Wikang Tagalog

Para sa tiyak na uri o anyo ng wikang Tagalog na isinapamantayan at isinatakda, at bahagi ng wikang Tagalog batay sa linguwistika at hindi sa politikal na pasya, tingnan ang Wikang Filipino.

Para sa mga katutubong tagapagsalita at tagapaggamit ng wikang ito, o sa kaugnay na grupong etnolingguwistikong Pilipino, tingnan ang Mga Tagalog.

Tagalog
Wikang Tagalog ᜏᜒᜃᜅ᜔ ᜆᜄᜎᜓᜄ᜔
Ang salitang "Tagalog" kung isulat sa Baybayin [ta ga lu]
Katutubo sa	Mga bansang may mahigit sa 1,000,000 mananalita: Pilipinas at Estados Unidos Mga bansang may mahigit sa 100,000 mananalita: Saudi Arabia, Australia, Hapon, Qatar, Kuwait, España, Italia, Canada, Malaysia, United Arab Emirates, Singapura, at China (lalo na sa Hong Kong)
Rehiyon	Gitna at timog Luzon, Pilipinas, Timog-Silangang Asya
Mga natibong tagapagsalita	28 milyon (2007)
Pamilya	Austronesyo Malayo-Polinesyo Katutubo sa Pilipinas Gitnang Pilipino Tagalog
Pamantayang anyo	Filipino
Mga diyalekto	Bataeño Batangueño Bulaqueño Manileño Marinduqueño Mindoreño Nueva Ecijano Tagalog ng Tanay at Paete (Rizal at Laguna) Tayabasin (Quezon) Caviteño Soccsksargen (Mindanao)
Sistema ng panulat	Latin (uring nagagamit sa Tagalog) Baybayin (nag-iibayo)
Opisyal na katayuan
Opisyal na wika sa	Pilipinas (sa anyo ng Filipino) Estados Unidos (laan sa iilan)
Pinapamahalaan ng	Komisyon sa Wikang Filipino, patungkol sa Tagalog ng Maynila
Mga kodigong pangwika
ISO 639-1	tl
ISO 639-2	tgl
ISO 639-3	tgl
Mga bahagi ng Pilipinas kung saan pangunahing sinasalita ang Tagalog.
Pananda sa mga bansa ayon sa bilang ng mga nakakapag-Tagalog:   500,000 mahigit   100,000-500,000   kaunti sa 100,000

Ang wikang Tagalog (Baybayin:ᜏᜒᜃᜅ᜔ ᜆᜄᜎᜓᜄ᜔), o ang Tagalog, ay isa sa mga pinakaginagamit na wika ng Pilipinas. Ito ang nangingibabaw na katutubong wika sa mga lalawigan ng Cavite, Laguna, Batangas, Rizal, Quezon o ang CALABARZON, sa lalawigan ng Marinduque at sa pulo ng Mindoro, sa Bulacan, sa Nueva Ecija, sa Paracale sa lalawigan ng Camarines Norte, at sa Kalakhang Maynila.

Ginagamit din ang Tagalog sa Hilagang Kapuluang Mariana kung saan ang mga Pilipino ang may pinakamaraming bilang ayon sa lahi at wika. Ito ang batayan na "ayon sa totoong kagawian", at hindi "ayon sa batas" ng pambansang wika ng Pilipinas na Filipino (tinawag na "Pilipino" mula taóng 1961 hanggang 1987).

Madalas na ginagamit ang Tagalog bilang pantalastasang wika sa buong bansa at sa mga samahan ng mga Pilipino sa labas ng Pilipinas. Gayon pa man, kung magamit man nang madalas ang Tagalog sa talastasan ng kaalaman, lalo na sa labas ng mga kinikilalang paaralan, ay lalong ginagamit ang Inglés sa pagsulat ng batas, sa talastasan ng pamahalaan, at sa kalakalan pang-ibang bansa man o sa loob ng Pilipinas. Minsan ay tinatawag na mananagalog o mananalita ang mga mahusay managalog.

Ang wikang Tagalog ay may pagkakatulad sa ibang mga wika sa Pilipinas katulad ng mga wika sa Bikol, Ilokano, mga wika sa Kabisayaan, at Kapampangan. May mga pagkakatulad din ito sa ibang mga mga wikang Austronesyo katulad ng Wikang Indones, wika ng Hawaii at Malgatse.

Pagsasauri

Ang Tagalog ay isang wika sa Gitnang Pilipinas na kabilang sa pamilyang Austronesyo. Bilang bahagi ng mga Malayo-Polinesyo na wika, ito ay kaugnay ng iba pang mga Austronesyo na wika tulad ng Malagasy, Havbnes, Indones, Malay, Tetum (ng Timor), at Yami (ng Taiwan). Malapit din itong nauugnay sa mga wikang sinasalita sa rehiyon ng Bicol at mga isla ng Visayas, tulad ng Bikol at mga wikang Visayan, kabilang ang Waray, Hiligaynon, at Cebuano.

Pagkakaiba sa Pagpoproseso ng Malumanay na patinig: Ang Tagalog ay naiiba sa iba pang mga wika sa Gitnang Pilipinas sa paraan ng pagpoproseso nito sa Proto-Pilipinas schwa vowel *ə. Sa karamihan ng mga wikang Bikol at Visayan, ang tunog na ito ay pinagsama sa /u/ at [o]. Sa Tagalog, ito ay pinagsama sa /i/. Halimbawa, ang Proto-Pilipinas *dəkət (dumikit) ay naging Tagalog dikít at Visayan & Bikol dukót.

Pagpoproseso ng Tunog ng Proto-Pilipinas: Ang *r, *j, at *z ng Proto-Pilipinas ay pinagsama sa /d/ ngunit nagiging /l/ sa pagitan ng mga patinig. Ang Proto-Pilipinas *ŋajan (pangalan) at *hajək (halik) ay naging Tagalog ngalan at halík. Ngunit kapag nasa tabi ng isang panlapi, ito ay nagiging /r/: bayád (bayad) → bayaran (magbayad).

Ang *R ng Proto-Pilipinas ay pinagsama sa /ɡ/. Ang *tubiR (tubig) at *zuRuʔ (dugo) ay naging Tagalog tubig at dugô.

Kasaysayan

Etimolohiya

Ang salitang "Tagalog" ay posibleng nagmula sa endonim na taga-ilog ("mga tao ng ilog"), na binubuo ng tagá- ("katutubo ng" o "mula sa") at ilog, o kaya naman, taga-alog na nagmula sa alog ("baha ng tubig sa mababang lupa"; "palayan o gulayan").

Tinatawag ding wikang-tao/wikantawo, ang wika ng mga katutubong Tagalog bago pa man dumating ang mga Espanyol.

Austronesyong Pinagmulan

Ang Tagalog ay bahagi ng pamilya ng mga wikang Austronesyo na sinasabing nagmula sa Taiwan. Ayon sa teorya ang mga nagsasalita ng mga Proto-Austronesyo na wika ay lumipat patungong Pilipinas mga 4,000 taon na ang nakararaan, na nagbigay-daan sa pag-usbong ng Tagalog at iba pang mga wikang Pilipino. Ayon sa haka (ipotesis) nina David Zorc at Robert Blust, maaaring ang Tagalog ay unang umusbong bilang isang hiwalay na wika mahigit isang libong taon na ang nakaraan mula sa mga grupo sa Gitnang Pilipinas na maaaring nagmula sa Hilagang-Silangang Mindanao o Silangang Visayas, kaya't nagkaroon ng natatanging katangian ang wikang Tagalog.

Panahon Bago ang Kolonyal

Katitikan sa Baybayin o sulat-Tagalog

Bago pa man dumating ang mga Kastila, ang wikang Tagalog ay sinasalita na ng mga katutubo sa gitna at timog Luzon. Ginagamit ito sa mga panulaan, awit, at pagkukuwento. Ang mga katutubo ay gumagamit ng sinaunang sulat na tinatawag na Baybayin upang isulat ang kanilang wika. Ang Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna mula sa ika-10 siglo, na karamihan ay naisulat sa Lumang Malay, ay nagpapakita ng mga posibleng salita ng Lumang Tagalog.

Bukod dito, bago pa dumating ang mga Europeo, ang Pilipinas ay mayroon nang matatag na ugnayan ng kalakalan sa mga ibang bansa, tiyak na ang Maritimong Timog-Silangang Asya. Maraming Malay na salita ang pumasok sa bokabularyo ng Tagalog noong panahong pre-kolonyal, lalo na't ang Lumang Malay ang naging lingua franca ng rehiyon para sa kalakalan at pakikipag-ugnayan. Halimbawa ng mga salitang Tagalog na mula sa Malay ay "dalubhasa" at "binibini."

