Espanyol, Kastila |
---|
|
Bigkas | /espaˈɲol/, /kasteˈʎano/ - /kasteˈʝano/ |
---|
Rehiyon | Mga bansa at teritoryo na gumagamit ng Espanyol:
Argentina,
Bolivia,
Chile,
Colombia,
Costa Rica,
Cuba,
Republikang Dominikano,
Ecuador,
El Salvador,
Equatorial Guinea,
Guatemala,
Honduras,
Mexico,
Nicaragua,
Panama,
Paraguay,
Peru,
Puerto Rico,
Espanya,
Uruguay,
Venezuela,
Western Sahara at may kapansin-pansing bilang ng populasyon sa
Andorra,
Belize,
Gibraltar,
Pilipinas, at
Estados Unidos. |
---|
Native speakers | Pangunahing wikaa: 450[1]– c. 400 million[2][3][4] Kalahatan a: 400–500 milyion[5][6][7] aLahat ng mga bilang ay humigit-kumulang lamang. |
---|
| |
---|
| Latin (Halaw sa Kastila) |
---|
|
Opisyal na wika sa | 22 mga bansa, Nagkakaisang mga Bansa, Unyong Europeo, Organisasyon ng mga Amerikanong Estado, Unyong Latin |
---|
Pinapamahalaan ng | Asosasyon ng Mga Akademya ng Wikang Kastila (Real Academia Española at ng iba pang 21 mga akademya ng pambansang wikang Espanyol) |
---|
|
ISO 639-1 | Padron:ISO 639-1 |
---|
ISO 639-2 | Padron:ISO 639-2 |
---|
ISO 639-3 | spa |
---|
Ang Kastila o Espanyol ay isang wikang Romanse na umunlad mula sa kolokyal na Latin na kasapi sa angkan ng mga wika na Indo-europeo. Ito ay kabilang sa pangkat ng Iberian at nagmula sa Castile, ang kaharianang medyebal ng Tangway ng Iberia. Nagbuhat sa Espanya at ngayon ay ang pangunahing wika ng Amerikang Latino.
Ito ang Ikalawa sa pinakasinasalitang katutubong wika sa buong mundo kasunod lamang ng Tsino, at pang-apat na pinakasinasalitang wika sa buong mundo sa pangkalahatan pagkatapos ng Ingles, Tsino, at Hindi. Ang Kastilá din ang pangatlong ginagamit na wika sa mga website sa internet pagkatapos ng Ingles at Tsino.
Pangunahing sinasalita ang wika sa Espanya at Amerikang Latino, pati na rin sa mga pamayanan na nagsasalita ng Kastila na naninirahan sa iba't-ibang mga bansa, sa Nangagkakaisang Bayan ng Amerika na may humigit-kumulang na 40-milyong tagapagsalita. Sa ilang mga bansa na dati ay nasa ilalim ng pamamahala ng Espanya kung saan ang Kastilà ay hindi na ang karamihan o opisyal na wika, patuloy nitong pinapanatili ang malaking kahalagahan sa pang-kultura, kasaysayan at madalas na pangwika na kahulugan, na naging kaso ng Pilipinas at ilang mga isla ng Caribbean.
Ito ay isa sa anim na opisyal na wika ng Nangagkakaisang Bansa o United Nations. Ito rin ay isang opisyal na wika sa maraming pangunahing mga organisasyong pangdaigdig - ang European Union, the African Union, the Organization of American States, the Organization of Ibero-American States, the North American Free Trade Kasunduan, at iba pa
Ang wikang Kastilà ay myembro ng sangay na pamilya ng Romanse ng pamilya ng mga wikang Indo-Europeo at isa sa mga wikang nag-ugat sa Latin.
Madaling maiaangkop ang ponolohiya ng Tagalog sa Kastila. Gayumpaman, ang mga sumusunod ay ang ilan sa mga pinakamahalagang pagkakaiba:
(base sa Wastong Pambalitang Kastila ng Mehiko)
- Ang eu ay binibigkas na /ew/ at hindi /e·u/ o /yu/: eucaristía /ew·ka·ris·tí·ya/.
