Panulaan

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
(Idinirekta mula sa Tula)
Si William Shakespeare, isang makatang Ingles, mandudula, at aktor na malawakang kinikilala bílang pinakamahusay na manunulat ng wikang Ingles.

Ang panulaan o tula ay isang uri ng sining at panitikan na kilala sa malayang paggamit ng wika sa iba't ibang anyo at estilo. Pinagyayaman ito sa pamamagitan ng paggamit ng tayutay. Ang mga likhang panulaan ay tinatawag na tula. Madaling makilala ang isang tula sapagkat karaniwan itong may batayan o pattern sa pagbigkas ng mga huling salita.

Binubuo ang tula ng saknong at taludtod. Karaniwan itong wawaluhin, lalabindalawahin, lalabing-animin, at lalabing-waluhing pantig. Matalinghaga at ginagamitan din ng tayutay. May tugma at sukat. Kung minsan ay maiksi o kaya naman ay mahaba.

Uri ng Tula[baguhin | baguhin ang wikitext]

Maikling Tula[baguhin | baguhin ang wikitext]

  • Tanka - nagmula sa bansang Hapon na binubuo lamang ng 31 pantig, nahahati ito sa limang taludtod na may sukat na 5-7-5-7-7
  • Haiku - nagmula sa bansang Hapon na binubuo ng tatlong taludtod na may sukat na 5-7-5

Tulang Liriko o Pandamdamin[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa uring ito itinatampok ng makata ang kanyang sariling damdamin. Ito ang itinuturing pinakamatandang uri ng tulang isinusulat ng mga makata sa buong daigdig. Ito ay puno ng damdamin at madalas ding gamiting titik ng mga awitin. Ang pagkakaugnayan ng tulang liriko at musikang sinasaliwan ng instrumentong tinatawag na lira ang siyang dahilan kung bakit ito nakilala sa taguring tulang liriko. Ito rin ang dahilan kung bakit ngayon malimit pumapasok sa ating isipan na ang liriko ay alinman sa dalawa: tulang talagang kakantahin o kaya'y tulang may katangiang awit. Narito ang ilang uri ng tulang ito:

  • Awit (Dalitsuyo) - tungkol sa pag-ibig
  • Pastoral (Dalitbuki)
  • Oda (Dalitpuri) - matayog na damdamin o kaisipan (paghanga o pagbibigay parangal)
  • Dalit o Himno (Dalitsamba) - tungkol sa pagpapala sa Diyos, sa pagawit na pamamaraan.
  • Soneto (Dalitwari) - binubuo ng 14 taludtod o linya; nangangailangan ng mabigat o matinding pagkukuro-kuro
  • Elehiya (Dalitlumbay) - mapanglaw; tungkol sa kamatayan o kalungkutan
Isang unang Tsinong poetiko, ang Kǒngzǐ Shīlùn (孔子詩論), na tumatalakay sa Shijing (Klasiko ng Panulaan).

Tulang Pasalaysay[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ito ay naglalahad ng mga tagpo o pangyayari sa pamamagitan ng mga taludtod. Narito ang apat na uri ng tulang ito:

  • Epiko (Tulabuyani)
  • Tulasinta (Metrical Romance)
  • Tulakanta (Rhymed o Metrical Tale)
  • Tulagunam (Ballad)

Tulang Dula[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ito ay mga tulang isinasadula sa mga entablado o iba pang tanghalan. Narito ang mga uri ng tulang dula:

  • Tulang Mag-isang Salaysay (Dramatic Monologue)
  • Tulang Dulang Liriko-Dramatiko
  • Tulang Dulang Katatawanan (Dramatic Comedy)
  • Tulang Dulang Kalunos-lunos (Dramatic Tragedy in Poetry)
  • Tulang Dulang Madamdamin (Melodrama in Poetry)
  • Tulang Dulang Katawa-tawang-Kalunos-lunos (Dramatic Tragi-comedy in Poetry)
  • Tulang Dulang Pauroy (Farce in Poetry)

Tulang Patnigan (Justice Poetry)[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ito ay tulang sagutan na itinatanghal ng mga magkakatunggaling makata ngunit hindi sa paraang padula. Ito ay paligsahan ng mga katwiran at tagisan ng mga talino at tulain. Ang sumusunod ang mga uri ng tulang patnigan:

  • Karagatan
  • Duplo - kadalasang isinasagawa tuwing may lamay. Ito ay sa anyo ng labanan, at bilyako o bilyaka ang tawag sa mga manlalahok nito.
  • Balagtasan
  • Batutian
Si Francisco Balagtas, ang "Ama ng Balagtasan".

Mga Elemento ng Tula[baguhin | baguhin ang wikitext]

  • Saknong - isang grupo ng mga salita sa loob ng isang tula na may dalawa o higit pang taludtod.
  • Sukat - bilang ng pantig ng tula.
  • Tugma - pinag-isang tunog sa hulihan ng mga taludtod.
  • Talinghaga - tumutukoy ito sa paggamit ng matatalinhagang salita at tayutay.

Tingnan din[baguhin | baguhin ang wikitext]

Mga link na panlabas[baguhin | baguhin ang wikitext]

Mga Sanggunian[baguhin | baguhin ang wikitext]

Mga Sipi[baguhin | baguhin ang wikitext]


Mga Pinagkukunan[baguhin | baguhin ang wikitext]

  • Pinagyamang Pluma 9, by Jellian M. Florrito, Sherly G. Noynay, Cecilio A. Noynay ISBN 978-971-06-3652-6, p. 160-162

Panitikan Ang lathalaing ito na tungkol sa Panitikan ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.