Baybay, Leyte

Baybay

Lungsod ng Baybay
Baybay; Lungsod ng Baybay
Lungsod
	Mapa ng Leyte na nagpapakita ng lokasyon ng Bayba\y.
	Baybay Lokasyon sa Pilipinas
	Mga koordinado: 10°41′N 124°48′E / 10.68°N 124.8°E
Bansa	Pilipinas
Rehiyon	Silangang Kabisayaan (Rehiyong VIII)
Lalawigan	Leyte
Mga barangay	92 (alamin)
Pagkatatag	1620
Ganap na Lungsod	16 Hunyo 2007
Pamahalaan
• Punong Lungsod	Jose Carlos L. Cari
• Manghalalal	70,431 botante (2022)
Lawak
• Kabuuan	459.30 km2 (177.34 milya kuwadrado)
Populasyon (Senso ng 2020)
• Kabuuan	111,848
• Kapal	240/km2 (630/milya kuwadrado)
• Kabahayan	28,135
Ekonomiya
• Kaurian ng kita	ika-1 klase ng kita ng bayan
• Antas ng kahirapan	26.02% (2021)
• Kita	(2020)
• Aset	(2020)
• Pananagutan	(2020)
• Paggasta	(2020)
Sona ng oras	UTC+8 (PST)
Kodigong Pangsulat	6521
PSGC	0803708000
Kodigong pantawag	53
Uri ng klima	Tropikal na kagubatang klima
Mga wika	Wikang Baybay; Sebwano; wikang Tagalog
Websayt	baybaycity.gov.ph

Ang Lungsod ng Baybay ay isang Lungsod o Siyudad sa lalawigan ng Leyte, Pilipinas. Ayon sa senso ng 2020, ito ay may populasyon na 111,848 sa may 28,135 na kabahayan. Ito ay matatagpuan sa kanlurang bahagi ng probinsiya ng Leyte. Ito ay pinaliligiran ng mga bayan ng Albuera, Leyte sa hilaga, bayan ng Inopacan, Leyte sa timog, bayan ng Burauen, Leyte, La Paz, Leyte at MacArthur, Leyte sa hilagang-silangan, bayan ng Javier, Leyte sa silangan at bayan ng Mahaplag, Leyte at Abuyog, Leyte sa timog-silangan. Matatagpuan din ang Camotes Sea sa kanluran nito. Ito ay matatagpuan 600 na kilometro sa Kalakhang Maynila, 57 na kilometrong nautical sa Lungsod ng Cebu, 44 na kilometro timog ng Lungsod ng Ormoc, 105 na kilometro kanluran ng Lungsod ng Tacloban at 54 na kilometro hilaga ng Lungsod ng Maasin.

Ang lungsod na ito ay pumapangalawa sa pinakamalaking lungsod sa Leyte pagkatapos ng Lungsod ng Ormoc {ayon sa laki at lawak ng lupain} na may sukat na 459.34 km² o 45,934 ektarya. Nang ang lungsod na ito ay bayan pa at kabilang sa Leyte, ito ang pinakamalaking bayan sa buong probinsiya maging sa buong Silangang Visayas. Dahil dito, binubuo ito ng 92 na barangay, 23 ay nasa poblacion at 68 ay nasa mga liblib o rural na lugar.

Mga Barangay

Ang bayan ng Baybay ay nahahati sa 92 mga barangay, 23 dito ay nasa poblacion, na may isang barangay na magkasamang matatagpuan. Ang natitirang 68 ay mga rural na barangay.

Altavista
Ambacan
Amguhan
Ampihanon
Balao
Banahao
Biasong
Bidlinan
Bitanhuan
Bubon
Buenavista
Candadam
Can-ipa
Caridad
Ciabo
Cogon
Gaas
Gabas
Gacat
Guadalupe (Utod)
Gubang
Hibunawan
Higuloan
Hilapnitan
Hipusngo
Igang
Imelda
Jaena
Kabalasan
Kabatuan
Kabungaan
Kagumay
Kambonggan
Kansungka
Kantagnos
Kilim
Lintaon
Maganhan
Mahayahay
Mailhi
Maitum
Makinhas
Mapgap
Marcos
Maslug
Matam-is
Maybog
Maypatag
Monterico
Monteverde
Palhi
Pangasugan
Pansagan
Patag
Plaridel
Poblacion Zone 1
Poblacion Zone 2
Poblacion Zone 3
Poblacion Zone 4
Poblacion Zone 5
Poblacion Zone 6
Poblacion Zone 7
Poblacion Zone 8
Poblacion Zone 9
Poblacion Zone 10
Poblacion Zone 11
Poblacion Zone 12
Poblacion Zone 13
Poblacion Zone 14
Poblacion Zone 15
Poblacion Zone 16
Poblacion Zone 17
Poblacion Zone 18
Poblacion Zone 19
Poblacion Zone 20
Poblacion Zone 21
Poblacion Zone 22
Poblacion Zone 23
Pomponan
Punta
Sabang
Sapa
San Agustin
San Isidro
San Juan
Sta. Cruz
Sto. Rosario
Villa Mag-aso
Villa Solidaridad
Zacarito