Mayroon ding humigit-kumulang 280 salitang Tagalog na nagmula sa Sanskrit, na karamihan ay naipasok sa pamamagitan ng Malay o Javanese. Ilan sa mga salitang ito ay "agham" at "buddhi." Ang mga salitang Tamil na pumasok sa Tagalog sa pamamagitan ng mga kalakalang ugnayan ay nagdala rin ng mga salitang gaya ng "baril" at "gulay." Ang mga impluwensyang ito ay nagpayaman at nagbigay ng malalim na kahulugan at kasaysayan sa wikang Tagalog.

Panahon ng Kolonyal ng Kastila

Sa panahon ng kolonyalismo ng mga Espanyol noong ika-16 na siglo, ang mga misyonaryo ay natutunan ang Tagalog upang magpropaganda ng Kristiyanismo. Gumawa rin sila ng mga diksyunaryo at aklat-panggramatika upang mapadali ang pagkatuto ng Tagalog at iba pang lokal na wika.

Ang unang kilalang aklat na naisulat sa Tagalog ay ang Doctrina Christiana (Kristiyanong Doktrina) noong 1593, na may dalwang palabaybayang nilalaman: isa sa sinaunang Baybayin at isa sa sulat-Latin. Ang mga halimbawa ng diksyunaryo at aklat-panggramatika ay ang Vocabulario de la lengua tagala ni Pedro de San Buenaventura (1613), Vocabulario de la lengua tagala (1835), at Arte de la lengua tagala y manual tagalog para la administración de los Santos Sacramentos (1850).

Vocabulario de la lengua tagala, 1794.

Si Francisco Balagtas (1788–1862) ay itinuturing na pinakamahusay na katutubong manunulat na Tagalog, at ang kanyang akda na Florante at Laura ay ang pinakabantog na naisulat noong ika-19 na siglo.

Tumagal ng mahigit tatlong siglo ang kolonisasyon ng Espanya, na nagdulot ng malaking impluwensya sa kultura, wika, at lipunan ng Pilipinas. Sa panahong ito, ang Espanyol ang naging wika ng pamahalaan, edukasyon, at kalakalan. Dahil dito, maraming salitang Espanyol ang napasok sa Tagalog, lalo na sa mga larangan ng relihiyon, administrasyon, at pang-araw-araw na buhay. Sa panahon ding ito, dumami ang mga dayuhang mula Tsina na nakipanirahan sa Pilipinas. Nakaimpluwensya ito sa pagdami ng mga bagong salitang Tagalog mula sa Hokkien.

Panahon ng Pagbabagong-isip

Sa Panahon ng Pagbabagong-isip, ang Wikang Tagalog ay nagkaroon ng mahalagang papel sa pagpapaigting ng nasyonalismo at pagpapalaganap ng ideya ng kalayaan. Madami ring sulating nakasulat sa Espanyol ang isinalin sa Tagalog noong panahong ito.

Panahon ng Propapaganda

Tumutukoy ito sa panahon noong ika-19 na siglo sa Pilipinas na kung saan nagsimula ang kilusang propaganda na pinangunahan nina Jose Rizal, Marcelo H. del Pilar, Graciano López Jaena, Antonio Luna at iba pang mga paham (intelektwal).

Madami sa mga propagandista ang gumamit ng Tagalog upang magpakalat ng mga artikulo at sanaysay na tumutuligsa sa mga Kastila at nagtuturo sa mga katutubo tungkol sa kanilang mga karapatan. Ang kanilang mga sinulat ay nagbigay ng kamalayan sa masa at nagpataas ng diwang makabayan.

Panahon ng Tahasang Panghihimagsik

Ang mga Pilipino ay humingi ng mga pagbabago o reporma mula sa pamahalaan at simbahan, ngunit hindi ito ibinigay. Dahil dito, lalo pang sumiklab ang damdaming makabayan ng mga Pilipino.

Ilan sa mga kilalang manunulat sa panahon ng Himagsikan ay sina Andres Bonifacio, Emilio Jacinto, Apolinario Mabini, Jose Palma, at Julian Felipe. Si Andres Bonifacio, na kilala bilang "Ama ng Katipunan," ay sumulat ng mga akdang tulad ng "Katungkulang Gagawin ng mga Anak ng Bayan," "Pag-ibig sa Tinubuang Lupa," "Ang Dapat Mabatid ng mga Tagalog," at "Katapusang Hibik ng Pilipinas." Si Emilio Jacinto, na kilala bilang "Utak ng Katipunan," ay sumulat ng "Kartilya ng Katipunan" at "Liwanag at Dilim." Si Apolinario Mabini, na tinaguriang "Utak ng Himagsikan," ay sumulat ng mga akdang tulad ng "Ang Himagsikan ng mga Pilipino" at "El Verdadero Decalogo."

Panahon ng Kolonyal ng Amerikano

Nang dumating ang mga Amerikano, ginamit nila ang wika bilang instrumento ng pananakop sa ilalim ng programang "Mapagkandiling Asimilasyon." Layon ng programang ito na isama ang mga katutubo sa kulturang Amerikano sa pamamagitan ng pagpapagamit ng wikang Ingles bilang pangunahing wika ng edukasyon at komunikasyon. Pinagbabawal naman ng Batas Sedisyon ang paggamit ng wikang Tagalog sa pagsusulat dahil ito'y maaaring magpalakas ng damdaming makabayan laban sa mga Amerikano.

Ayon sa survey ng Monroe Komisyon noong 1925, hindi epektibo ang paggamit ng Ingles bilang midyum ng pagtuturo sa antas primarya. Kaya noong 1931, iminungkahi ni Bise Gobernador Heneral Brutee na gamitin ang wikang bernakular bilang midyum ng pagtuturo sa primarya.

Tinalakay sa Kumbensyong Konstitusyonal ang mga isyung pangwika noong 1934. Maraming delegado ang sumang-ayon na isang Wikang Katutubo ang dapat maging Wikang Pambansa, ngunit sinalungat ito ng mga nagtaguyod ng Ingles.

Noong 1936, sa ilalim ng Batas Komonwelt Bilang 184, nalikha ang Surian ng Wikang Pambansa upang magsaliksik ng mga wikang katutubo ng bansa. Napili ng Surian ng Wikang Pambansa ang Tagalog bilang batayan ng pambansang wika ng Pilipinas sa ilalim ng pamamahala ni Pangulong Manuel L. Quezon.

Panahon ng Kolonyal ng Hapon

Sa panahon ng pananakop ng Hapon mula 1941 hanggang 1945, ang Pilipinas ay nakaranas ng hirap at paniniil. Tinawag itong 'Panahon ng Kadiliman' dahil sa mga abuso. Sa kabila ng mga pagsubok, tinagurian naman itong 'Gintong Panahon ng Panitikang Filipino' dahil sa pag-usbong ng panitikang Pilipino sa panahon na ito. Ipinagbawal ng mga Hapon ang paggamit ng Ingles at itinaguyod ang paggamit ng Tagalog at iba pang katutubong wika upang mapalaganap ang kanilang impluwensya.

Noong 1942, itinatag ang Ordinansa Militar Blg. 13 na nag-utos na gawing opisyal na wika ang Tagalog at Nihonggo. Mahigpit na pinagbawal ang paggamit ng Ingles sa anumang aspeto ng pamumuhay ng mga Pilipino, pati na rin ang paggamit ng mga aklat at peryodikal na nauukol sa Amerika. Sinunog din ang mga aklat na nasusulat sa Ingles upang matiyak na hindi mababahiran ng kanluraning ideya ang panitikang nilikha.

Binuksan muli ang mga paaralang bayan at itinuro ang wika ng mga Hapon, ngunit mas pinagtuunan ng pansin ang paggamit ng wikang Tagalog. Ang mga mag-aaral na nagsipagtapos ay nakatatanggap ng tatlong uri ng katibayan: Junior, Intermediate, at Senior.

Panahon ng Pagsasarili

Noong 1959, muli ang pambansang wika ay pinangalanang Pilipino ni Jose Romero, ang Kalihim ng Edukasyon noon, upang mabigyan ang Tagalog ng isa pambansang tatak at diwa, sa halip na pangpangkat-etniko lámang. Subalit hindi nagresulta ang pagpapalit ng pangalan ng Tagalog sa pagtanggap, sa diwang nakadarama, ng mga hindi Tagalog, partikular na ang mga Sebwano, na hindi sumang-ayon sa pagkakapili ng Tagalog bílang wikang pambansa.

