Holismo

Holistikong Taoistang galaw ng kamay

Ang holismo ay interdisiplinaryong teoriya na ang kalahatan ay mas malaki kaysa sa kabuuhan ng mga parte. Ang konseptong holismo ay tumutulong para mabuo ang metodolohiya ng maraming sangay ng agham at pamumuhay. Kapag sinabi na inihayag ng aplikayson ng holismo ang mga propyedad ng buong sistema lagpas mga propyedad ng mga bahagi nito, ang mga katangiang ito ay tinatawag ang mga emerhenteng propyedad (Ingles: emergent properties) ng sistemang ito.

Sandigan

Ang termino "holismo" ay ginawa ni Jan Smuts sa kanyang aklat Ang Holismo at ang Ebolusyon (Ingles: Holism and Evolution) noong 1926. Maski hindi kailanman siya ibigay sa salita ang patuloy na kahulugan, gumamit si Smuts ng "holismo" para ipahayag ang tatlong katangian ng katotohanan.

1. Ang holismo ay ideya ng empirikal at buong sistema, halimbawa, atomiko o materyal na sistema, selula, o indibiduwal na pagkatao. Gumamit si Smuts ng nosyong itong holismo para imungkahi na ang mga konsepto ng katawan at isip, maski mga sistema, hindi ay hiwalay kundi bumubuo ang holistikong konseptong isang tao.
2. Ang proseso ng ebolusyon hindi ay mekanistiko o transendente. Pinintasan ni Smuts ang mga manunulat na idiniin ang mga konseptong Darwiniano ng likas na pagpili at henetikong baryasyon para magtaguyod ng aksidental na pagtingin ng mga natural na operasyon sa uniberso.
   
   Ganito ang holismo ay gawi ng buong sistema malikhain na tugunin sa mga pangkalikasang tindi. Sa itong proseso ang mga bahagi likas na ay nilampasan ang kanilang mga sarili para isulong ang mundo.
   
   Gumamit si Smuts ng mga Pavlovianong pagsusuri para ipakita na ang mahusay na pamana ng mga pagbabago sa kilos (i.e. epihenetika) ay nagtataguyod malikhaing ebolusyon imbes na purong mekanistikong kaunlaran sa kalikasan. Naniwala si Smuts na itong malikhaing proseso ay intrinsiko sa mga sistema at inalis ang tambis, transendenteng mga puwersa.
3. Sa wakas, gumamit si Smuts ng holismo para ipaliwanag ang kongkreto (di-transendente) na kalikasan ng karaniwang uniberso. Sa kanyang mga salita, ang holismo ay "panguhanin, sintetiko, maayos, nag-oorganisa, palagiang kilos sa uniberso, at ipinipaliwanag ang lahat na mga istruktural na pangkat at mga sintesis sa loob nito."

Ang mga konsepto ng holismo ni Smuts nagkakaisa para magpahayag na ipaliwanag ng holistikong tingin ng uniberso ang mga proseso nito at kanilang ebolusyon mas epektibo na kaysa sa reduktibong tingin.

Hindi sineryoso ng mga propesyonal na pilosopo ang Holism and Evolution at sinuri ang aklat dahil sa walang teoretikal na pagkakaisa. Pinahalagahan, gayunman, ng mga biologo ang itong gawa di-nagtagal pagkatapos ng inisyal na paglalathala noong 1926. Sa paglipas ng panahon, ang kahulugan ng salita holismo ay naging pinakamalapit sa unang paggamit ng termino ni Smuts, pero walang mga kaugnayan sa monismo, dualismo, o tulad na mga konsepto na maaari hinihinuha sa kanyang gawa.

Mga nota

1. ^ Sa Ingles, "the ultimate synthetic, ordering, organizing, regulative activity in the universe which accounts for all the structural groupings and syntheses in it." (Holism and Evolution, noong 1926)

Ang lathalaing ito na tungkol sa Pananampalataya at Pilosopiya ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.