Pang-uri: Pagkakaiba sa mga binago

← Nakaraang pagkakaiba Susunod na pagkakaiba →

Content deleted Content added

Inline

Pagbabago noong 02:28, 20 Hunyo 2019

Ang pang-uri ay isang bahagi ng pananalita na binabago ang isang pangngalan, karaniwang sinasalarawan nito o ginagawang mas partikular ito. Gayon man, hindi kinikilalang uri ng salita sa pangkalahatan ang pang-uri; sa ibang salita, may mga ilang wika ang hindi gumagamit ng mga pang-uri. ^{[kailangan ng sanggunian]} Ang pang-uri ay nagbibigay ng turing sa isang pangngalan o panghalip.Ang mga pinakakinikilalang mga pang-uri ay iyong mga salita katulad ng malaki, matanda at nakakapagod na sinasalarawan ang mga tao, mga lugar, o mga bagay.

Kayarian ng Pang-uri

May apat na anyo/kayarian ang mga pang-uri. Ito ay ang mga sumusunod:

Payak

Ito ay binubuo ng mga salitang-ugat lamang.

Halimbawa: hinog, sabog, ganda

Maylapi

Ito ay mga pang-uri na binubuo ng salitang-ugat at panlapi.

Halimbawa: tinanong, kumakain, pagmahal

Inuulit

Ito ay binubuo sa pamamagitan ng pag-ulit ng buong salita o bahagi ng salita.

Halimbawa: pulang-pula, puting-puti, araw-araw, gabi-gabi (Hindi inuulit ang mga salitang: halo-halo, paru-paro)

Tambalan

Ito ay binubuo ng dalawang salitang pinagtatambal.

Halimbawa: ningas-kugon, ngiting-aso, balat-sibuyas, kapit-tuko, bahag buntot

Uri ng Pang-uri

May tatlong uri ang mga pang-uri. Ito ay ang mga sumusunod:

Panlarawan

Ito ay nagsasaad ng laki, kulay, anyo, amoy, tunog, yari, lasa at hugis ng mga pangngalan o panghalip. Halimbawa: munti, biluhaba, matamis, malubha

Pantangi

Sinasabi nito ang tiyak na pangngalan. Ito ay binubuo ng isang pangngalang pambalana at isang pangngalang pantangi. Ang pangngalang pantangi (na nagsisimula sa malaking titik) ay naglalarawan o tumutukoy sa uri ng pangngalang pambalana. Halimbawa: wikang Ingles, kulturang Espanyol, pagkaing Iloko

Pamilang

Ito ay nagsasabi ng bilang, dami, o posisyon sa pagkakasunodsunod ng pangngalan o panghalip. May ilang uri ito.

Patakaran

Ito ay nagsasaad ng aktuwal na bilang ng tao o bagay. Ito ay mga basal na bilang o numeral. Halimbawa: isa, apat, limang libo

Panunuran

Ito ay nagsasaad ng posisyon ng pangngalan sa pagkasunod-sunod ng mga tao o bagay. Isinasabi ng mga ito kung pang-ilan ang tao o bagay.

Halimbawa: ikatlo, una, pangalawa

Pamahagi

Ito ay nagsasaad ng bahagi ng kabuuan ng pangngalan. Ang unlaping tig- ay nagsasaad ng pantay na pamamahagi (equal distribution). Ginagamit ito kapag ang bilang ng bagay na ibinigay o natanggap ay parepareho.

Maaari rin na may anyong bahagimbilang o hating-bilang (fraction sa Ingles) ang pamahaging pamilang. Ginagamit din ang salitang bahagdan, persentahe, o porsiyento pagkatapos ng bilang para sa bahagi ng isang daan.

Halimbawa: kalahati, limang-kawalo, sangkapat

Pahalaga

Ito ay nagsasaad ng halaga (katumbas na pera) ng bagay o anumang binili o bibilhin.

Halimbawa: piso, limampung sentimo, sandaang piso

Palansak

Ito ay nagsasaad ng pagpapang-pangkat ng mga tao o bagay. Itinutukoy nito ang bilang na bumubuo ng isang pangkat ng tao o bagay na pinagsama-sama.