Noong 1971, muling binalikan ang paksang pangwikang ito, at may isang kinalabasang kasunduan — isang gawing "unibersalista" sa pagkakaroon ng wikang pambansa, na tatawaging Filipino, sa halip na Pilipino. Nang ibalangkasa ang bagong konstitusyon ng 1987, tinawag na Filipino ang wikang pambansa. Nilahad ng konstitusyon na habang umuunlad at nagbabago ang wikang Filipino, lalo pa itong pauunlarin at pagyayamanin batay sa búhay na mga wika sa Pilipinas at sa iba pang mga wika.

Kalagayan

Kakalatan at kalapatang heograpiko

Sumasakop ang "tahanang lupain" ng wikang Tagalog, o ang Katagalugan, lumabis-kumulang sa kalawakan ng gitna magpahanggang katimugang bahagi ng pulo ng Luzon - tinutukoy ang sa Aurora, Bataan, Batangas, Bulacan, Camarines Norte, Cavite, Laguna, Kalakhang Maynila, Nueva Ecija, Quezon, at Rizal. Winiwika rin ang Tagalog ng mga naninirahan sa mga kapuluan ng Lubang, Marinduque, at sa hilaga at silangang bahagi ng Mindoro at sa buong Palawan. Tinatayang sinasalita ito ng may 64.3 milyong mga Pilipino, mga 96.4% ng bilang ng tao ng populasyong pangkabahayan. 21.5 milyon, o 28.15% ng kabuoan ng populasyon ng Pilipinas, kung saan isa itong katutubong wika.

Matatagpuan ang mga nagsasalita ng Tagalog sa iba pang mga bahagi ng Pilipinas, maging sa lahat ng mga bahagi ng mundo, bagaman nakalaan lamang ang paggamit nito sa pakikipag-ugnayan sa pagitan ng mga pangkat etnikong Pilipino. Ito ang ikaanim na pinakawiniwikang wika sa Estados Unidos na may higit sa isang milyong mga tagapagsalita. Sa Canada, winiwika ito ng 235,615 mga katao.

Opisyal na katayuan

Itinalaga ang Tagalog bilang wikang opisyal sa unang saligang batas ng Pilipinas, ang Konstitusyon ng Biak-na-Bato (Artikulo VIII: Opisyal na Wika) ng 1897. Noong 1935, itinalaga ng saligang batas ng Pilipinas ang Ingles at Kastila bilang mga opisyal na wika, subalit iniatas ang pagpapaunlad at pagaangkin ng isang karaniwang wikang pambansang batay sa isa sa mga buhay na mga katutubong wika. Pagkaraan ng pag-aaral at talakayan, pinili ng Surian ng Wikang Pambansa (isang komiteng binubuo ng pitong mga kasaping kumakatawan sa iba't ibang mga rehiyon ng Pilipinas) ang Tagalog bilang batayan ng pagpapaunlad at pagaangkin ng isang wikang pambansa ng Pilipinas. Noong 30 Disyembre 1937, inihayag ni Pangulong Manuel L. Quezon ang pagkakapili ng wikang Tagalog bilang gagamiting batayan ng pagpapaunlad at pagaangkin ng isang Wikang Pambansa ng Pilipinas. Noong 1939, lumaong tinawag na Pilipino ang minumungkahing wikang pambansa.

Itinalaga ng saligang batas ng 1973 ng Pilipinas ang mga Pilipinong nakabatay sa Tagalog, kasama ng Ingles, bílang isang wikang opisyal at nag-atas ng pagpapaunlad at pormal na paggamit ng isang karaniwang wikang pambansang tatawaging Filipino. Itinakda ng konstitusyon ng 1987 ng Pilipinas ang Filipino bílang wikang Pambansa, na nag-aatas na sa pagsulong nito, higit pa itong pauunlarin at pagyayamanin batay sa mga búhay na wika sa Pilipinas at iba pang mga wika.

Bilang Filipino, itinuro ang Tagalog sa mga paaralan sa kabuuan ng Pilipinas. Sinsabing ito lamang ang isa mula sa 170 mga wikang Pilipinong opisyal na ginagamit sa mga paaralan at mga negosyo, bagaman isinasaad sa Artikulo XIV, Seksiyon 7 ng pang-1987 na Saligang Batas ng Pilipinas, sa isang bahagi, na:

Ayon sa probisyon ng batas at kung mamarapatin ng Kongresong kailangan ito, magsasagawa ang Pamahalaan ng mga hakbang upang panimulan at panatilihin ang paggamit ng Filipino bilang midyum ng opisyal na komunikasyon at bilang isang wikang pangpagtuturo sa sistemang edukasyonal.

Ang mga wikang panrehiyon ay mga katulong na wikang opisyal sa mga rehiyon at magsisilbing mga katulong na midya ng pagtuturo doon.

Nakaimpluwensiya rin ang iba pang mga wika sa Pilipinas, pangunahin na ang sa pamamagitan ng mga paglakbay-lipat ng mga mamamayan ng mga mananalita ng ganitong ibang mga wika mula sa mga lalawigan patungong Kalakhang Maynila.

Mga anyo o diyalekto ng Tagalog

Ang Tagalog ay isang wika na may iba't ibang diyalekto at anyo, tulad ng Batangenyo, Bulakenyo, Tayabasin at Sox-Tagalog. Ang Filipino ay isang anyo nito na isinapamantayan na ginagamit sa pambansang konteksto. Ang mga Lalawiganing Tagalog ay may partikular na bokabularyo, gramatika, at pagbigkas na mas taal at kinagisnan kumpara sa batayang Tagalog.

Wikang Filipino

Karagdagang impormasyon: Wikang Filipino

Ang wikang Filipino ay isang anyo ng Tagalog na isinapamantayan bilang pambansang wika ng Pilipinas. Ang Filipino ay nagsisilbing pamantayang anyo ng Tagalog na ginagamit sa mga opisyal na mga dokumento, edukasyon, at media. Kabilang dito ang mga modernong salita at istilo na dulot ng impluwensya ng iba pang wika. Ang Tagalog na sinasalita sa Kalakhang Maynila ay madalas itinuturing na batayan ng Filipino. Bagaman mayroong iba’t ibang rehiyonal na diyalekto ng Tagalog, ang Filipino ay mas malawak ang saklaw at mas madaling maunawaan ng mga tao mula sa iba’t ibang rehiyon ng bansa. Sa ganitong paraan, nagiging mas epektibo itong gamit sa komunikasyon sa iba't ibang bahagi ng Pilipinas.

Maynila

Karagdagang impormasyon: Kalakhang Maynila

Ang anyo ng Tagalog na sinasalita at sinusulat sa Kalakhang Maynila, ang Pambansang Punong Rehiyon, ang ginamit bilang batayan para sa wikang Filipino. Masasabing ito ay mga karaniwan o batayang mga salitaan na nagagamit ng nakakaraming mananalita at nauunawaan ng bansa. Ang Kamaynilaan, na sentro ng bansa, ay tagpuan ng mga taong nagsasalita ng iba't ibang wika sa Pilipinas. Dahil sa impluwensya ng media, edukasyon, at pamahalaan, ang Tagalog ng Maynila ay itinuturing na pamantayan. Ang kolokyal na Maynilang Tagalog, na impormal na anyo ng Tagalog, ay may halong Ingles (Taglish), pinaikli na mga salita, at madalas gumagamit ng islang. Ito ay nagpapakita ng impluwensya ng iba pang wika tulad ng Espanyol at Ingles dahil sa kasaysayan.

Saklaw: Kalakhang Maynila, bahagi ng Kabite, kalapit na mga bayan ng Laguna, sa kanluran ng Pagsanjan, at mga lunduyang panlungsod (sentrong urbano) ng bansa.

Bataan

Karagdagang impormasyon: Bataan

Ang Tagalog ng Bataan at Zambales ay maitutulad sa Tagalog ng Maynila, bagama't madalas na nahahaluan ng Kapampangan at Pangasinan, pati na rin ang Ilokano, sa gawing kalapit ng Zambales sa Pampanga, Tarlac at Pangasinan. Maitutulad din ang Tagalog ng Bataan at Zambales sa Tagalog ng Cavite, dahil sa galing Cavite ang mga Tagalog na lumipat at tumira sa Bataan at Zambales.

Saklaw: Bataan (maliban na ang hangganang hilagang-silangan malapit sa Pampanga), timugang bahagi ng Zambales at Lungsod ng Olongapo.

