Salita
Ang salita ay yunit ng wika na nagdadala ng kahulugan at binubuo ng isa o higit pang morpema, na higit-kumulang mahigpit na sama-samang magkakaugnay, at may halagang ponetika. Tipikal na binubuo ang salita ng isang ugat at mayroon o walang panlapi. Maaaring pagsamahin ang salita upang makabuo ng mga pananalita, parilala, sugnay at pangungusap.
Uri/Antas ng Salita[baguhin | baguhin ang batayan]
Pormal[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ay ginagamit sa mga seryosong publikasyon at gugagamit ng bokabularyong mas komplikado kaysa sa ginagamit sa araw-araw na usapan. Itinuturing na pinakamataas na antas sapagkat karaniwang kinikilala na may batayan.
Pambansa[baguhin | baguhin ang batayan]
Wikang ginagamit sa paaralan, pamahalaan at simbahan. Batid ng sambayanan ang mga salitang kabilang sa antas na ito.
Halimbawa: bansa, tao, batas, at iba pa
Pampanitikan o Panretorika[baguhin | baguhin ang batayan]
Pinakamataas at pinakamayamang antas dahil ang mga salita ay malikhain, masining at matalinghaga na ginagamit s apanitikan
Halimbawa: mga idyoma, tayutay at iba pa
Di-pormal o Impormal[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ay ginagamit ng karaniwang tao sa araw-araw at simple ang bokabularyo.
Lalawiganin[baguhin | baguhin ang batayan]
Mga salitang diyalektal o wika sa partikular na lugar o lalawigan lamang. Ito ay paminsan-minsan ay may kakaibang tono.
Salitang Kolokyal[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ang mga karaniwang salitang pambansang nabuo sa pamamagitan ng pagsasama o pagdudugtong ng salita.
| Pormal | Kolokyal |
|---|---|
| mayroon | meron |
| sa akin | sakin |
| kailan | kelan |
Salitang Banyaga[baguhin | baguhin ang batayan]
Karaniwang ginagamit ng mga Pilipino sa pakikipagkomunikasyon ang mga ito. Lagi nang humahalo ang mga salitang ito saanmang usapang impormal.
Halimbawa: "Nakakatakot talaga ang supertyhoon, ano?"
Salitang Balbal[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ang pinakamababang uri ng antas ng wika. Walang pamantayan ang gamit nito. Nabubuo ito ng isang pangkat ng lipunan para sa kanilang partikular na pagkakakilanlan. Karaniwang nauuso lamang ito at paglipas ng ilang panahon, maaaring mawala at mapalitan ng iba.
- Teenage Lingo - salita ng mga kabataan
- G-lang - wika ng mga maliliit na grupo; may code
- Sward Speech/Gay Lingo/Gayspeak - salita ng mga bakla o tomboy
| Pormal | Di-pormal | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pambansa | Pampanitikan | Lalawiganin | Kolokyal | Banyaga | Balbal | ||
| Teenage Lingo | G-lang | Sward Speech/Gay Lingo/Gayspeak | |||||
| nanay | ilaw ng tahanan | nanang (Kankana-ey) | 'nay | mother | mamits | naganagay | madir, mamu, mamita |
| kasintahan | laman ng dibdib | ayaten (Ilokano) | sinta | sweetheart | syota, dyowa/jowa | syogotaga | labidabs |
| malupit | walang awa | isog (Cebuano) | malupet | cruel | petmalu | tipulam | lupeeet |
Kayarian ng Salita[baguhin | baguhin ang batayan]
Malalaman dito kung papaano nabubuo ang mga salta, kung ito ba ay salitang-ugat lamang, o may ikinakabit na panlapi, inuulit o tambalan.
Payak[baguhin | baguhin ang batayan]
Binubuo ito ng salitang-ugat lamang. Wala itong panlapi, walang katambal na ibang salita at hindi inuulit.
Halimbawa: bata, paa, daga
Maylapi[baguhin | baguhin ang batayan]
Binubuo ito ng salitang-ugat na may kasamang panlapi.
Unlapi[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ay panlaping nasa unahan ng salita.
Halimbawa: masaya, nagwalis
Gitlapi[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ay panlaping nasa gitna ng salita.
Halimbawa: sumaya, winalis
Hulapi
Ito ay panlaping nasa hulihan ng salita.
Halimbawa: sayahin, walisin
Kabilaan[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ay panlaping nasa unahan at hulihan ng salita.
Halimbawa: masayahin, pakiwalisin
Laguhan[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ay panlaping nasa unahan, gitna at hulihan ng salita.
Halimbawa: pinagsumikapan, magdinuguan
Inuulit[baguhin | baguhin ang batayan]
Ang salita ay inuulit kapag ang kabuoan o isa o higit pang pantig sa dakong unahan ay inuulit.
Inuulit na Ganap o Buo[baguhin | baguhin ang batayan]
Inuulit ang buong salitang-ugat nang may pang-angkop o wala o may panlapi o wala. Paalala lamang na ang salitang-ugat lamang ang inuulit.
Halimbawa: gabi-gabi, araw-araw
Inuulit na Di-ganap o Parsiyal[baguhin | baguhin ang batayan]
Inuult lamang ang isa o higit pang pantig ng salitang-ugat at kahit may panlapi pa ito.
Halimbawa: lilima, aabangan
Magkahalong Ganap at Di-ganap[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ang tawag kapag buong salita at isang bahagi ng pantig ang inuulit.
Halimbawa: iilan-ilan, tutulong-tulong
Tambalan[baguhin | baguhin ang batayan]
Ang salita ay tambalan kung ito ay binubuo ng dalawang salitang pinagsasama para makabuo ng isang salita lamang.
Tambalang Di-ganap[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ang tawag kapag ang kahulugan ng salitang pinagtambal ay nananatili.
Halimbawa: bahay-kubo, kuwentong-bayan
Tambalang Ganap[baguhin | baguhin ang batayan]
kapag nakabubuo ng ibang kahulugan kaysa sa kahulugan ng dalawang salitang pinagsama.
Halimbawa: dalagambukid, bahaghari
Mga Sanggunian[baguhin | baguhin ang batayan]
Mga Pinagkukunan[baguhin | baguhin ang batayan]
- Baybayin: Paglalayag sa Wika at Panitikan Baitang 8 by Remedios Infantado ISBN 978-971-23-7030-4 p.198
- Pinagyamang Pluma 9, by Ailene G. Baisa-Julian, Mary Grace G. del Rosario, Nestor S. Lontoc ISBN 978-971-06-3652-5, pp. 19, 112-115, 196-197, 304-305
- Baybayin: Paglalayag sa Wika at Panitikan 7 by Ramilito Correa ISBN 978-971-23-7028-1 p. 349-353
Ang lathalaing ito na tungkol sa Wika, Panitikan at Komunikasyon ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.
