Pumunta sa nilalaman

Uod ng langaw

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Mga bulateng langaw na kumakain sa opossum carrion[a]
Bulateng langaw sa porcupine carcass
Bulateng langaw sa Kuneho
Bangkay ng Baboy-ramo ay nag dedecompose (naka-timelapse). Ang Bulateng langaw ay kita sa video.

Ang uod ng langaw[1] (Ingles: maggot) ay isang uri ng uod; at ang larba na galing sa langaw (order Diptera)[b]; Ito ay iniapply sa partikular sa larvae ng Brachycera flies, tulad ng mga langaw, cheese flies, at ang mga bangaw.[2] Maliban sa larba ng Nematocera, tulad ng mga lamok at crane flies.

Entomolohiya

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang "uod" ay hindi isang teknikal na termino at hindi dapat kunin na ganoon; sa maraming karaniwang aklat-aralin ng entomolohiya, hindi ito lumilitaw sa index.[3][4] Sa maraming di-teknikal na teksto, ang termino ay ginagamit para sa larvae ng insekto sa pangkalahatan. Ang iba pang mga mapagkukunan ay lumikha ng kanilang sariling mga kahulugan; halimbawa: "Nalalapat ang termino sa isang grub kapag nawala ang lahat ng bakas ng mga paa"[5] at "Iniapply sa walang paa na uod ng Diptera".[6] Bukod pa rito, sa Flies: The Natural History and Diversity of Diptera[b], sinabi ng may-akda na ang mga uod ay "Mga larvae ng mas mataas na Brachycera (Cyclorrhapha)."[7]

Ang mga uod ng langaw (larvae ng langaw) ay may kahalagahan sa ekolohiya at medisina; bukod sa iba pang mga tungkulin, iba't ibang uri ng hayop ang kilalang-kilala sa pagre-recycle ng carrion at basura, pag-atake sa mga pananim at pagkain, pagkalat ng mga impeksiyong microbial, at nagiging sanhi ng myiasis. Ang mga uod ng langaw ay partikular ding mahalaga sa forensic entomology dahil ang kanilang pag-unlad ay makakatulong na matukoy ang oras ng kamatayan, partikular na ang mga uod sa pamilyang Calliphoridae.[8]

Mga Paggamit

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Pangigisda

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Gumagamit ang mga mangingisda ng mga uod ng langaw na karaniwang ibinibigay sa komersyo upang manghuli ng mga hindi mandaragit na isda. Ang mga uod ng langaw ay ang pinakasikat na pain para sa mga mangingisda sa Europa.[9] Ang mga mangingisda ay naghahagis ng mga pangdakot na kanilang tinatarget, na umaakit sa mga isda sa lugar. Pagkatapos ay ginagamit ng mga mangingisda ang pinakamalaki o pinakakaakit-akit na uod sa kawit, umaasa na hindi mapaglabanan ang isda. Ang mga komersyal na maggot breeder mula sa UK ay nagbebenta ng kanilang mga uod upang harapin ang mga dealers sa buong E.U. at Hilagang Amerika.

Ang mga artipisyal na uod ng langaw para sa pangingisda, alinman sa natural o fluorescent na kulay, ay binuo at ginagamit para sa trout, panfish, o salmon species.[10]

Medikal na paggamot

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Pangunahing artikulo: [[:Maggot therapy (Ingles)]]

Ang mga buhay na uod ng langaw at mga ilang uri ng langaw ay ginamit mula pa noong unang panahon para sa debridement ng sugat. Ang mga larba ng calliphorid fly ng species na Lucilia sericata ay karaniwang ginagamit.[11] Hindi lahat ng species ay ligtas at epektibo; ang paggamit ng maling species ay maaring magkaroon ng pathological myiasis.[12]

Sa kontrolado at sterile na mga setting na pinangangasiwaan ng mga medikal na practitioner, ang maggot therapy ay nagpapakilala ng mga live, disinfected na uod sa hindi gumagaling na balat o malambot na sugat ng isang tao o hayop. Pinapakain nila ang patay o necrotic tissue, na iniiwan ang sound tissue na halos hindi nasaktan. Ipinakita rin ng mga pag-aaral na ang mga uod ng langaw ay pumapatay ng bakterya. Tatlong midgut lysozymes ng L. sericata ang may antibacterial effect sa maggot debridement therapy. Ipinakita ng pag-aaral na ang karamihan sa mga bakteryang positibo sa gramo ay nawasak sa vivo sa loob ng partikular na seksyon ng L. sericata midgut kung saan gumagawa ng mga lysozymes. Sa panahon ng pagpasa sa bituka ng mga uod, ang kakayahan ng bakterya na mabuhay nang husto ay nabawasan, na nagpapahiwatig ng antibacterial na pagkilos ng tatlong midgut lysozymes.[13] Noong 2005, ginamit ang therapy ng maggot sa humigit-kumulang 1,300 na sentrong medikal.[14]