Bulacan

Karagdagang impormasyon: Bulakenyo Tagalog

Wikang Bulakenyo (Bulacan Tagalog)

Ang Bulakenyo Tagalog ay isa sa baul ng kayamanan ng Wikang Tagalog sapagkat tinataglay pa nito ang ilang mga lumang salitang nilipasan na ng panahon sa Kalakhang Maynila gaya na lamang ng mga salitang kampit (kutsilyo), iwi (kalinga), pisaw (maliit na palakol), anluwage (karpintero), balisungsong (embudo), supil (hairband), matamis (asukal) at iba pa.

Talaan ng mga piling mga wika o salita sa Tagalog ng Bulacan:

Bulakenyong Tagalog	Batayang Tagalog	Ingles
1. Agihap	Singaw	Mouth blisters
2. Alipato	Lumilipad na mga abo	Flying embers
3. Angis	Baho	Stink
4. Asinorya	Karot	Carrot
5. Ato	Totoy	Young boy
6. Babag	Away	A fight
7. Baliwasan	Pamingwit	Fishing rod
8. Baribot	Bugnutin	Grumpy
9. Bulaos	Eskinita	Alley
10. Dalahira	Tsismosa	Gossiper
11. Dupang	Lamang	Rather
12. Durungawan	Bintana	Window
13. Gitata	Dugyot	Untidy
14. Hinaw	Paghuhugas ng kamay	Handwashing
15. Hitad	Harot	Flirt
16. Huwad	Peke	Fake
17. Kabog	Ibagsak	Drop down
18. Kabisote	-	"By the book"
19. Kadlo	Igib	Fetching water
20. Laste	Goma	Rubber
21. Lubay	Tigil	Stop
22. Lulon	Rolyo	Roll
23. Lusak	Putik	Mud
24. Magaso	Malikot	Clumsy
25. Magparikit	Magsiga ng apoy	To make a fire
26. Malulam	Makulimlim	Cloudy
27. Mamilmit	Mamingwit	To fish
28. Maniba	Pahinog na	Nearly ripe
29. Matamis	Asukal	Sugar
30. Matigakan	Mabulunan	Choke
31. Minandal	Meryenda	Afternoon snack
32. Nairinan	Nasamid	Choked
33. Pakat	Dikit	To paste
34. Panat	Pabulok na	Nearly rotten
35. Paragan	-	Tuck in
36. Paswit	Sitsit/Pito	To whistle
37. Patitian	Panuyuan	Drying rack
38. Pihado	Sigurado	Sure
39. Saukan	Sawsawan	Saucer
40. Sukal	Basura	Trash
41. Supil	-	Hairband
42. Taling	Nunal	Mole
43. Tangis	Iyak	Cry
44. Unab	Hugas bigas	To wash rice
45. Urong	Hugas plato	To wash plates

Ang punto o accent naman ng Bulakenyo Tagalog ay kilala sa pagiging mahimig at melodiko nito. Bukod pa rito, mabilis ngunit klaro kung magsalita ang mga Bulakenyo dahil sa kahusayan nila sa pangungusap na may kaugnayan sa pamamaraan nila sa pananalumpati at pagtula. Sinasabing malaki ang naging impluwensiya ng Wikang Kapampangan sa Bulakenyo Tagalog.

Ang ilang pangunahing pagkakaiba ng bokabularyo at pagtatag nito sa Tagalog ng Kalakhang Maynila ay ang mga sumusunod:

1. Paggamit ng salitang eka, ito ay pinaikling salin ng "wika" , ang pangunahing kahulugan nito sa Kalakhang Maynila ay "sabi" ngunit kalaunan ay naging ganap nang ekspresyon sa pang-araw-araw na pangungusap.

2. Paggamit ng unlaping ka-, ginagamit upang bigyan ang isang salita ng kahulugang pang-uri, ito ay maihahambing sa empasis na "ang-" ng Kalakhang Maynila; ginagamit ang ganoong diskarte ng pananalita sa Southern Tagalog. Halimbawa, kaganda, sa halip na "ang ganda" ; o kasarap, sa halip na "ang sarap".

3. Kahalintulad sa Batangas Tagalog ginagamit din ang mga salitang ire/ere sa halip na "ito" at dine sa halip na "dito". Bukod dito ay ginagamit rin ang salitang kata, ito ay maihahambing sa salitang "tayo" ngunit ito ay limitado lamang sa dalawang nag-uusap.

Saklaw: lalawigan ng Bulacan, Nueva Ecija at ilang bahagi ng Tarlac.

Batangas

Karagdagang impormasyon: Batangas Tagalog

Wikang Batangenyo (Batangas Tagalog)

Talaan ng mga piling mga wika o salita sa Tagalog ng Bulacan:

Batangenyo Tagalog	Batayang Tagalog	Ingles
1. Asbag	Yabang	Egoism
2. Asbar	Garuti	Lace
3. Atungal	Iyak	Cry
4. Baak	Hati	Split / Cleave
5. Balatong	Monggo	Mung bean
6. Bang-aw	Ulol	Stupid
7. Bangi	Ihaw	Grill
8. Barik	Inom	Drink
9. Barino	Galit	Angry
10. Buog	Tulog	Sleep
11. Dagasa	Bulusok	Tripped and crashed
12. Dine	Dito	Here
13. Gahaman	Matakaw	Glutton
14. Gura	Sumbrero	Hat
15. Guyam	Langgam	Ant
16. Harot	Landi	Flirt
17. Hawot	Tuyo	Dried-fish
18. Hiso	Sipilyo	Toothbrush
19. Huntahan	Kwentuhan	Storytelling
20. Imis	Linis	Clean
21. Kakaunin	Susunduin	Fetch
22. Landang	Lagnat	Fever
23. Litar	Pasyal	Stroll
24. Lungange	Lasing	Drunk
25. Maas/Ulaga/Malag	Tanga	Fool
26. Mamay	Lolo	Grand father
27. Ma-sukal	Ma-lago	Shrubby / Wild growth
28. Nagpa-bulak	Nagpa-kulo	Boil
29. Pangkal	Tamad	Lazy
30. Pulong	Ka-usap	Talk
31. Sahol	Kumain gamit ang kamay	Eat use hand
32. Sumbi	Suntok	Punch
33. Sura	Inis	Annoy
34. Suray	Liko	Bend
35. Susot	Ginawang hindi-maganda	Exaperated
36. Taluti	Daldal	Talkative
37. Takin	Tahol	Bark
38. Tarangkahan	Geyt	Gate
39. Timo	Tigil	Stop
40. Tubal	Maduming-damit	Dirty dress
41. Umungkot	Umupo	Sit

Ang Tagalog ng Batangas ay nailalarawan sa pamamagitan ng isang malakas na tuldik at isang bokabularyo at balarila na malapit na nauugnay sa makalumang Tagalog. Maykabilisan ang pagbigkas nito dalá ng punto sa mga pangungusap nito na nagiging dahilan ng kaibahan ng himig nito sa wikain sa Maynila. Ang ilang pangunahin at kilalang pagkakaiba nito sa wikain ng Maynila ay ang paggamit ng salitang ire sa halip na ito, dine sa halip na dito at ga sa halip na ba. Gayon din ang mga salitang "parine", "parito", dumito at iba pa.

Saklaw: Batangas at ilang bahagi ng Laguna

Rizal at Laguna

Karagdagang impormasyon: Laguna

Wikang Tanay-Paete (Tanay-Paete Tagalog)

Talaan ng mga piling mga wika o salita sa Tagalog ng Tanay-Paete:

Tanay at Paete Tagalog	Batayang Tagalog	Ingles
1. Baak	Hati/putol	Sever
2. Balbal	Bakla/Bading	Gay
3. Balisong	Itak	Bolo
4. Dagasa	Bulusok	Swiftness/Sudden
5. Diwara	Biro	Joke
6. Gimbal	Gulat	Shock
8. Kalo	Sumbrero	Hat
9. Laso	Singaw	Mouth sore
10. Milya	Layo	Miles/far
11. Salapi	Pera	Money
12. Tayog	Taas	Tall
13. Umanhin	Sensya	Patient

Wikang Lagunense (Lagunense Tagalog)

Talaan ng mga piling mga wika sa Tagalog ng Laguna:

Lagunense Tagalog	Batayang Tagalog	Ingles
1. Adwa	Nasusuka	Gagging
2. Ampiyas	Tilamsik ng ulan	Splash of rain
3. Balahura	Balasubas	Swindler
4. Bang-Bang	Kanal	Canal
5. Bulaan	Sinungaling	Liar
6. Dangil	Sagi	(Slightly/Accidentally) Hit
7. Gahaman	Matakaw	Gluton
8. Galaiti	Galit	Angry
9. Gara	Yaman	Wealth
10. Girian	Away	Fight
11. Gulantang	Gulat	Shock
12. Gitata	Dugyot	Untidy
13. Isog	Isod	Move
14. Hambog	Mayabang	Egoistic
15. Huwad	Peke	Fake
16. Kaon	Sundo	Fetch
17. Kwiteb	maliit na langgam	small ant
18. Lagibas	Hindi sariwa, bilasa	Not fresh
19. Lango	Lasing	Drunk
20. Limbang	Landi	Flirt
21. Nag-siga	Nag-sunog	Burned
22. Pamipi/Matpat	Pamalo	Rod
23. Payo	Abiso	Advice
24. Sala	Mali	Wrong
25. Samlang	Dumi	Dirty
26. Simpan	Ligpit	Kept
27. Sisibat/yaya-on	Lilisan/aalis	Gone
28. Suplong	Sumbong	Complain/Fink
29. Talapid	Tisod	Stumble
30. Tambok	Taba	Fat
31. Tapas	Bunot	Uprooted
32. Tilapon	Talsik	Splash

Paunawa na "bawal magtapon ng basura" sa tabing-daan sa lalawigan ng Laguna.