- Ang güe at güi ay binibigkas na /gwe/ at /gwi/: Argüelles /ar·gwé·lyes/, pingüino /ping·gwí·no/.
- Hindi binibigkas ang h, maliban kung kasunod ng c: historia /is·tor·ya/, pero coche /kó·tse/.
- Ang ng ay binibigkas na /ng·g/ at hindi /ng/: inglés /ing·glés/, tango /táng·go/, fritanga /fri·táng·ga/, singapur /sing·ga·pur/.
- Magkasintulad ang bigkas ng v sa b at hindi ito binibigkas nang /v/: voluntario /bo·lun·tá·ryo/.
- Ang w ay maaaring bigkasin na /v/ o /gw/: Walhala /val·á·la/, whisky /vís·ki/ o /gwís·ki/, wafle /vá·fle/ (karaniwan sa mga salitang-hiram lamang; hindi ito katutubong titik)
- Ang z ay hindi binibigkas na /z/, kundi bílang /s/ (o /th/ sa hilagang Espanya).
Hindi likás sa wikang Kastila ang mga titik k at w.
Espanyol |
Tagalog |
Pagbigkas
|
mundo |
daigdig |
[mun-do]
|
canción |
awit |
[kan-syon]
|
teléfono |
pantawag |
[te-le-fono]
|
agua |
tubig |
[ag-wa]
|
fuego |
apoy |
[fwe-go]
|
libro |
aklat/pluma |
[li-bro]
|
lápiz |
panulat |
[la-pis]
|
casa |
bahay |
[ka-sa]
|
cama |
tulugan |
[ka-ma]
|
vida |
búhay |
[bi-da]
|
papel |
kalastas |
[pa-pel]
|
cocina |
lutuan |
[ko-si-na]
|
padre |
ama |
[pa-dre]
|
madre |
ina |
[ma-dre]
|
niño |
laláki |
[nin-yo]
|
niña |
babae |
[nin-ya]
|
comida |
pagkain |
[ko-mi-da]
|
grande |
malaki |
[gran-de]
|
pequeño |
maliit |
[pe-ken-yo]
|
noche |
gabí |
[no-tse]
|
mañana |
umaga |
[man-ya-na]
|
día |
araw |
[di-ya]
|
mes |
buwan |
[mes]
|
Enero |
Sapar |
[e-ne-ro]
|
Febrero |
Pebrero |
[feb-re-ro]
|
Marzo |
Marso |
[mar-so]
|
Abril |
Abril |
[ab-ril]
|
Mayo |
Mayo |
[ma-yo]
|
Junio |
Hunyo |
[hun-yo]
|
Julio |
Hulyo |
[hul-yo]
|
Agosto |
Agosto |
[a-gos-to]
|
Septiembre |
Ramadlan |
[sept-yem-bre]
|
Octubre |
Oktubre |
[ok-tub-re]
|
Noviembre |
Nobyembre |
[no-wiem-bre]
|
Diciembre |
Disyembre |
[di-syem-bre]
|
porque |
kasi |
[por-ke]
|
pero |
ngunit/subalit/marahil |
[pe-ro]
|
Ang Kastila ay isa sa mga wikang opisyal ng United Nations, Unyong Europeo at Unyong Aprikano.
Ang Mehiko ang may pinakamaraming tagapagsalita nito na nasa bílang na 100 milyon. Ang sumunod ay ang mga bansang Kolombiya (44 milyon), Espanya (41 milyon), Arhentina (39 milyon) at Estados Unidos (30 milyon).
