Istrok sa init
| Istrok sa init | |
|---|---|
| Ibang katawagan | Istrok sa araw, siriyasis[1] |
 | |
| Taong pinalamig ng pangwisik na may lamang tubig, isa sa mga panlunas para sa istrok sa init, sa Iraq noong 1943 | |
| Espesyalidad | Medisinanng emerhensiya |
| Sintomas | Mataas na temperatura ng katawan, balat na namumula, tuyo o mamasa-masa, sakit ng ulo, pagkahilo, pagkalito, pagkaduwal[2] |
| Komplikasyon | Kombulsyon, rabdomiyolisis, paghina ng bato][3] |
| Uri | Klasiko, ekseryonal[3] |
| Sanhi | Mga mataas na temperaturang panlabas, eksersyong pisikal[3][4] |
| Panganib | Gulang o edad, matinding init, mataas na kahalumigmigan, ilang mga droga, sakit sa puso, sakit sa balat[3] |
| Pagsusuri | Batay sa sintomas[3] |
| Paunang pagsusuri | Neuroleptic malignant syndrome (sindromeng nakakasamang nyuroleptiko), malarya, mininghitis[3] |
| Paggamot | Mabilis na pagpapalamig, pangangalagang sumusuporta[4] |
| Prognosis | Panganib ng kamatayan <5% (nag-eehersisyo), maaaring tumaas hanggang 65% (hindi nag-eehersisyo)[3] |
| Napatay | > 600 bawat taon (Estados Unidos)[4] |
Ang istrok sa init[5] (Ingles: heat stroke) ay isang matinding sakit dulot ng init na nagreresulta ng temperatura ng katawan na umabot ng higit sa 40.0 °C (104.0 °F),[4] kasama ang pamumula ng balat, sakit ng ulo, pagkahilo, at pagkalito.[2] Pangkalahatang nagkakaroon ng pagpapawis sa istrok sa init na eksersyonal, subalit wala sa klasikong istrok sa init.[6] Maaring biglaan o unti-unti ang simula ng istrok sa init.[3] May banta sa buhay ang istrok sa init dahil sa potensyal nito para sa di-paggana ng maraming-organo ng katawan,[7] na may tipikal na komplikasyon kabilang ang kombulsyon, rabdomiyolisis, o paghina ng bato.[3]
Pag-iwas sobrang init
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang pangunahing mga hakbang sa pag-iwas sa istrok sa init ay kasama ang:[8]
- Iwasang mabilad sa araw, lalo na sa tanghaling tapat. Iwasang manatili sa sobrang init na mga kotse. Hindi dapat iwanan sa ilalim ng mga kundisyong iyon ang mga sanggol at ibang tao. Nirerekomenda na tumungo o magpahinga sa lilim o sa lugar na hindi nasisikatan ng araw.
- Dagdagan ang pag-inom ng malamig na likido, tulad ng tubig at inumin na may mga mineral asing-gamot (tulad ng mga inuming isotoniko).
- Magsuot ng damit na maliwanag at mapusyaw. Takpan ang ulo (na may mga takip, sumbrero, tela, atbp.) upang maprotektahan ito mula sa sikat ng araw.
- Bawasan ang tagal at kasidhian ng pisikal na ehersisyo.
- Itigil ang mga gawain at pisikal na pagsasanay mula sa isang tiyak na punto ng init.
- Gumamit ng mga pamaypay, bentilador at erkon sa mga bahay, lugar ng trabaho at sasakyan.
- Dagdagan ang pangangalaga para sa matatanda na mataas ang panganib sa istrok sa init.
- Huwag kumain ng masyadong mabibigat na pagkain, o masyadong maanghang na pagkain.
- Matulog nang walang labis na takip. Ang isang epektibong pagtulog ay nagbibigay-daan upang labanan ang init sa ibang pagkakataon.
