Wikang Maltes

Maltes
Malti
Sinasalitang katutubo sa	Malta Awstralya Kanada Hibraltar Italya Nagkakaisang Kaharian Estados Unidos
Mga katutubong tagapagsalita	371,900 (1975)  (nawawalang petsa)
Pamilyang wika	Aproasyatiko Semitiko Kanlurang Semitiko Gitnang Semitiko South Central Semitic Arabe Arabeng Magrebi Maltes
Opisyal na katayuan
Opisyal na wika sa	Unyong Europeo Malta
Kinokontrol ng	Il-Kunsill Nazzjonali ta' l-Ilsien Malti
Mga kodigong pangwika
ISO 639-1	mt
ISO 639-2	mlt
ISO 639-3	mlt

Ang Wikang Maltes (Malti, Ingles:Maltese, Espanyol:Maltés, Latin:Lingua Melittica) ay ang pambansang Wika ng Malta, at isa sa mga opisyal na wika ng Unyong Europeo. Ito lamang ang wikang Semitiko na gumagamit ng Alpabetong Latin.

Mula sa kanyang ponolohiya, dinadala ng Wikang Maltes ang pagkakapareho sa mga kaibahan ng Arabe Tunisio at ng iba pang wika ng Hilagang Aprika. Sa buod ng kasaysayan, marami ang naging hiram na mga salita, mga ponetiko at anyong ponolihikal, at maging ang mga anyong pangungusap ng Wikang Italyano at Wikang Sisilyano, habang ang maraming salita, (ang iba na may anyong pangmaramihan) ay hiniram mula sa Wikang Ingles.

Ang Wikang Maltes ay naging opisyal na wika ng Malta noong 1936 kasama ng Wikang Ingles. May ilang din tagapagsalita ng Maltes sa mga bansang Australia, Estados Unidos, Canada, at Gibraltar. Nito lamang ay ibinalitang marami pa rin ang gumagamit ng naturang wika sa Tunisya ng mga may lahing Maltes.

Bokabularyo

Ang bokabularyong Maltes ay hinango mula sa mga wikang Semitiko at mga Wikang Indo-europeo tulad ng Italyano, Sisilyano, at Ingles.

Mga Salita mula sa Romanse

Ang ilan ay halimbawa ng mga salita sa Maltes na hiram sa mga Wikang Romanse tulad ng Italyano at Sisilyano:

Maltes	Sisilyano	Italyano	Latin	Ingles	Filipino	Arabo
Skola	Scola	Scuola	Schola	School	Paaralan	مدرسة (madrassah)
Gvern	Cuvernu	Governo	Governo	Government	Pamahalaan	حكومة (ḥukūmah)
Repubblika	Ripùbblica	Repubblica	Res Publica	Republic	Republika	جمهورية (ǧummhūriyyah)
Re	Re	Re	Re	King	Hari	ملك (malik)
Natura	Natura	Natura	Natura	Nature	Kalikasan	طبيعة (ṭabīʿah)
Pulizija	Pulizzìa	Polizia	Policia	Police	Pulis	شرطة (shurta)
Ċentru	Centru	Centro	Centro	Centre	Sentro	مركز (markaz)
Teatru	Tiatru	Teatro	Theatro	Theatre	Teatro	مسرح (masraḥ)

Mga Pagkakapareho mula sa Sikulo-Arabe

Marami rin ang pagkakapareho sa pagitan ng Maltes at ng mga salita ng Sisilyano na hango sa Arabe. Ang ilan ay mga halimbawa:

Sikulo-Arabe	Maltes	Ingles	Filipino
Babbaluciu	Bebbuxu	Snail	Susò
Caponata	Kapunata	Caponata	Kaponata
Cassata	Qassata	Sicilian cake	Pastel Sisilyano
Gebbia	Ġiebja	Cistern	Tubig-tambakan
Giuggiulena	Ġunġlien	Sesame seed	Binhi ng sesame
Saia	Saqqajja	Canal	Kanal
Tanura	Kenur	Oven	Oben
Zaffarana	Żaffran	Saffron	Kasubha
Zagara	Zahar	Blossom	Halimuyak
Zibbibbu	Żbib	Raisins	Raisin
Zuccu	Zokk	Tree trunk	tangkay ng puno