Kastila ang opisyal at pinakamahalagang wika sa 21 mga bansa: Arhentina, Bulibiya (koopisyal sa Aymara), Tsile, Kolombiya, Kosta Rika, Kuba, Ekwador, El Salvador, Espanya (koopisyal sa Katalan, Galisyano, at Basko), Guwatemala, Gineang Ekwatoriyal, Honduras, Mehiko, Nicaragua, Panama, Paraguay (koopisyal sa Guaraní), Kanluraning Sahara, Peru (koopisyal sa Quechua at Aymara), Puerto Rico, Republikang Dominikano, Urugway, at Beneswela.
Ito ay mahalaga at ginagamit, ngunit walang opisyal na status, sa Andorra at Belize.
Ito ay ginagamit ng karamihan sa mga taga-Hibraltar (na inaangkin ng Espanya), pero ang Inggles ang nananatiling tanging opisyal na wika ng kolonya.
Sa Estados Unidos—na walang kinikilalang tanging opisyal na wika—ang Kastila ay ginagamit ng ¾ ng populasyon nitong Latino. Ito rin ay pinag-aaralan at ginagamit ng maliit ngunit mabilis na lumalaking bahagi ng populasyong di-Latino nito bunga ng pag-usbong ng negosyo, komersyo, at politikang Latino.
Ang Kastila ay may mga tagapagsalita rin sa Netherlands Antilles, Aruba, Canada, Israel (kapwa Kastila at Ladino o Hudeokastila), Kanluraning Sahara, hilagang Morocco, Trinidad at Tobago, Turkiya (Ladino), at US Virgin Islands.
Sa Brasil, kung saan ang salita ay Portuges, ang wikang Kastila ay nagiging pangalawa o pangatlong wika sa mga kabataang estudyante at propesyonal. Ang popularidad nito sa bansa ay dahil na rin sa maraming pagkakahalintulad ang dalawang wika at pati na rin sa halos lahat ng karatig bansa ng Brasil ay Kastila ang gamit.
Sa Pilipinas, kung saan ang paggamit nito ay bumababa ng husto sa mga nakalipas na dekada, tinanggalan ng opisyal na status ang wikang Kastila noong 1973. Bagamat tadtad ng katutubong salita at Inggles ang mga wika sa Pilipinas, nanatili pa rin ang Kastila sa wika tulad ng sistema ng pagbibilang, pananalapi, pagsasabi ng oras, ng edad, atbp. Pati ang sistemang kalendaryo ng Pilipinas ay isang bersyon ng Kastila. Gayunpaman, ang natatanging kryolyong Kastila-Asyatiko, ang Wikang Zamboangueno o Wikang Chavacano ng Zamboanga at Wikang Caviteno o Chavacano ng Cavite, ay ginagamit ng 292 630 mga Pilipino (senso ng 1990) sa ilang rehyon sa isla ng Mindanao at sa isang rehyon sa kalapit-timog ng Maynila sa isla ng Luzon. Ang ibang mga wika sa Pilipinas ay naglalaman din ng maraming hiram na salitang Kastila.
