Solstisyo
Ang solstisyo ay ang oras kung kailan nararating ng Araw ang pinakahilaga o pinakatimog na iskursiyon na may kaugnayan sa ekuwador selestiyal sa esperong selestiyal. Dalawang solstisyo ang nangyayari taun-taon, sa paligid ng Hunyo 20–22 at Disyembre 20–22. Sa maraming bansa, natutukoy ang mga kapanahunan ng taon ng mga solstisyo at mga ekinoksiyo.
Maaari din na gamitin ang katawagang solstisyo sa mas malawak na kahulugan, bilang ang araw kung kailan ito nangyayari. Ang araw ng isang solstisyo sa alinmang emisperyo ay may pinakamaraming sikat ng araw ng taon (solstisyong tag-init) o pinakakaunting sikat ng araw ng taon (solstisyong tagniyebe) para sa anumang lugar maliban sa Ekwador. Ang mga alternatibong katawagan, na walang kalabuan kung aling emisperyo ang konteksto, ay "solstisyo sa Hunyo" at "solstisyo sa Disyembre", na tumutukoy sa mga buwan kung saan nagaganap ang mga ito bawat taon.[1]
Hinango ang salitang solstisyo sa Latin na sol ("araw") at sistere ("upang tumayo"), dahil sa mga solstisyo, lumilitaw na "tumayo" ang deklinasyon ng Araw; ibig sabihin, humihinto ang pana-panahong paggalaw ng araw-araw na landas ng Araw (tulad ng nakikita mula sa Daigdig) sa limitasyong hilaga o timog bago bumaliktad ang direksyon.
Mga aspetong pangkalinangan
[baguhin | baguhin ang wikitext]Mga pangalan at konsepto ng sinaunang Griyego
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang konsepto ng solstisyo ay nakatimo na sa paggagalugad ng kalangitan ng sinaunang Griyego. Sa sandaling natuklasan nila na esperiko ang Daigdig[2] gumawa sila ng konsepto ng esperong selestiyal,[3] isang imahinaryong esperikong patag na umiikot na may mga makalangit na katawan (ouranioi) na nakalagay dito (ang modernong bersyon ay hindi umiikot, subalit ginagawa ito ng mga bituin sa loob nito). Hangga't walang ginawang mga pagpapalagay tungkol sa mga distansya ng mga bagay mula sa Daigdig o mula sa isa't isa, maaaring tanggapin ang globo at sa katunayan, ginagamit pa rin. Ginagamit ng mga Sinaunang Griyego ang terminong "ηλιοστάσιο" (heliostāsio), ibig sabihin ay tayo ng Araw.
Gumagalaw ang mga bituin sa panloob na ibabaw ng esperong selestiyal kasama ang mga sirkumperensya ng mga bilog sa paralelong mga plano[4] na patayo sa aksis ng Daigdig na pinalawak nang walang katiyakan sa kalangitan at nagkukrus ang esperong selestiyal isang polong selestiyal.[5] Ang Araw at ang mga planeta ay hindi gumagalaw sa magkatulad na mga landas na ito subalit kasama ang isa pang bilog, ang ekliptika, na ang plano ay nasa isang anggulo, ang paglihis ng ekliptika, tungo sa aksis, na dinadala ang Araw at mga planeta sa mga landas ng at sa gitna ng mga bituin.*
Mga termino ng solstisyo sa Silangang Asya
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang mga tradisyonal na kalendaryong Silangang Asya ay nahahati sa isang taon sa 24 na terminong solar (節氣). Ang Xiàzhì (pīnyīn) o Geshi (rōmaji) (Tsino at Hapones: 夏至; Koreano: 하지(Haji); Biyetnames: Hạ chí; "pagkatindi ng tag-init") ay ang ika-10 terminong solar, at minarkahan ang solstisyong tag-init. Nagsisimula ito kapag naabot ng Araw ang longhitud selestiyal na 90° (sa paligid ng Hunyo 21) at nagtatapos kapag naabot ng Araw ang longhitud na 105° (sa paligid ng Hulyo 7). Ang Xiàzhì ay mas madalas na tumutukoy sa araw kung kailan ang Araw ay eksaktong nasa selestiyal na longhitud na 90°.
Mga sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ "The Summer and Winter Solstices" (sa wikang Ingles). Scholastic. 2017. Nakuha noong Oktubre 1, 2017.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Strabo. The Geography (sa wikang Ingles). II.5.1.
sphairikē ... tēs gēs epiphaneia, spherical is the surface of the Earth
- ↑ Strabo. The Geography (sa wikang Ingles). pp. II.5.2.
sphairoeidēs ... ouranos, spherical in appearance ... is heaven
- ↑ Strabo II.5.2. (sa Griyego)
- ↑ Strabo II.5.2, "ho di'autēs (gē) aksōn kai tou ouranou mesou tetagmenos", "ang aksis sa pamamagitan nito (ang Daigdig) ay lumalagpas sa gitna ng kalajthe axis through it (the Earth) extending through the middle of the sky" (sa Griyego)