Ang Tagalog ng Tanay-Paete ay pagbigkas na nahubog mula sa pinagsamang salita ng Tagalog at katutubong agta ng nasabing rehiyon. Ang punto o tono nito ay alon alon na sinusundan ng mga katagang "hane" at kapag tumutukoy ng pagiging kilala o tanyag ng isang tao o pangyayari ay may unlapi na "bang" sa unahan ng salita.May kaluwagan ang pananalita ng tanay-paete kung ihahambing sa may diin na pangungusap ng mga katagalugan sa timog. Hanggang sa kasalukuyan ang pananalitang ito ay bahagyang mapupuna pa rin sa bahagi sa Pasig hanggang sa palibot na mga bayan ng Binangonan, Taytay, Angono at karugtong pang mga bayan nito na nasa lalawigan ng Rizal.

Saklaw: Lahat ng mga bayan sa silangan ng Pagsanjan, Laguna, at lalawigan ng Rizal.

Marinduque

Wikang Marinduque (Marinduque Tagalog)

Naiiba ang Tagalog ng Lalawigang Marinduque (na tinatawag ding Marindukenyo) sa iba pang Tagalog dahil sa pagkakabukod ng isla ng Marinduque sa Luzon. Mapapansin sa wikang sinasalita sa silangang bahagi nito ang impluwensiya ng mga nanahan na Bisaya at Bikolano sa lugar

Ang Marindukenyo ay inilalarawan bilang "ugat na pinagmulan ng makabagong porma ng wika." (Cecilio Lopez, 1923), na sinasabing kakikitahan ng mga sinaunang katangian ng wikang Tagalog. Sa kasalukuyan, sinasalita ng mga taga-Marinduque ang Tagalog sa paraan nang pagsasalita ng mga matatandang Tagalog.

Batayang Tagalog	Diyalektong Marinduque	Ingles
Susulat sina Maria at Fulgencia kay Juan.	Másúlat da Maria at Fulgencia kay Juan.	"Maria and Fulgencia will write to Juan."
Mag-aaral siya sa Maynila.	Gaaral siya sa Maynila.	"He will study in Manila."
Magluto ka!	Pagluto ka!	"Cook!"
Kainin mo iyan.	Kaina mo yaan.	"Eat that."
Tinatawag tayo ni Tatay.	Inatawag nganì kitá ni Tatay.	"Father is calling us."
Tutulungan ba kayó ni Hilarion?	Atulungan ga kamo ni Hilarion?	"Will Hilarion help you (pl.)?"

Saklaw: Marinduque.

Lubang/Mindoro

Wikang Mindoreño (Lubang Tagalog)

Talaan ng mga piling mga wika sa Tagalog ng Lubang/Mindoro:

Mindoreño Tagalog	Batayang Tagalog	Ingles
1. Asngaw	Masangsang, mabaho	Bad smell
2. Are/Ari	Ito	This
3. Banas	Init	Heat
4. Baysan	Kasal	Wedding
5. Hikap	Pasyal	Stroll
6. Garuti	Palo	Whack
7. Gaod	Alis	Going
8. Gitla	Gulat	Shock
9. Guyod	Siksikan	Dense
10. Habla	Asunto	Case
11. Hili	Inggit	Envy
12. Laog	Layas	Go away
13. Lamog	Labahin	Dirty washing clothes
14. Latiti	Naglaro ng tubig	Played dirt/water
15. Liyo	Hilo	Dizz
16. Mulay	Wala	Loose
17. Mandin	Oo/nga	Agree
18. Pagerper/Pampam	Puta	Whore
19. Palot	Panghi	Stink
20. Tubal	Dumi	Dirt
21. Tuon	Tuhog	Skewer
22. Ulag	Landi	Flirt

Isang anyo ng Tagalog ng Batangas na dinala ng mga nagsidayong mga taong Batangas sa nasabing pulo.

Saklaw: pulo ng Mindoro, kapuluang Lubang, Nasugbu, Batangas

Tayabas

Karagdagang impormasyon: Tayabasing Tagalog

Wikang Tayabas (Tayabas Tagalog)

Tinatawag na wikang Tayabas-Tagalog (Tayabas Tagalog) ang mga salitaang ginagamit para sa buong Lalawigan ng Quezon. Ang Tayabas ay tumutukoy sa lumang pangalan ng lalawigan. Ang naturang wikain ay may ilang naiibang katangiang halaw sa wikang Bikolano. Ilan ding mga salita ang hindi nauunawaan ng ibang mga nagsasalita ng Tagalog. Batay sa mga naunang pagsusuring lingguwistika ni Dr. E. Arsenio Manuel sa lalawigan, mayroong 3,336 na saligang salita at katagang ginamit sa Tayabas Tagalog na hindi nakatala sa monumental na gawain ni Pedro Serrano Laktaw; Diccionario Tagalog-Hispano (1914) na partikular sa Tagalog ng Bulakan-Manila. Karamihan sa mga salitang Tayabasin na ito ay makikita sa Vocabulario De Lengua Tagala, ang unang Espanyol-Tagalog na diksyunaryo na isinulat ni Padre Pedro de San Buenaventura noong 1613. Nangangahulugan ito na ang mga salitang napanatili sa Tagalog ng Tayabas ay ginagamit na bago pa man nasakop ng mga Kastila ang Pilipinas.

Talaan ng mga piling mga wika sa Tagalog ng Tayabas (Quezon):

Tayabasin/Quezonin Tagalog	Batayang Tagalog	Ingles
1. Atsay	Katulong	Maid
2. Bagot	Inip	Boredom
3. Bahog	Pakain	Feed
4. Banas	Init	Hot
5. Biwas	Kawil	Hook
6. Gayak	Handa	Ready
7. Gitla	Gulat	Shock
8. Hambalos	Hampas	Rubbish
9. Hibas	Mababaw	Shallow
10. Isog	Isod	Move
11. La'ang	Lang/Lámang	Only
12. Liyo	Hilo	Dizzy
13. Nag-yapak	Nag-paa	Barefoot
14. Nag-yakag	Nag-yaya	Invite
15. Pamipi/Matpat	Pamalo	Rod
16. Said	Ubos	Exhaust
17. Salapi/datong	Pera	Money
18. Tabil	Anghang	Chill
19. Taib	Malalim	Deep
20. Tilapid	Tisod	Stumble
21. Tapas	Bunot	Uprooted
22. Tilas	Higad	Tussock
23. Tilos	Galunggong	Blue Mackerel Scad
24. Yungib	Kuweba	Cave

Isa sa namumukod tanging katangian ng Tayabasin ay ang likas na di-pagdaragdag ng panlaping -eño/-enyo sa pagtukoy sa likas na kinagisnang bayan, linang o lokalidad ng isang tao. Pangkaraniwang ginagamit sa wikain ang panlaping -in o -hin upang tukuyin ang katutubong lokalidad ng isang tao tulad ng Lukbanin, Pagbilawin, Tagkawayanin, Maynilain atbp.

Ang Tagalog ng Tayabas ay kinakikitaan din ng naiibang pagbigkas o punto lalo na sa mga pandiwa gaya ng abyadi (abyad), saraduhi (isara), buksi (buksan), halui (haluin), palipari (paliparin), bantayi (bantayan) at iba pa.