Mga bansang may mga populasyon ng mga Hispaniko
|
Alphabetical Order
|
Bílang ng mga tagagamit
|
- Alemanya (410,000)
- Andorra (40,000)
- Arhentina (41,248,000)
- Aruba (105,000)
- Australia (150,000)
- Austria (1,970)
- Bagong Selanda (26,100)
- Belize (130,000)
- Beneswela (26,021,000)
- Bulibiya (7,010,000)
- Bonaire (5,700)
- Brasil (19,700,000)
- Curaçao (112,450)
- El Salvador (6,859,000)
- Ekwador (10,946,000)
- Equatorial Guinea (447,000)
- Espanya (44,400,000)
- Estados Unidos ng Amerika (41,000,000)
- Guwatemala (8,163,000)
- Guyana (198,000)
- Guyana Pranses (13,000)
- Hayti (1,650,000)
- Hapon (500,000)
- Honduras (7,267,000)
- Israel (160,000)
- Italya (455,000)
- Canada (272,000)
- Kanluraning Sahara (341,000)
- Kuwait (1,700)
- Kolombiya (45,600,000)
- Kosta Rika (4,220,000)
- Kuba (11,285,000)
- Libano (2,300)
- Mehiko (106,255,000)
- Morocco (960,706)
- Nicaragua (5,503,000)
- Olanda (17,600)
- Panama (3,108,000)
- Paraguay (4,737,000)
- Peru (26,152,265)
- Pilipinas (2,900,000)
- Pinlandiya (17,200)
- Portugal (1,750,000)
- Portoriko (4,017,000)
- Pransiya (2,100,000)
- Republikang Dominikano (8,850,000)
- Rumaniya (7,000)
- Rusya (1,200,000)
- Suwesya (39,700)
- Swisa (172,000)
- Timog Korea (90,000)
- Trinidad at Tobago (32,200)
- Tsile (15,795,000)
- Tsina (250,000)
- Turkiya (29,500)
- United Kingdom (900,000)
- Urugway (3,442,000)
- US Virgin Islands (3,980)
|
- Mehiko (106,255,000)
- Kolombiya (45,600,000)
- Espanya (44,400,000)
- Arhentina (41,248,000)
- Estados Unidos ng Amerika (41,000,000)
- Peru (26,152,265)
- Beneswela (26,021,000)
- Brasil (19,700,000)
- Tsile (15,795,000)
- Kuba (11,285,000)
- Ekwador (10,946,000)
- Republikang Dominikano (8,850,000)
- Guwatemala (8,163,000)
- Honduras (7,267,000)
- Bulibiya (7,010,000)
- El Salvador (6,859,000)
- Nicaragua (5,503,000)
- Paraguay (4,737,000)
- Kosta Rika (4,220,000)
- Portoriko (4,017,000)
- Urugway (3,442,000)
- Panama (3,108,000)
- Pilipinas (2,900,000)
- Pransiya (2,100,000)
- Portugal (1,750,000)
- Hayti (1,650,000)
- Rusya (1,200,000)
- Morocco (960,706)
- United Kingdom (900,000)
- Hapon (500,000)
- Italya (455,000)
- Equatorial Guinea (447,000)
- Alemanya (410,000)
- Kanluraning Sahara (341,000)
- Canada (272,000)
- Tsina (250,000)
- Guyana (198,000)
- Swisa (172,000)
- Israel (160,000)
- Australia (150,000)
- Belize (130,000)
- Curaçao (112,450)
- Aruba (105,000)
- Timog Korea (90,000)
- Andorra (40,000)
- Suwesya (39,700)
- Trinidad at Tobago (32,200)
- Turkiya (29,500)
- Bagong Selanda (26,100)
- Olanda (17,600)
- Pinlandiya (17,200)
- Guyana Pranses (13,000)
- Rumaniya (7,000)
- Bonaire (5,700)
- US Virgin Islands (3,980)
- Libano (2,300)
- Austria (1,970)
- Kuwait (1,700)
|
Kastilang Tagalog
|
Ingles
|
Kastila
|
Tagalog
|
aksiyon
|
action
|
acción
|
kilos
|
aplikasyon
|
application
|
aplicación
|
|
bersiyon
|
version
|
versión
|
|
depinisyon
|
definition
|
definición
|
kahulugan
|
deklarasyon
|
declaration