Mga Salitang hiram mula sa Ingles

Tinatayang mula anim hanggang dalawampung bahagdan ng wikang Maltes ay hango sa Ingles. Ang ilan ay mga halimbawa:

Maltes	Ingles	Filipino
Futbol	Football	Futbol
Baskitbol	Basketball	Basketbol
Mowbajl	Mobile [Phone]	Mobayl [telepono]
Lift	Lift/Elevator	Elebeytor
Friġġ	Fridge	Reprihadora
Friżer	Freezer	Priser
Wejter	Waiter	Weyter
Biljard	Billiard	Bilyard
Strajk	Strike	Strayk
Plejer	Player	Manlalaro
Frejm	Frame	Preym
Bliċ	Bleach	Blits
Fowlder	Folder	Polder
Kompjuter	Computer	Ordenador
Spikers	Speakers	Mga Tagapagsalita
Televixin	Television	Telebisyon
Tojlit	Toilet	Banyo

Mga Diksyonaryo

• Malta Online Dictionary
• English-Maltese-English dictionary
• ParadiseMalta'sEnglish-Maltese dictionary Naka-arkibo 2007-07-14 sa Wayback Machine.
• Collection of Maltese dictionaries
• English-Maltese-English online translator

Mga Sanggunian

Ang buong artikulo o mga bahagi nito ay isinalin magmula sa artikulong Maltese language ng Ingles na Wikipedia, partikular na ang bersiyong ito.

• Azzopardi, C. (2007) Gwida għall-Ortografija. Malta, Klabb Kotba Maltin.
• Borg, A. J. & Azzopardi-Alexander, M. (1997) Maltese. Routledge, ISBN 0-415-02243-6
• Mifsud, M. & Borg, A. J. (1997) Fuq l-għatba tal-Malti. Strasbourg, Council of Europe.
• http://www.macmillandictionary.com/MED-magazine/February2005/27-LI-Maltese.htm Naka-arkibo 2005-09-05 sa Wayback Machine.

Kawing Panlabas

Organisasyon

• Il-Kunsill Nazzjonali ta' l-Ilsien Malti
• L-Akkademja tal-Malti Naka-arkibo 2018-08-07 sa Wayback Machine.
• Għaqda tal-Malti - Università
• Għaqda Poeti Maltin Naka-arkibo 2011-05-12 sa Wayback Machine.

Teknolohiya at Maltes

• Unicode for Maltese
• XML for Maltese Naka-arkibo 2007-12-25 sa Wayback Machine.
• Maltese Spellchecker Naka-arkibo 2006-04-24 sa Wayback Machine.
• YahooGroup Kelmet - The Maltese language online forum

Pagsasahimpapawid sa Maltes

• Linji gwida mill-Awtorità tax-Xandir Naka-arkibo 2009-08-19 sa Wayback Machine.

Literatura and Kawikaan

• The Technical Committee for Literature within the National Council for the Maltese Language
• Maltese Language in Broadcasting Naka-arkibo 2009-08-19 sa Wayback Machine.

Pagsasalin sa Maltes

• Technical Documentation for Europe: Malta Naka-arkibo 2011-09-20 sa Wayback Machine.

Mga Glosaryo at Pwente ng Wikang Maltes (Patuloy lamang pong magdagdag ng inyong impormasyon dine)

• Rimarju Malti
• Kappelli Maltin Naka-arkibo 2007-12-11 sa Wayback Machine.
• L-ewro
• Il-Lingwa tas-Sinjali Maltija
• Ikteb l-inviti tat-tieġ bil-Malti