Halimbawa: dalawahan, sampu-sampu, animan

Patakda

Ito ay nagsasaad ng tiyak na bilang ng pangngalan. Ang bilang na ito ay hindi na madadagdagan o mababawasan pa.

Halimbawa: iisa, dadalawa, lilima

Antas ng Hambingan ng Pang-uri

May tatlong antas ng hambingan ng pang-uri.

Lantay

Ito ay naglalarawan lamang ng isa o payak na pangngalan o panghalip.

Halimbawa: maliit, kupas, mataba

Pahambing

Ito ay ginagamit sa pagtutulad ng dalawang pangngalan o panghalip.

Magkatulad

Ito ang paghahambing kung patas sa katangian ang pinagtutulad. Ginagamitan ito ng mga unlapi tulad ng ga-, sing-/kasing-, magsing-/magkasing-.

Di-magkatulad

Ito ang paghahambing kung nagbibigay ito ng diwa ng pagkakait, pagtanggi o pagsalungat.

Palamang - may higit na positibong katangian ang inihahambing sa bagay na pinaghahambing. Gumagamit ng higit, lalo, mas, di-hamak at iba pa.
Pasahol - may hugit na negatibong katangian ang pinaghahambingan Gumagamit ng di-gaano, di-gasino, di-masyado at iba pa.

Pasukdol

Ito ang pinakadulong digri ng kaantasan. Ito ay maaaring positibo o negatibo. Ang paglalarawan ay masidhi kung kaya maaaring gumagamit ng mga katagang sobra, ubod, tunay, talaga, saksakan, hari ng ___, at kung minsa'y pag-uulit ng pang-uri.

Lantay	Pahambing			Pasukdol
	Magkatulad	Di-magkatulad
	Magkatulad	Palamang	Pasahol
pangit	kasing-pangit	higit na pangit	di-gaanong pangit	pinakapangit
maganda	singganda	mas maganda	di-masyadong maganda	ubod ng ganda
mabango	magkasing-bango	lalong mabango	di-gasinong mabango	tunay na mabango

Antas ng Paglalarawan ng Pang-uri

Tatlo ang antas ng paglalarawan ng pang-uri. Ang mga antas na ito ay walang paghahambing.

Lantay

Ito kapag payak o karaniwang anyo ng pang-uri ang ginagamit sa paglalarawan.

Halimbawa: matalino, palatawa

Katamtaman

Ito kapag sinasamahan ng mga salitang medyo, nang kaunti, nang bahagya o pag-uulit ng salitang-ugat o unang dalawang pantig ng salitang-ugat.

Halimbawa: medyo mataba, malakas nang bahagya, malakas-lakas, matabang nang kaunti

Masidhi

Ito kapag gumagalit ng napaka, ubod ng, saksakan ng, talagang, sobrang, masyadong at pag-uulit nang buo ng pang-uri. Ang paglalarawan sa antas na ito ng katangiang taglay ng pangngalan o panghalip ay matindi o sobra.

Halimbawa: napakalakas, ubod ng bait, talagang mabango, makinis na makinis

Kailanan ng Pang-uri

May tuntuning sinusunod sa pag-buo ng kailanan ng pang-uring ginagamitan ng panlaping ma-.

Isahan

Kung naglalarawan sa isang pangngalan/panghalip, ginagamit ang ma- at salitang-ugat.

Halimbawa: masaya, maungkot

Maramihan

Kung naglalarawan sa dalawa o mahigit pang pangngalan/panghalip, ginagamit ang ma- at inuulit angunang pantig o unang dalawang titik ng salitang-ugat.

Halimbawa: maliliit, magaganda

Hindi na kailangan gamitin ang salitang mga kung magkasunod ang pangngalan at pang-uring ginagamitan ng pag-uulit ng unang pantig o unang dalawang titik ng salitang-ugat.

Halimbawa: "Ang magagandang damit ay kasya kina Erica at Bel."

Mga sanggunian

Mga Pinagkukunan

Baybayin: Paglalayag sa Wika at Panitikan 8 by Remedios Infantado ISBN 978-971-23-7030-4 p.169
Pinagyamang Pluma 9, by Ailene G. Baisa-Julian, Mary Grace G. del Rosario, Nestor S. Lontoc ISBN 978-971-06-3652-5, pp. 383
mga-uri-ng-pang-uri.pdf. samutsamot.files.wordpress.com. Retrieved 19 June 2019.