Kasaysayan

Ang kasaysayan ng lungsod na ito ay sadyang nakapahalaga. Pinaniniwalaang ito ang unang bayan sa kanlurang bahagi ng Leyte na natagpuan ng mga Kastilang mananakop na kasama ni Ferdinand Magellan. Noong taong 1620, ang mga paring Heswita ang unang nagtatag ng bayang ito matapos nagtayo sila ng Simbahan.

Noong 8 Setyembre 1836, ang bayang ito ay naitatag ng sariling parokya at ang Nuestra Señora de La Immaculada Conception ang naging patron. Ngunit noong 27 Pebrero 1836, naitatag din ng ang malayang parokya ng Baybay.

Nang ang Kastilang mananakop ay nagkalat sa iba't-ibang bahagi ng lalawigan, ang ekspedisyung pinangungunahan ni Felipe Segundo, na naghahanap ng malaking tahanan, ay napadpad sa isang baryo sa hilaga ng bayan na ngayon ay Pangasugan. Nang mapadpad, siya ay nakaturo sa isang bahagi, at nagtanong sa isang katutubo sa pangalan ng lugar. Dahil hindi maintindihan ng katutubo ang salitang Espanyol at inakala niyang nagtatanong ang banyaga sa ilog na umaagos, itinuro niya ang ilog at sumagot ng Bisaya, "Ang suba nagbaybay sa Pangasugan." Doon pinaniniwalaang nakuha ang pangalan ng Baybay. Bagamat, ayon sa mga tala ni Antonio Pigafetta sa paglalayag ni Ferdinand Magellan sa Pilipinas, ang pangalan ng lugar na iyon ay Baybay na nang sila'y maglayag sa bahaging timog ng Leyte papunta sa isla ng Cebu.

Pagbawi sa pagiging Lungsod

Kamakailan, ang pagiging lungsod ng Baybay at nawala, kasama ng iba pang 15 na bayan, nang ang Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas o Supreme Court of the Philippines ay nag-aproba ng petisyon na isinumite ng League of Cities of the Philippines. Kaya naman, ang (R.A. 9389) o ang pagiging lungsod ng Baybay ay ideneklarang "unconstitutional".

Gayumpaman, sumunod na taon, 22 Disyembre 2009, ang unang desisyon at ibinaligtad at kaya naman, ang pagiging lungsod ay nabawing muli.

Ngunit noong 24 Agosto 2010, sa isang 16-pahinang resolusyon, ibinalik ang pinakaunang desisyon na ang mga bayang naging siyudad ay maging bayan ulit.

Sa botong 7-6, noong Pebrero 2011, ang pagiging lungsod ng 16 na bayan ay nabawing muli at noong 15 Pebrero 2011, ideneklara na ang 16 na bayan ay magiging siyudad na at ang desisyon na ito ay "final" at "executory".

Ang mga bayan na naging lungsod ay ang mga sumusunod: Bogo City, Cebu, Catbalogan City, Samar, Tandag City, Surigao del Sur, Borongan City, Eastern Samar, Lamitan City, Basilan, Tabuk City, Kalinga, Bayugan City, Agusan del Sur, Batac City, Ilocos Norte, Mati City, Davao Oriental, Guihulngan City, Guihulngan City, Cabadbaran City, Agusan del Norte, Carcar City, Cebu, El Salvador City, Misamis Oriental, Tayabas City at Naga City, Cebu.

Pinaniniwalaang ito ang unang bayan sa kanlurang bahagi ng Leyte na natagpuan ng mga Kastilang mananakop na kasama ni Ferdinand Magellan. Noong taong 1620, ang mga paring Heswita ang unang nagtatag ng bayang ito matapos nagtayo sila ng Simbahan.

Noong 8 Setyembre 1836, ang bayang ito ay naitatag ng sariling parokya at ang Nuestra Señora de La Immaculada Conception ang naging patron. Ngunit noong 27 Pebrero 1836, naitatag din ng ang malayang parokya ng Baybay.