|
declaración
|
panunumpa
|
deliberasyon
|
deliberation
|
deliberación
|
|
direksiyon
|
direction
|
dirección
|
|
donasyon
|
donation
|
donación
|
kaloob, ambag
|
edukasyon
|
education
|
educación
|
pag-aaral
|
eleksiyon
|
election
|
elección
|
halalan
|
eksplorasyon
|
exploration
|
exploración
|
paggalugad
|
impormasyon
|
information
|
información
|
kabatiran
|
kalkulasyon
|
calculation
|
cálculo
|
|
klasipikasyon
|
classification
|
clasificación
|
pag-uuring
|
kumbensiyon
|
convention
|
convención
|
kapulungan
|
kombersyon
|
conversion
|
conversión
|
pagbabagong-loob
|
komisyon
|
commission
|
comisión
|
|
komunikasyon
|
communication
|
comunicación
|
pahatiran
|
koneksiyon
|
connection
|
conexión
|
ugnayan
|
kontribusyon
|
contribution
|
contribución
|
ambag
|
konstitusyon
|
constitution
|
constitución
|
saligang batas
|
korupsiyon
|
corruption
|
corrupción
|
pangungurakot
|
kumpirmasyon
|
confirmation
|
confirmación
|
|
pinalisasyon
|
finalization
|
finalización
|
pagtapos
|
polusyon
|
pollution
|
polución
|
karumihan
|
posisyon
|
position
|
posición
|
katungkulan
|
punsiyon
|
function
|
función
|
tungkulin
|
reserbasyon
|
reservation
|
reserva
|
pasubali
|
rebolusyon
|
revolution
|
revolución
|
himagsikan
|
seksiyon
|
section
|
sección
|
pangkat
|
sitwasyon
|
situation
|
situación
|
kalagayan
|
sirkulasyon
|
circulation
|
circulación
|
|
Kastilang Tagalog
|
Ingles
|
Kastila
|
Tagalog
|
unibersidad
|
university
|
universidad
|
pamantasan
|
kalidad
|
quality
|
calidad
|
|
kantidad
|
quantity
|
cantidad
|
dami
|
realidad
|
reality
|
realidad
|
katotohanan
|
aktuwalidad
|
actuality
|
actualidad
|
|
Kastilang Tagalog
|
Ingles
|
Kastila
|
Tagalog
|
organismo
|
organism
|
organismo
|
tataghay/mayuhay
|
komunismo
|
communism
|
comunismo
|
kalamaan
|
sosyalismo
|
socialism
|
socialismo
|
malalipunan
|
liberalismo
|
liberalism
|
liberalismo
|
makaharlika
|
kapitalismo
|
capitalism
|
capitalismo
|
|
Kastilang Tagalog
|
Ingles
|
Kastila
|
Tagalog
|
sosyalista
|
socialist
|
socialista
|
|
peryodista
|
journalist
|
periodista
|
mamamahayag
|
piyanista
|
pianist
|
pianista
|
|
Kastilang Tagalog
|
Ingles
|
Kastila
|
Tagalog
|
demograpiko
|
demographic
|
demográfico
|
|
heograpiko
|
geographic
|
geográfico
|
|
fotograpiko
|
photographic
|
fotográfico
|
|
diplomatiko
|
diplomatic
|
diplomático
|
|
awtomatiko
|
automatic
|
automático
|
|
publiko
|
public
|
público
|
|
Kastilang Tagalog
|
Ingles
|
Kastila
|
Tagalog
|
organisasyon
|
organisation
|
organización
|
kasapian
|
sosyalisasyon
|
socialisation
|
socialización
|
pagsasapanlipunan
|
Kastilang Tagalog
|
Ingles
|
Kastila
|
Tagalog
|
politiko
|
politician
|
político
|
|
Kastilang Tagalog
|
Ingles
|
Kastila
|
Tagalog
|
bakante
|
vacant
|
vacante
|
|
independiyente
|
independent
|
independiente
|
malaya, nagsasarili
|
dependiyente
|
dependent
|
dependiente
|
|
konstante
|
constant
|
constante
|
|
pasaporte
|
passport
|
pasaporte
|
|
Kastilang Tagalog
|
Ingles
|
