Tradisyong-pambayang Albanes

Ang mga tradisyong-pambayang Albanes (Albanes: Besimet folklorike shqiptare) ay binubuo ng mga paniniwalang ipinahayag sa mga kaugalian, ritwal, mito, alamat, at kuwento ng mga Albanes. Ang mga elemento ng mitolohiyang Albaniano ay mula sa Paleo-Balkanikong pinagmulan at halos lahat ng mga ito ay pagano. Ang alamat ng mga Albanes ay umunlad sa paglipas ng mga siglo sa isang medyo hiwalay na kultura at lipunan ng tribo. Ang mga kuwentong-pambayan at alamat ng Albanes ay pasalitang ipinadala sa mga henerasyon at buhay na buhay pa rin sa bulubunduking rehiyon ng Albania, Kosovo, timog Montenegro, at kanlurang Hilagang Macedonia, kabilang sa mga Arbëreshë sa Italya at sa mga Arvanite sa Gresya.

Sa mitolohiyang Albanes, ang mga pisikal na phenomena, elemento, at bagay ay iniuugnay sa mga sobrenatural na nilalang. Ang mga diyos sa pangkalahatan ay hindi mga tao, ngunit mga personipikasyon ng kalikasan, na kilala bilang Animismo. Ang pinakaunang napatunayang kulto ng mga Albanes ay ang pagsamba sa Araw at Buwan. Sa paniniwala ng mga katutubong Albanes, ang daigdig ay ang paksa ng isang espesyal na kulto, at isang mahalagang papel ang ginagampanan ng apoy, na itinuturing na isang buhay, sagrado o banal na elemento na ginagamit para sa mga ritwal, pag-aalay ng mga sakripisyo, at puripikasyon. Ang pagsamba sa apoy ay nauugnay sa kulto ng Araw, ang kulto ng apuyan at ang kulto ng pagkamayabong sa agrikultura at pag-aalaga ng hayop. Ang Besa ay isang karaniwang gawain sa kultura ng Albanes, na binubuo ng isang panunumpa na ginawa ng Araw, ng Buwan, ng langit, ng daigdig, ng apoy, ng bato, ng bundok, ng tubig, at ng ahas, na lahat ay itinuturing na mga sagradong bagay. Lumilitaw din ang kulto ng Araw at Buwan sa mga alamat at pambayang-sining ng Albania.

Ang mga mito at alamat ng Albanian ay isinaayos sa paligid ng dikotomiya ng mabuti at masama, ang pinakatanyag na representasyon kung saan ay ang maalamat na labanan sa pagitan ng drangue at kulshedra, isang salungatan na sumasagisag sa paikot na pagbabalik sa matubig at chthonian na mundo ng kamatayan, pagsasakatuparan ng cosmikong pagpapanibago ng muling pagsilang. Ang mga manghahabi ng tadhana, ora, o fatí, ay kumokontrol sa kaayusan ng sansinukob at nagpapatupad ng mga batas nito.

Isang napakakaraniwang paksa sa naratibong pambayang-Albanes ay banyuhay: ang mga lalaki ay nagiging usa, lobo, kuwago; habang ang mga babae ay nagiging mga stoat, cuckoos, at pagong. Kabilang sa mga pangunahing kumakatawan ng pambayang-tulang Albanes ay ang Kângë Kreshnikësh ("Mga Kanta ng mga Bayani"), ang tradisyonal na hindi pangkasaysayang siklo ng mga mga epikong kantang Albanes, batay sa kulto ng maalamat na bayani.