Imperyong Sikh

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Imperyong Sikh

Sarkār-i-Khālsa
Khālasā Rāj
1799–1849
Emblem
Watawat
Salawikain: ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ
Akāl Sahāi
"With God's Grace"
Awitin: ਦੇਗ ਤੇਗ ਫ਼ਤਿਹ
Dēġ Tēġ Fatih
"Victory to Charity and Arms"
Sikh Empire at the death of Ranjit Singh in 1839
Sikh Empire at the death of Ranjit Singh in 1839
Kabisera
Court languagePersian[1][2][3]
Spoken languages
Relihiyon
PamahalaanFederal monarchy
Maharaja 
• 1801–1839
Ranjit Singh
• 1839
Kharak Singh
• 1839–1840
Nau Nihal Singh
• 1841–1843
Sher Singh
• 1843–1849
Duleep Singh
Regent 
• 1840–1841
Chand Kaur
• 1843–1846
Jind Kaur
Wazir 
• 1799–1818
Khushal Singh Jamadar[4]
• 1818–1843
Dhian Singh Dogra
• 1843–1844
Hira Singh Dogra
• 14 May – 21 September 1845
Jawahar Singh Aulakh
• 1845–1846
Lal Singh
• 31 January – 9 March 1846
Gulab Singh[5]
PanahonEarly modern period
• Capture of Lahore by Ranjit Singh
7 July 1799
29 March 1849
Lawak
1839[6]520,000 km2 (200,000 mi kuw)
Populasyon
• 1800s
12,000,000[7]
SalapiNanak Shahi Sikke
Pinalitan		 Pumalit
Kangra State
Durrani Empire
Sikh Confederacy
Sial dynasty
Maqpon dynasty
Namgyal dynasty
Punjab Province (British India)
Jammu and Kashmir (princely state)
Bahagi ngayon ng

Ang Imperyong Sikh ay isang estado na nagmula sa subkontinente ng India, na nabuo sa ilalim ng pamumuno ni Maharaja Ranjit Singh, na nagtatag ng isang imperyo na nakabase sa Punjab .[8] Umiral ang imperyo mula 1799, nang makuha ni Maharaja Ranjit Singh ang Lahore, hanggang 1849, nang ito ay matalo at masakop sa Ikalawang Digmaang Anglo-Sikh . Ito ay huwad sa mga pundasyon ng Khalsa mula sa isang koleksyon ng autonomous Sikh Misl .[1][9] Sa tugatog nito noong ika-19 na siglo, ang Imperyo ay lumawak mula sa Khyber Pass sa kanluran hanggang sa kanlurang Tibet sa silangan, at mula sa Mithankot sa timog hanggang sa Kashmir sa hilaga. Ito ay nahahati sa apat na lalawigan: Lahore, sa Punjab, na naging kabisera ng Sikh; Multan, din sa Punjab; Peshawar ; at Kashmir mula 1799 hanggang 1849. Iba't iba ang relihiyon, na may tinatayang populasyon na 4.5 milyon noong 1831 (na ginagawa itong ika-19 na pinakamataong bansa noong panahong iyon ),[10] ito ang huling pangunahing rehiyon ng subkontinenteng Indian na pinagsama ng Imperyo ng Britanya .

Ang mga pundasyon ng Sikh Empire ay matutunton noong 1707, ang taon ng pagkamatay ni Aurangzeb at ang simula ng pagbagsak ng Mughal Empire . Sa makabuluhang humina ang mga Mughals, ang hukbong Sikh, na kilala bilang Dal Khalsa, isang muling pagsasaayos ng Khalsa na pinasinayaan ni Guru Gobind Singh, ay nanguna sa mga ekspedisyon laban sa kanila at sa mga Afghan sa kanluran. Ito ay humantong sa isang paglaki ng hukbo na nahati sa iba't ibang mga confederacies o semi-independent misls . Ang bawat isa sa mga sangkap na hukbo ay kinokontrol ang iba't ibang mga lugar at lungsod. Gayunpaman, sa panahon mula 1762 hanggang 1799, ang mga kumander ng Sikh ng misls ay lumilitaw na nagiging independyente.

Background[baguhin | baguhin ang wikitext]