Sa gitnang baybay-tabi ng lalawigan na malapit sa Batangas ay may kahambingan ng Batangas Tagalog at sa baybay-timog na bahagi nito ay may hawa ng Bikol (malapit sa Camarines Norte) at may Bisaya rin naman sa gawing katimugang baybay-bahagi ng tangway nito na tinawag na "Bondok Peninsula". Tila nahahati rin ang Tagalog ng Tayabas sa dalawang anyo: ang anyong kanluran na mas nalalapit sa Batangenyo at ang anyong silangan na mas nalalapit sa Marindukenyo.

Cavite

Karagdagang impormasyon: Kabite Tagalog

Wikang Caviteño (Cavite Tagalog)

Ang pagiging malápit ng Cavite sa Kamaynilaan at Batangas ang naging dahilan ng lahukang Tagalog nito na tunog Batangas, Maynila, at Bulakan. Maraming salita at mga ekspresyon o dagliang pangungusap ang nagbigay kaibahan sa Tagalog ng Cavite kapag ihinambing sa Tagalog ng Kamaynilaan. Bagama't may pagkakaiba ang mga ito, ang pang-unawa sa pakikipagtalastasan ay sumusunod pa rin sa patakaran ng salita ng wikang Tagalog.

Talaan ng mga piling mga wika sa Tagalog ng Kabite:

Caviteño Tagalog	Batayang Tagalog	Ingles
1. Anlawan	Hugasan	Wash
2. Asbok	Usok	Smoke
3. Balatik	Tirador	Shooter
4. Banas	Inis	Annoy
5. Bangkito	maliit-na-upuan	Small Chair
6. Bokter	Paldo	Diss
7. Bora	Handaan/Kainan	Banquet
8. Bug-ong	Baon	Snack
9. Dagukan	Sapakin	Punch
10. Dalang	Bihira	Rarely
11. Gulok	Itak	Bolo
12. Guyam	Langgam	Ant
13. Isdog	Isod	Move
14. Kampet	Kutsilyo	Knife
15. Kanaw	Timpla	Blend
16. Kawil	Nangawil	Hooking
17. Liban	Tawid	Cross (a road or path)
18. Luglog	Palabok	Pancit Palaboc
19. Maruta	Maldita	Damn
20. Na-tibo	Salubsob	Sliver/splinter
21. Pantyon/Panchong	Sementeryo	Cemetery
22. Perok-Perok	Gasera	Lamp
23. Pulo	Gubat	Forest
24. Prungo	Bubog	Fragment
25. Pandong/Shorpet	Sumbrero	Hat
27. Shower	Tsinelas	Fliplop
28. Sura	Inis/Banas	Annoy

Isa sa mga pinakamatandang lalawigan sa Pilipinas ang Cavite, at dáting kilalá sa katawagang lalawigan ng Tangway, isang pangalang ginamit simula sa panahon ng mga Kastila hanggang sa palibot ng taóng 1950. Nagmula ang pangalang Cavite sa pangalan ng matandang bayan nito na kilalang Kawit. Naging Cavite ito sa baybay sa Kastila at ang pagdugsong ng puntong eh sa cavit, kaya naging Cavite sa kalaunan.

Narito ang ilang mga pangungusap na di karaniwan sa Kamaynilaan:

1. Sa biglang pagtaas ng tubig dahil sa malakas na ulan ay napaigtad ako sa kinatatayuan ko!

2. Napagawi ako sa ilat na iyan, mangilanngilan din naman ang ista gaya ng igat, may ulang at katam din naman.

3. Sal-itan nga kitang maghalo nireng tilbok sa kawa!

4. Saksa ang gulay sa baraka, kitang mamaraka nang abutin natin ang tulpukan!

5. Lagyan mo nga nang panangga yaang batang iyan nang hindi laging nauuya!

6. Nagdala nga ng bug-ong wala namang kutsara! Magsakol na lang kitang kainin itong dala mong pagkain!

7. Oy, binata! Pagkasiwal mo! Piliin mo nga yaang makakaharap mo baka sintugin yang makabangga mo!

8. Astang taga-Maynila ka na ah! Kaya lang maitim ka pa rin!

9. Nabagu na ang dating daan! Di ko na ito gamay, mahihirapan akong matukoy ang hinahanap ko!

10. Sa iyong mga ikinikilos, talastas ko na ang iniisip mo!

11. Dumausdos ang sinasakyan namin kanina sa daan! Pagkatarik ba naman,ahoy!

12: Nagwagi na sa sabong ay nag agaw pa ng manok, singkara na!

Saklaw: Ilaya at kanlurang bahagi ng Cavite, maging ang kadugsong nitong mga bayan ng Batanggas tulad ng Nasugbu, Lian, Laurel, Talisay, Lemery at iba pang kalapit na mga bayan nito.

Soccsksargen

Karagdagang impormasyon: Soccsksargen

Soccsksargening Tagalog

Ang Soccsksargen Tagalog o Sox-Tagalog ay isang diyalekto ng Tagalog na ginagamit sa rehiyon ng Soccsksargen sa Mindanao, na nagresulta mula sa pagsasanib ng iba't ibang wika tulad ng Tagalog, Binisaya/Sinugboanon, Ilocano, Hiligaynon, at Ingles. Ang Sox-Tagalog ay umusbong mula sa language interference at code-switching, kung saan ang mga katutubong nagsasalita ng iba't ibang wika ay hinahalo ang mga katangian ng kanilang mga wika sa Tagalog (Cadorna, Indoyon, & Evangelio, 2022). Ayon sa pag-aaral, ang Sox-Tagalog ay may iba't ibang varayti tulad ng Tacurong-Tagalog, Davao/Gensan-Tagalog, Kabacan-Tagalog, at Cotabato City/Maguindanaon-Tagalog. Lumalaganap din ang paggamit nito sa mga panitikan ng rehiyon, na nagbibigay-daan sa mas malawak na pagpapahayag ng kultura at wika ng mga tao sa Soccsksargen.

Pangunahing Katangian ng Sox-Tagalog :

• Mga Unlapi para sa Pandiwang may Layon: Ginagamit ang unlapi na gina- at gi- para sa progresibong aspeto ng pandiwa. Halimbawa, ang salitang "kain" ay ginagamit bilang "ginakain"

• Mga Unlapi para sa Pandiwang may Tagaganap: Ginagamit ang unlapi na naga- at nag- para sa progresibong aspeto ng pandiwa. Halimbawa, ang salitang "kain" ay ginagamit bilang "nagakain"

• Unlapi ng Pandiwang Pawatas: Ginagamit ang unlapi na mag- para sa infinitibong aspeto ng pandiwa. Halimbawa, ang salitang "tingin" ay ginagamit bilang "magtingin".

• Kawalang ng Reduplikasyon: Walang reduplikasyon ng mga pantig sa mga salitang binagong anyo ng pandiwa. Halimbawa, ang salitang "walang makakaalam" ay ginagamit bilang "walang makaalam"

• Unlaping Pang-uri: Ginagamit ang unlapi na ka- para sa mga pang-uri. Halimbawa, ang salitang "talino" ay ginagamit bilang "katalino" o "ka-smart"

• Pahambing na Pasukdol: Ginagamit ang salitang "grabe" bago ang mga salitang may natitirang pantig ng unlapi na "napaka-". Halimbawa, ang salitang "napakatalino" ay ginagamit bilang "grabe katalino".

• Mga Partikel na Hiniram mula sa ibang Wika: Ginagamit ang mga partikular na galing sa Hiligaynon tulad ng gud/jud, gani, baya, at uy. Halimbawa, ang salitang "ginakain" ay ginagamit bilang "ginakain jud"

Mga tunog sa pagbigkas

May 21 ponema ang Tagalog: 16 katinig at limang patinig. Payak ang balangkas ng isang pantig, na nilalaman ng hindi bababa sa isang katinig, at isang patinig, maliban sa mga hiniram na salita tulad ng "trak" o "tsokolate".

Mga patinig

Bago dumating ang mga Espanyol, mayroong tatlong ponemang patinig ang Tagalog: /a/, /i/, and /u/. Ipinalawig ito sa limang patinig nang isinama ang mga patinig ng Espanyol. Ito ang:

• /a/, isang patinig sa gitna na bukas at hindi pabilog
• /ɛ/, isang patinig sa gitnang harap na bukas at hindi pabilog
• /i/, isang patinig sa harap na sarado at hindi pabilog
• /o/, isang patinig sa gitnang likod na sarado at pabilog
• /u/, isang patinig sa likod na sarado at pabilog

May apat na pangunahing diptonggo sa Tagalog: ang /aɪ/, /oɪ/, /aʊ/ at /iʊ/.

Mga katinig

Nasa baba ang isang talaan ng mga katinig sa Tagalog. Walang hangin ang lahat ng mga katinig na pasara (stop consonant). Makikita naman sa lahat ng posisyon ang panlalamunang pailong (velar nasal), kasama ang unang bahagi ng isang salita.