Ang pagtanggap ng mga manggagawa sa pangangalagang pangkalusugan ay humadlang sa pagtanggap, ngunit sinabi ng isang supplier ng mga uod noong 2022 na napansin niya ang higit na pagtanggap sa loob ng apat na taon na nagtrabaho siya sa larangan. Mataas ang pagtanggap sa mga pasyente.[15]

Agham ng Pamporensiko

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang pagkakaroon at pagpaparami ng mga uod ng langaw sa isang bangkay ay kapaki-pakinabang sa pagtatantya ng oras na lumipas mula noong kamatayan. Depende sa mga species at sa mga kondisyon, ang mga uod ay maaaring maobserbahan sa isang katawan sa loob ng 24 na oras. Ang mga itlog ay direktang inilalagay sa pinagmumulan ng pagkain, at kapag ang mga itlog ay napisa, ang mga uod ng langaw ay lumipat patungo sa kanilang ginustong mga kondisyon at nagsisimulang kumain. Sa pamamagitan ng pag-aaral sa mga insektong naroroon sa pinangyarihan ng krimen, matutukoy ng mga forensic entomologist ang tinatayang oras ng kamatayan. Karaniwang kapaki-pakinabang ang mga insekto pagkatapos ng post-mortem interval (PMI) na humigit-kumulang 25–80 oras, depende sa mga kondisyon ng kapaligiran. Pagkatapos ng agwat na ito, ang pamamaraang ito ay nagiging hindi gaanong maaasahan. Ang mga langaw ay kadalasang ginagamit sa forensic entomology upang matukoy ang PMI dahil sa kanilang oviposition sa carrion at bangkay. Ang Itim na Bangaw, Phormia regina (P. regina), ay laganap sa buong Estados Unidos at kadalasan ang pinakaunang species na nag-oviposit sa isang bangkay, na ginagawa itong lalong mahalaga sa Agham ng Pamporensiko.[16]

Ang mga uod ng langaw ay kapaki-pakinabang din sa entomotoxicology, sa pagtukoy ng pagkakaroon ng mga gamot sa sistema ng bangkay. Ang mga uod ng langaw ay bioaccumulate ng mga xenobiotics (substances, gamot, metal, atbp.) mula sa tissue at buto, samakatuwid ay nagpapahintulot sa mga entomologist na matukoy kung ang mga xenobiotic, kadalasang mga gamot, ay naroroon sa katawan bago mamatay.[17] Ito ay kapaki-pakinabang sa pagtatapos ng isang sanhi ng kamatayan sa maraming iba't ibang mga kaso kabilang ang mga labis na dosis at pagkalason. Nakakatulong din ito sa pagtukoy ng paraan ng kamatayan kabilang ang pagpapakamatay o pagpatay.[18] Nagagawa ng mga uod ng langaw na mag-bioaccumulate ng mga sangkap mula sa mga sariwang bangkay, pati na rin ang ganap na nabulok na mga skeletonized na katawan.[19] Ang data at mga mapagkukunan sa entomotoxicology ay kalat-kalat dahil ito ay medyo bagong larangan ng pag-aaral.[20] Ang kaalaman sa kung paano ang epekto ng gamot o sangkap sa pagbuo ng mga uod ay kinakailangan dahil ang ilang mga gamot tulad ng cocaine at methamphetamine ay napatunayang nagpapabilis sa pagbuo ng larvae, samantalang ang mga opiate ay ipinapakita na nagpapabagal sa nasabing rate.[21]

Mga tala

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. ↑ Ang Carrion ay isang nabubulok na katawan ng hayop kung saan ay kinakain ito ng mga ibang hayop tulad ng Bulateng langaw.
  2. ↑ 2.0 2.1 Ang Diptera ay isang Siyentipikong Pangalan ng Langaw

