Paladyo (imaheng nagtatanggol)
Ang paladyo, palladium, o palladion (maramihan sa Ingles: palladia) ay isang imahen o iba pang bagay na sinaunang panahon kung saan sinasabing nakasalalay ang kaligtasan ng isang lungsod o bansa. Ang salita ay isang heneralisasyon mula sa pangalan ng orihinal na Troyanong Paladyo, isang kahoy na estatwa (xoanon) ng Pallas Athena na ninakaw nina Odiseo at Diomedes mula sa kuta ng Troya. Ito ay diumano sa kalaunan ay dinala sa hinaharap na pook ng Roma ni Aineias, kung saan ito ay nanatili hanggang sa marahil ay inilipat sa Constantinopla at nawala matapos ang Imperyo ay nagpalit ng paniniwala tungo Kristiyanismo.
Sa Ingles, mula noong bandang 1600, ang salitang "palladium" ay ginamit na matalinghaga upang mangahulugan ng anumang pinaniniwalaang nagbibigay ng pananggalang o kaligtasan,[1] at lalo na sa mga kontekstong Kristiyano ang isang sagradong relikya o imahen na pinaniniwalaang may katungkulang proteksiyon sa mga konteksto ng militar para sa isang buong lungsod, tao, o bansa. Ang ganitong mga paniniwala ay unang naging prominente sa mga Silangang Simbahan noong panahon pagkatapos ng paghahari ng Bisantinong Emperador na si Justiniano I, at kalaunan ay kumalat sa Kanluraning simbahan. Ang Palladia ay pinuprusisyon sa paligid ng mga pader ng kinubkob na mga lungsod at kung minsan ay dinadala sa labanan.[2] Sa mas opensibang tungkuling ito, maaari ein silang tawagin bilang "vexilla" (isahan vexillum, Latin para sa "bandila ng labanan").
Klasikong sinaunang panahon
[baguhin | baguhin ang wikitext]
Troya at Roma
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang orihinal na Palladion ay bahagi ng pundasyon ng mga mito ng parehong Troya at Roma. Ito ay isang kahoy na imahen ni Pallas (na sinabi ng mga Griyego na si Athena at ang mga Romano kay Minerva) ay sinabing nahulog mula sa langit bilang sagot sa panalangin ni Ilus, ang tagapagtatag ng Troya. Sa Digmaang Troya, natuklasan ng kumukubkob na mga Griyego na hindi nila maaagaw ang lungsod habang ito ay protektado nito, at kaya ninakaw ito nina Odiseo at Diomedes mula sa kuta ng Troya bago makuha ang lungsod sa pamamagitan ng pandaraya ng Kabayo ng Troya. Ayon sa isang mas huling hanay ng mga alamat, dinala ito sa Roma, kung saan ang isang aktuwal na imahe, na malamang na hindi aktwal na pinagmulang Troya, ay itinatago sa Templo ni Vesta sa Foro ng Roma sa loob ng maraming siglo, at itinuturing na isa sa mga pignora imperii, mga sagradong token o mga pangako ng pamamahala ng mga Romano (imperium). Ang kuwentong Romano ay nauugnay sa Aeneis ni Virgilio at iba pang mga akda.
Mga Kristiyanong paladyo
[baguhin | baguhin ang wikitext]
Sa pagtatapos ng ika-6 na siglo nagsimulang lumitaw ang mga unang sanggunian sa mga Kristiyanong paladyo.[3] Ang Imahen ng Edesa sa Armeniong Mesopotamia, o Mandylion, na kalaunan ay inilipat sa Constantinopla, ay isa sa una at pinakamatagal na pinakatanyag na mga halimbawa. Nang maglaon, kinilala ito sa kabiguan ng pagkubkob ng Persia sa Edesa noong 544. Ngunit ang imahen ay hindi binanggit sa salaysay ni Procopio, sumulat kaagad pagkatapos ng pangyayari, at unang lumitaw bilang ahente ng kabiguan sa kasaysayan ni Evagrius Scholasticus noong mga 593.[4] Ang mga partikular na idolo, lalo na yaong ng Birheng Maria o Birhen at Bata ay naging dahilan sa mga tiyal na tungkulin, na ang kanilang pagsamba ay tumulong laban sa sakit o iba pang kasawian, at ang katungkulang militar ng paladyo ay isang halimbawa nito.