Talaan ng mga ponemang katinig ng Tagalog

	Panlabi		Pangngipin/ Panggilagid		Lagpas-gilagid/ Pangngalangala		Panlalamunan		Impit (Glotal)
Pailong	m		n		ɲ		ŋ
Pasara	p	b	t	d	tʃ	dʒ	k	ɡ	ʔ
Pasutsot			s		ʃ				h
Pakatal			ɾ
Pagilid/Malapatinig			l		j		w

Diin

Ponemiko ang diin sa Tagalog. Nagkakaroon ng pangunahing diin sa huling pantig o penultimong pantig (pangalawa sa huli) ng isang salita. Kasama ng pangunahin o pangalawang diin ang pagpapahaba ng bigkas sa mga patning maliban na kung nasa dulo ng salita ang diin nito. Mahalaga ang papel ng diin sa Tagalog: pinalilinaw nito ang mga salitang magkapareho ang baybay, ngunit magkaiba ang bigkas, tulad ng "tayo" (ako at ibang tao na magkakasama) at "tayô" (tumindig), na karaniwang sinusulat nang walang kudlit.

Tunog

• /a/ ay pinataasan nang kaunti para maging [ɐ] sa mga posisyong walang diin at kung minsan ay sa mga posisyong may diin (‘inang bayan’ [in'ɐŋ 'bɐjən])
• /i/ na walang diin is karaniwang binibigkas na [ɪ] tulad sa wikang Ingles "bit"
• /i/ sa dulong pantig ay puwedeng bigkasin bilang [i ~ e ~ ɛ] dahil ang [e ~ ɛ] ay allophone ng [ɪ ~ i] sa dulong pantig.
• /ɛ/ na walang diin at /o/ ay puwede ring bigkasin bilang [i ~ ɪ ~ e] at [u ~ ʊ ~ ɔ] maliban sa mga dulong pantig. [o~ ʊ ~ ɔ] at [u ~ ʊ] ay mga allophones rin.
• /u/ na walang diin ay karaniwang [ʊ] tulad sa wikang Ingles "book"
• Ang diptonggong /aɪ/ and the sequence /aʔi/ have a tendency to become [eɪ ~ ɛː].
• Ang diptonggong /aʊ/ and the sequence /aʔu/ have a tendency to become [oʊ ~ ɔː].
• /k/ sa pagitan ng dalwang patinig ay puwede maging [x] katulad sa Español "José", na kung saan sa simulang posisyon ay puwede maging [kx].
• Intervocalic /g/ and /k/ tend to become [ɰ] (see preceding).
• /ɾ/ at /d/ ay maaaring mapagpapalit na /ɾ/ at /d/ na dating allophones in Tagalog.
• Ang impit sa dulo ng isang salita ay kadalasang nawawala kung ito'y nasa gitna ng pangungusap, lalo na sa Kamaynilaan. Ang patinig na sinusundan nito ay karaniwang pinahahaba. Ngunit, sa ibang diyalekto ay napapanatili ito..
• /o/ ay maaari maging [ɔ] sa mga pantig na may diin.
• /niy/, /siy/, /tiy/, and /diy/ may be pronounced as [nj]/[nij], [sj]/[sij], [tj]/[tij] and [dj]/[dij], respectively, especially in but not limited to rural areas.
• /ts/ may be pronounced as [ts], especially in but not limited to rural areas.
• /e/ or /i/ before s-consonant clusters have a tendency to become silent.

Paggamit sa panitikan

Ang wikang Tagalog ay isang mahalagang kasangkapan sa panitikan ng Pilipinas. Sa pamamagitan nito, naisusulat ang mga tula, maikling kuwento, nobela, dula, at sanaysay na naglalarawan ng kultura, kasaysayan, at karanasan ng mga Pilipino. Ang mga tula ay puno ng talinghaga at metapora, habang ang mga maikling kuwento at nobela ay naglalahad ng mga kumplikadong karakter at sitwasyon. Ang mga dula ay nagpapakita ng mga isyung panlipunan at personal na karanasan, habang ang mga sanaysay ay nagbibigay ng malalim na pagninilay sa iba't ibang paksa.

Mga Halimbawang Akda

Tula

• "Florante at Laura" ni Francisco Balagtas - Isang epikong tula na naglalarawan ng pag-ibig at pagkakaibigan sa gitna ng digmaan.
• "Pag-ibig sa Tinubuang Lupa" ni Andres Bonifacio - Isang tula na nagpapahayag ng pagmamahal sa bayan at kahandaan sa sakripisyo para sa kalayaan.

Maikling Kuwento

• "Ang Pag-ibig ng Ina" ni Pascual de Leon - Isang kuwento tungkol sa sakripisyo ng isang ina para sa kanyang anak.
• "May Daigdig sa Karagatan" ni Salvador P. Lopez - Kuwento ng pag-ibig at pakikipagsapalaran.

Nobela

• "Noli Me Tangere" ni Jose Rizal - Isang nobelang nagpapakita ng kalagayan ng Pilipinas sa ilalim ng kolonyal na pamamahala ng Espanya.
• "Mga Ibong Mandaragit" ni Amado V. Hernandez - Isang nobelang nagpapahayag ng pakikibaka ng mga manggagawa.
• "Dekada '70" ni Lualhati Bautista- Isang nobela na naglalarawan ng buhay ng pamilyang Pilipino noong dekada 1970, sa panahon ng Batas Militar sa Pilipinas.

Dula

• "Walang Sugat" ni Severino Reyes - Isang dula na naglalarawan ng pag-ibig sa gitna ng himagsikan.
• "Kahapon, Ngayon, at Bukas" ni Aurelio Tolentino - Isang dula na tumatalakay sa pag-aasam ng kalayaan.

Sanaysay

• "Liwanag at Dilim" ni Emilio Jacinto - Isang serye ng mga sanaysay na tumatalakay sa mga prinsipyo ng rebolusyon.
• "Pahayag" ni Lope K. Santos - Sanaysay na nagsasalaysay ng mga karanasan sa panahon ng digmaan.

Pagsasalin sa panitikang panrelihiyon

Ang Sampung Utos ng Diyos sa Tagalog.

Isa sa mga masiglang tagapag-ambag sa panitikang Tagalog ang panitikang pampananampalataya. Noong 1970, isinalin ng Philippine Bible Society ang Bibliya sa Tagalog, ang unang pagsasalin sa anumang wika sa Pilipinas. Sa kasalukuyan, may tatlong pangunahing salinwikang Tagalog ng Bibliya: ang Magandang Balita Biblia, Ang Biblia, at ang Bagong Sanlibutang Salin. Ang Catholic Bishops' Conference of the Philippines ang isa sa mga unang nagsalin ng Romanong Misal patungong Tagalog noong 1982. Naglilimbag din ang mga Saksi ni Jehova ng panitikang Tagalog mula pa noong 1941 at may mga lathalain tulad ng Ang Bantayan (The Watchtower). Ang Tagalog ay isang matatag na wika na may kaunting pagbabago sa mga Katolikong salinwikang Bibliya, habang ang Protestantismo sa Pilipinas ay mas ekumenikal ang gawi sa mga panalanging liturhikal.

Paghahambing sa ibang wikang Austronesio

Nasa baba ang isang tsart ng Tagalog at dalawampung iba pang wikang Austronesyanno na naghahambing sa labintatlong mga salita.