Pamumuno ng Mughal ng Punjab[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang relihiyong Sikh ay nagsimula noong panahon ng pananakop ng Northern Indian subcontinent ni Babur, ang nagtatag ng Mughal Empire . Ang kanyang mananakop na apo, si Mughal Emperor Akbar, ay sumuporta sa kalayaan sa relihiyon at pagkatapos bisitahin ang langar ni Guru Amar Das ay nakakuha ng magandang impresyon ng Sikhism. Bilang resulta ng kanyang pagbisita, nagbigay siya ng lupa sa langar at ang mga Mughals ay walang anumang salungatan sa mga Sikh gurus hanggang sa kanyang kamatayan noong 1605.[11] Ang kanyang kahalili na si Jahangir, gayunpaman, ay nakita ang mga Sikh bilang isang banta sa pulitika. Inutusan niya si Guru Arjun Dev, na naaresto dahil sa pagsuporta sa mapanghimagsik na Khusrau Mirza,[12] na baguhin ang sipi tungkol sa Islam sa Adi Granth . Nang tumanggi ang Guru, inutusan siya ni Jahangir na patayin sa pamamagitan ng pagpapahirap.[13] Ang pagiging martir ni Guru Arjan Dev ay humantong sa ikaanim na Guru, si Guru Hargobind, na nagdeklara ng soberanya ng Sikh sa paglikha ng Akal Takht at ang pagtatatag ng isang kuta upang ipagtanggol si Amritsar . [14] Tinangka ni Jahangir na igiit ang awtoridad sa mga Sikh sa pamamagitan ng pagpapakulong kay Guru Hargobind sa Gwalior, ngunit pinalaya siya pagkatapos ng ilang taon nang hindi na siya nakaramdam ng pananakot. Ang komunidad ng Sikh ay walang anumang karagdagang isyu sa imperyo ng Mughal hanggang sa pagkamatay ni Jahangir noong 1627. Ang sumunod na anak ni Jahangir, si Shah Jahan, ay nagalit sa "soberanya" ni Guru Hargobind at pagkatapos ng serye ng mga pag-atake kay Amritsar ay pinilit ang mga Sikh na umatras sa Sivalik Hills .[14]

Mga sanggunian[baguhin | baguhin ang wikitext]

Mga pagsipi[baguhin | baguhin ang wikitext]

  1. ↑ 1.0 1.1  Chisholm, Hugh, pat. (1911). "Ranjit Singh" . Encyclopædia Britannica. Bol. 22 (ika-11th (na) edisyon). Cambridge University Press. pa. 892. {{cite ensiklopedya}}: May mga blangkong unknown parameters ang cite: |HIDE_PARAMETER15=, |HIDE_PARAMETER13=, |HIDE_PARAMETER14c=, |HIDE_PARAMETER14=, |HIDE_PARAMETER9=, |HIDE_PARAMETER3=, |HIDE_PARAMETER1=, |HIDE_PARAMETER4=, |HIDE_PARAMETER2=, |HIDE_PARAMETER8=, |HIDE_PARAMETER5=, |HIDE_PARAMETER7=, |HIDE_PARAMETER10=, |separator=, |HIDE_PARAMETER14b=, |HIDE_PARAMETER6=, |HIDE_PARAMETER11=, at |HIDE_PARAMETER12= (tulong) Maling banggit (Invalid na <ref> tag; maraming beses na binigyang-kahulugan ang pangalang "Encyclopædia Britannica Eleventh Edition 1911 Page 892" na may iba't ibang nilalaman); $2
  2. ↑ Grewal, J. S. (1990). The Sikhs of the Punjab, Chapter 6: The Sikh empire (1799–1849). The New Cambridge History of India. Cambridge University Press. pa. 112. ISBN 0-521-63764-3. Sipi: The continuance of Persian as the language of administration.
  3. ↑ Fenech, Louis E. (2013). The Sikh Zafar-namah of Guru Gobind Singh: A Discursive Blade in the Heart of the Mughal Empire. Oxford University Press (US). pa. 239. ISBN 978-0199931453. Sipi: We see such acquaintance clearly within the Sikh court of Maharaja Ranjit Singh, for example, the principal language of which was Persian.
  4. ↑ Grewal, J.S. (1990). The Sikhs of the Punjab. Cambridge University Press. pa. 107. ISBN 0-521-63764-3. Nakuha noong 15 April 2014.
  5. ↑ Satinder Singh, Raja Gulab Singh's Role 1971, pp. 46–50.
  6. ↑ Singh, Amarpal (2010). The First Anglo-Sikh War (sa wikang Ingles). Amberley Publishing Limited. ISBN 978-1-4456-2038-1. Sipi: By 1839, the year of his death, the Sikh kingdom extended from Tibet and Kashmir to Sind and from the Khyber Pass to the Himalayas in the east. It spanned 600 miles from east to west and 350 miles from north to south, comprising an area of just over 200,000 square miles.
  7. ↑ Singh, Pashaura (2016). "Sikh Empire". The Encyclopedia of Empire. pa. 1–6. doi:10.1002/9781118455074.wbeoe314. ISBN 978-1118455074.
  8. ↑ "Ranjit Singh: A Secular Sikh Sovereign by K.S. Duggal. (Date:1989. ISBN 8170172446)". Exoticindiaart.com. 3 September 2015. Nakuha noong 2009-08-09.
  9. ↑ {{cite book}}: Walang laman na citation (tulong)
  10. ↑ Amarinder Singh's The Last Sunset: The Rise and Fall of the Lahore Durbar
  11. ↑ Kalsi 2005
  12. ↑ Markovits 2004
  13. ↑ {{cite book}}: Walang laman na citation (tulong)
  14. ↑ 14.0 14.1 Jestice 2004
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Imperyong_Sikh&oldid=2042565"