Nang ang Kastilang mananakop ay nagkalat sa iba't-ibang bahagi ng lalawigan, ang ekspedisyung pinangungunahan ni Felipe Segundo, na naghahanap ng malaking tahanan, ay napadpad sa isang baryo sa hilaga ng bayan na ngayon ay Pangasugan. Nang mapadpad, siya ay nakaturo sa isang bahagi, at nagtanong sa isang katutubo sa pangalan ng lugar. Dahil hindi maintindihan ng katutubo ang salitang Espanyol at inakala niyang nagtatanong ang banyaga sa ilog na umaagos, itinuro niya ang ilog at sumagot ng Bisaya, "Ang suba nagbaybay sa Pangasugan." Doon pinaniniwalaang nakuha ang pangalan ng Baybay. Bagamat, ayon sa mga tala ni Antonio Pigafetta sa paglalayag ni Ferdinand Magellan sa Pilipinas, ang pangalan ng lugar na iyon ay Baybay na nang sila'y maglayag sa gawing timog Leyte papunta sa isla ng Cebu.

Ang bayang ito ay naging lungsod noong 16 Hunyo 2007 (R.A. 9389) matapos ang plebisito na naganap tatlong araw bago naiproklama ang Baybay bilang isang ganap na lungsod. Ang paggawa ng batas na ito ay umabot hanggang anim na taon. Una itong naipasa noong 2000, binago at muling naipasa noong 2005 at inaprubahan noong 2007.

Demograpiko

Senso ng populasyon ng
Baybay
Taon	Pop.	±% p.a.
1903	22,990	—
1918	36,917	+3.21%
1939	42,526	+0.68%
1948	50,725	+1.98%
1960	51,799	+0.17%
1970	63,782	+2.10%
1975	67,031	+1.00%
1980	74,640	+2.17%
1990	82,281	+0.98%
1995	86,179	+0.87%
2000	95,630	+2.26%
2007	102,526	+0.96%
2010	102,841	+0.11%
2015	109,432	+1.19%
2020	111,848	+0.43%
Sanggunian: PSA^[3]^[4]^[5]^[6]

Mga sanggunian

↑ "Province:". PSGC Interactive. Quezon City, Philippines: Philippine Statistics Authority. Nakuha noong 12 Nobyembre 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ "PSA Releases the 2021 City and Municipal Level Poverty Estimates". Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas. 2 Abril 2024. Nakuha noong 28 Abril 2024.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Census of Population (2015). "Region VIII (Eastern Visayas)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. PSA. Nakuha noong 20 Hunyo 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Census of Population and Housing (2010). "Region VIII (Eastern Visayas)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. NSO. Nakuha noong 29 Hunyo 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Censuses of Population (1903–2007). "Region VIII (Eastern Visayas)". Table 1. Population Enumerated in Various Censuses by Province/Highly Urbanized City: 1903 to 2007. NSO.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: url-status (link)
↑ "Province of". Municipality Population Data. Local Water Utilities Administration Research Division. Nakuha noong Disyembre 17, 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

Mga Kawing Panlabas

Philippine Standard Geographic Code Naka-arkibo 2012-04-13 sa Wayback Machine.

[nscb-area-1] "Province:". PSGC Interactive. Quezon City, Philippines: Philippine Statistics Authority. Nakuha noong 12 Nobyembre 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[2] "PSA Releases the 2021 City and Municipal Level Poverty Estimates". Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas. 2 Abril 2024. Nakuha noong 28 Abril 2024.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[PSA15–08-3] Census of Population (2015). "Region VIII (Eastern Visayas)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. PSA. Nakuha noong 20 Hunyo 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[NSO10–08-4] Census of Population and Housing (2010). "Region VIII (Eastern Visayas)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. NSO. Nakuha noong 29 Hunyo 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[NSO07-08-5] Censuses of Population (1903–2007). "Region VIII (Eastern Visayas)". Table 1. Population Enumerated in Various Censuses by Province/Highly Urbanized City: 1903 to 2007. NSO.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: url-status (link)

[LWUA-PopulationData-6] "Province of". Municipality Population Data. Local Water Utilities Administration Research Division. Nakuha noong Disyembre 17, 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

t u b Lalawigan ng Leyte
Tacloban (kabisera)
Mga bayan	Abuyog Alangalang Albuera Babatngon Barugo Bato Burauen Calubian Capoocan Carigara Dagami Dulag Hilongos Hindang Inopacan Isabel Jaro Javier Julita Kananga La Paz Leyte MacArthur Mahaplag Matag-ob Matalom Mayorga Merida Palo Palompon Pastrana San Isidro San Miguel Santa Fe Tabango Tabontabon Tanauan Tolosa Tunga Villaba
Mga nakapaloob na lungsod	Baybay
Mga malayang nakapaloob na lungsod	Ormoc (Administratibong malaya mula sa lalawigan ngunit ipinangkat sa Leyte ng Pangasiwaan ng Estadístika ng Pilipinas.)
Mga mataas na urbanisadong lungsod	Tacloban (Administratibong malaya mula sa lalawigan ngunit ipinangkat sa Leyte ng Pangasiwaan ng Estadístika ng Pilipinas.)
Mga distritong pambatas	Unang Distrito Ikalawang Distrito Ikatlong Distrito Ikaapat na Distrito Ikalimang Distrito