Ingles	one	two	three	four	person	house	dog	coconut	day	new	we (inclusive)	what	fire
Tagalog	isa	dalawa	tatlo	apat	tao	bahay	aso	niyog	araw	bago	tayo	ano	apoy
Tombulu (Minahasa)	esa	zua (rua)	telu	epat	tou	walé	asu	po'po'	endo	weru	kai, kita	apa	api
Wikang Gitnang Bikol	saro	duwa	tulo	apat	tawo	harong	ayam	niyog	aldaw	ba-go	kita	ano	kalayo
Rinconada Bikol	əsad	darwā	tolō	əpat	tawō	baləy	ayam	noyog	aldəw	bāgo	kitā	onō	kalayō
Waray	usa	duha	tulo	upat	tawo	balay	ayam/ido	lubi	adlaw	bag-o	kita	anu	kalayo
Cebuano	usa/isa	duha	tulo	upat	tawo	balay	iro	lubi	adlaw	bag-o	kita	unsa	kalayo
Hiligaynon	isa	duha	tatlo	apat	tawo	balay	ido	lubi	adlaw	bag-o	kita	ano	kalayo
Aklanon	isaea, sambilog, uno	daywa, dos	tatlo, tres	ap-at, kwatro	tawo	baeay	ayam	niyog	adlaw	bag-o	kita	ano	kaeayo
Kinaray-a	sara	darwa	tatlo	apat	tawo	balay	ayam	niyog	adlaw	bag-o	kita	ano	kalayo
Tausug	hambuuk	duwa	tu	upat	tau	bay	iru'	niyug	adlaw	ba-gu	kitaniyu	unu	kayu
Maranao	isa	dowa	t'lo	phat	taw	walay	aso	neyog	gawi'e	bago	tano	tonaa	apoy
Kapampangan	metung	adwa	atlu	apat	tau	bale	asu	ngungut	aldo	bayu	ikatamu	nanu	api
Pangasinan	sakey	dua, duara	talo, talora	apat, apatira	too	abong	aso	niyog	ageo	balo	sikatayo	anto	pool
Iloko	maysa	dua	tallo	uppat	tao	balay	aso	niog	aldaw	baro	datayo	ania	apoy
Ivatan	asa	dadowa	tatdo	apat	tao	vahay	chito	niyoy	araw	va-yo	yaten	ango	apoy
Ibanag	tadday	dua	tallu	appa'	tolay	balay	kitu	niuk	aggaw	bagu	sittam	anni	afi
Yogad	tata	addu	tallu	appat	tolay	binalay	atu	iyyog	agaw	bagu	sikitam	gani	afuy
Gaddang	antet	addwa	tallo	appat	tolay	balay	atu	ayog	aw	bawu	ikkanetam	sanenay	afuy
Tboli	sotu	lewu	tlu	fat	tau	gunu	ohu	lefo	kdaw	lomi	tekuy	tedu	ofih
Wikang Malaysia	satu	dua	tiga	empat	orang	rumah	anjing	kelapa/ nyior	hari	baru/ baharu	kita	apa	api
Wikang Indonesia	satu	dua	tiga	empat	orang	rumah/balai	anjing	kelapa/nyiur	hari	baru	kita	apa/anu	api
Wikang Jawa	siji	loro	telu	papat	uwong	omah	asu	klapa/kambil	hari	anyar/enggal	kita	apa/anu	geni
Wikang Aceh	sa	duwa	lhèë	peuët	ureuëng	rumoh/balèë	asèë	u	uroë	barô	(geu)tanyoë	peuë	apuy
Wikang Lampung	sai	khua	telu	pak	jelema	lamban	asu	nyiwi	khani	baru	kham	api	apui
Wikang Bugi	sedi	dua	tellu	eppa	tau	bola	asu	kaluku	esso	baru	idi'	aga	api
Wikang Batak	sada	dua	tolu	opat	halak	jabu	biang	harambiri	ari	baru	hita	aha	api
Wikang Minangkabau	ciek	duo	tigo	ampek	urang	rumah	anjiang	karambia	ari	baru	kito	apo	api
Tetum	ida	rua	tolu	haat	ema	uma	asu	nuu	loron	foun	ita	saida	ahi
Maori	tahi	rua	toru	wha	tangata	whare	kuri	kokonati	ra	hou	taua	aha	ahi
Tuvaluan	tasi	lua	tolu	fá	toko	fale	kuri	moku	aso	fou	tāua	ā	afi
Hawaiian	kahi	lua	kolu	hā	kanaka	hale	'īlio	niu	ao	hou	kākou	aha	ahi
Wikang Banjar	asa	duwa	talu	ampat	urang	rūmah	hadupan	kǎlapa	hǎri	hanyar	kita	apa	api
Malagasy	isa	roa	telo	efatra	olona	trano	alika	voanio	andro	vaovao	isika	inona	afo
Dusun	iso	duo	tolu	apat	tulun	walai	tasu	piasau	tadau	wagu	tokou	onu/nu	tapui
Iban	satu	dua	tiga	empat	orang	rumah	asu	nyur	ari	baru	kitai	nama	api

Mga pangunahing lalawigan

Luzon

Karagdagang impormasyon: Luzon

Hilangang Katagalogan (Northern Tagalog)

(Salitang Malalim na Tagalog at nahaluuan ng "Ilokano, Rehiyon ng Ilocos", at (Kapampangan).

• Gitnang Luzon
  • Lalawigan ng Aurora - 77%
  • Lalawigan ng Bataan - 89%
  • Lalawigan ng Bulacan - 97%
  • Lalawigan ng Nueva Ecija - 70%
  • Lalawigan ng Zambales - 75%

Gitnang Katagalogan (Central Tagalog)

(Salitang Mababaw na Tagalog (Filipino), na mayroong halong Taglish).

• Kalakhang Maynila
  • Maynila - 50%
  • Lungsod ng Pasig - 45%
  • Lungsod ng Quezon - 58%

Timog Katagalogan (Southern Tagalog)

(Salitang mayroong ka-luma, Malalalim at Puntong Tagalog, sinamahan nang wikang "Batangenyo", "Calambeño" at "Caviteño").

• CALABARZON
  • Lalawigan Batangas - 95%
  • Lalawigan ng Cavite - 65%
  • Lalawigan ng Laguna - 64%
  • Lalawigan ng Rizal - 55%
  • Lalawigan ng Quezon - 90%

Timog Katagalugan (Southern Tagalog)

(Salita na mayroong Punto-ng Tagalog, mga wikang Palawenyo, Mangyan (Mindoro), Marinduqueño, Romblomanin at Batangenyo").

• MIMAROPA
  • Lalawigan ng Marinduque - 91%
  • Lalawigan ng Kanlurang Mindoro - 84%
  • Lalawigan ng Silangang Mindoro - 87%
  • Lalawigan ng Palawan - 80%
  • Lalawigan ng Romblon - 82%

Tagalog-Bikol (Southeastern Tagalog)

(Salitang mayroong Tagalog na Nasasakupan nang Wikang Bikolano).

• Rehiyon ng Bikol
  • Lalawigan ng Hilagang Camarines - 62%
  • nalalabing Lalawigan ng Timog Camarines - 54%

Mga sanggunian

Mga kasulatan

• Ang Wikang Tagalog: Isang Malalimang Tratadong Pambalarila na Ibinagay para sa Pansariling-Pag-aaral at Sadyang Ibinalangkas para sa Paggamit sa mga Palingkurang Pampamahalaan o Ugnayang Pangangalakal sa Pilipinas, (The Tagalog Language: A Comprehensive Grammatical Treatise Adapted to Self-Instruction and Particularly Designed for Use in Government Service or in Business Trade in the Philippines), nasa wikang Ingles, unang paglilimbag: Imprenta de "El Mercantil" (1902), ang orihinal ay mula sa Pamantasan ng Michigan/Kalipunang H.H. Bartlett: bilang 91 L / kopyang elektroniko ginawa noong 20 Abril 2006 (Google), pahina 54-56/may 448 mga pahina

Ibang mapag-aaralan sa labas ng Wikipedia

• Komisyon sa Wikang Filipino Naka-arkibo 2020-04-12 sa Wayback Machine., opisyal na lupon para sa pagsasaayos ng wikang Filipino
• Pahinang Tagalog ng Northern Illinois University Naka-arkibo 2005-09-10 sa Wayback Machine.
• Syntax der filipinischen Sprache - Palaugnayan ng Wikang Filipino, 2013, 1305 p.
• Balarila o gramatika ng Tagalog Libreng reperensiya o sangguniang may malawak na saklaw (sa wikang Ingles)
• Talatinigang Tagalog Naka-arkibo 2008-04-18 sa Wayback Machine.
• Learn Filipino A website for learning theTagalog Language and Culture.
• Learn Filipino Chrome Application Naka-arkibo 2016-05-29 sa Wayback Machine. A Chrome App for learning the Tagalog Language and Culture.
• Homepage ng Filipino (Tagalog) Learner Naka-arkibo 2006-10-21 sa Wayback Machine.
• Tagalog: Isang Maikling Pagtingin sa Pambansang Wika
• Ethnologue entry para sa Tagalog
• Isang website na nagtuturo ng Tagalog Naka-arkibo 2005-09-01 sa Wayback Machine.
• English - Tagalog / Tagalog - English Dictionary (Ingles/Tagalog - Tagalog-Ingles) ni Charles Nigg, Imprenta de Fajardo y compañeros: 1904, wikang Tagalog, orihinal mula sa Pamantasan ng California, isinaelektroniko ang kopya noong 10 Setyembre 2007, may 360 pahina, nakuha noong 13 Marso 2008
• Tagalog Translation
• Ang Wikang Tagalog Naka-arkibo 2019-09-03 sa Wayback Machine.