Unang Intifada

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya

Ang Unang Intifada o Unang Palestinong Intifada,[1] kilala rin bilang Batong Intifada (Arabe: انتفاضة الحجارة‎ Intifāḍat al-Hijara, lit. 'Batong Pag-aaklas' [note 1] o simpleng bilang intifada o intifadah,[note 2] ay isang patuloy na serye ng mga protesta at marahas na aklasan[2] na isinagawa ng mga Palestino sa mga teritoryong Palestino na sinakop ng Israel at sa Israel mismo. Ito ay inudyukan ng sama-samang pagkadismaya ng mga Palestino sa pananakop ng militar ng Israel sa Kanlurang Pampang at sa Piraso ng Gaza, habang papalapit ito sa dalawampung taong marka, na nagsimula pagkatapos ng tagumpay ng Israel sa Digmaang Arabe-Israeli ng 1967.[3] Ang pag-aalsa ay tumagal mula Disyembre 1987 hanggang sa Kumperensiyang Madrid ng 1991, bagaman may ilang petsa ng pagtatapos nito noong 1993, sa paglagda ng mga Kasunduang Oslo.

Nagsimula ang intifada noong Disyembre 9, 1987,[4] sa kampo ng mga lumikas ng Jabalia matapos ang isang trak ng Puwersang Pandependsa ng Israel (IDF) ay bumangga sa isang sibilyang sasakyan, na ikinamatay ng apat na manggagawang Palestino, tatlo sa kanila ay mula sa kampo ng mga lumikas ng Jabalia.[5][6] Inakusahan ng mga Palestino na ang banggaan ay sinadyang tugon para sa pagpatay sa isang Israeli sa Gaza ilang araw na nakalipas.[7] Itinanggi ng Israel na ang pagbangga, na dumating sa oras ng mas mataas na tensiyon, ay sinadya o pinag-ugnay.[8] Ang tugong Palestino ay nailalarawan sa pamamagitan ng mga protesta, sibil na pagsuway, at karahasan.[9][10] Nagkaroon ng graffiti, pagbabarikada,[11][12] at malawakang paghagis ng mga bato at Molotov na koktel sa IDF at ang impraestruktura nito sa loob ng Kanlurang Pampang at Piraso ng Gaza. Ang mga ito ay kaibahan sa mga sibil na pagsisikap kabilang ang mgawelgang bayan, mga boykoteo sa mga institusyon ng Administrasyong Sibil ng Israel sa Piraso ng Gaza at sa Kanlurang Pampang, isang economikong boykoteo na binubuo ng pagtanggi na magtrabaho sa mga paninirahang Israeli sa mga produktong Israeli, pagtanggi na magbayad ng buwis, at pagtanggi na magmaneho ng mga Palestinong sasakyan na may mga lisensiyang Israeli.

Nagtalaga ang Israel ng mga 80,000 sundalo bilang tugon. Ang mga Israeli na hakbang, na sa una ay kasama ang paggamit ng mga live na round na madalas sa mga kaso ng mga kaguluhan, ay binatikos bilang hindi katimbang. Ang mga tuntunin ng pakikipagsigalot ng IDF ay binatikos din bilang masyadong marahas na gumagamit ng nakamamatay na puwersa.[13] Igniit ng Israel na ang karahasan mula sa mga Palestino ay nangangailangan ng isang malakas na tugon. Sa unang 13 buwan, 332 Palestino at 12 Israeli ang napatay.[14][15] Ang mga larawan ng mga sundalo na binubugbog ang kabataan gamit ang mga club pagkatapos ay humantong sa pagpapaputok ng mga semi-nakamamatay na bala ng plastik.[14] Sa unang taon ng intifada, ang mga puwersang panseguridad ng Israel ay pumatay ng 311 Palestino, kung saan 53 ay wala pang 17 taong gulang[14] Sa loob ng anim na taon ang IDF ay pumatay ng tinatayang 1,162–1,204[16] Palestino.