Mga sanggunian

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. ↑ English, Leo James. Diksyunaryong Tagalog-Ingles, Kongregasyon ng Kabanalbanalang Tagapag-ligtas, Maynila, ipinamamahagi ng National Book Store, may 1583 na mga dahon, ISBN 971-91055-0-X
  2. ↑ "Definition of MAGGOT". merriam-webster.com (sa wikang Ingles). Nakuha noong 29 Enero 2017.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  3. ↑ Comstock, John Henry, An Introduction to Entomology. Comstock publishing, 1930. (sa wikang Ingles)
  4. ↑ Richards, O. W.; Davies, R. G. (1977). Imms' General Textbook of Entomology: Volume 1: Structure, Physiology and Development Volume 2: Classification and Biology (sa wikang Ingles). Berlin: Springer. ISBN 0-412-61390-5.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  5. ↑ Jardine, N. K. The Dictionary of Entomology. 1913. (sa wikang Ingles)
  6. ↑ Smith, John. B. Explanation of terms used in entomology. Brooklyn Entomological Society, 1906. (sa wikang Ingles)
  7. ↑ Marshall, Stephen A (2012). Flies: The Natural History and Diversity of Diptera (sa wikang Ingles). Firefly Books Ltd. p. 22. ISBN 978-1-77085-100-9.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  8. ↑ Greenberg, Bernard; Kunich, John Charles (2002). Entomology and the Law: Flies as Forensic Indicators (sa wikang Ingles). New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-01957-6.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  9. ↑ "MAGGOTS – THE PERFECT FISHING BAIT". Angling Times (sa wikang Ingles). 29 Enero 2014. Nakuha noong 2022-09-06.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  10. ↑ Lance (2021-11-09). "Pink Maggots for Fishing Bait". Kokanee Fishing (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2023-03-14.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  11. ↑ Sherman, R. A. (Marso 2009). "Maggot therapy takes us back to the future of wound care: new and improved maggot therapy for the 21st century". J. Diabetes Sci. Technol. (sa wikang Ingles). 3 (2): 336–344. doi:10.1177/193229680900300215. PMC 2771513. PMID 20144365.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  12. ↑ James, M. T. (1947). The Flies That Cause Myiasis in Man. Washington D.C.: U.S. Dept. of Agriculture.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  13. ↑ Valachova, I. (2014). "Midgut lysozymes of Lucilia sericata – new antimicrobials involved in maggot debridement therapy". Insect Molecular Biology (sa wikang Ingles). 23 (6): 779–787. doi:10.1111/imb.12122. PMID 25098233. S2CID 39079130.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  14. ↑ Ngan, Vanessa (2005). "Maggot debridement therapy". DermNet (sa wikang Ingles).{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  15. ↑ Tait, Amelia (26 Pebrero 2023). "Medieval medicine: the return to maggots and leeches to treat ailments". The Guardian (sa wikang Ingles).{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  16. ↑ Catts, E P; Goff, M L (January 1992). "Forensic Entomology in Criminal Investigations". Annual Review of Entomology. 37 (1): 253–272. (sa wikang Ingles) doi:10.1146/annurev.en.37.010192.001345. PMID 1539937.
  17. ↑ "FORENSIC ENTOMOLOGY : THE USE OF INSECTS". www.sfu.ca (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2023-04-07.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  18. ↑ Arora, Shuchi; Baptista, Carl; Lim, Chu Sing (2011-02-07). "Maggot metabolites and their combinatory effects with antibiotic on Staphylococcus aureus". Annals of Clinical Microbiology and Antimicrobials (sa wikang Ingles). 10 (1): 6. doi:10.1186/1476-0711-10-6. ISSN 1476-0711. PMC 3044109. PMID 21299858.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  19. ↑ Pounder, Derrick J. (Hulyo 1991). "Forensic entomo-toxicology". Journal of the Forensic Science Society (sa wikang Ingles). 31 (4): 469–472. doi:10.1016/S0015-7368(91)73189-7. PMID 1797976.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  20. ↑ Pounder, Derrick J. (Hulyo 1991). "Forensic entomo-toxicology". Journal of the Forensic Science Society (sa wikang Ingles). 31 (4): 469–472. doi:10.1016/S0015-7368(91)73189-7. PMID 1797976.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  21. ↑ Magni, Paola; Conversation, The. "Flies, maggots and methamphetamine: How insects can reveal drugs and poisons at crime scenes". phys.org (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2023-04-07.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Uod_ng_langaw&oldid=2130763"