Imperyong Sasanida

Imperyo ng mga Iraniyano Ērānšahr
224 CE–651 CE
Derafsh Kaviani (watawat ng estdao) Simurgh (sagisag ng imperyo)
Ang Imperyong Sasanida sa pinakamalaking lawak nito noong c. 620, sa ilalim ni Khosrow II
Kabisera	Istakhr (224–226) Ctesiphon (226–637)
Karaniwang wika	Gitnang Persa (opisyal) Iba pang mga wika
Relihiyon	Zoroastrianismo (official) Kristiyanismo Hudaismo Manikeismo Mazdakismo Budismo
Pamahalaan	Monarkiyang pyudal
Shahanshah
• 224–241	Ardashir I (una)
• 632–651	Yazdegerd III (huli)
Panahon	Huling Sinaunang Panahon
• Labanan ng Hormozdgan	28 Abril 224 CE
• Ang Digmaang Iberyo	526–532 CE
• Kasukdulang Digmaang Romano–Persa ng 602–628	602–628 CE
• Digmaang sibil	628–632 CE
• Pananakop ng Muslim	633–651 CE
• Pagbagsak ng Imperyong Sasanida	651 CE
Lawak
550	3,500,000 km2 (1,400,000 mi kuw)
Pinalitan Pumalit Imperyong Parto Kaharian ng Iberyo Imperyong Kushan Kaharian ng Armenyo Mga Hari ng Persis Kalipatong Rashidun Dinastiyang Dabuyid Dinastiyang Bavand Mga Zarmihrid Mga Masmughan ng Damavand Dinastiyang Qarinvand Tokhara Yabghus

Bahagi ng isang serye tungkol sa
Kasaysayan ng Iran
Sinaunang panahon BC Prehistorya ng Iran Sinaunang panahon–4000 Kulturang Kura–Araxes 3400–2000 Proto-Elamita 3200–2700 Kulturang Jiroft c. 3100 – c. 2200 Elam 2700–539 Imperyong Akkadia 2400–2150 Lullubi culture c. 2300-700 Kassites c. 1500 – c. 1155 Imperyong Neo-Asirya 911–609 Urartu 860–590 Mga Mannaean 850–616
Panahong imperyal Medes 678–550 BCE Kahariang Scythian 652–625 BCE Kahariang Anshanite 635 BC–550 BCE Imperyong Neo-Babilonya 626 BC–539 BCE Achaemenid Empire 550 BC–330 BCE Kaharian ng Armenia 331 BCE–428 CE Atropatene c. 323 BC–226 CE Kaharia ng Cappadocia 320s BCE–17 CE Imperyong Seleucid 312 BCE–63 BCE Kingdom of Pontus 281 BCE–62 BCE Fratarakas ika-3 siglo BCE–132 BCE Imperyong Parto 247 BC–224 AD Elymais 147 BC–224 CE Characene 141 BC–222 CE Kings of Persis 132 BC–224 CE Indo-Parthian Kingdom 19 CE–224/5 Paratarajas 125–300 Imperyong Sasania 224–651 Zarmihrids ika-6 siglo –785 Qarinvandids 550s–11th century
Panahong Mediyebal Kalipatong Rashidun 632-661 Kalipatong Umayyad 661–750 Kalipatong Abbasid 750–1258 Mga Dabuyid 642–760 Mga Bavandid 651–1349 Mga Masmughan ng Damavand 651–760 Mga Baduspanid 665–1598 Mga Justanid 791 – 11th century Mga dinastiyang Alid 864 – ika-14 siglo Dinastiyang Tahirid 821–873 Imperyong Samanid 819–999 Dinastiyang Saffarid 861–1003 Dinastiyang Ghurid pre-879 – 1215 Dinastiyang Sajid 889–929 Dinastiyang Sallarid 919–1062 Dinastiyang Ziyarid 930–1090 Mga Ilyasid 932–968 Dinastiyang Buyid 934–1062 Dinastiyang Rawadid 955–1070 Hasanwayhids 959–1095 Dinastiyang Ghaznavid 977–1186 Mga Annazid 990/1–1117 Mga Kakuyid 1008–1141 Dinastiyang Nasrid 1029–1236 Shabankara 1030–1355 Imperyong Seljuk 1037–1194 Dinastiyang Khwarazmian 1077–1231 Mga Eldiguzid 1135–1225 Mga Atabeg ng Yazd 1141–1319 Mga Salghurid 1148–1282 Mga Hazaraspid 1155–1424 Dinastiyang Pishkinid 1155–1231 Dinastiyang Khorshidi 1184-1597 Qutlugh-Khanids 1223-1306 Mga Mihrabanid 1236–1537 Dinastiyang Kurt 1244–1396 Imperyong Ilkhanate 1256–1335 Imperyong Chobanid 1335–1357 Dinastiyang Muzaffarid 1335–1393 Sultanatong Jalayirid 1337–1376 Mga Sarbadar 1337–1376 Mga Injuid 1335–1357 Dinastiyang Afrasiyab 1349–1504 Mar'ashis 1359–1596 Imperyong Timurid 1370–1507 Dinastiyang Kar-Kiya 1370s–1592 Qara Qoyunlu 1406–1468 Aq Qoyunlu 1468–1508
Panahong Modernong panahn Safavid Iran 1501–1736 (Dinastiyag Hotak) 1722–1729 Afsharid Iran 1736–1796 Dinastiyang Zand 1751–1794
Panahong moderno Qajar Iran 1789–1925 Dinastiyang Pahlavi 1925–1979
Panahong kasalukuyan Himagsikang Iraniano 1979 Pansamantalang Pamahalaan 1979 Republikang Islamiki 1979–kasalukuyan
Mga kaugnay na artikulo Pangalan Mga hari Mga pinuno ng estado Kasaysayang ekonomiko Kasaysayang militaryi Mga digmaan
Kronolohiya