Bagong Likha: Wika at Pagbasa 4, by Ester V. Raflores ISBN 978-971-655-331-4, pp. 326-327, 341-342
Baybayin: Paglalayag sa Wika at Panitikan 7 by Ramilito Correa ISBN 978-971-23-7028-1 p. 19

@@ Linya 6: / Linya 6: @@
 May apat na anyo/kayarian ang mga pang-uri. Ito ay ang mga sumusunod:
-=== '''Payak''' ===
+=== Payak ===
 Ito ay binubuo ng mga salitang-ugat lamang.
 Halimbawa: ''hinog'', ''sabog'', ''ganda''
-=== '''Maylapi''' ===
+=== Maylapi ===
-Ito ay mga salitang-ugat na kinakabitan ng mga panlapi.
+Ito ay mga pang-uri na binubuo ng salitang-ugat at panlapi.
 Halimbawa: ''tinanong'', ''kumakain'', ''pagmahal''
-=== '''Inuulit''' ===
+=== Inuulit ===
 Ito ay binubuo sa pamamagitan ng pag-ulit ng buong salita o bahagi ng salita.
 Halimbawa: ''pulang-pula'', ''puting-puti'', ''araw-araw'', ''gabi-gabi'' (Hindi inuulit ang mga salitang: ''halo-halo'', ''paru-paro'')
-=== '''Tambalan''' ===
+=== Tambalan ===
 Ito ay binubuo ng dalawang salitang pinagtatambal.
@@ Linya 29: / Linya 29: @@
 May tatlong uri ang mga pang-uri. Ito ay ang mga sumusunod:
-=== '''Panlarawan''' ===
+=== Panlarawan ===
 Ito ay nagsasaad ng laki, kulay, anyo, amoy, tunog, yari, lasa at hugis ng mga pangngalan o panghalip.
 Halimbawa: ''munti, biluhaba, matamis, malubha''
-=== '''Pantangi''' ===
+=== Pantangi ===
 Sinasabi nito ang tiyak na pangngalan. Ito ay binubuo ng isang pangngalang pambalana at isang pangngalang pantangi. Ang pangngalang pantangi (na nagsisimula sa malaking titik) ay naglalarawan o tumutukoy sa uri ng pangngalang pambalana.
 Halimbawa: ''wikang Ingles, kulturang Espanyol, pagkaing Iloko''
-=== '''Pamilang''' ===
+=== Pamilang ===
 Ito ay nagsasabi ng bilang, dami, o posisyon sa pagkakasunodsunod ng pangngalan o panghalip. May ilang uri ito.
@@ Linya 71: / Linya 71: @@
 Halimbawa: ''iisa, dadalawa, lilima''
-== Kaantasan ng Pang-uri ==
+== Antas ng Hambingan ng Pang-uri ==
-May tatlong kaantasan ng pang-uri.
+May tatlong antas ng hambingan ng pang-uri.
-=== '''Lantay''' ===
+=== Lantay ===
 Ito ay naglalarawan lamang ng isa o payak na pangngalan o panghalip.
 Halimbawa: ''maliit, kupas, mataba''
-=== '''Pahambing''' ===
+=== Pahambing ===
 Ito ay ginagamit sa pagtutulad ng dalawang pangngalan o panghalip.
-==== '''Magkatulad''' ====
+==== Magkatulad ====
 Ito ang paghahambing kung patas sa katangian ang pinagtutulad. Ginagamitan ito ng mga unlapi tulad ng ''ga-, sing-/kasing-, magsing-/magkasing-.''
-==== '''Di-magkatulad''' ====
+==== Di-magkatulad ====
 Ito ang paghahambing kung nagbibigay ito ng diwa ng pagkakait, pagtanggi o pagsalungat.
@@ Linya 91: / Linya 91: @@
 * '''Pasahol''' - may hugit na negatibong katangian ang pinaghahambingan Gumagamit ng ''di-gaano, di-gasino, di-masyado'' at iba pa.
-=== '''Pasukdol''' ===
+=== Pasukdol ===
 Ito ang pinakadulong digri ng kaantasan. Ito ay maaaring positibo o negatibo. Ang paglalarawan ay masidhi kung kaya maaaring gumagamit ng mga katagang ''sobra, ubod, tunay, talaga, saksakan, hari ng'' ___, at kung minsa'y pag-uulit ng pang-uri.
