Wikang Maltes
| Maltes | |
|---|---|
| Malti | |
| Sinasalitang katutubo sa |  Malta
 Estados Unidos[1] |
| Mga katutubong tagapagsalita | 371,900 (1975)[2] (nawawalang petsa) |
| Pamilyang wika | |
| Opisyal na katayuan | |
| Opisyal na wika sa |  Unyong Europeo  Malta |
| Pinangangasiwaan (regulado) ng | Il-Kunsill Nazzjonali ta' l-Ilsien Malti |
| Mga kodigong pangwika | |
| ISO 639-1 | mt |
| ISO 639-2 | mlt |
| ISO 639-3 | mlt |
Ang Wikang Maltes (Malti, Ingles:Maltese, Espanyol:Maltés, Latin:Lingua Melittica) ay ang pambansang Wika ng Malta, at isa sa mga opisyal na wika ng Unyong Europeo. Ito lamang ang wikang Semitiko na gumagamit ng Alpabetong Latin.
Mula sa kanyang ponolohiya, dinadala ng Wikang Maltes ang pagkakapareho sa mga kaibahan ng Arabe Tunisio at ng iba pang wika ng Hilagang Aprika. Sa buod ng kasaysayan, marami ang naging hiram na mga salita, mga ponetiko at anyong ponolihikal, at maging ang mga anyong pangungusap ng Wikang Italyano at Wikang Sisilyano, habang ang maraming salita, (ang iba na may anyong pangmaramihan) ay hiniram mula sa Wikang Ingles.
Ang Wikang Maltes ay naging opisyal na wika ng Malta noong 1936 kasama ng Wikang Ingles. May ilang din tagapagsalita ng Maltes sa mga bansang Australia, Estados Unidos, Canada, at Gibraltar. Nito lamang ay ibinalitang marami pa rin ang gumagamit ng naturang wika sa Tunisya ng mga may lahing Maltes.
Bokabularyo[baguhin | baguhin ang batayan]
Ang bokabularyong Maltes ay hinango mula sa mga wikang Semitiko at mga Wikang Indo-europeo tulad ng Italyano, Sisilyano, at Ingles.
Mga Salita mula sa Romanse[baguhin | baguhin ang batayan]
Ang ilan ay halimbawa ng mga salita sa Maltes na hiram sa mga Wikang Romanse tulad ng Italyano at Sisilyano:
| Maltes | Sisilyano | Italyano | Latin | Ingles | Filipino | Arabo |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Skola | Scola | Scuola | Schola | School | Paaralan | مدرسة (madrassah) |
| Gvern | Cuvernu | Governo | Governo | Government | Pamahalaan | حكومة (ḥukūmah) |
| Repubblika | Ripùbblica | Repubblica | Res Publica | Republic | Republika | جمهورية (ǧummhūriyyah) |
| Re | Re | Re | Re | King | Hari | ملك (malik) |
| Natura | Natura | Natura | Natura | Nature | Kalikasan | طبيعة (ṭabīʿah) |
| Pulizija | Pulizzìa | Polizia | Policia | Police | Pulis | شرطة (shurta) |
| Ċentru | Centru | Centro | Centro | Centre | Sentro | مركز (markaz) |
| Teatru | Tiatru | Teatro | Theatro | Theatre | Teatro | مسرح (masraḥ) |
Mga Pagkakapareho mula sa Sikulo-Arabe[baguhin | baguhin ang batayan]
Marami rin ang pagkakapareho sa pagitan ng Maltes at ng mga salita ng Sisilyano na hango sa Arabe. Ang ilan ay mga halimbawa:
| Sikulo-Arabe | Maltes | Ingles | Filipino |
|---|---|---|---|
| Babbaluciu | Bebbuxu | Snail | Susò |
| Caponata | Kapunata | Caponata | Kaponata |
| Cassata | Qassata | Sicilian cake | Pastel Sisilyano |
| Gebbia | Ġiebja | Cistern | Tubig-tambakan |
| Giuggiulena | Ġunġlien | Sesame seed | Binhi ng sesame |
| Saia | Saqqajja | Canal | Kanal |
| Tanura | Kenur | Oven | Oben |
| Zaffarana | Żaffran | Saffron | Kasubha |
| Zagara | Zahar | Blossom | Halimuyak |
| Zibbibbu | Żbib | Raisins | Raisin |
| Zuccu | Zokk | Tree trunk | tangkay ng puno |
Mga Salitang hiram mula sa Ingles[baguhin | baguhin ang batayan]
Tinatayang mula anim hanggang dalawampung bahagdan ng wikang Maltes ay hango sa Ingles. Ang ilan ay mga halimbawa:
| Maltes | Ingles | Filipino |
|---|---|---|
| Futbol | Football | Futbol |
| Baskitbol | Basketball | Basketbol |
| Mowbajl | Mobile [Phone] | Mobayl [telepono] |
| Lift | Lift/Elevator | Elebeytor |
| Friġġ | Fridge | Reprihadora |
| Friżer | Freezer | Priser |
| Wejter | Waiter | Weyter |
| Biljard | Billiard | Bilyard |
| Strajk | Strike | Strayk |
| Plejer | Player | Manlalaro |
| Frejm | Frame | Preym |
| Bliċ | Bleach | Blits |
| Fowlder | Folder | Polder |
| Kompjuter | Computer | Ordenador |
| Spikers | Speakers | Mga Tagapagsalita |
| Televixin | Television | Telebisyon |
| Tojlit | Toilet | Banyo |
Mga Diksyonaryo[baguhin | baguhin ang batayan]
- Malta Online Dictionary
- English-Maltese-English dictionary
- ParadiseMalta'sEnglish-Maltese dictionary
- Collection of Maltese dictionaries
- English-Maltese-English online translator
Mga Sanggunian[baguhin | baguhin ang batayan]
Ang buong artikulo o mga bahagi nito ay isinalin magmula sa artikulong Maltese language ng Ingles na Wikipedia, partikular na ang bersiyong ito.
- Azzopardi, C. (2007) Gwida għall-Ortografija. Malta, Klabb Kotba Maltin.
- Borg, A. J. & Azzopardi-Alexander, M. (1997) Maltese. Routledge, ISBN 0-415-02243-6
- Mifsud, M. & Borg, A. J. (1997) Fuq l-għatba tal-Malti. Strasbourg, Council of Europe.
- http://www.macmillandictionary.com/MED-magazine/February2005/27-LI-Maltese.htm
Kawing Panlabas[baguhin | baguhin ang batayan]
- Organisasyon
- Il-Kunsill Nazzjonali ta' l-Ilsien Malti
- L-Akkademja tal-Malti
- Għaqda tal-Malti - Università
- Għaqda Poeti Maltin
- Teknolohiya at Maltes
- Unicode for Maltese
- XML for Maltese
- Maltese Spellchecker
- YahooGroup Kelmet - The Maltese language online forum
- Pagsasahimpapawid sa Maltes
- Literatura and Kawikaan
- The Technical Committee for Literature within the National Council for the Maltese Language
- Maltese Language in Broadcasting
- Pagsasalin sa Maltes
- Mga Glosaryo at Pwente ng Wikang Maltes (Patuloy lamang pong magdagdag ng inyong impormasyon dine)