ↑ Presidency, Tracy Y. Browning Second Counselor sa Primary General. "Tandaan, Tandaan". www.churchofjesuschrist.org. Nakuha noong 2024-01-16. - Isang halimbawa ng panitikan na ginamit ang katawagang "palaging luntian".
- ↑ "Event to Evermore: Tagalog-English Dictionary Online". TAGALOG LANG (sa wikang Ingles). 2009-04-03. Nakuha noong 2024-01-16.
- ↑ Ewers, F. W. & Schmid, R. (1981). "Longevity of needle fascicles of Pinus longaeva (Bristlecone Pine) and other North American pines". Oecologia 51: 107–115 (sa Ingles)
- ↑ Villar, Rafael; Ruiz-Robleto, Jeannete; Ubera, José Luis; Poorter, Hendrik (Oktubre 2013). "Exploring variation in leaf mass per area (LMA) from leaf to cell: An anatomical analysis of 26 woody species". American Journal of Botany (sa wikang Ingles). 100 (10): 1969–1980. doi:10.3732/ajb.1200562. PMID 24107583.
- ↑ Poorter, Hendrik; Jagodzinski, Andrzej M.; Ruiz-Peinado, Ricardo; Kuyah, Shem; Luo, Yunjian; Oleksyn, Jacek; Usoltsev, Vladimir A.; Buckley, Thomas N.; Reich, Peter B.; Sack, Lawren (2015). "How does biomass distribution change with size and differ among species? An analysis for 1200 plant species from five continents". New Phytologist (sa wikang Ingles). 208 (3): 736–749. doi:10.1111/nph.13571. PMC 5034769. PMID 26197869.
- ↑ https://www.tagalog.com/monolingual-dictionary/lugar
- ↑ https://www.tagalog.com/monolingual-dictionary/umangkop
- ↑ https://www.tagalog.com/monolingual-dictionary/pook
- ↑ 10.0 10.1 Álvarez-Yépiz, Juan C.; Búrquez, Alberto; Martínez-Yrízar, Angelina; Teece, Mark; Yépez, Enrico A.; Dovciak, Martin (2017-02-01). "Resource partitioning by evergreen and deciduous species in a tropical dry forest". Oecologia (sa wikang Ingles). 183 (2): 607–618. Bibcode:2017Oecol.183..607A. doi:10.1007/s00442-016-3790-3. ISSN 1432-1939. PMID 27915413. S2CID 3798020. Inarkibo mula sa orihinal noong 2022-09-13. Nakuha noong 2021-02-16.
- ↑ https://www.tagalog.com/monolingual-dictionary/mas