Kastila
|
Tagalog
|
industriyal
|
industrial
|
industrial
|
pangkapamuhayan
|
materyal
|
material
|
material
|
|
Kastilang Tagalog
|
Ingles
|
Kastila
|
Tagalog
|
indibidwal
|
individual
|
individual
|
sarili
|
bilingguwal
|
bilingual
|
bilingüe
|
dalwikaan
|
Kastilang Tagalog
|
Ingles
|
Kastila
|
Tagalog
|
prinsipyo
|
principle
|
principio
|
simulain, alituntunin
|
artikulo
|
article
|
artículo
|
|
partikulo
|
particle
|
partícula
|
|
sirkulo
|
circle
|
círculo
|
bilog
|
litro
|
litre
|
litro
|
|
metro
|
metre
|
metro
|
|
teatro
|
theatre
|
teatro
|
dulaan
|
miyembro
|
member
|
miembro
|
kasapi
|
Kastilang Tagalog
|
Ingles
|
Kastila
|
Tagalog
|
monarkiya
|
monarchy
|
monarquía
|
karahahan
|
anarkiya
|
anarchy
|
anarquía
|
|
ekonomiya
|
economy
|
economía
|
|
pamilya
|
family
|
familia
|
angkan
|
demokrasya
|
democracy
|
democracia
|
madlakasan
|
historya
|
history
|
historia
|
kasaysayan
|
memorya
|
memory
|
memoria
|
alaala
|
impluwensiya
|
influence
|
influencia
|
|
industriya
|
industry
|
industria
|
|
sekretarya
|
secretary
|
secretaria
|
kalihim
|
Pinlandiya
|
Finland
|
Finlandia
|
|
Taylandiya
|
Thailand
|
Tailandia
|
Ayuttaya
|
Islandiya
|
Iceland
|
Islandia
|
|
demograpiya
|
demography
|
demografía
|
|
heograpiya
|
geography
|
geografía
|
|
fotograpiya
|
photography
|
fotografía
|
|
biyolohiya
|
biology
|
biología
|
haynayan
|
ponolohiya
|
fonology
|
fonología
|
palatunugan
|
Kastilang Tagalog
|
Ingles
|
Kastila
|
Tagalog
|
kalendaryo
|
calendar
|
calendario
|
talaarawan
|
komentaryo
|
commentary
|
comentario
|
|
boluntaryo
|
voluntary
|
voluntario
|
kusang-loob
|
Kastilang Tagalog
|
Ingles
|
Kastila
|
Tagalog
|
kultura
|
culture
|
cultura
|
kalinangan
|
estruktura
|
structure
|
estructura
|
|
Kastilang Tagalog
|
Ingles
|
Kastila
|
Tagalog
|
konsepto
|
concept
|
concepto
|
|
diyalekto
|
dialect
|
dialecto
|
|
símbolo
|
symbol
|
símbolo
|
sagisag
|
proseso
|
process
|
proceso
|
|
argono
|
argon
|
argón
|
|
karbono
|
carbon
|
carbono
|
|
kriptono
|
cripton
|
criptón
|
|
neono
|
neon
|
neón
|
|
atomo
|
atom
|
átomo
|
|
kongreso
|
congress
|
congreso
|
|
kritiko
|
critic
|
crítico
|
manunuri
|
Kastilang Tagalog
|
Ingles
|
Kastila
|
Tagalog
|
titik + a -> letter -> letra + a
|
musika
|
music
|
música
|
tugtugin
|
pulitika/politika
|
politic
|
política
|
|
problema
|
problem
|
problema
|
suliranin
|
programa
|
programme
|
programa
|
|
sistema
|
system
|
sistema
|
pamamaraan
|
alarma
|
alarm
|
alarma
|
hudyat
|
prutas
|
fruit
|
fruta
|
bunga
|
tableta
|
tablet
|
tableta
|
|
matematika
|
mathematics
|
matemáticas
|
sipnayan
|
pisika
|
physic
|
física
|
liknayan
|
kimika
|
chemistry
|
química
|
kapnayan
|
titik + o -> letter + e -> letra + o
|
telepono
|
telephone
|
teléfono
|
hatinig
|
senado
|
senate
|
senado
|
|
lehislatibo
|
legislative
|
legislativo
|
|
administratibo
|
administrative
|
administrativo
|
|
uniberso
|
universe
|
universo
|
sansinukob
|
imberso
|
inverse
|
inverso
|
kabaligtaran
|