Sobyetikong Sosyalistang Republika ng Estonya
Sobyetikong Sosyalistang Republika ng Estonya | |
|---|---|
| 1940–1941, 1944–1991 | |
Salawikain: Kõigi maade proletaarlased, ühinege! "Mga proletaryo ng lahat ng bayan, magkaisa!" | |
 Lokasyon ng SSR ng Estonya (pula) sa loob ng Unyong Sobyetiko. | |
| Katayuan | Republikang kasapi ng  Unyong Sobyetiko |
| Kabisera | Tallinn 59°26′09″N 24°44′15″E / 59.4358°N 24.7375°E |
| Wikang opisyal | Estonyo • Ruso |
| Katawagan | Estonyo • Sobyetiko |
| Pamahalaan | Unitaryong Marxist–Leninistang unipartidistang sosyalistang republika |
| Pangkalahatang Kalihim ng PKE | |
• 1940–1941 | Karl Säre |
• 1944–1950 | Nikolai Karotamm |
• 1950–1978 | Johannes Käbin |
• 1978–1988 | Karl Vaino |
• 1988–1990 | Vaino Väljas |
| Lehislatura | Kataas-taasang Sobyetiko |
| Panahon | Ikalawang Digmaang Pandaigdig · Digmaang Malamig |
| 16 June 1940 | |
• SSR declared | 21 July 1940 |
• Annexed into the Soviet Union | 6 August 1940 |
| 1941–1944 | |
| 1944–1991 | |
| 16 November 1988 | |
| 1988 | |
• Soviet occupation declared illegal | 8 May 1990 |
• Restoration of independent Estonia | 20 August 1991 |
• Independence recognised by the USSR | 6 September 1991 |
| Lawak | |
| 1989 | 45,227 km2 (17,462 mi kuw) |
| Populasyon | |
• 1989 | 1,565,662 |
| Salapi | Rublong Sobyetiko (руб) (SUR) |
| Kodigong pantelepono | 7 014 |
| Bahagi ngayon ng |  Estonya |
.svg)
Ang Sobyetikong Sosyalistang Republika ng Estonya, dinadaglat na SSR ng Estonya (Estonyo: Eesti NSV; Ruso: Эстонская ССР), at payak na kinikilala bilang Sobyetikong Estonya (Estonyo: Nõukogude Eesti; Ruso: Советская Эстония) ay estadong komunista at republikang kasapi ng Unyong Sobyetiko na umiral sa Hilagang Europa mula 1940 hanggang 1990. Sumaklaw ito ng lawak na 45,227 km2 at tinahanan ng mahigit 1.5 milyong mamamayan. Ang kabisera at pinakamalaking lungsod nito ay Tallin.
Kasaysayan
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ikalawang Digmaang Pandaigdig
[baguhin | baguhin ang wikitext]
Nilagdaan ang Pakto ng Molotov-Ribbentrop noong Agosto 23, 1939, isang linggo bago ang pagsiklab ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, na nagtalaga sa Estonya sa espera ng impluwensya ng Unyong Sobyetiko. Noong ika-24 ng Setyembre 1939, hinarang ng mga barkong pandigma ng Sobyetikong Hukbong Dagat ang mga pangunahing daungan ng Estonya, isang neutral na bansa, at nagsimulang magpatrolya ang mga bomberong Sobyetiko sa ibabaw at palibot ng kabisera nitong lungsod na Tallin. Hiniling ng Mosku na payagan ng Estonya ang USSR na magtatag ng mga baseng militar sa teritoryo nito at maglagay ng 25,000 tropa sa mga baseng ito sa panahon ng digmaang Europeo. Ang pamahalaan ng Estonya ay sumuko sa ultimatum, na nilagdaan ang kaukulang kasunduan sa tulong sa isa't isa noong Setyembre 28, 1939. Noong 12 Hunyo 1940, ang utos para sa kabuuang pagbarang militar sa Estonya ay ibinigay sa Sobyetikong armadang Baltiko. Noong ika-14 ng Hunyo, nagkaroon ng bisa ang blokadang militar ng USSR sa Estonya habang ang atensyon ng mundo ay nakatuon sa pagbagsak ng Paris sa Alemanyang Nazi. Binaril ng dalawang bombang Sobyetiko ang isang sasakyang panghimpapawid na Pinlandes sa ngalang "Kaleva" na lumilipad mula Tallin patungong Helsinki na may dalang tatlong diplomatikong lukbutan mula sa mga legasyong Amerikano sa Tallin, Riga at Helsinki. Noong Hunyo 16, sinalakay ng mga tropang NKVD ang mga poste sa hangganan sa Estonya, kasama ang sa Litwanya at Letonya.[1] Sinabi ni Josef Stalin na nilabag ang mga kasunduan sa ayudang damayan noong 1939, at nagbigay ng anim na oras na ultimatum para sa mga bagong pamahalaan na mabuo sa bawat bansa, kabilang ang mga listahan ng mga tao para sa mga posisyon sa gabinete na ibinigay ng Kremlin. Ang ultimatum ay inilabas noong 16 Hunyo 1940, kung saan nagpasya ang pamahalaang Estonyo, alinsunod sa Pakto ng Kellogg–Briand, na huwag tumugon sa mga ultimatum sa pamamagitan ng militar na paraan. Dahil sa napakaraming puwersang Sobyetiko sa loob at labas ng bansa, ibinigay ang utos na huwag lumaban upang maiwasan ang pagdanak ng dugo at bukas na digmaan.[2]:19-24