- Ang mga solar burn ay nauugnay sa init. Ang sun lotion ng mataas na proteksyon ay pumipigil sa kanila.
Paunang lunas
[baguhin | baguhin ang wikitext]- Ilipat ang pasyente mula sa pagkakabilad sa araw tungo sa lilim na lugar o sa malamig na lugar na hindi nasisikatan ng araw.
- Tumawag sa mga emerhensiyang serbisyong medikal (may isang listahan ng kanilang mga numero ng telepono dito).
- Ang pagtigil sa anumang posibleng sanhi ng heat stroke (halimbawa: pisikal na ehersisyo).
- Pag-alis mula sa pasyente ng ilang mga damit at takip (kumot, atbp.).
- Ang ilang damit ng pasyente ay maaaring alisin, kung kinakailangan.
- Pagbibigay malamig na tubig na maiinom para sa mga pasyente na may malay. Maginhawa din ito upang mapanatili ang mga antas ng electrolyte (sa mga mineral na nutrisyon) sa dugo. Ang mga inuming isotonic ay maaaring maging kapaki-pakinabang para doon. Karaniwang inirerekomenda ang asin upang mabayaran ang presyon ng dugo ng isang pasyente sa presyon ng dugo.
- Palamigin ang pasyente sa pamamagitan ng tubig, dahil dulot ito ng masidhing init. Upang makamit ito, maaaring gamitin ang binasang tela na binabad sa malamig na tubig (na may yelo), na ilalagay sa mga parte ng ng katawan na nakakaapekto sa temperatura (pangunahin ang ulo, leeg at kilikili, atbp.).
- Ang paglamig, may hangin, sa pasyente, din.
- Kung ang biktima ay walang malay na walang tibok ng puso o walang paghinga, kinakailangan ang isang resusitasyong kardyopulmonaryo (cardiopulmonary resuscitation, CPR), muling-pagbibigay-buhay sa puso at baga.
Mga sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ Herrick RT (Abril 1986). "Heat illness in the athlete: siriasis is serious". Alabama Medicine (sa wikang Ingles). 55 (10): 28, 33–28, 37. PMID 3706086.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 2.0 2.1 "Warning Signs and Symptoms of Heat-Related Illness". www.cdc.gov (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong Hulyo 13, 2017. Nakuha noong Hulyo 17, 2017.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 Leon LR, Bouchama A (Abril 2015). "Heat stroke". Comprehensive Physiology (sa wikang Ingles). 5 (2): 611–647. doi:10.1002/cphy.c140017. ISBN 9780470650714. PMID 25880507.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Gaudio FG, Grissom CK (Abril 2016). "Cooling Methods in Heat Stroke". The Journal of Emergency Medicine (sa wikang Ingles). 50 (4): 607–616. doi:10.1016/j.jemermed.2015.09.014. PMID 26525947.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Mga Saligan ng Pag-aalaga" (PDF) (ika-3 (na) edisyon). Kagawaran ng mga Serbisyong Panlipunan at Pangkalusugan ng Estado ng Washington, Estados Unidos. p. 98. Nakuha noong 2024-07-18.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Epstein Y, Yanovich R (Hunyo 2019). "Heatstroke". The New England Journal of Medicine (sa wikang Ingles). 380 (25): 2449–2459. doi:10.1056/NEJMra1810762. PMID 31216400.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Bouchama A, Knochel JP (Hunyo 2002). "Heat stroke". The New England Journal of Medicine. 346 (25): 1978–1988. doi:10.1056/nejmra011089. PMID 12075060.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Expert consensus on standardized diagnosis and treatment for heat stroke" (PDF). Military Medical Research. 3: 1. 2016-01-06. doi:10.1186/s40779-015-0056-z. ISSN 2095-7467. PMC 4704265. PMID 26744628. Inarkibo mula sa orihinal noong 2023-01-31. Nakuha noong 2024-07-19.
{{cite journal}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link) CS1 maint: date auto-translated (link)