Dinastiyang Zand

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Dinastiyang Zand
Mga Dominyong Binabantayan ng Iran
ممالک محروسهٔ ایران
1751–1794
Watawat ng Dinastiyang Zand
Watawat
Sagisag ng Dinastiyang Zand
Sagisag
Ang dinastiyang Zand at kaitaasan nito sa ilalim ni Karim Khan noong 1776.
Ang dinastiyang Zand at kaitaasan nito sa ilalim ni Karim Khan noong 1776.
KabiseraShiraz
Wikang opisyalPersa
Relihiyon
Imamismo
PamahalaanMonarkiya
Vakilol Ro'aya (Tagapagtaguyod ng mga Tao) 
• 1751–1779
Karim Khan Zand (una)
• 1789–1794
Lotf Ali Khan Zand (huli)
Kasaysayan 
• Naitatag
1751
• Pananakop ng Qajar
1794
Pinalitan
Pumalit
Azad Khan Afghan
Afsharid Iran
Qajar Iran

Ang dinastiyang Zand (Persa: دودمان زندیان‎, Dudmane Zandiyan) ay isang dinastiyang Irani,[1] na itinatag ni Karim Khan Zand (r1751–1779) na unang pinamunuan ang katimugan at gitnang Iran noong ika-18 dantaon. Mabilis na lumawak ito para mapabilang ang karamihan ng kontemporaryong Iran (maliban sa mga lalawigan ng Balochistan at Khorasan) gayon din ang ilang bahagi ng Iraq. Kinontrol ang mga lupain sa kasalukuyang Armenia, Azerbaijan, at Georgia ng mga kanato na bahagi ng lupaing Zand, subalit de facto na awtonomo ang rehiyon.[2] Hinawakan ang pulo ng Bahrain para sa mga Zand sa pamamagitan ng awtonomong jecatong Al-Mazkur ng Bushire.[3]

Ang paghahari ng pinakamahalagang pinuno nito, si Karim Khan, ay minarkahan ng kasaganaan at kapayapaan. Sa kabisera nito sa Shiraz, umunlad ang sining at arkitektura sa ilalim ng pamumuno ni Karim Khan, na may ilang tema sa arkitektura na muling binuhay mula sa katabing lugar ng Akemenida (550–330 BC) at ang panahon ng Sasanida (224–651 AD) ng Iran bago ang Islam. Ang mga libingan ng mga medyebal na makatang Persang sina Hafez at Saadi Shirazi ay kinumpini din ni Karim Khan. Ang katangi-tanging sining na nagawa sa utos ng mga namumunong Zand ay naging pundasyon ng kalaunang sining at kasanayang Qajar. Kasunod ng kamatayan ni Karim Khan, humina ang Iran na Zand dahil sa panloob na alitan sa mga kasapi ng dinastiyang Zand. Binitay sa kalaunan ni Agha Mohammad Khan Qajar (r1789–1797) noong 1794 ang huling pinuno nito, si Lotf Ali Khan Zand (r1789–1794).

Nakasulat sa The Oxford Dictionary of Islam, "Karim Khan Zand holds an enduring reputation as the most humane Iranian ruler of the Islamic era" (hinahawakan ni Karim Khan Zand ang isang matatag na reputasyon bilang pinakamakataong pinunong Irani ng panahong Islamiko).[4] Kapag sinusunod ang Rebolusyong Islamiko noong 1979, naging bawal banggitin ang nakaraang mga pinuno ng Iran, tinanggihan ng mga mamamayan ng Shiraz na palitan ang pangalan ng mga kalyeng Karim Khan Zand at Lotf Ali Khan Zand, ang pangunahing kalye ng Shiraz.[5]

Mga namuno/hari[baguhin | baguhin ang wikitext]

  • Karim Khan Zand, 1751–1779 کریم خان زند
  • Mohammad Ali Khan Zand, 1779 محمدعلی خان زند
  • Abol-Fath Khan Zand, 1779 ابوالفتح خان زند
  • Sadeq Khan Zand, 1779–1782 صادق خان زند
  • Ali-Morad Khan Zand, 1782–1785 علیمراد خان زند
  • Jafar Khan, 1785–1789 جعفر خان زند
  • Sayed Morad Khan, 1789 سيد مراد خان زند
  • Lotf Ali Khan, 1789–1794 لطفعلی خان زند

Mga sanggunian[baguhin | baguhin ang wikitext]

  1. "Welcome to Encyclopaedia Iranica" (sa Ingles).
  2. Perry, John R. (2015-05-14). Karim Khan Zand: A History of Iran, 1747-1779 (sa Ingles). University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-66102-5.
  3. Floor, Willem M. (2007). The Persian Gulf: The Rise of the Gulf Arabs : the Politics of Trade on the Persian Littoral, 1747-1792 (sa Ingles). Mage Publishers. ISBN 978-1-933823-18-8.
  4. Esposito, John L., pat. (2003). "Zand Dynasty". The Oxford Dictionary of Islam (sa Ingles). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-512558-0.
  5. Frye, Richard N. (2009). "Zand Dynasty". In Esposito, John L. (pat.). The Oxford Encyclopedia of the Islamic World (sa Ingles). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-530513-5.