Noong 16–17 Hunyo 1940, lumabas ang Hukbong Pula mula sa mga base militar nito sa Estonya, at sa tulong ng karagdagang 90,000 tropang Sobyetiko ay sinakop ang buong teritoryo ng bansa. Karamihan sa Tanggulang Lakas at Liga Pantanggol ng Estonya ay sumuko ayon sa mga utos, at dinisarmahan ng mga komunista. Tanging ang Makasarinlang Batalyong Senyal ng Estonya na nakatalaga sa Daang Raua ng Tallinn ang nagsimula ng armadong paglaban. Habang ang mga tropang Sobyetiko ay nagdala ng karagdagang repwerso na sinusuportahan ng anim na nakabaluting sasakyan, ang labanan sa Daang Raua ay tumagal ng ilang oras hanggang sa paglubog ng araw. May isang patay, maraming sugatan sa panig ng Estonya at humigit-kumulang 10 ang namatay at higit pa ang nasugatan sa panig ng Unyong Sobyetiko. Gayunpaman, natalo ang mga lumaban na Estonyo at patuloy na dinisarmahan. Pagsapit ng 18 Hunyo 1940, ang malakihang operasyong militar para sa pagsakop sa rehiyong Baltiko ay nakumpleto. Sa mga sumunod na araw, inorganisa at sinuportahan ng mga tropang Sobyetiko ang mga demonstrasyong Stalinista sa Tallin at iba pang malalaking lungsod. Pagkatapos noon, ang mga administrasyon ng estado ay pinalitan ng mga kadreng maka-Sobyetiko, at sinundan ng malawakang panunupil. Iniulat ng magasinang Time noong Hunyo 24 na: "Kalahating milyong tao at di-mabilang na mga tangke [ng Hukbong Pula] ay lumipat upang pangalagaan ang hangganan [ng Rusya] laban sa sabik na mananakop na Alemanya," isang linggo bago ang pagbagsak ng Pransiya. Noong 21 Hunyo 1940, natapos ang pananakop na militar ng USSR sa Estonya. Noong araw na iyon, si Pangulong Konstantin Päts ay pinilit na pagtibayin ang papet na pamahalaan ni Johannes Vares na hinirang ni Andrei Zhdanov, kasunod ng pagdating ng mga demonstrador na sinamahan ng mga tropang Sobyetiko sa tahanan ng pangulong Estonyo. Ang bandila ng Estonya ay pinalitan ng isang pulang watawat sa toreng Pikk Hermann.
Noong 14–15 Hulyo 1940, ginanap ang mga pambihirang parlamentaryong halalan ng mga awtoridad sa pananakop, kung saan ang mga botante ay iniharap sa isang listahan ng mga kandidatong pro-Stalinista. Upang ipataas ang pagdalo ng botante upang gawing lehitimo ang bagong sistema, ang mga dokumento ng mga botante ay nakatatak sa mga pasilidad ng pagboto para sa hinaharap na pagkakakilanlan ng pagboto, kasama ang isang banta na tumatakbo sa pangunahing pahayagang komunista na Rahva Hääl ("Boses ng Bayan"): "Ito ay lubhang hindi matalino na umiwas sa halalan. ... Tanging ang mga kalaban ng mga tao ang nananatili sa bahay sa araw ng halalan". Ang bawat balota ay nagdadala lamang ng pangalan ng kandidatong itinalaga ng Sobyetiko, na ang tanging paraan upang mairehistro ang oposisyon ay upang alisin ang pangalang iyon sa balota. Ayon sa opisyal na mga resulta ng halalan, ang komunistang blokeng Unyong Manggagawa ng Estonya ay nanalo ng 92.8% ng mga boto na may 84.1% ng populasyon na dumalo sa halalan. Kasunod ng mga halalan, ang mga tribunal ay itinatag upang hatulan at parusahan ang "mga taksil sa bayan", na kinabibilangan ng mga kalaban ng Sobyetisasyon at mga hindi bumoto para sa pagsasama sa Unyong Sobyetiko. Ang halalan na ito ay itinuturing na labag sa batas, dahil ang binagong batas sa elektoral—kasama ang daan-daang iba pang mga batas na ipinasa ng pamahalaan ng Vares—ay hindi inaprubahan ng mataas na kapulungan ng parlamento, gaya ng iniaatas ng konstitusyon ng Estonya. Ang mataas na kapulungan ay natunaw kaagad pagkatapos ng Sobyetikong pananakop at hindi na muling nagtipon.
Noong Hulyo 23, 1940, isinabansa ng rehimeng Stalinista ang lahat ng lupain, mga bangko at mga pangunahing industriyal na negosyo sa Estonya. Ang mga magsasaka ay pinaglaanan ng maliliit na kapirasong lupa sa panahon ng mga reporma sa lupa. Karamihan sa mga maliliit na negosyo ay nainasyonalisa kaagad pagkatapos. Inilunsad ng sentral na pamahalaang Sobyetiko ang kolonisasyon ng sinasakop na bansa sa pamamagitan ng pagtataguyod ng malawakang paggalaw ng populasyon sa Estonya, habang ang mga imigrante mula sa Rusya at iba pang bahagi ng dating USSR ay nanirahan sa Estonya. Ayon sa ilang iskolar sa Kanluran, ang mga ugnayan sa pagitan ng Unyong Sobyetiko at SSR ng Estonya ay yaong panloob na kolonyalismo.
Sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ Senn, Alfred Erich, Lithuania 1940: Revolution from Above, Amsterdam, New York, Rodopi, 2007 ISBN 978-90-420-2225-6
- ↑ The Baltic States: Estonia, Latvia and Lithuania by David J. Smith, ISBN 0-415-28580-1