Tingnan ang wikitext ng Wolfgang Amadeus Mozart

{{sanggunian-painamin|date=Agosto 2024}}
{{Infobox person/Wikidata
|image=Retrato de Mozart, por Johann Nepomuk della Croce (detalle).jpg
|caption=Si Mozart noong 1781
}}

Si '''Wolfgang Amadeus Mozart''' ([[International Phonetic Alphabet|IPA]]: {{IPA|ˈvɔlfgaŋ amaˈdeus ˈmoːtsart}}) ([[Enero 27]], [[1756]] – [[Disyembre 5]], [[1791]]), na isinilang sa [[Salzburg]], [[Austria]], ay isa sa mga mahahalaga at maimpluwensyang [[kompositor]] ng [[Mundong Kanluranin|Kanluraning]] [[musikang klasiko|Musikang Klasiko]]. Isa siya sa mga itinuturing na pinakamahusay at pinakakilalang kompositor na nabuhay. Ang kaniyang mga [[Komposisyong pangmusika|komposisyong]] umabot sa mahigit-kumulang animnaraang (600) mga piyesa ay itinuturing na pamantayan ng mga aspetong musikal tulad ng ''[[sinfonia]]'', ''[[concerto]]'', ''[[tugtuging pangkamara]]'', ''[[piyano]]'', ''musikang'' ''[[opera|operatiko]]'' at ''[[Koro|pangkoro]]''. Ang mga ito ay pumukaw sa henerasyon ng mga kompositor noong [[ika-18 siglo|ika-18 siglo]]. Malaking bilang ng mga pangunahing gawa ni Mozart ay nananatiling tanyag sa mga tagapakinig at naging pamantayan na sa larangan ng musika hanggang ngayon.

== Talambuhay ==
=== Pamilya at kabataan ===

Ang mga magulang ni Mozart ay sina [[Leopold Mozart|Leopold]] at Anna Maria Pertl Mozart sa Getreidegasse 9 sa Salzburg,<ref>{{Cite book|title=Austria|first1=Rosemarie|last1=Arnold|first2=Robert|last2=Taylor|first3=Rainer|last3=Eisenschmid|year=2009|publisher=Baedeker|isbn=978-3-8297-6613-5|oclc=416424772}}</ref> ang kabisera ng Arsobispo ng Salzburg, na kilala ngayon bilang [[Austria]]. Siya ay may anim na kapatid ngunit isa lamang ang nakaligtas sa pagsilang, ang kanyang kapatid na si Maria Anna, na tinatawag na "Nannerl". Nabinyagan si Wolfgang isang araw pagkatapos ng kanyang kapanganakan sa [[St. Rupert's Cathedral]]. Ang kanyang buong pangalan sa Latin ay ''Joannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart''. 

Ang kanyang ama ay isang deputadong [[Kapellmeister]] sa korte orkestra ng Arsobispo ng Salzburg at kompositor. Isa rin siyang dalubhasang guro, sa taon ng kaarawan ni Mozart ay naglathala siya ng isang sikat na libro para sa [[biyolin]], ang "''Versuch einer gründlichen Violinschule''".

Noong pitong taong gulang si Nannerl, tinuruan siya ni Leopold na tumugtog ng keyboard. Ang tatlong taong gulang na si Mozart ay nanonood at namamangha. Si Wolfgang ay umibig sa pagtugtog ng keyboard at sa edad na apat ay napakahusay niyang tumugtog ng clavier. Sa edad na limang taong gulang, siya ay bumubuo na ng mga maiikling komposisyon, at ang mga ito ay naitala ng kanyang ama. Ilan sa mga ito ay ang Andante (K. 1a) at Allegro sa C (K. 1b).

[[File:Louis Carrogis dit Carmontelle - Portrait de Wolfgang Amadeus Mozart (Salzbourg, 1756-Vienne, 1791) jouant à Paris avec son père Jean... - Google Art Project.jpg|thumb|right|upright|Ang pamilyang Mozart: makikita sina Leopold, Wolfgang, at Nannerl; pintang watercolour ni [[Louis Carrogis Carmontelle|Carmontelle]], 1763{{sfn|Solomon|1995|p=44}}]]

Kahit na si Leopold ay mahusay at nakatuon bilang isang guro sa kanyang mga anak, si Wolfgang ay naudyukan na matuto nang higit pa kaysa sa itinuturo ng kanyang ama.<ref name="solomon 1995 39">{{harvnb|Solomon|1995|pp=39–40}}</ref> Ang paglika ng kanyang unang komposisyon at kakayahang tumugtog ng biyolin ay dahil sa sariling pagsisikap ni Wolfgang at ito ay lubhang ikinagulat ni Leopold, kung saan ang ama'y napaiyak sa mga pangyayaring ito. Tumigil si Leopold sa paggawa ng kanyang mga sariling komposisyon nang mapagtanto niya ang kakaibang talento sa musika ng kanyang anak. Si Leopold ang nag-iisang guro ni Wolfgang sa kanyang kabataan. Tinuruan din ni Leopold ang mga bata ng iba't ibang wika at akademya maliban sa musika.