Sa mga Israeli, 100 sibilyan at 60 tauhan ng IDF ang napatay[17] madalas ng mga militanteng wala sa kontrol ng UNLU ng Intifada,[18] at higit sa 1,400 sibilyan ng Israel at 1,700 sundalo ang nasugatan.[19] Ang karahasang intra-Palestino ay isa ring prominenteng katangian ng Intifada, na may malawakang pagbitay sa tinatayang 822 Palestino ang napatay bilang mga pinaghihinalaang Israeli na kolaboreytor (1988–Abril 1994).[20] Noong panahon, ang Israel ay naiulat na nakakuha ng impormasyon mula sa mga 18,000 Palestinian na nakompromiso,[21] bagaman wala pang kalahati ang may anumang napatunayang pakikipag-ugnayan sa mga awtoridad ng Israel.[22] Ang sumunod na Ikalawang Intifada ay nangyari mula Setyembre 2000 hanggang 2005.

Mga sanggunian[baguhin | baguhin ang wikitext]

  1. ↑ Eitan Alimi (9 January 2007). Israeli Politics and the First Palestinian Intifada: Political Opportunities, Framing Processes and Contentious Politics. Taylor & Francis. p. 1. ISBN 978-0-203-96126-1.
  2. ↑ "Intifada begins on Gaza Strip". HISTORY (sa Ingles). Nakuha noong 2020-02-15.
  3. ↑ Lockman; Beinin (1989), p. 5.
  4. ↑ Edward Said (1989). Intifada: The Palestinian Uprising Against Israeli Occupation. South End Press. pp. 5–22. ISBN 978-0-89608-363-9.
  5. ↑ Berman 2011.
  6. ↑ Michael Omer-Man The accident that sparked an Intifada, 12/04/2011
  7. ↑ David McDowall,Palestine and Israel: The Uprising and Beyond, University of California Press, 1989 p. 1
  8. ↑ "The accident that sparked an Intifada". The Jerusalem Post | JPost.com. Nakuha noong 2020-08-21.
  9. ↑ Ruth Margolies Beitler, The Path to Mass Rebellion: An Analysis of Two Intifadas, Lexington Books, 2004 p.xi.
  10. ↑ Lustick, Ian S. (1993). Brynen, Rex; Hiltermann, Joost R.; Hudson, Michael C.; Hunter, F. Robert; Lockman, Zachary; Beinin, Joel; McDowall, David; Nassar, Jamal R.; Heacock, Roger (mga pat.). "Writing the Intifada: Collective Action in the Occupied Territories". World Politics. 45 (4): 560–594. doi:10.2307/2950709. ISSN 0043-8871. JSTOR 2950709.
  11. ↑ "BBC NEWS". news.bbc.co.uk.
  12. ↑ Walid Salem, 'Human Security from Below: Palestinian Citizens Protection Strategies, 1988–2005,' in Monica den Boer, Jaap de Wilde (eds.), The Viability of Human Security,Amsterdam University Press, 2008 pp. 179–201 p. 190.
  13. ↑ "The Israeli Army and the Intifada – Policies that Contribute to the Killings". www.hrw.org. Nakuha noong 2020-02-15.
  14. ↑ 14.0 14.1 14.2 Audrey Kurth Cronin 'Endless wars and no surrender,' in Holger Afflerbach, Hew Strachan (eds.) How Fighting Ends: A History of Surrender, Oxford University Press 2012 pp. 417–433 p. 426.
  15. ↑ Wendy Pearlman, Violence, Nonviolence, and the Palestinian National Movement,Cambridge University Press 2011, p. 114.
  16. ↑ Rami Nasrallah, 'The First and Second Palestinian Intifadas,' in Joel Peters, David Newman (eds.) The Routledge Handbook on the Israeli-Palestinian Conflict, Routledge 2013 pp. 56–68 p. 61
  17. ↑ B'Tselem Statistics; Fatalities in the first Intifada.
  18. ↑ Mient Jan Faber, Mary Kaldor, 'The deterioration of human security in Palestine,' in Mary Martin, Mary Kaldor (eds.) The European Union and Human Security: External Interventions and Missions, Routledge, 2009 pp. 95–111.
  19. ↑ 'Intifada,' in David Seddon, (ed.)A Political and Economic Dictionary of the Middle East, Taylor & Francis 2004, p. 284.
  20. ↑ Human Rights Watch, Israel, the Occupied West Bank and Gaza Strip, and the Palestinian Authority Territories, November, 2001.
  21. ↑ Amitabh Pal, "Islam" Means Peace: Understanding the Muslim Principle of Nonviolence Today, ABC-CLIO, 2011 p. 191.
  22. ↑ Lockman; Beinin (1989), p. 


Maling banggit (May <ref> tag na ang grupong "note", pero walang nakitang <references group="note"/> tag para rito); $2

Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Unang_Intifada&oldid=2060100"