Ang Imperyong Sasanida ( /səˈsɑːniən,_səˈseɪniən/), opisyal bilang Imperyo ng mga Iraniyano at tinatawag ring Imperyong Neo-Persiyano ng mga dalubhasa sa kasaysayan, ay ang huling Imperyong Iraniyano bago ang pananakop ng mga Muslim noong ika-7 hanggang ika-8 siglo CE. Ang pangalan nito ay hinago sa Dinastiyang Sasanida at naghari ng higit sa apat na siglo mula 224 hanggang 651 KP. Ang Imperyong Sasanida ang pumalit sa Imperyong Parto at muling naitatag ang mga Persiyano bilang mahalagang kapangyarihan sa sinaunang panahon kasama ng katabi nitong katunggaling Imperyong Romano.

Itinatag ito ni Ardashir I na pinunong umakyat sa kapangyarihan sa paghina ng Imperyong Parto mula sa mga panloob na digmaan nito at mga pakikidigma sa Imperyong Romano. Pagkatapos matalo ni Ardashir I ang huling haring Parto na si Artabanus IV sa Labanan ng Hormozdogan noong 224 CE, kanyang itinatag ang Dinastiyang Sasanida at naglayon na muling ibalik ang legasiya ng Imperyong Akemenida sa pamamagitan ng pagpapalawig ng sakop ng Iran. Sa rurok nito, sinakop ng Imperyong ito ang kasalukuyang Iran at Iraq at mula silangang Mediteraneo (kabilang ang Anatolia at Ehipto) hanggang sa mga bahagi ng modernong Pakistan sa katimugang Arabia hanggang sa Kaukasya at Gitnang Asya. Tinuturing ang panahon ng imperyong Sasanida na pinakamahalagang punto sa kasaysayan ng Iran at sa maraming mga paraan ang rurok ng kulturang Iraniyano bago ang pananakop ng mga Muslim sa ilalim ng Kalipatong Rashidun at Islamisasyon ng Iran. Pumayag ang mga Sasaniyo sa pag-iral ng iba't ibang pananampalataya at kultura ng kanilang mga sinakop at nagsulong ng isang masalimuot at sentralisadong burokrasyang pamahalaan at muling pagbuhay sa Zoroastrianismo bilang nagbibigay lehitimiya at nagkakaisang puwersa ng kanilang pamumuno.