Pagkalipol

Mga kalansay ng mga iba ibang dinosaur na pinakasikat na pangkat ng hayop na nalipol.

Ang Dodo ng Mauritius na ipinapakita sa isang 1626 ilustrasyon ni Roelant Savery ay kadalasang binabanggit na halimbaw ng modernong Pagkalipol.

Bahagi ng serye sa
Biolohiyang ebolusyonaryo
Mga mahahalagang paksa Introduksiyon sa ebolusyon Karaniwang pinagmulan Ebidensiya ng karaniwang pinagmulan
Mga proseso at kinalalabasan Henetikang populasyon Bariasyon Mutasyon Natural na seleksiyon Pag-aangkop Polimorpismo (biolihiya) Pag-anod na henetiko Pagdaloy ng gene Espesiasyon Radiasyong pag-aangkop Pakikipagtulungan Kapwa ebolusyon Diberhente Konberhente Parallelong ebolusyon Ekstinksiyon
Natural na kasaysayan Pinagmulan ng buhay Kasaysayan ng buhay Linyang panahong ng ebolusyon Ebolusyon ng tao Piloheniya Biodibersidad Bioheograpiya Klasipikasyon Taksonomiyang ebolusyonaryo Kladistika Fossil na transisyonal Pangyayaring ekstinksiyon
Kasaysayan ng teoriyang ebolusyonaryo Buod Linyang panahon ng paleontolohiyay Kasaysayan ng paleontolohiya Renaissance and Enlightenment Bago kay Darwin Darwin On the Origin of Species Bago ang sintesis Modernong ebolusyonaryong sintesis Ebolusyong molekular Evo-devo Kasalukuyang pagsasaliksik
Mga larangan at aplikasyon Applications of evolution Artificial selection Biosocial criminology Ecological genetics Evolutionary aesthetics Evolutionary anthropology Evolutionary computation Evolutionary economics Evolutionary ethics Evolutionary game theory Evolutionary linguistics Evolutionary medicine Evolutionary neuroscience Evolutionary physiology Evolutionary psychology Experimental evolution Phylogenetics Systematics Universal Darwinism
Social implications Theory and fact Social effect Controversy Objections Level of support
Kategorya: Evolutionary biology Related topics Evolution

Sa biyolohiya at ekolohiya, ang pagkalipol (pagkapuo sa Cebuano, o ektinsiyon mula sa Kastila na extinción) ay ang wakas ng isang organismo o isang pangkat ng mga organismo(taxon) na normal na isang species. Ang sandali ng pagkalipol ay itinuturing na kamatayan ng huling indibidwal ng species bagaman ang kakayahan na magparawi at makaahon ay nawala na bago pa ang puntong ito. Dahil ang potensiyal na saklaw ng mga species ay maaaring napakalaki, ang pagtukoy sa sandaling ito ay mahirap at karaniwang isinasagawa ng retrospektibo. Ang kahirapang ito ay humahantong sa phenomena gaya ng Lazarus taxa kung saan ang isang species na ipinagpalagay na namatay ay biglaang "muling lumitaw"(tipikal sa fossil record) pagkatapos ng isang maliwanag na kawalan nito. Sa pamamagitan ng ebolusyon, ang bagong species ay lumilitaw sa pamamagitan ng proseso ng speciation kung saan ang mga bagong uri ng mga organismo ay lumilitaw at yumayabong kapag nagawa nilang mahanap at magamit ang isang ekolohikal na niche. Ang isang species ay nagiging nalipol kapag hindi na sila makapagpatuloy na mabuhay sa mga nagbabagong kondisyon o laban sa superyor na kompetisyon. Ang isang tipikal na species ay nagiging nalipol sa loob ng 10 milyong taon pagkatapos ng unang paglitaw nito bagaman ang ilang mga species na tinatawag na mga buhay na fossil ay patuloy na nabubuhay ng halos walang mga pagbabago sa morpolohiya sa loob ng mga daan daang milyong mga taon. Ang karamihan ng mga pagkalipol ay nangyari ng natural bago ang paglitaw ng Homo sapiens sa mundo. Tinatayang ang 99.9% ng lahat ng species na umiral ay nalipol na ngayon.. Ang mga malawakang pagkalipol ay relatibong mga bihirang pangyayari. Gayunpaman, ang mga hiwalay na pagkalipol ay napakakaraniwan. Sa kamakailan lamang na ang mga pagkalipol ay naitala at ang mga siyentipiko ay naalarma sa mataas na rate ng mga kamakailang pagkalipol . Karamihan sa mga espesye na nalilipol ay hindi natatala ng pang-aghal na pagaaral. Tinataya ng ilang dalub-agham na maaring halos nasa kalahati ng kasalukuyang umiiral na mga uring-buhay ay maaaring malipol sa taong 2100.

Kahulugan

Ang isang uri ay itinuturing nalipol kapag ang huling umiiral na kaanib ay namatay. Samakatuwid, ang pagkalipol ay nagiging isang katiyakan kapag walang ng nabubuhay na mga kasapi nito na maaaring magparami at magkaanang upang lumikha ng isang bagong salinlahi. Maaaring isang uri ay maging kasinsadyang lipol kapag kakaunti lamang ang nabubuhay, at hindi maaaring magkaanank dahil sa mahinang kalusugan, katandaan, malawak na pagkakalat sa malaking kalayuan, kakulangan ng mga uring kaanib ng magkaibang kasarian (sa sekswal na pagpaparami ng espesye), o iba pang dahilan.