Relihiyong Proto-Indo-Iraniano
Ang relihiyong Proto-Indo-Iranian ang relihiyon ng mga Indo-Iranian bago ang pinakamaagang mga kasulatang relihiyoso na Vediko(Indo-Aryan) at Zoroastrian (Iraniko). Ang mga ito ay nagsasalo ng karaniwang pagmamana ng mga konsepto kabilang ang unibersal na pwersang T *rta (Vedic rta, Avestan asha), ang sagradong halaman at inuming *sauma (Vedic Soma, Avestan Haoma) at mga diyos ng panlipunang kaayusan gaya ng *mitra (Vedic Mitra, Avestan at Lumang Persian Mithra, Miϑra), *bhaga (Vedic Bhaga, Avestan at Lumang Persian Baga). Ang relihiyong Proto-Indo-Iranian ay isang sinaunang supling ng relihiyong Indo-Europeo. Ang mga Relihiyong Proto-Indo-Iranian ang pinakamalamang na pinagmulan ng lahat ng mga monoteistikong relihiyon ngayon. Ang relihiyong Proto-Indo-Iranian ay pinaniniwalang nakaimpluwensiya sa Zoroastrianismo at relihiyong Vediko. Ang parehong Zoroastrianismo at relihiyong Vediko ay nagsasalo ng mga elemento. Ang Zoroastrianismo ay nakaimpluwensiya naman sa Hudaismo at kalaunan ay sa Kristiyanismo at Islam. Ang relihiyong Vediko ay nakaimpluwensiya, naghugis at nagebolb sa Hinduismo na kalaunang tumungo sa Budismo.
Mga kognatong terminong konsepto
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang sumusunod an gisang talaan ng mga terminong kognato na matitipon mula sa paghahambing na analysis na linguistiko ng Rigveda at Avesta. Ang parehong mga kalipunan ay mula sa panahon pagkatapos ng iminungkahing panahon ng paghihiwalay(ca. 2000 BCE) ng mga Proto-Indo-Iranian sa kanilang mga respektibong sangay na Indic Iranian.
| Indo-Iranian | terminong Vedas | terminong Avestan | Karaniwang kahulugan |
|---|---|---|---|
| *ap | āp | āp | "tubig," āpas "ang Mga Katubigan" |
| Apam Napat, Apām Napāt | Apām Napāt | ang "mga supling ng tubig" | |
| *aryaman | aryaman | airyaman | "Arya-hood" (lit:** "kasapi ng pamayanang Arya") |
| *rta | rta | asha/arta | "aktibong katotohanan", na lumalawig sa "kaayusan" at "katwiran" |
| *athar-van- | atharvan | āϑrauuan | "saserdote o pari" |
| *azi | ahi | azhi, (aži) | "dragon, ahas", "serpente" |
| *daiva | deva | daeva, (daēuua) | isang klase ng mga diyos |
| *manu | manu | manu | "tao" |
| *mi-tra- | mitra | mithra, miϑra | "sumpa, tipan" |
| *asura | asura | ahura | isang klase ng mga anti-diyos |
| *sarvatāt | sarvatat | Hauruuatāt | "pagiging buo", "perpeksiyon" |
| *saras-vnt-ih | Sarasvatī | Haraxvaitī (Ārəduuī Sūrā Anāhitā) | isang kontrobersiyal (pangkalahatang itinuturing na mitolohika) na ilog, isang diyosa ng ilog |
| *sau-ma- | soma | haoma | isang halaman, ginawang diyos |
| *sva(h)r- | svar | hvar, xvar | ang Araw, isa ring kognato sa Griyegong helios, Latin sol, Engl. Sun |
| *vr-tra- | Vrtra- | verethra, vərəϑra (cf. Verethragna, Vərəϑraγna) | "harang" |
| *yama | Yama | Yima | anak na lalake ng diyos na araw na si Vivasvant/Vīuuahuuant |
| *yaj-na- | yajña | yasna, rel: yazata | "pagsamba, handog, oblasyon" |