Calon Arang

Calon Arang, na inilalarawan ni Bulantrisna Djelantik, sa isang Baliness na sayaw-drama

Ang Calon Arang ay isang tauhan sa Javanes at Balines na kuwentong-pambayan na itinayo noong ika-12 siglo. Ang tawag sa kanya ng tradisyon ay isang mangkukulam, isang master ng karunungang itim. Hindi alam kung sino ang gumawa ng kuwento, ngunit ang isang manuskrito ng teksto ng Calon Arang (nakasulat sa alpabetong Latin) ay itinatago sa Royal Netherlands Institute of Southeast Asian and Caribbean Studies.

Kuwento

Sa nayon ng Girah sa Kaharian ng Kediri noong unang panahon, sa ngayon ay Indonesia, nakatira ang isang napakalupit na balo na nagngangalang Calon Arang, isang mangkukulam at isang itim na salamangkero. Nagkaroon siya ng magandang anak na babae na nagngangalang Ratna Manggali. Ngunit dahil sa kaniyang pagiging malupit, ang mga taga-Girah ay natatakot kay Calon Arang, kaya naman, walang manliligaw si Ratna Manggali. Nang malaman ito, nagalit si Calon Arang, na pinanagot ang lahat ng mga tao sa nayon. Nagpasya siyang maglagay ng sumpa kay Girah, at nagsagawa ng isang madilim na seremonya sa sementeryo sa pamamagitan ng pag-aalay ng sakripisyo ng isang batang babae sa Diyosa Durga. Bumaba si Durga at pinagbigyan ang kahilingan ni Calon Arang at nagkatotoo ang sumpa. Nilamon ng baha ang nayon at kumitil ng buhay ng maraming tao. Pagkaraan, marami sa mga nakaligtas ang nagkasakit ng walang lunas na salot at namatay.

Ang balitang ito ay nakarating sa wakas kay Airlangga, ang Hari ng Kediri, sa Maharlikang Palasyo. Matapos malaman ang masasamang ginawa ni Calon Arang, ipinadala ni Haring Airlangga ang kaniyang hukbo kay Girah upang patayin siya, ngunit napakalakas nito kaya kailangang umatras ang hukbo, at marami sa mga kawal ng hari ang napatay.

Maraming araw matapos pag-isipan ang kalagayan, humingi ng tulong si Haring Airlangga sa kaniyang tagapayo na si Mpu Bharadah. Ipinadala ni Mpu Bharadah ang kaniyang alagad na si Mpu Bahula upang magpakasal kay Ratna Manggali. Tinanggap ang proposal ng kasal, at nag-host sina Mpu Bahula at Ratna Manggali ng seremonya ng kasal na tumagal ng pitong araw at pitong gabi. Ang pagdiriwang ay labis na ikinatuwa ni Calon Arang dahil mahal din nina Ratna Manggali at Mpu Bahula ang isa't isa.

Hindi nagtagal, sinabi ni Ratna Manggali kay Bahula na si Calon Arang ay nagtatago ng magic scroll sa isang lugar sa kaniyang silid at nagsagawa ng mga seremonya sa sementeryo tuwing gabi. Kaya naman, hatinggabi, pumunta si Bahula sa lugar na tinitirhan ni Calon Arang. Noong gabing iyon, napakalalim ng tulog ni Calon Arang dahil sa pitong araw at pitong gabing pagsasalu-salo sa kasal ng kaniyang anak. Nagtagumpay si Bahula sa pagnanakaw ng magic scroll ni Calon Arang, ibinalik ito kay Mpu Bharadah, at sinabi sa kaniya ang lahat tungkol sa mahika at mga seremonya ni Calon Arang. Sinabi ni Mpu Bharada kay Bahula na bumalik sa Girah bago siya mahuli ng kaniyang biyenan.

Inimbitahan ni Bahula ang kaniyang panginoon, si Mpu Bharadah, na bisitahin siya sa Girah. Nagkita sina Mpu Bharadah at Calon Arang sa sementeryo ng nayon ng Girah. Hiniling ni Bharada kay Calon Arang na ihinto ang pagsasagawa ng kaniyang masamang mahika dahil nagdulot ito ng labis na paghihirap sa mga tao. Ngunit tumanggi si Calon Arang na makinig kay Mpu Bharadah, at sa huli, nakipaglaban siya sa isang matinding labanan sa mga sundalo ng Kediri. Dahil walang magic scroll si Calon Arang, hindi niya matalo si Mpu Bharadah. Natalo siya sa labanan at namatay.

Umiyak si Ratna Manggali nang malaman niyang namatay na ang kaniyang ina, dahil sa kabila ng kasamaan ni Calon Arang, naging mabuti pa rin siya sa kaniyang anak. Gayunpaman, napagtanto ni Ratna Manggali na ang pagkamatay ng kaniyang ina ay para sa ikabubuti. Simula noon, naging masaya at ligtas at ligtas ang nayon ng Girah.

Interpretasyon at pagsusuri

Sa tradisyong Balines, kadalasan ay nakatuon lamang sa kabangisan at masasamang gawa ng Calon Arang. Sa makasaysayang pananaw, si Calon Arang at ang kaniyang demonyong anyo na si Rangda ay konektado sa makasaysayang pigura na si Reyna Mahendradatta ng Bali, na isang prinsesa mula sa Java at ina ni Haring Airlangga. Si Calon Arang ay madalas na inilalarawan bilang isang mabangis na mangkukulam na may nakakatakot na mukha. Gayunpaman, lumitaw kamakailan ang isang bagong pananaw na pumanig kay Calon Arang at ipinakita siyang mas nakikiramay at mabait. Tinutukoy siya ni Toeti Heraty bilang biktima ng demonisasyon sa loob ng isang patriyarkal na lipunan, bilang isang kritiko ng kulturang misohinistiko at diskriminasyon laban sa kababaihan.