 {| class="wikitable"
@@ Linya 107: / Linya 107: @@
 |kasing-pangit
 |higit na pangit
-|di-gaanong p
+|di-gaanong pangit
 |pinakapangit
 |-
@@ Linya 122: / Linya 122: @@
 |tunay na mabango
 |}
+== Antas ng Paglalarawan ng Pang-uri ==
+Tatlo ang antas ng paglalarawan ng pang-uri. Ang mga antas na ito ay walang paghahambing.
+=== Lantay ===
+Ito kapag payak o karaniwang anyo ng pang-uri ang ginagamit sa paglalarawan.
+Halimbawa: matalino, palatawa
+=== Katamtaman ===
+Ito kapag sinasamahan ng mga salitang medyo, nang kaunti, nang bahagya o pag-uulit ng salitang-ugat o unang dalawang pantig ng salitang-ugat.
+Halimbawa: ''<u>medyo</u>'' mataba, malakas ''<u>nang bahagya</u>'', malakas''<u>-lakas</u>'', matabang <u>''nang kaunti''</u>
+=== Masidhi ===
+Ito kapag gumagalit ng napaka, ubod ng, saksakan ng, talagang, sobrang, masyadong at pag-uulit nang buo ng pang-uri. Ang paglalarawan sa antas na ito ng katangiang taglay ng pangngalan o panghalip ay matindi o sobra.
+Halimbawa: <u>''napaka''</u>lakas, <u>''ubod ng''</u> bait, <u>''talagang''</u> mabango, <u>''makinis na''</u> makinis
+== Kailanan ng Pang-uri ==
+May tuntuning sinusunod sa pag-buo ng kailanan ng pang-uring ginagamitan ng panlaping ''ma-''.
+=== Isahan ===
+Kung naglalarawan sa isang pangngalan/panghalip, ginagamit ang ''ma-'' at salitang-ugat.
+Halimbawa: <u>''ma''</u>saya, <u>''ma''</u>ungkot
+=== Maramihan ===
+Kung naglalarawan sa dalawa o mahigit pang pangngalan/panghalip, ginagamit ang ''ma-'' at inuulit angunang pantig o unang dalawang titik ng salitang-ugat.
+Halimbawa: <u>''ma''li</u>liit, <u>''ma''ga</u>ganda
+Hindi na kailangan gamitin ang salitang ''mga'' kung magkasunod ang pangngalan at pang-uring ginagamitan ng pag-uulit ng unang pantig o unang dalawang titik ng salitang-ugat.
+Halimbawa: "Ang <u>''ma''ga</u>gandang damit ay kasya kina Erica at Bel."
 == Mga sanggunian ==
@@ Linya 128: / Linya 163: @@
 === Mga Pinagkukunan ===
-* Baybayin: Paglalayag sa Wika at Panitikan Baitang 8 by Remedios Infantado [[ISBN]] 978-971-23-7030-4 p.198
+*''Baybayin: Paglalayag sa Wika at Panitikan 8'' by Remedios Infantado ISBN 978-971-23-7030-4 p.169
-* ''Pinagyamang Pluma 9,'' by Ailene G. Baisa-Julian, Mary Grace G. del Rosario, Nestor S. Lontoc [[ISBN]] 978-971-06-3652-5, pp. 304-305
+* ''Pinagyamang Pluma 9,'' by Ailene G. Baisa-Julian, Mary Grace G. del Rosario, Nestor S. Lontoc ISBN 978-971-06-3652-5, pp. 383
 * [https://samutsamot.files.wordpress.com/2016/11/mga-uri-ng-pang-uri.pdf mga-uri-ng-pang-uri.pdf]. ''samutsamot.files.wordpress.com''. Retrieved 19 June 2019.
+* ''Bagong Likha: Wika at Pagbasa 4'', by Ester V. Raflores ISBN 978-971-655-331-4, pp. 326-327, 341-342
+* ''Baybayin: Paglalayag sa Wika at Panitikan 7'' by Ramilito Correa ISBN 978-971-23-7028-1 p. 19
 [[Kategorya:Wika|Uri]]