=== 1762-1773: Panahon ng Paglalakbay ===

Noong kabataan ni Mozart ay lumibot ang kanyang pamilya sa iilang lakbayin sa [[Europa]] kung saan pinakita nila ang kanilang mga anak bilang kakaiba ang kagalingan. Ang unang eksibisyon ay noong 1762 sa Korte ng Elektor ng [[Bavaria]] sa [[Munich]], at sa parehong tao sa Imperiyal na Korte ng [[Vienna]] at [[Prague]]. Sumunod ang isang mahabang lakbay-konserto sa loob ng tatlo at kalahating taon sa mga korte ng Munich, [[Mannheim]], [[Paris]], [[London]], sa [[Hague]], [[Zurich]], [[Donaueschingen]] at iba pa. Sa panahong ito nakilala ni Mozart ang ilang magagaling na mga musikero at natuklasan ang mga likha ng iba pang mga kompositor. Isa dito na naging malaking impluwensiya kay Mozart ay si [[Johann Christian Bach]], na nakilala ni Mozart sa London noong 1764-65. Sa Vienna noong 1767-68 ay nakakuha si Mozart ng sakit na [[smallpox]], at ang kanyang ama ay hindi pumayag na bakunahan siya sa paniniwalang nasa pasya ng [[Kristiyanismo|Panginoon]] kung mabubuhay pa o hindi ang anak niya.

{{listen|type=music|image=none|help=no
 | filename     = Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) - Quaerite primum regnum Dei à4, K.86 73v (1770).ogg
 | title        = Antiphon "Quaerite primum regnum Dei", K.&nbsp;86/73v
 | description  = Nilikha ni Mozart noong 9 Oktubre 1770 para makapasok siya sa [[Accademia Filarmonica di Bologna]]; Tinugtog ni Phillip W. Serna, treble, tenor at bass na mga [[viol]]
}}

Makalipas ang isang taon ay pumunta sila sa [[Italya]] ng kanyang ama, at naiwan ang kanyang ina at kapatid sa bahay. Nakilala ni Mozart si G.B. Martini sa [[Bologna]], at natanggap bilang kasapi ng sikat na ''Accademia Filarmonica''. Sa [[Roma]] ay narinig nya ng isang beses ang Miserere ni [[Gregorio Allegri]] sa [[Sistine Chapel]], at matapos ay isinulat ito nang buo mula lamang sa kanyang alaala, bumabalik lamang siya para itama ang kaunting maliit na pagkakamali mula sa musika. Ito ang unang ilegal na kopya na mahigpit na binabantayang pagmamay-ari ng [[Vatican]].

Sa [[Milan]], isinulat ni Mozart ang opera ''Mitridate Re di Ponto'' (1770) at itinanghal ito nang matagumpay. Dahil dito ay sumunod pa ang madaming trabaho, at bumalik si Wolfgang at Leopold ng dalawang beses mula Salzburg patungo Milan para sa komposisyon at pagtanghal ng ''Ascanio in Alba'' (1771) at ''Lucio Silla'' (1772).

Sa dulo ng paglalakbay ni Mozart sa Italya ay isinulat niya ang una sa kanyang mga nilikha na madalas pa ring tinutugtog ngayon, ang solo cantata na ''Exsultate, jubilate, K. 165''.

==Mga sanggunian==
{{reflist}}
===Mga pinagkuhaan===
* {{Cite book
| edition = 1st
| publisher = [[HarperCollins]]
| isbn = 978-0-06-019046-0
| last = Solomon
| first = Maynard
| author-link = Maynard Solomon
| title = Mozart: A Life
| location = New York City
| year = 1995
| url = https://archive.org/details/mozartlife00solo
| oclc = 31435799
}}

{{BD|1756|1791|Mozart, Wolfgang Amadeus}}

{{Authority control}}

[[Kategorya:Mga kompositor mula sa Austria]]